موسیقی زیر زمینی ، از هنر تا رسانه

واضح آرشیو وب فارسی:سایت دانلود رایگان: در واقع اگر تا پیش از این تولید و انتشار یک محصول فرهنگی اعم از روزنامه، کتاب، فیلم، آلبوم موسیقی و ... متناسب با فضای اجتماعی-سیاسی و نظام رسانه‌ای هر کشور در انحصار دولت، صاحبان سرمایه یا نخبگان فرهنگی بود، با کمک تکنولوژی‌های جدید ارتباطی (مانند کامپیوترهای شخصی، اینترنت، امکانات تلفن‌های همراه و سایر دستگاه‌های دیجیتالی) این امکان به طیف بسیار وسیع‌تری از شهروندان عادی داده شده است.این تحول در عرصه محتوا مبحث وبلاگ‌نویسی و روزنامه‌نگاری شهروندی را ایجاد کرده، در حوزه صدا پادکست‌ها تولید شده‌اند و در زمینه موسیقی، به گسترش موسیقی زیرزمینی منجر شده است.

تولیدات موسیقی زیرزمینی ایرانی مدتی است از زیرزمین‌های شهر خارج شده و این‌روزها فراوان در تاکسی‌ها و دستگاه‌های همراه پخش‌کننده موسیقی (مانند ام‌پی‌تری‌پلیرها و تلفن‌های همراه) شنیده می‌شود.
هر چند از طرف جریان‌های رسمی این نوع موسیقی به رسمیت شناخته نمی‌شود و پیرو آن سهمی در رسانه‌های کشور ندارد، اما گسترش تعداد وبلاگ‌ها و سایت‌های مربوط به این موسیقی و انعکاس اخبار مربوط به زیرزمینی‌ها در رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از کشور (یعنی شبکه‌های ماهواره‌ای و رادیوهای فارسی‌زبان خارجی) را می‌توان از نشانه‌های اقبال عمومی به‌ویژه در قشر جوان نسبت به این نوع موسیقی دانست.
این اقبال عمومی در یک سال گذشته به اوج خود رسیده و عجیب نیست که به کمک تکنولوژی‌های جدید ارتباطی حالا در دورافتاده‌ترین مناطق کشور هم جدیدترین آهنگ‌های موسیقی رپ شنیده می‌شود.
استقبال جوانان از این موسیقی البته از ابتدای امسال واکنش با تاخیر نهادهای فرهنگی و غیرفرهنگی کشور را هم در پی داشته است. ماه فروردین بود که خبر دستگیری اهالی رپ زیرزمینی و پلمپ استودیوهای آنها توسط نیروی انتظامی منتشر شد. صداوسیما که هنوز حتی یک برنامه علمی را به این موضوع اختصاص نداده از تهیه گزارش‌های زرد برای بخش‌های جنجالی خبری در مورد موسیقی زیرزمینی، حالا به تمسخر این جریان در برنامه‌های موسوم به طنز رسیده است. وزارت ارشاد هم بعد از مدت‌ها سکوت هفته پیش خبر شناسایی هزار خواننده رپ به منظور جلوگیری از فعالیت آنها را منتشر کرد.

به نظر می‌رسد موسیقی زیرزمینی به شکلی که در جامعه ما رواج پیدا کرده است یک شکل و سبک جدید موسیقی نیست که از جنبه هنری و ارزش‌های موسیقایی مورد بررسی قرار گیرد، بلکه بیشتر یک پدیده فرهنگی-اجتماعی است و برای بررسی آن باید به سراغ حوزه علوم انسانی و علوم اجتماعی برویم. در واقع موسیقی زیرزمینی جدید ایرانی بیشتر از آنکه هنر باشد، رسانه است.
این رویکرد اشتباه - یعنی مراجعه به علم موسیقی برای بررسی موسیقی زیرزمینی - در میزگردها و نشست‌هایی که با هدف بررسی موسیقی زیرزمینی برگزار شده به خوبی مشهود است. مثلا در دو سمیناری که خبرگزاری مهر با موضوع موسیقی زیرزمینی برگزار کرد، دعوت‌شدگان اهالی موسیقی یا دست‌اندرکاران و مسئولان حوزه موسیقی کشور بودند. نگاهی به اظهارنظرهای این سمینار برای کسی که آشنایی اندکی با موسیقی زیرزمینی کشور داشته باشد، به خوبی عمق نگاه سخنرانان به موضوع را مشخص می‌کند.

شاید مقایسه موسیقی زیرزمینی با پدیده وبلاگ‌ها در ایران به شناخت بهتر آن کمک کند. گسترش اینترنت به عنوان یک ابزار جدید ارتباطی در سال‌های اخیر همزمان با جامعه جهانی در ایران تحولات و آثار متعددی داشته است.
گسترش وبلاگ‌نویسی از جمله این آثار بود. کاربران ایرانی توانستند به کمک اینترنت هر کدام به‌سادگی برای انتشار مطالب شخصی‌شان وبلاگی داشته باشند. از وبلاگ‌ها به عنوان روزنامه‌های شخصی یاد می‌شود. به همین ترتیب می‌توان به سراغ موسیقی زیرزمینی رفت و به بررسی این پدیده جدید برای ایرانیان پرداخت - هرچند که پدیده موسیقی زیرزمینی در جهان موضوع جدیدی نیست و زمان پیدایش آن به چند دهه پیش در غرب برمی‌گردد؛ ولی در ایران تنها همراه شدن با گسترش اینترنت بود که توانست آن را به کانون توجه جدیدی تبدیل کند.
در واقع اگر تا پیش از این تولید و انتشار یک محصول فرهنگی اعم از روزنامه، کتاب، فیلم، آلبوم موسیقی و ... متناسب با فضای اجتماعی-سیاسی و نظام رسانه‌ای هر کشور در انحصار دولت، صاحبان سرمایه یا نخبگان فرهنگی بود، با کمک تکنولوژی‌های جدید ارتباطی (مانند کامپیوترهای شخصی، اینترنت، امکانات تلفن‌های همراه و سایر دستگاه‌های دیجیتالی) این امکان به طیف بسیار وسیع‌تری از شهروندان عادی داده شده است.
این تحول در عرصه محتوا مبحث وبلاگ‌نویسی و روزنامه‌نگاری شهروندی را ایجاد کرده، در حوزه صدا پادکست‌ها تولید شده‌اند و در زمینه موسیقی، به گسترش موسیقی زیرزمینی منجر شده است.

در بررسی موسیقی زیرزمینی ایرانی - به‌ویژه موسیقی رپ زیرزمینی - نکته کلیدی اهمیت سادگی در تولید و انتشار موسیقی است و نه محتوای محصولات تولید شده. از این‌رو قضاوت‌هایی نظیر اینکه «موسیقی زیرزمینی ایرانی اعتراضی است» یا «موسیقی زیرزمینی ایرانی اعتراضی نیست» اساسا موضوعیت ندارد.
همراه شدن تکنولوژی‌های جدید ارتباطی با موسیقی زیرزمینی امکان تولید و انتشار موسیقی برای غیرمتخصصان و شهروندان عادی را فراهم کرده است. در این شرایط جوانان علاقه‌مند به موسیقی به تهیه آلبوم‌ها و تک‌آهنگ‌های خانگی دست می‌زنند.
برخی جوانان به شرایط اجتماعی و سیاسی کشور معترض هستند و این اعتراض را در قالب ترانه‌های‌شان منعکس می‌کنند. دسته ‌دیگری در بخش عمده‌ای از زندگی روزانه‌شان به شرکت در پارتی و گذراندن اوقات با دوستان فکر می‌کنند و از این رو ترانه‌های‌شان بازتاب همین طرز فکر است. گروه دیگری از جوانان دل‌بسته تعلقات ملی یا مذهبی هستند و برای دفاع از این ارزش‌ها موسیقی تولید می‌کنند. در واقع هر کسی از ظن خود یار موسیقی زیرزمینی می‌شود.

در مورد تعریف موسیقی زیرزمینی اختلاف نظر بسیار وجود دارد. در غرب که روند اخذ مجوز برای انتشار آلبوم موسیقی وجود ندارد، موسیقی زیرزمینی به موسیقی خارج از جریان غالب جامعه (mainstream) گفته می‌شود. ویژگی‌ عمده این نوع موسیقی «غیرتجاری بودن» است. اعتراض به جریان سلطه، مخاطبان محدود و خاص را هم از دیگر ویژگی‌های موسیقی زیرزمینی ذکر کرده‌اند.
اما در ایران اوضاع متفاوت است و به هر موسیقی با هر ویژگی که از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای پخش مجوز انتشار نگرفته باشد زیرزمینی گفته می‌شود. این اختلاف تعریف گاه موجب سردرگمی می‌شود.
مثلا موسیقی پاپ - عامه پسند - به‌خاطر هدف آن که تامین بیشتر رضایت و پسند عامه مردم برای فروش بیشتر است، قاعدتا نمی‌تواند زیرزمینی باشد. اما تعدادی از خوانندگان این ژانر موسیقی در داخل کشور به عنوان خوانندگان زیرزمینی شناخته می‌شوند. جالب اینکه محصولات این خوانندگان بعد از کسب مجوز و انتشار توسط شرکت‌های رسمی ناگهان تبدیل به محصولات روزمینی می‌شود، بدون این‌که تغییری در محتوای آنها اتفاق افتاده باشد! (مانند آلبوم‌های رضا صادقی و بنیامین)

چند ماهی می‌شود که مجله اینترنتی هفت‌سنگ مشغول تهیه ویژه‌نامه‌ای با موضوع موسیقی زیرزمینی است. از آنجایی که حجم مطالب تهیه شده بیشتر از عرف معمول است، مطالب در سه بخش منتشر خواهد شد. بخش اول، موسیقی پاپ زیرزمینی؛ بخش دوم، موسیقی راک، تلفیقی و متال زیرزمینی؛ و بخش سوم، موسیقی رپ زیرزمینی است. این تقسیم‌بندی نه فقط مشخص‌کننده ژانر موسیقی، بلکه تمایز مفاهیم و موضوعات ترانه زیرزمینی را هم مشخص می‌کند.
در حالی که در موسیقی پاپ زیرزمینی بیشتر از هر چیزی ترانه‌های ضدعاشقانه یا واسوخت تولید می‌شود، ترانه‌های راک بیشتر حال و هوای اعتراضی و انتقادی دارند. در موسیقی رپ زیرزمینی - همان‌طور که اشاره شد - مسئله اصلی سادگی روند تولید است که منجر به انتشار ترانه‌هایی با گستره مضامین بسیار وسیع شده است.

محمد مهدی مولایی

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت دانلود رایگان]

[مشاهده در: www.freedownload.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 188]