«قدر»، شبي برتر از هزار ماه

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: «قدر»، شبي برتر از هزار ماه
گروه گزارش: شب قدر از بزرگ‌ترين و شريف‌ترين شب‌ها در گرودنه چرخ زمانه است، شبي است كه در آن قرآن به يكباره توسط روح‌الامين بر قلب رسول امين نازل مي‌شود، شبي كه روح و ملائك تا صبح در آسمان زمينيان در رفت و آمد‌اند و شبي كه هيچكس جز انبياء و اولياء نمي‌تواند قدر و اندازه آن را قدر گيرد.
عده‌اي شب قدر را به معني منزلت دانسته‌اند، بعضي ديگر آن را به معني تنگي و گرفتاري و برخي نيز اندازه‌گيري و تقدير امور معني كرده‌اند. شب قدر آنقدر والا و بالاست كه آن را برتر از هزار ماه(بيش از 83 سال ساكنان كره زمين) مي‌دانند.

قدر، يكبار در تاريخ يا تكرار در هر سال

خداوند در ميان مكان‌ها كعبه را به عنوان بهترين مكان انتخاب كرده است، در ميان انبياء، پيامبر را به عنوان بهترين نبي، در ميان كتاب‌ها، قرآن را به عنوان بهترين كتاب و در ميان ماه‌ها، ماه رمضان و در ميان شب‌ها، شب قدر را به عنوان بهترين شب انتخاب كرده است. شبي كه به واسطه عظمت آن روز آن نيز اوج و شكوه به خود مي‌گيرد و والا مي‌شود.

برخي معتقدند چون در شب قدر قرآن نازل شده است پس اين شب منحصر به دوران نبي مكرم اسلام(ص) است و پس از وفات ايشان، ديگر چنين شبي وجود ندارد و عده‌اي هم مي‌گويند شب قدر در سال بعثت در ماه رمضان بوده اما در سال‌هاي ديگر ممكن است در ديگر ماه‌ها باشد.

چنين استدلالي توسط بزرگان دين مردود دانسته شده است و البته نص سوره مباركه قدر نيز آن را رد مي‌كند چرا كه در اين سوره از لفظ تنزل استفاده مي‌شود كه استمرار در نازل شدن روح و ملائك را مي‌رساند.

از پيامبر(ص) و ائمه منقول است و همه عالمان مسلمان معتقدند كه شب قدر تا قيام قيامت باقي است و سفره لطف الهي براي بهره‌مندي نيازمندان گسترده است. از ابوذر غفاري نقل است كه گفت: به پيامبر(ص) گفتم آيا شب قدر و نزول فرشتگان در آن شب، تنها در زمان پيامبران وجود دارد و وقتي آن‌ها از دنيا رفتند ديگر شب قدري نيست، فرمود:« نه بلكه شب قدر تا قيام قيامت وجود دارد».

بر اساس حديثي كه از حماد بن عثمان از حسان بن علي از جعفر صادق(ع) نقل شده‌است؛ شب قدر تا قيامت باقي‌است و در ماه رمضان واقع است.(مجمع‌البيان) به همين دليل است كه بنابر اعتقاد ما مسلمانان در اين شب، سرنوشت آدميان روشن مي‌شود و قدر آنان به آنان واگذاشته مي‌گردد.

آيت‌الله جوادي آملي در سخناني در يكي از شب‌هاي قدر سال‌ها قبل در اين باره مي‌گويد: «گرامي‌داشت شب قدر به اين است كه همان خاطره نزول قرآن تكرار شود. بنابراين با همان جلال و شكوه فرشتگاني كه بار اوّل قرآن را آورده بودند، در خدمت روح از آسمان غيب تنزّل مي‌كنند و بر ولي عصر نازل مي‌شوند.

وي ادامه مي‌دهد: مرحوم كُليني، بابي در جامع كافي عقد كرد كه بعضي از امامان ما (عليهم السَّلام) فرمودند: شما براي اثبات ادامه ولايت به سوره قدر استدلال كنيد. تقرير استدلال هم به اين بيان است؛ فرمود: به مخالفين بگوئيد آيا نبي اكرم رحلت كرد، شب قدر هم از بين رفت، يا شب قدر هست؟ آن‌ها ناچار مي‌گويند: شب قدر هست. يعني هر سال ماه مباركي دارد و در هر ماه مباركي شب قدر هست. فرمود: از آنها بپرسيد: اين كه خدا فرمود: در شب قدر فرشته‌ها امور را نازل مي‌كنند، بر كي نازل مي‌شوند ؟ اگر مقدّرات و حقائق را نازل كرده‌اند كه به همراه ببرند و به كسي ندهد، پس چرا آوردند؟ اگر بنا شد مقدّرات و معارف را بر كسي عرضه كنند، آن كس كيست؟ آن كس كه همه فرشتگان به اتّفاق روح، همه امور را نازل مي‌كنند و بر او گزارش مي‌دهند، كيست؟ او ولي امر است او امام آن زمان است.

در هر زمان‌اي ولي معصوم هست كه مهبَط وحي است. منتها وحي تشريعي به پايان رسيد، آن وحي‌هاي تصديقي و تكويني و تبييني و تفسيري و تشريعي همچنان مستدام است.»

چرا شب قدر مخفي است؟

در روايات شيعه نقل شده است كه شب قدر يكي از سه شب نوزدهم، بيست و يكم يا بيست و سوم ماه رمضان است كه احتمال شب بيست و سوم بيش‌تر است. در اصول كافي نيز آمده ‌است كه تقدير در شب نوزدهم و ابرام(پافشاري)در شب بيست و يكم و امضاء در شب بيست و سوم است.

البته اهل سنت معتقدند كه شب قدر در يكي از شب‌هاي دهه آخر ماه مبارك رمضان واقع شده است و آنان احتمال شب بيست و هفتم را به عنوان شب قدر بيشتر مي‌دانند.

مسلمانان سلفي اعتقاد دارند كه در شب قدر در تمام روزگار همان شبي بود كه قرآن در آن نازل گرديد و ديگر تكرار نمي‌شود. برخي نيز اظهار داشته‌اند كه تا زمان زندگي حضرت محمد(ص) شب قدر در هر سال تكرار مي‌شد اما پس از وفات ايشان، شب قدر از بين رفته‌است.

به هر حال شب قدر به روشني اعلام نشده است و بسان راز عدد هفت و 40 و مخفي‌بودن قبر حضرت فاطمه(س) مخفي است اما شايد مهمترين دليل آن توجه بيشتر مسلمانان به چندين شب به عنوان شب قدر و استمرار در عبادات و دعا باشد؛ از حضرت علي(ع) نقل شده است كه شب قدر به علت توجه بيشتر مسلمانان مخفي نگه‌داشته شده است چون اگر آن شب مشخص بود بيشتر افراد راز و نياز و دعا و تضرع را به همان شب منحصر مي‌كردند و شب‌هاي ديگر را فراموش مي‌كردند.

البته آنچه مسلم و قطعي است اين است كه شب قدر در ماه مبارك رمضان قرار دارد و از پيامبر(ص) منقول است كه اين شب را در دهه آخر ماه مبارك بيابيد.

فلسفه قرآن به سر گرفتن در شب قدر

قرآن به سر گرفتن در كنار ساير اعمال شب قدر مانند غسل، نمازهاي مستحبي، قرائت قرآن، خواندن دو ركعت نماز شب قدر كه بين نماز مغرب و عشاء خوانده مي‌شود، قرائت جوشن كبير و خواندن نماز ١٠٠ ركعتي توصيه شده است اما فلسفه آن چيست؟

در مفاتيح‌الجنان آمده است كه «شب قدر، شب مباركي است كه در آن قرآن نازل شده است و شبي است كه در آن برنامه يك ساله زندگي ما تقدير مي‏شود و ما نيز با عمل خود، در آن برنامه‏ريزي شريك هستيم.

بهترين عمل در آن شب نيز مطالعه و تدبر در قرآن و دعا است و روشن است كه در دعا در محضر حضرت حق، بايد بهترين و مقرب‏ترين دوستان خداوند متعال را شفيع قرار داد و چه بهتر كه در پناه قرآن به محضر دوست قدم بگذاريم و به قرآن و عترت متوسّل شويم.»

عمل بر سر گذاشتن قرآن و واسطه قرار دادن آن و چهارده معصوم، به سبب عظمت آنها در پيشگاه الهي و تواضع در مقابل ثقلين است و در حقيقت ادب در مقابل ثقلين، ادب در برابر حضرت حق و رعايت حدود بندگي است كه اين عمل از خود ائمه(ع) به ما رسيده است.

عده‌اي هم مراد از آن را واسطه فيض قرار دادن قرآن و برخي استعانت از قرآن را علت آن مي‌دانند؛ آيت‌الله جوادي آملي معتقد است كه معناي به سر گرفتن قرآن آن است كه قرآن بايد در راس همه امور سياسي، اجتماعي و اقتصادي ما باشد.

ايشان در سخناني در يكي از شب‌هاي قدر فرموده‌اند: «يكي از سُنن و آداب اين ليالي قدر، قرآن به دست گرفتن است. يعني قرآن را به دست مي‌گيريم، باز مي‌كنيم و خدا را قسم مي‌دهيم و از خدا اين اموري كه علي (ع) به ما آموخت، مي‌خواهيم. بعضي از روايات اين مسئله را دارد؛ اين يك دعاست و يك مراسم جدا.»

حجت‌الاسلام طباطبايي، از خطباي مشهور و از استادان اخلاق با بيان اينكه جلب رضايت و توجه امام زمان (عج) در گرو رفع مشكلات مومنين و گره‌گشايي از مشكلات مخلوقات خدا است درباره فلسفه قرآن سر گرفتن در شب‌هاي قدر مي‌گويد:«به سر گرفتن قرآن صامت و به زبان آوردن قرآن ناطق يعني اسامي ائمه اطهار (ع) نشان‌دهنده قرين شدن قرآن و عترت است كه از يكديگر جدايي ناپذيرند و اين زمان بهترين زماني است كه از خداوند بخواهيم كه مقدرات ما را به بهترين نحو تغيير دهد.

اين استاد اخلاق مي‌افزايد: شب قدر، بهترين شب، حضرت علي (ع) بهترين مرد عالم و شهادت بهترين مرگ است كه خداوند اين بهترين‌ها را نصيب حضرت علي (ع) كرد. شب قدر، شب حضرت علي و حضرت ولي عصر (عج) است.»

نكوهش بهره‌ نبردن از شب قدر

پيامبر گرامى اسلام (ص) فرمودند: «از خداوند به دور باد و نفرين بر كسى كه به شب قدر برسد و زنده باشد، اما آمرزيده نشود.» با اين حديث نقش انسان در تعيين سرنوشت خود واضح‌تر مى‌شود و معلوم مى‌شود كه بدبختى و شقاوت مقدر در شب قدر، نتيجه كار خود بندگان است وگرنه از نظر منطقى با توجه به شان و مقام پيامبر گرامى (ص) قابل قبول نيست كه آن بزرگوار به خاطر انجام ندادن كارى بى اثر و بى خاصيت، سهل‌انگاران را نكوهش و مذمت فرمايند.

انس بن مالك از پيامبر(ص) نقل كرده كه فرمودند: ماه مبارك به شما رو آورده است. در اين ماه شبى است كه برتر از هزار ماه است. هر كس از فيض شب قدر محروم گردد، از تمام خيرات بى نصيب مانده است و محروم نمى‌ماند از بركات شب قدر، مگر كسى كه خويشتن را محروم كرده است.(بحار الانوار، كنزالعمال)

روايات، بعضى از گناهان را مانع بهره‌بردارى گناهكار از شب قدر دانسته‌اند، از جمله آن كارها ميخوارگى يا دايم الخمر بودن و نيز آزار پدر و مادر است.

انشاء الله كه در زمره بهره‌مندان از ليالي قدر باشيم.

علي فرج‌زاده
دوشنبه 1 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 224]