اخلاق در فضاي مجازي/ 66فعاليت مشترك علما و كارشناسان شرط شبيه‌سازي اخلاق در فضاي مجازي است

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: اخلاق در فضاي مجازي/ 66فعاليت مشترك علما و كارشناسان شرط شبيه‌سازي اخلاق در فضاي مجازي است
گروه وبلاگ و IT: يكي از شروط شبيه‌سازي اخلاق در فضاي مجازي فعاليت همزمان كارشناسان فضاي مجازي و علماي ديني در كنار يكديگر است كه نهايتاً به ورود اخلاق به اين فضا و اخلاق‌مداري كاربران منجر خواهدشد.
انسان عصر حاضر، افزون بر دنياي فيزيكي، كه از زمان خلقت خود با آن مأنوس بوده و با شرايط و مقتضيات آن خو گرفته، به دنياي جديدي به نام فضاي سايبر پا گذاشته كه از ويژگي‌هاي متمايزي برخوردار است. اين فضا توانمندي‌هايي براي پيشبرد بهينه امور در اختيار دارد كه بشر را ناگزير از به كارگيري بدون تبعيض و فراگير آن در تمامي عرصه هاي سياسي، اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي، صنعتي، بهداشت و درمان و حتي نظامي كرده‌است.

انعطاف‌پذيري و سادگي بي‌نظير در كاربري، حتي موانع سني و ميزان دانش و مهارت را نيز برداشته است. بي‌ترديد، اين وضعيت بيم و اميدهايي را بر مي‌انگيزد. اما آن چه مسلم است اين كه بهره‌برداري صحيح و سودمند از اين فضا مستلزم رعايت هنجارهايي است كه تخطي از آنها مي‌تواند باعث آسيب‌هايي شود و برخي از آنها حتي مستوجب جرم انگاري و مجازات شوند.

با اين حال، چنان چه به كاربران، كه همانند كودكي نوپا در اين درياي بيكران رها هستند، آموزش‌هاي صحيحي داده نشود، هرگونه مقابل به هنجارشكني‌هاي سايبري در جهت برقراري موازين اخلاقي سايبري، مي‌تواند با ايرادات جدي حقوقي و اخلاقي مواجه شود. (جلالي فراهاني، اميرحسين/ باقري اصل، رضا، پيشگيري اجتماعي از جرايم سايبري راهكاري اصولي براي نهادينه‌سازي اخلاق سايبري)

اين گزارش با استفاده از كارشناسان ديني متعدد و متخصصان فضاي مجازي به بررسي اين نكته مي‌پردازد كه چگونه و با استفاده از چه راهكارهاي كاربردي و قابل اجرا مي‌توان اخلاق را در فضاي مجازي شبيه‌سازي كرد.

حجت‌الاسلام‌والمسلمين «خدامراد سليميان»، مسئول گروه حديث پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي حوزه علميه، در گفت‌وگو با خبرگزاري قرآني ايران(ايكنا) درباره راهكارهاي شبيه‌سازي اخلاق ديني در فضاي مجازي اظهار كرد: كاربراني كه در فضاي ديني فعاليت مي‌كنند متوجه اين معنا هستند كه به هر جهت يك سري حقوقي براي پديدآورنده وجود دارد و مي‌شود با يك سري پيام‌هايي كه در فضاي مجازي ارسال مي‌شود اين موضوع را تذكر داد.

وي خاطرنشان كرد: كاربران اينترنتي مي‌توانند در كنار تبليغات فرهنگي يا اقتصادي كه در وبلاگ‌ها و سايت‌ها ديده مي‌شود تذكرات اين چنيني را با يك اطلاع‌رساني مختصر و تبليغاتي ارئه بدهند و گاهي با ذكر سخنان و رواياتي از بزرگان به نوعي اخلاق ديني را به مخاطبان فضاي مجازي يادآوري كنند.

مسئول گروه حديث پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي حوزه علميه، بيان كرد: به نظرم پيام‌هاي كوتاه در كنار پيام‌هاي دفعي مي‌تواند مؤثر باشد در عين اينكه گروه‌هاي ديني كه در زمينه ترويج اخلاق ديني فعاليت مي‌كنند، تذكراتشان در مجموعه‌هايشان مي‌تواند مؤثر باشد.

حجت‌الاسلام‌والمسلمين «علي زادسر»، نماينده سابق مردم جيرفت و عنبرآباد در مجلس شوراي اسلامي، با اشاره به اينكه دنياي مجازي هر لحظه در حال تغيير است، گفت: به همين دليل ما چاره‌اي جز وارد كردن مفاهيم اخلاق ديني به فضاي مجازي نداريم و اينترنت، موبايل و ... همگي ابزراهاي نوين براي انتقال مفاهيم ديني هستند.

زادسر با تأكيد بر اينكه ما اگر نتوانيم به‌روز باشيم و پا به پاي جهانيان حركت كنيم عقب خواهيم ماند، مثال زد: يك زماني(حدوداً سال 1990) سازمان يونسكو(Unesco) اعلام كرد كه اگر كسي تا سال 2000 ميلادي نتواند از كامپيوتر استفاده كند بي‌سواد است. با اين تعريف بايد ديد در كشورمان چقدر باسواد داريم.

وي تأكيد كرد: ما اگر بخواهيم در حال و آينده به عنوان مسلمان آگاه به ابزار نوين عرض اندام كنيم، حتماً بايد در فضاي مجازي حرفي براي گفتن داشته باشيم.

حجت‌الاسلام‌ «سعيد شمس»، مدير واحد پرسمان‌هاي قرآني مركز فرهنگ و معارف قرآن قم، گفت: اين قوانين مي‌تواند از رساله حقوق امام سجاد(ع) استخراج شود و در فضاي مجازي به كار گرفته شود.

حجت‌السلام «رضا محمدي»، كارشناس راديو معارف و شبكه قرآن افزود: آميزه‌اي از علما و كارشناسان فضاي مجازي در يك كارگروه بايد شكل گيرد كه اين جريان را هدايت كند. در واقع جنبه‌هاي فني از سوي كارشناسان و جنبه‌هاي ديني از سوي علماي ديني بايد ‌پرداخت شود.

كارشناس راديو معارف متذكر شد: فضاي مجازي مانند ديگر رسانه‌ها يك ابزار تبليغ اخلاق ديني است و بايد به خوبي از اين ابزار استفاده كنيم.

«مهدي جليلي»، متعلم كارشناسي ارشد مركز تخصصي تبليغ در حوزه علميه قم و وبلاگ‌نويس «يادداشت‌هاي روحاني»، بيان كرد: البته يكي از اقدامات تأثيرگذار مي‌تواند برگزاري برنامه‌هاي ديني با رويكرد اخلاقي در فضاي حقيقي براي كاربران مجازي باشد، من اصولاً با دقيق‌شدن روي رفتار خاص موافق نيستم چون اگر تمام تلاشمان در قطع تك‌تك رذايل اخلاقي باشد با مشكل مواجه خواهيم‌شد.

وي تأكيد كرد: ما اگر بتوانيم انسان‌هاي معتقد و مذهبي و متخلق به اخلاق ديني تربيت‌ كنيم ملكه‌هاي اخلاقي نهادينه‌شده در وجود فرد او را از رفتارهاي ضداخلاقي در فضاهاي حقيقي و مجازي برحذر خواهد‌داشت.

وي در ادامه گفت: بعدي از ابعاد وجودي فضاي مجازي مي‌تواند عاملي پيوند‌دهنده ميان عناصر انساني و نزديك‌كننده جوامع انساني باشد و به ايجاد اخلاق سازنده ميان كاربران كمك‌ كند.

دكتر «بهروز مينايي»، سرپرست معاونت فني دبير‌خانه شوراي عالي اطلاع‌رساني، اظهار‌كرد: شبيه‌سازي اخلاق در فضاي سايبر به دليل خصوصيات كنوني فضاي مجازي مورد توجه قرار ‌گرفته‌است. بنابراين با توجه به تحقق قريب‌الوقوع جوامع مجازي و هويت‌هاي مجازي هريك از افراد در هر يك از اين جوامع، ساير شاخه‌هاي اخلاق نيز به تازگي مورد توجه تحليل‌گران در اين حوزه قرار‌ گرفته‌است.

وي ادامه ‌داد: جوامع مجازي و هويت‌هاي مجازي كه هريك از افراد به‌صورت مستقل در اين جوامع خواهند‌داشت، ميزان ارتباطات بشري را در حد گسترده‌اي توسعه خواهد‌ داد و اين توسعه سبب افزايش امكان شبيه‌سازي مناسبات اخلاقي در اين جوامع خواهدشد.

سرپرست معاونت فني دبير‌خانه شوراي عالي اطلاع‌رساني خاطرنشان‌ كرد: البته بايد توجه‌داشت كه همان‌طور كه اشاره ‌شد، جوامع مجازي و هويت‌هاي مجازي همانند تيغه‌ دو لبه‌اي است كه از يك سو مي‌تواند در جهت تعالي انساني و تقويت ارزش‌هاي بشري به كار رود و از سوي ديگر مي‌تواند در جهت انحطاط جوامع بشري و از بين‌بردن فرهنگ‌ها و تمدن‌هاي اصيل به‌كار گرفته ‌شود.

وي گفت: به همين دليل در برخورد با اين مقوله بايد به‌طور سنجيده و با احتياط كامل عمل‌ كرد و تمامي جوانب را به‌طور كامل در نظر‌ گرفت تا در كنار استفاده از مزاياي آن در جهت توسعه و گسترش فرهنگ اصيل اسلامي، در حد امكان از آفت‌هاي بالقوه‌ آن نيز در امان‌ بود.

مينايي در ادامه بيان كرد: باتوجه به استقبال وسيعي كه جامعه ما و به‌خصوص قشر جوان از اينترنت و ارتباطات شبكه‌اي داشته است و تأثيرات عميق و گسترده‌اي كه فضاي سايبر بر وجوه مختلف جامعه ما دارد، به‌جا و لازم است تا مسائل اخلاقي درباره فناوري اطلاعات مورد كنكاش قرار‌گرفته و ديدگاه اسلامي در باب موضوعات جديدي كه حول اين محور پديد آمده‌است، روشن شود.

وي تصريح ‌كرد: نهادهاي محدودي در سطح كشور به مقوله‌ اخلاق در فضاي مجازي پرداخته‌اند كه از مهمترين آنها مي‌توان به شوراي عالي اطلاع‌رساني اشاره‌كرد كه در راستاي محورهاي هفت‌گانه‌ طرح تسما، كارگروهي از كارشناسان اين زمينه را تشكيل‌داده و به پژوهش و سياست‌گذاري در اين زمينه مشغول است.

سرپرست معاونت فني دبير‌خانه شوراي عالي اطلاع‌رساني بيان‌ كرد: همچنين مركز تحقيقات مخابرات ايران دو همايش اخلاق در فناوري اطلاعات در سطح منطقه برگزار كرده‌است كه محفل مناسبي براي گردهم‌آيي و تبادل نظر خبرگان در اين زمينه بوده‌است.

وي تأكيد ‌كرد: در مجموع تلاش‌هايي كه در اين زمينه در كشور انجام شده قابل تقدير است اما فعاليت در زمينه‌ ارزش‌هاي انساني و اخلاقي حد بالايي ندارد و امكان فعاليت گسترده‌تر و مفيدتر در اين زمينه همواره وجود خواهدداشت.

«فاطمه موسوي»، مدير محتوايي پايگاه وبلاگ‌هاي ارزشي، ضمن تأكيد بر اين‌كه مي‌توان اخلاق را در فضاي سايبر شبيه‌سازي كرد بيان‌ كرد: اين فضا تفاوت‌هايي با واقعيتي كه هر روزه با آن سر و كار داريم را داراست؛ بنابراين با ظرافت خاص دلسوزان اين حوزه براي رواج اخلاق پسنديده در اين فضا مي‌توانند تأثير شگرفي را در شبيه‌سازي اخلاق داشته ‌باشند و به نوعي اخلاق سايبري را اين فضا به نمايش گذارند.

مدير وبلاگ گروهي «فصل انتظار» در ادامه‌ گفت: در اين فضا سعي و تلاش بزرگان و دلسوزان واقعي و جهادگران خستگي‌ناپذيري را شاهد بوده‌ام كه سعي در ايجاد اين مهم(اخلاق سايبري) را دارند و تا حدود زيادي هم موفقيتشان را مشاهده‌ كرده‌ام و اين گفته بسيار زيبا و بجاست كه «هركس بايد اول از خود شروع كند».

«اكبر شيركوند»، مدرس دانشگاه و مؤلف كتاب پيامبر اعظم(ص) در اينترنت، درباره نحوه آموزش اخلاق براي كاربران فضاي مجازي بيان كرد: رسالت ما اين است كه در همه فضاها اعم از خارج از فضاي مجازي، فضاي واقعي، توليد محتواي قرآني و غيره است و ما بايد در همه زمينه‌ها حركت كنيم، و حتي مي‌توانيم بحث فيلترينگ را هم به‌صورت منطقي داشته باشيم.

حجت‌الاسلام «ناصر شهيدي»، مسئول سايت مهديه و مدير فرهنگي - آموزشي مجتمع مهدي ‌ياران، در ادامه گفت: امروزه براي نجات پيدا‌كردن از اين چالش فرهنگي و براي اينكه در جامعه شرايط يك جامعه آرام اخلاقي شود بايد هر چه بيشتر با شيوه‌هاي جديد از جمله شيوه رواج اخلاق در فضاي مجازي آشنا ‌شويم و از اين راه اين مسئله را پي‌گيري كنيم.

شهيدي تصريح ‌كرد: شيوه مجازي يك سري امتيازات دارد و آن اين است كه با نوآوري و اينترنت با راحت‌ترين كار به بسياري از افراد در نقاط دور دسترسي هست تا بتوانيم در كنار يك سري بي‌اخلاقي‌ها، اخلاق را به صورت كارگاهي تبليغ ‌كنيم.

وي بيان كرد: اگر ما به اين نتيجه برسيم كه اكنون در يك موقعيت بحران فرهنگي هستيم و مسئولان به فكر اين باشند كه چه‌ كنيم كه از اين چالش نجات پيدا ‌كنيم بهترين پاسخ اين است كه بياييم از قرآن و از فرمايش‌هاي ائمه معصومين استفاده كنيم.

مسئول سايت مهديه ادامه ‌داد: در حوزه تبليغ ديني اگر كار را به صورت كارگاهي عمل‌ كردن دنبال ‌كنيم موفق خواهيم‌ شد و در كنار اينكه يك حديث اخلاقي و يا شيوه رفتاري از اخلاق و بزرگان اخلاق را در يك سايت بيان مي‌كنيم، فايل صوتي و تصويري هم قرار‌ دهيم، مخاطب مي‌تواند علاوه بر كلام و متن، عكس كسي را كه تبليغ اخلاق مي‌كند را هم ببيند و صداي او را هم بشنود و اين روش به يقيين تأثيرگذارتر خواهد‌بود.

پيشينه طولاني و جايگاه بلند مدت مطالعات اخلاقي در تاريخ بشر و در هم آميختگي آموزه‌هاي ديني با آموزه‌هاي اخلاقي، سبب شده‌است، اخلاق همواره به عنوان يكي از اركان مباحث نظري و رفتار دين اسلام مورد توجه قرار گيرد.

بخش مهمي از ميراث اخلاقي مسلمانان كه از سه سرچشمه ميراث و حياني و ميراث ايراني و نيز ميراث يوناني نشأت گرفته‌است، به گونه‌اي مستقيم يا غيرمستقيم به مهم‌ترين اجزاي يك فرايند ارتباطي يعني توليد، توزيع و دريافت پيام پيوند خورده‌است. بررسي تجربه تاريخي مسلمانان نيز، به هم پيوستگي اخلاق و نظام ارتباطي و جنبه قدسي بودن آن حكايت مي‌كند.

از سوي ديگر بررسي مسائل اخلاقي مورد توجه در فضاهاي مجازي در سطح خرد و كلان، نشان مي‌دهد كه بخش عمده اين مسائل نيز مرتبط با همان اجزاي اصلي يك فرايند ارتباطي يعني توليد پيام، انتقال و توزيع پيام و دريافت پيام است. با توجه به يك‌ساني نسبي مباحث اخلاقي در ميراث اسلامي و در فضاي نوين اطلاعاتي، به نظر مي‌رسد مي‌توان با باز تعريف ميراث اخلاقي دوره اسلامي متناسب با نيازهاي نوشونده در محيط‌هاي مجازي، به‌گونه‌اي مؤثرتر براي گشودن گره‌هاي موجود كوشيد.

در اين مسير، به‌ويژه بايد به تفاوت‌هاي ماهوي نگاه مسلمانان به اخلاق كه آن را حالت و ملكه‌اي نفساني و دروني مي‌دانند و با نگاه جديد كه از اخلاق را امري رفتاري و در نتيجه بيروني مي‌دانند، توجه كرد. مطالعات اخلاقي از ديرباز بخشي قابل توجه از فعاليت‌هاي علمي انديشمندان را به خود اختصاص داده‌است و آموزه‌هاي اخلاقي نيز همواره در پيوندي عميق با آموزه‌هاي ديني بوده و بخشي مهم از آن را تشكيل داده‌است.

در دين اسلام نيز، همسا ن ديگر اديان، اخلاق داراي جايگاهي بلند است. در ساخت دين اسلامي، نيز موضوع علم اخلاق چه در ساخت قدسي اين دين و چه در ساحت عرفي آن – همواره منزلتي بالا داشته است. براي بررسي جايگاه اخلاق در انديشه اسلامي و مستند به متون اصلي و اوليه اين دين، شايد اين سخن پيامبر خدا بسنده باشد كه فرمودند: «إنما بعثت لاتمم مكارم الاخلاق» همانا برانگيخته شدن تا مكارم اخلاق را به پايان ببرم.(الويري، محسن، تطبيق پذيري ميراث اخلاقي با دنياي مجازي، رويكردي اسلامي)

ادامه دارد ...
شنبه 30 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 459]