نانوفناوري فرصت هايي كه در ايران از دست مي رود

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: نانوفناوري فرصت هايي كه در ايران از دست مي رود
مجيد زندي
بخش دوم و پاياني
نانو فناوري از آن جهت علم پيوند دهنده دنياي امروز با آينده خوانده مي شود كه اكنون محور ابداعات و اختراعات علمي روز دنيا قرار گرفته است يعني همان نقشي كه 150 سال پيش برق و الكتريسته ايجاد كرده بود و روزي نيست كه خبري ازكشفيات و اختراعات جديد دانشمندان با استفاده از نانوفناوري نشنويم و نخوانيم .
البته دايره وسيع نانوفناوري آنچنان گسترده است كه داشته هاي علمي ما اجازه نمي دهد همه آن موارد را بازشماريم اما مرور برخي از اين ابداعات جديد بشر جالب است مبني براينكه كوچكترين كتاب جهان اخيرا با حروف نانومتري نوشته شده تا حدي كه قطع اين كتاب كوچكتر از 07 0 * 010 ميليمتر است ! همچنين محققان چنيني و آمريكايي موفق به كشف يك نانو ماده تازه با قابليت بالاي ذخيره انرژي شدند از اين دست اخبار در عرصه اطلاع رساني فراوان است كه يقينا همه آنها قابل جمع آوري در اين بخش نيست ضمن آنكه خبرهاي خوشي هم از اختراعات نانوفناوري در كشور ما داريم از قبيل اينكه توليد نيمه صنعتي قرص هاي برقگير نانويي در پژوهشگاه نيرو براي محافظت از تجهيزات برقي گرانقيمت در مقابل صاعقه و... يا ساخت فويل نانوساختار آلياژ آلومينيوم به روش انجماد سريع در دانشگاه صنعتي اميركبير و يا توليد نانو پودرهاي پوششي بر روي سطح شيشه به منظور كنترل سرما و گرما و صرفه جويي در مصرف انرژي و تصفيه آب كارون با استفاده از فناوري نانو و دهها و هزاران مورد ديگر; كه دقيقا به دليل همين منافع است كه اكنون كشوري همانند هند سالانه چندين ميليارد دلار براي توسعه فناوري نانو هزينه مي كند تا بتواند همانند صنعت آي تي و كامپيوتر آينده مناسبي براي خود در ميان كشورهاي توسعه يافته داشته باشد.
حضور در بازار پرسود نانوفناوري همانند همه بازارهاي ديگر بسيار سخت است و با روابط عادي و تعارف امكان كسب قدرت در آن محال است ضمن آنكه امروزه كشورهاي صنعتي در زمينه فناوري نانو به شدت عرصه را بر ديگر كشورها خصوصا كشورهايي خارج از دايره ايدئولوژيك خود تنگ مي كنند و فناوري نانو را همانند فناوريهاي هسته اي و بيوتكنولوژي كه از علوم حياتي آينده بشري محسوب مي شود در انحصار خود نگه داشته اند و اين سفره را صرفا براي خود بازنگه مي دارند. اين كشورها با پيش بيني و نيازسنجي آينده حتي فرصت ها را ميان خود تقسيم مي كنند كه در بخش اول گزارش به نقل از رئيس مركز آينده پژوهي برخي از اين انحصارات علمي اعلام شد كه چگونه كشوري همانند ژاپن هم در زمينه نانوالكترونيك فعال و هم از طرق هم پيمانان بين المللي خود حمايت مي شود و...
در چنين شرايطي اگرچه حركت دانشمندان ايراني سخت است اما تجربه به خوبي نشان داده است ورود به اين عرصه غيرممكن هم نيست اما بايد همه حركت هاهدفدار و حساب شده باشد تا سرمايه هاي مادي و معنوي كشور در اين زمينه علمي به هدر نرود.
در اين عرصه همچنانكه در شماره قبل اشاره شد افراد فراواني در كشور عاشقانه به فعاليت مشغول هستند كه مي توان حركت هاي آنها را روزنه اميدي محسوب كرد.
خانم مرضيه كديور سال آخر رشته مهندسي عمران دانشگاه يزد كه تركيب نانوشيميايي جديد را اختراع و به نام خود ثبت كرده از جمله دانشجوياني است كه در سه سال اخير به فعاليت تحقيقاتي در زمينه نانوفناوري مشغول است او درباره اختراع خود مي گويد : من قبل از آنكه با نانوفناوري آشنا شوم به دنبال اين بودم كه خلا موجود در بتن را پر كنم كه ريزترين مواد هم نانو بود اما هنگامي كه به دنبال مواد نانو رفتم متوجه هزينه زياد آن شدم ولي ارزانترين ماده نانويي كه پيداكردم نانوذرات آهن وسيليس بود و هنگامي كه براي پر كرد ترك هاي بتن مواد نانويي ساختم موفق به تغيير تركيب شيميايي بتن هم شدم . مسلما در بتن موادريزي داريم كه تركيبات كلسيم هستند اين ذرات سبب ايجاد « ترك » در بتن مي شوند در حاليكه اگر نانو ذرات آهن را استفاده كنيم آن منافذ كاملا از بين مي روند.
مهندس كديور ادامه مي دهد : با توجه به اينكه نانو پايه هر ماده اي محسوب مي شود دانشمندان ما اگر بخواهند درباره هر ماده اي به صورت پايه اي تحقيق كنند بايد نانو را بشناسند چرا كه نانو ذرات تشكيل دهنده همه مواد است .
آقاي زين العابدين نامدار دانشجوي كارشناسي ارشد شيمي تجزيه كه پايان نامه دانشجويي خود را در زمينه نانو ذرات نوشته مهمترين راه اثربخشي نتايج تحقيقاتي در زمينه نانوفناوري مي گويد : اگر در كشور بتوانيم صنعت را با مراكز پژوهشي پيوند دهيم مي توانيم درباره اثرگذاري تحقيقات علمي دركشور اميدوار باشيم در غير اينصورت مسير اشتباه حركت مراكز تحقيقاتي و صنعتي اينبار نيز در بخش نانوفناوري تكرار خواهد شد.
وي مي گويد : در كشور ما سالهاست در اين زمينه صحبت هاي فراواني شده است ولي ما چون در بطن كار هستيم همه اين حرف ها را شعار مي دانيم زيرا صنايع به دلايل مختلف كه حق هم تا حدودي با آنها هست اعتمادي به محققان ايراني ندارند اگر اين مساله را به دقت مورد توجه قرار دهيد درخواهيد يافت كه گره هاي كور عدم ارتباط صنعت و دانشگاه در آن وجود دارد.
وي مي افزايد : يكي ديگر از ضعف ها نحوه مديريت فناوري نانو در ايران است . اين مديريت ظاهرا در اختيار معاونت رياست جمهوري است ولي چون مديريت منسجم و تعريف شده اي كه بتواند خطوط مشخصي به بخش تحقيقات و توليد بدهد وجود ندارد حركت ها بسيار كند است و كه نمونه هايي را سراغ داريم كه هيچ ربطي به نانو ندارند و حتي در زمينه هاي علوم انساني ! انجام شده اما يك پسوند نانو هم روي آن مي گذارند و با نفوذ در دستگاههاي دولتي حمايت آنها را به سوي خود جلب مي كنند اما در مقابل پايان نامه اي كه اختصاصا در زمينه نانو كار شده باشد عليرغم هزينه هاي فراوان كمتر مورد توجه قرار مي گيرد.
وي كه در زمينه سنتزنانوكامپوزيت تحقيق كرده و پرداخت هزينه تحقيقاتش هم حدوديكسال پيش تصويب شده بود مي گويم : يكسال پس از تصويب هزينه هاي تحقيقاتم هنوز هيچ بخشي از هزينه ها را نپرداختند كه نشان مي دهد در مسير بودجه ها نيز هدفگذاري تعريف شده وجود ندارد.
وي با اشاره به اينكه حلقه هاي گمشده فراواني در اين ميان وجود دارد مي افزايد : جالب اينكه اين حلقه هاي گمشده هم در كشور ما شناخته شده است اما به اين دليل كه اهل كار در مسند مسئوليت نيستند نمي دانند چه كاري بايد انجام دهند.
وي علاوه بر ضعف مديريت فناوري نانو كشور عدم بررسي دقيق تاثير فناوري نانو در اقتصاد كشور عدم ايجاد رقابت سالم بين صنايع توليدكننده و محققان عدم ترويج فناوري نانو در بخش هاي مختلف دانشگاهي و صنايع را از ديگر ضعف ها معرفي مي كند.
آقاي نامدار مي گويد : اگر اين حلقه ها به درستي به هم وصل شود تحقيقاتي از محققين درخواست مي شود كه كاربردي باشد و فايده آن را همه مردم ببرند ضمن آنكه شركت هاي توليدي خطرپذيري (ريسك ) تحقيقاتي ندارند و معتقدند به جاي اينكه تحقيق را به محققان ايراني سفارش بدهند از محصول آماده توليدي خارجي استفاده مي برند.
دكتر خزايي استاد دانشگاه و رئيس مركز آينده پژوهي فناوريهاي نوين در اين زمينه نيز مي گويد : ما فقط تصدي دولت را مي خواهيم اگرچه بخش خصوصي هم به دليل مشكلات و مسايلي كه دارد آنطور كه بايد و شايد نتوانسته وارد اين عرصه ها شود در حاليكه چين در بخش توليد انبوه مواد نانو كار مي كند و كره جنوبي در بخش حافظه ها باچگالي بالا و نمايشگرها فعال است . تايوان در زمينه الكترونيك نوري كار مي كند و رژيم صهيونيستي هم در بخش مواد منفجره و سلاح و حسگرها كار مي كند.
وي در پاسخ به اين سئوال كه فعاليت متمركز ايران در چه زمينه اي از فناوري مفيدتر است مي گويد : اشكال كار ما اين است كه در همه زمينه ها وارد مي شويم اما در هيچ زمينه اي به طور تخصصي كار نمي كنيم در واقع ما به جايي نرسيديم كه دنيا بداند در آن بخش نمي تواند با ما رقابت كنند و يا اينكه آن را به ما واگذارند.
وي با اشاره به سال نوآوري در تعبير رهبر معظم انقلاب ادامه مي دهد : رسيدن به نوآوري و مرزهاي دانش نيازمند اين است كه ما به برخي ازفناوريها به طور جدي بپردازيم . موضوع مهم در نانوفناوري اين است كه يكي از چهار پايه انقلاب بزرگ صنعتي و فناورانه آينده جهان است كه به اين فناوري يك فناوري نظام گسسته مي گويند كه گسستي بين گذشته وآينده فناوريهاي موجود ايجاد مي كند كه به آن فناوريهاي همگرا شده هم مي گويند اين چهارفناوري عبارتند از : نانو بايو آي تي و علوم شناختي كه با همپوشاني به صورت مضربي ازچهار در همه علوم و فنون پيشرفت مي كنند.
دكترخزايي مي گويد : در اين فرض اگر نانو با بيوتكنولوژي هماهنگ شود نانو با آي تي فعاليت مشترك انجام دهد و... باعث توان افزايي و توانمندسازي بسيار و فوق العاده مي شود كه اين مطالب را در كتابي به نام « نانو فناوري فرصت هاي نوآوري » اشاره كردم كه نانوفناوري بخشي از آينده نيست بلكه همه آينده است و اين علوم سندچشم انداز حركت آينده بشر است كه ما اكنون بايد به صورت فرصت ملي به آن توجه داشته باشيم .
وي مي افزايد : همانگونه كه شاخص هايي براي تورم داريم براي شناخت سطح رفاه مردم استفاده از لوازم بهداشتي كاغذ تلويزيون رنگي غذا و... از سوي نهادهاي بين المللي براي رفاه ملت ها درنظر مي گيرند نانوفناوري هم در نظر من يكي از عوامل شناخت وضعيت رفاه مردم است .
دكترخزايي ادامه مي دهد : البته نبايد نااميد شد خوشبختانه كشور ما درچهارراه حوادث دنيا قرار دارد و همين موضوع باعث شده كه بدست آوردن شرايط مناسب براي اين فناوري مشكل نباشد. اگر مشكلات سرمايه گذاريهاي خارجي و حتي ايرانياني كه مي توانند در اين بخش سرمايه گذاري كنند خصوصا اگر مسايل خاص امنيتي طرح هاي نانو حل شود ماهم مي توانيم موفق تر باشيم .
دكتر سيد حبيب اله طباطبائيان عضو هيات علمي دانشگاه علامه طباطبايي و رئيس هيات مديره انجمن مديريت فناوري ايران نيز در خصوص وضعيت ايران در عرصه بين المللي نانو فناوري مي گويد : خوشبختانه در كشور ما از حدود شش سال پيش جهت شناخت اين علم حركت هاي خوبي انجام شده و در اين مدت تحولات مفيدي صورت پذيرفته است و در همين راستا در دولت قبل (جناب آقاي خاتمي ) ستاد فناوري نانو در كشور تشكيل شده و دبيرخانه اين ستاد نيز در دفتر همكاريهاي فناوري رياست جمهور فعال است .
وي مي افزايد : در پي تلاش هاي انجام شده در اين ستاد برنامه ده ساله كشور در زمينه توسعه نانو فناوري تهيه شد كه به موازات آن برنامه هاي متعددي توسط دولت در حمايت از توسعه نانو فناوري در قالب انجام پروژه هاي تحقيقاتي تجهيز آزمايشگاه ها راه اندازي دوره هاي آموزشي كوتاه مدت مقطع دار (رشته هاي دانشگاهي ) ايجاد شبكه شركت هاي نانو اعطاي تسهيلات بانكي به بنگاههاي توليدي فعال در حوزه نانو برگزاري سمينارها و همايش ها و نمايشگاه هاي متعدد در حوزه نانو اجراي برنامه هاي ترويج اين حوزه جديد علمي حتي در سطح دبيرستان هاي كشور و مانند آنها انجام شده است .
يكي از سايت هاي فعال در زمينه اطلاع WWW.NANo.ir دكتر طباطبائيان ادامه مي دهد : اكنون سايت نانو فناوري ستاد به نشاني رساني فعاليت هاي نانو به شمار مي رود.
وي مي افزايد : جايگاه ايران در حوزه فناوري نانو با توجه به اقدام نسبتا به موقع دولت و قرار داشتن در فازهاي ابتداي توسعه اين حوزه علمي جايگاهي قابل قبول است كه اگر بر مبناي تعداد مقالات سنجش شود ايران جزو سي كشور اول نانو به شمار مي رود. البته نبايستي فراموش كرد كه روند سرمايه گذاري ديگر كشورها بسيار بالاست و ممكن است جايگاه فعلي ايران از دست برود.
وي درباره راهكار تجاري و كاربردي كردن فناوري نانو در كشور هم مي گويد : تجاري سازي دستاوردهاي تحقيقاتي موضوعي مهم و البته دشوار است كه نيازمند همكاري موثر مراكز تحقيقاتي كشور با ديگر دفاتر طراحي ستادي و سياست استاندارد آزمايشگاهي و بالاخره شركت هاي مهندسي ساخت و توليد و در نهايت بنگاه هاي توليدي است . كه هماهنگي اين بازيگران اصلي چرخه نوآوري از الزامات تجاري سازي هر تحقيق علمي بشمار مي رود. علاوه بر اين هماهنگي نيز حمايت مراكز قانون گذار در صيانت از مالكيت فكري محققين كاملا ضروري است . بالاخره محيط كسب و تجاري كشور بايستي فضاي تنفس لازم را در اختيار نهادهاي مذكور قرار دهد.
دكتر طباطبائيان در پاسخ به اين سئوال كه مزيت اقتصادي در ايران فعاليت در كدام بخش از فناوري نانو است نيز مي گويد : حقيقتا پاسخ به اين سئوال مستلزم انجام تحقيقي در شناخت روند تحولات نانو فناوري و اطلاع از قابليت هاي علمي فني و اجرايي كشور دارد. بدون شك شاخه هائي از فاز تكنولوژي كه در شرف تجاري سازي هستند باويژگي هاي كشور ما همچون حوزه مهم مواد و انرژي قرابت بيشتري دارند مي توانند براي توليد و تجاري شدن در ايران شانس بيشتري داشته باشند.
وي در خصوص وضعيت سرمايه گذاري نيز مي گويد : در حال حاضر بخش اعظم سرمايه گذاري هاي انجام شده در حوزه نانو توسط دولت صورت پذيرفته است . با اين وجود مقدار اين سرمايه گذاري هاي در مقايسه با كشورهايي همچون عربستان تركيه و حتي مصر ناچيز به نظر ميرسد.
بخش خصوصي كشور به تازگي در برخي از حوزه هاي نانو مواد كه به تجاري شدن نزديك هستند علاقمندي نشان داده ولي توسعه سرمايه گذاري حوزه نانو مستلزم شكل گيري نظام مالي خطرپذير است كه هنوز در كشور ما شكل نگرفته است .
عضو هيات علمي دانشگاه علامه درباره وضعيت پيوند مراكز علمي دانشگاهي با صنعت در اين بخش هم مي گويند : در حال حاضر در قالب انجام پروژه هاي دانشجويي و انجام برخي تحقيقات خاص پيوندهايي بين ستاد و وزارتخانه هاي عضو با مراكز دانشگاهي برقرار شده است . اگر چه اين خوب است ولي با توجه به ظرفيت هاي تحقيقاتي كشور بسيار ناچيز است اميدواريم باتوجه خاص معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري به توسعه نانو تكنولوژي در كشور تحرك بيشتري در اين زمينه انجام شود.
وي در خصوص عملكرد ملي در حوزه نانو هم مي گويد : با توجه به سابقه چهار ساله ستاد نانو تكنولوژي در كشور خوشبختانه جايگاه خوبي براي مديريت نانو ايجاد شده كه اميداست باتوجه ويژه رياست محترم جمهوري اين ستاد از اختيارات لازم و منابع مورد نياز برخوردار شود.

در كشورما به مساله تهديد زياد پرداخته مي شود در حاليكه امروزه در دنيا تهديد يعني عدم استفاده از فرصت هاي پيش روي ملت ها; كه نانو فناوري يكي از اين فرصت هايي است كه در صورت عدم توجه اصولي به آن ميتواند از دست ما خارج شود و آنگاه آن را به عنوان يك قوه قهريه بنگريم كه در اختيار ديگران است و بايد منابع فراواني را صرف مقابله با تبعات آن نمائيم . در حاليكه امروزه عقب ماندگي از پيشرفت خود به عنوان بزرگترين عامل تهديد كننده ماهيت يك ملت در جهان مطرح است ملتي كه نتواند خود را به علم روز مجهز كند به ناچار از گردونه بسياري از فعاليت هاي اقتصادي اجتماعي سياسي و فرهنگي جهان خارج مي شود و چه تهديدي براي يك ملت بدتر از اين كه نخواهد خود را به گردونه سريع علم برساند !
حضور در بازار پرسود نانو فناوري همانند همه بازارهاي سودآور ديگر بسيار سخت است و اين بازار با تعارف به كشوري تحويل داده نخواهد شد ضمن آنكه كشورهاي صنعتي اين علم را همانند ساير علوم نوين همانند بيوتكنولوژي و هسته اي به شدت در انحصار خود نگه مي دارند
آقاي زين العابدين نامدار محقق نانو ذرات : برخي از هزينه هايي كه به نام تحقيقات نانويي پرداخت مي شود سر از تحقيقات علوم انساني در مي آورد كه نشان مي دهد نحوه مديريت فناوري نانو در ايران داراي ضعف است
دكتر خزايي رئيس مركز آينده پژوهي فناوريهاي نوين : اشكال كار ما اين است كه در هيچ بخشي تخصصي و با نيت سودآوري كار نمي كنيم با اين كار ما به جايي نمي رسيم كه دنيا متوجه فعاليت هاي ما شود يا اينكه آن بخش را به دليل تخصص به ما واگذارد
دكتر سيد حبيب اله طباطبائيان عضو هيات علمي دانشگاه علامه : اگر براساس تعداد مقالات نانو فناوري محاسبه كنيم ايران در ميان سي كشور اول اين رشته قرار دارد اما چون روند سرمايه گذاري ديگر كشورها حتي مصر عربستان و تركيه از ما بيشتر شده است ممكن است جايگاه فعلي خود را در آينده از دست بدهيم
بدون شك تحقيقات نانو فناوري در بخش مواد و انرژي در ايران به مرحله تجاري شدن نزديك تر است و سرمايه گذاري هدفمند در اين بخش مي تواند نتيجه بخش باشد
چهارشنبه 27 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 126]