بررسي علل و عوامل مدرسه هراسي كودكان

واضح آرشیو وب فارسی:سایت دانلود رایگان: جام جم آنلاين: بعضي از كودكان رفتن به مدرسه را دوست ندارند و براي تعداد كمي از آنها مدرسه آنقدر ترسناك و اضطراب‌زا جلوه مي‌كند كه به هيچ وجه علاقه‌اي به مدرسه رفتن ندارند. اين كودكان به دليل نگراني از رفتن به مدرسه مريض مي‌شوند، خود را به مريضي مي‌زنند و به خاطر شكايت‌هاي جسماني جزئي در خانه مي‌مانند.

علائم اضطراب آنان به اشكال مختلف مانند سردرد، تهوع، گيجي، تب و... بروز مي‌كند. گاهي اعتراض اين كودكان با گريه و كج‌خلقي‌هايي كه به رفتار پرخاشگرانه و مخرب تبديل مي‌شود، همراه است و معمولا زماني كه فشار براي رفتن به مدرسه از كودك برداشته مي‌شود، اين علائم ناپديد مي‌شود. اصطلاح «هراس از مدرسه» اصطلاحي جامع و فراگير است. ريشه بيشتر اين حالات همان ترس از ترك خانه است و اگر كودك را وادار به مدرسه رفتن كنيم، ‌اضطراب او به هراس مبتدل مي‌شود.
در واقع مدرسه نماينده دنياي خارج و نوعي واقعيت است كه با واقعيتي كه كودك در خانه تجربه كرده متفاوت است. كودكان «مدرسه‌هراس» مواجهه با اين واقعيت را نمي‌توانند تحمل كنند. خودداري از رفتن به مدرسه طيفي دارد كه يك سر آن گاهي مدرسه رفتن است و سر ديگر آن به زور مدرسه رفتن يا براي هميشه مدرسه نرفتن. اين امتناع در ميان دختران و پسران به يك اندازه رايج است و عمدتا بين سنين 5، 6، 10 و 11 سالگي ظاهر مي‌شود. ترس‌هاي مفرط و غيرمعقول از مدرسه معمولا براي اولين‌بار در دوره پيش‌دبستاني، كودكستان يا كلاس اول نمايان مي‌شوند و در كلاس دوم به اوج خود مي‌رسند، با اين حال رفتار خودداري از رفتن به مدرسه مي‌تواند در هر سني رخ دهد و معمولا هم پس از يك دوره ماندن در خانه كه طي آن كودك بيش از حد معمول، نزد پدر يا مادر خود بوده است ظاهر مي‌شود.
واقعيت اين است كه درمان كودك مدرسه ‌هراس بسيار بااهميت است و والدين نبايد نسبت به آن بي‌تفاوت باشند، چرا كه مدرسه نرفتن تاثيرات بدي بر كودك و خانواده مي‌گذارد. براي مثال موجب اختلافات خانوادگي و به هم ريختن خانواده مي‌شود، مشكلات تحصيلي ايجاد مي‌كند، تعاملات اجتماعي كودك را كم مي‌كند و زمينه‌ساز بزهكاري، اضطراب و افسردگي مي‌شود و عواقب اقتصادي دارد.

علل مدرسه‌هراسي

تشخيص اين كه كودكان به دلايل مختلف از حضور در مدرسه خودداري مي‌ورزند اهميت بسزايي دارد. بهره هوشي بيشتر اين كودكان در حد متوسط يا بالاي متوسط نشان مي‌دهد كه مشكلات تحصيلي علت بي‌ميلي آنها به مدرسه نيست. گاهي اوقات ترس از مدرسه، از اطلاعات محض از معلم يا ديگران و مقررات خارج از خانه، مقايسه شدن با كودكان ناآشنا و تجربه ترس از شكست ناشي مي‌شود. برخي كودكان به دليل تمسخر، آزار، تهديد و زورگويي بچه‌هاي ديگر و مورد انتقاد قرار گرفتن يا تنبيه شدن توسط معلم از مدرسه مي‌ترسند.
براي بسياري از كودكان ترس از رفتن به مدرسه در واقع دور شدن از والدينشان (اضطراب جدايي)‌ است. اكراه و امتناع از رفتن به مدرسه مي‌تواند به دلايل مختلف باشد. در مواردي هم ترس كودك از اين ترس شديد و غيرمنطقي ناشي مي‌شود كه تصور مي‌كند در جمع، ارزيابي مي‌شود يا خجالت مي‌كشد، زيرا مجبور است در كلاس درس جواب دهد. در برخي از كودكان مبتلا به مدرسه‌هراسي، مراسم صبحگاهي استرس‌زاست و اغلب اين كودكان دچار هراس از مكان‌هاي بسته هستند. شايد به همين دليل براي برخي از اين كودكان لازم باشد كه هر وقت احساس ضعف و سستي مي‌كنند بتوانند كلاس را ترك كنند.

اضطراب جدايي، عاملي اساسي در مدرسه ‌هراسي كودكان

ترس‌هاي مدرسه‌اي كلا در 4 مرحله خود را نشان مي‌دهند؛ مرحله اضطراب ناشي از جدايي، مرحله امتناع از مدرسه رفتن، مرحله آشفتگي مرضي دروني و بالاخره مرحله احساس درد، تهوع و بهم‌خوردگي دل كه البته اساس آن اختلال اضطراب جدايي است. كودكان مبتلا به اختلال اضطراب جدايي نسبت به جدايي از والدين يا دور شدن از خانه، اضطراب مفرط، ناتوان‌كننده و نامتناسب با سن خود را نشان مي‌دهند. اين‌گونه ترس‌ها ممكن است در كودكان به صورت احساس اضطراب مبهم بروز كند يا كودك هر شب كابوس ببيند كه او را دزديده‌اند، كشته شده است يا والدين او مرده‌اند. براي اين كودكان دشوار است كه به تنهايي در يك اتاق باشند، تنها بخوابند، خريد كنند و به مدرسه يا اردو بروند.
كودكان مبتلا به اين نوع اضطراب اغلب تمايل دارند در آغوش والدين‌شان باشند، آنها را سايه به سايه دنبال كنند و شب‌ها كنار آنها يا درست پشت در اتاق خواب آنها بخوابند. در كودكان بزرگ‌تر شكايت‌هاي جسماني خاص يا اظهار ناراحتي عمومي در مدرسه متداول است و معمولا باعث مي‌شود كودك به خانه بازگردانده شود. كودكان مبتلا هنگام جدايي از والدين خود بي‌تاب مي‌شوند و به هر عذر و بهانه‌اي متوسل مي‌شوند تا دوباره پيش پدر و مادرشان برگردند. عملكرد تحصيلي اين دسته از كودكان به خاطر درخواست‌هاي مكرر براي خارج شدن از كلاس درس، نگراني‌شان نسبت به جدايي از والدين و غيبت‌هاي مكرر از مدرسه پايين است. درواقع مي‌‌توان گفت با توجه به اين كه اضطراب جدايي در 9 تا 18 ماهگي بهنجار است، اختلال اضطراب جدايي به اين دليل ايجاد مي‌شود كه كودك نتوانسته اين مرحله رشدي را با موفقيت پشت سر بگذارد يا بر اثر استرس، به مراحل قبلي رشد برگشته است. شواهدي وجود دارد كه نشان مي‌دهند اختلال اضطراب جدايي مي‌تواند پيش‌درآمدي براي اختلال وحشت‌زدگي يا هراس از مكان‌هاي باز در بزرگسالي باشد. بالا بودن شيوع اختلال اضطراب جدايي بين فرزندان مادراني است كه اختلال اضطرابي و افسردگي دارند و بالا بودن شيوع آن بين خواهر و برادرهاي كودكاني است كه اختلال اضطراب جدايي دارند.
همچنين محققان دريافته‌اند كه كودكان مبتلا به اين اختلال بشدت در معرض خطر ابتلا به هراس اجتماعي هستند كه در آن وضعيت‌هاي اجتماعي (براي مثال معاشرت با غريبه‌ها، قرار گرفتن در موقعيت‌هايي كه انسان را دستپاچه مي‌كنند و...)‌، اضطراب‌زا مي‌شوند. چنين به نظر مي‌رسد كه پسراني كه مادرانشان مريض هستند در برابر اين اختلال آسيب‌پذيرتر از ديگرانند.
نكته: ترس‌هاي مدرسه‌اي كلا در 4 مرحله خود را نشان مي‌دهند؛ مرحله اضطراب ناشي از جدايي، مرحله امتناع از مدرسه رفتن، مرحله آشفتگي مرضي دروني و بالاخره مرحله احساس درد، تهوع و به هم‌خوردگي دل كه البته اساس آن اختلال اضطراب جدايي است
ظاهرا آنها به گونه‌اي غيرعادي به مادرانشان متكي هستند و بيش از اندازه نگران حال آنها مي‌باشند. در بسياري موارد اين كودكان، مستعد پاره‌اي ناراحتي‌هاي عاطفي هستند و هراس از مدرسه تنها يكي از اشكال متعددي است كه حالت ركود و شكست را منعكس مي‌كند.
مي‌توان گفت نشانه يا عارضه هراس از مدرسه گرچه فقط يكي از شيوه‌هاي بروز درد است گاه به اختلال رابطه ميان يكي از والدين و كودك اشاره دارد.

ويژگي‌هاي كودكاني كه از مدرسه مي‌هراسند:

ـ در محيط زندگي آنان تبعيض وجود دارد.
ـ سطح وابستگي به مادر در برخي از آنان شديد است.
ـ برخي از مادران از تيپ‌هاي سلطه‌جو بوده‌اند كه سعي داشته‌اند كودك را در انحصار خود داشته باشند يا مادراني مضطرب دارند.
ـ احتمالا والدينشان از آن دسته افرادي بوده‌اند كه سعي داشته‌اند فرزندشان هرگز از خانه خارج نشود.
ـ اغلب اين بچه‌ها ترسو و خجالتي هستند.
ـ اغلب تصور نادرستي از توانايي‌هاي خود بخصوص در مقايسه با ديگر بچه‌ها دارند.
ـ برخي از آنها در مدرسه و گاهي درخانه احساس تنهايي مي‌كنند.

عواملي كه مدرسه‌هراسي كودكان را تشديد مي‌كند:

ـ درگيري والدين در خانه كه كودك را در زماني كه در مدرسه است دچار اضطراب و دلواپسي مي‌كند.
ـ نقص جسماني كودك.
ـ داشتن معلم سختگير يا تنبيه در مدرسه.
ـ سختي و مقررات و ضوابط مدرسه.
ـ درگيري و كتك‌كاري با ديگر بچه‌ها در مدرسه.
ـ تولد فرزندي جديد و احساس ناكامي و محروميت و سرخوردگي.

پاره‌اي از اقدامات اصلاحي

ـ القاء به كودك كه مدرسه ترسي ندارد.
ـ كمك و ياري كودك براي حل مشكلات مدرسه‌اي
ـ صحبت كردن در مورد مزاياي درس‌خواندن و باسواد شدن
ـ بالا بردن جرات و اعتماد به نفس كودك براي غلبه بر مشكلات (درسي)‌
ـ بيشتر كردن رابطه بين مدرسه و خانه و ياري خواستن از معلمان
ـ سهل و آسان جلوه دادن ضوابط و مقررات مدرسه
ـ ياري كردن كودك در انجام تكاليف درسي و تحسين و تمجيد به موقع وي
ـ دادن جايزه به كودك و تشويق وي
ـ ناديده گرفتن برخي از خطاهاي كودك و به اصطلاح «مته به خشخاش نگذاشتن»
ـ گاهي رفتن به مدرسه با كودك، روحيه دادن و محبت به كودك
ـ از ميان بردن عوامل نفرت از مدرسه مانند تنبيه و سرزنش و سخت جلوه دادن تكاليف.
شما نمي‌توانيد كودك خود را مجبور كنيد كه مدرسه را دوست داشته باشد، ولي مي‌توانيد باعث ايجاد اعتماد و امنيت در او شويد. مي‌توانيد كمك كنيد با احساساتش كنار بيايد و او را به سوي راه‌حل احتمالي هدايت كنيد.
در عين حال، شما مي‌توانيد رفتارهايي را كه به نحوي باعث ايجاد مشكل شده‌اند، تغيير بدهيد يا حذف كنيد به عنوان مثال:
براي ماندن در منزل، شرايط خاصي را تعيين كنيد. براي مدرسه نرفتن شرايط مشخصي تعيين كنيد. اگر كودك بيمار است بايد در رختخواب بماند و حق نداشته باشد با دوستانش بازي كند.
علت نرفتن به مدرسه را پيدا كنيد. سعي كنيد بدانيد چه عاملي در مدرسه كودكتان را آزار مي‌دهد كه از رفتن به آنجا خودداري مي‌كند. با كودك خود صحبت كنيد و او را تشويق كنيد تا تمام خبرها و اتفاقاتي را كه باعث مي‌شوند تا او به مدرسه نرود را براي شما بگويد.
با معلم كودكتان صحبت كنيد و مشكل را با وي در ميان بگذاريد. شايد او بتواند در حل و رفع اين مشكل به شما كمك كند.
كودك را به ايجاد دوستي‌هاي مدرسه‌اي تشويق كنيد. به كودك خود كمك كنيد با همكلاسي‌هايش دوست شود و دوستي‌هايش را با آنان گسترش دهد.
به غر زدن كودك توجه نكنيد. به جاي آن، نظرات مثبت و اشتياق كودك را به مدرسه رفتن تشويق كنيد و به او پاداش دهيد.
به كودكتان براي مرتب رفتن به مدرسه امتياز بدهيد. تا به تدريج كودكتان راه‌ بيفتد.
براي ترس كودكتان از مدرسه از يك متخصص كمك بخواهيد. برخي از كودكان بشدت از مدرسه گريزانند، اگر كودك شما اين طور است از يك متخصص كمك بخواهيد تا اين مشكل از بين برود.
معصومه اسدي
جام‌جم

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت دانلود رایگان]

[مشاهده در: www.freedownload.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 329]