هدفمندسازي يارانه‌ها براي توزيع برابر امكانات و خدمات‌

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: هدفمندسازي يارانه‌ها براي توزيع برابر امكانات و خدمات‌

اشاره: آثار و تبعات طرح تحول اقتصادي و بررسي نتايج حاصل از اين طرح همچنين جلوگيري از آثار منفي هدفمند كردن يارانه‌ها مثل افزايش ناگهاني قيمت‌ها و رشد نقدينگي از جمله مباحثي است كه در گفت‌وگو با دكتر امير باقري مديركل دفتر برنامه‌ريزي اقتصادي معاونت برنامه‌ريزي و نظارت راهبردي رئيس جمهوري مطرح شد.‌

وي عنوان كرد كه در هر كدام از 7 بخش طرح تحول اقتصادي پروژه‌هاي معيني تبيين و محورهاي كار مشخص شده است و دستگاه‌هاي مختلف روي اين محورها كار مي‌كنند به طوريكه اجزاي لازم براي اقدام‌هاي مربوط به انجام اين كار روشن است. وي در مورد برخي از آثار اجراي طرح مثل رشد نقدينگي، گفت: به لزوم اين طرح توام با رشد نقدينگي زياد نخواهد بود. ا لبته اين موضوع بستگي دارد كه ما به عنوان سياستگذار چگونه با اين مسأله برخورد كنيم.

دكتر باقري در خصوص رشد ناگهاني قيمت‌ها براثر اجراي طرح هدفمند كردن يارانه‌ها نيز اظهار داشت: افزايش قيمت‌ها نتيجه طبيعي اجراي اين طرح بوده اما ممكن است در بعضي از بخش‌ها با توجه به انحصارهاي موجود و سوءاستفاده انحصارگران، قيمت‌ها بيش از حد افزايش يابند. بنابراين ضرورت نظارت در مراحل اوليه طرح احساس مي‌شود تا شاهد افزايش بيش از حد قيمت ناشي از اجراي طرح، نشويم. مشروح گفت‌وگوي با مديركل دفتر برنامه‌ريزي اقتصادي چنين است:

س - طرح تحول اقتصادي از چه زماني در دولت مطرح شده است؟

ج - طرح تحول اقتصادي شامل 7 بخش است كه هر كدام در جايگاه خود از اهميت بالايي برخوردارند و در كنار يكديگر و به صورت مكمل هستند اما شايد بحث هدفمند كردن يارانه‌ها بيشترين اثر را در جامعه داشته باشد.

اين برنامه‌ها كه شامل بهره‌وري، هدفمند كردن يارانه‌ها، ماليات، گمرك، نظام بانكي، نظام ارزش‌گذاري پول ملي و توزيع كالاها و خدمات و صدور مجوزها است، از خيلي وقت پيش در اين دولت و دولت‌هاي گذشته مطرح بوده است و رد پاي آنها به خصوص بحث هدفمندسازي يارانه‌ها در قانون برنامه چهارم نيز ملاحظه مي‌شود اما آنچه اتفاق افتاده، اين است كه دولت نهم با رويكرد ايجاد تحولات اساسي در صحنه اقتصادي اين موارد را از پايه مورد برسي قرارداده و سعي كرده كه در تمام اين 7 بخش به صورت جدي تحولات مورد نياز را انجام دهد. به صورت دقيق‌تر تاريخ بحث در دولت نهم به يك سال و نيم گذشته برمي‌گردد و پيشنهادهايي مطرح شده و در نهايت طي اين مدت ماحصل بررسي‌هاي كارشناسي منجر به تبيين محورها و اجزاي اقدام‌هاي مورد نياز شده است.

بحث بعدي اين بود كه اجراي كارهايي كه بايد انجام گيرد، مشخص شود. به طور مشخص مي‌توان گفت كه در هر كدام از موارد يادشده پروژه‌هاي معيني تعريف و محورهاي كار مشخص و دستگاه‌هاي مختلف روي اين محورها كار مي‌كنند به طوري كه اجزاي لازم براي اقدام‌هاي مربوط به انجام اين كار در حال تدوين است. از سوي ديگر، تبعات و آثار اين كار نيز مورد توجه قرار گرفته و دولت در حال تدوين سياست‌هاي لازم براي مديريت آثار است تا نتايج قابل انتظار به دست آيد. هدفمند كردن يارانه‌ها نيز از اين قاعده مستثنا نبوده و در يك سال و نيم گذشته آثار و محورهاي آن مورد ارزيابي قرار گرفته و دولت به اين جمع‌بندي رسيده است كه مي‌توان اين كار را انجام داد و در حال حاضر در خصوص اجزا و عملياتي كه بايد انجام شود، بحث مي‌شود.‌

نتايج بررسي طرح تحول‌

س- آيا آثار و تبعات طرح تحول اقتصادي در مجموعه دولت مورد بررسي قرار گرفته، چه نتايجي در اين زمينه حاصل شده است؟

ج - كارشناسان مختلفي در يك سال و نيم گذشته در مورد هريك از اين بخش‌ها و آثار و نتايج طرح، بحث و گفت‌وگو كرده‌اند و دستگاه‌هاي مختلف مأموريت يافته‌اند كه هريك از اينها را تبيين و آثار آن را برآورد كنند. به عنوان مثال، در مورد بهره‌وري،‌ مركز ملي بهره‌وري؛ در مورد يارانه‌ها، وزارت رفاه و تامين اجتماعي و در مورد ماليات‌ها و گمرك، وزارت امور اقتصادي و دارايي و بدين ترتيب در مورد نظام بانكي، بانك مركزي مسئوليت و وظايف مربوط به خود را به عهده دارند و هر كدام از اين دستگاه‌ها با جلسات مختلف كارشناسي و دعوت از استادان دانشگاهي سعي كرده‌اند ابعاد مسأله را روشن و آثار و تبعات آن را شناسايي و شيوه اجراي مناسبي را پيشنهاد دهند. آنچه در مورد هدفمند كردن يارانه‌ مي‌توان گفت، اين است كه آثار و تبعات آن، بخش‌هاي مختلفي را دربرمي‌گيرد.

از يك طرف، تأثير آن را بر متغيرهاي كلان اقتصاد مانند رشد اقتصادي، سرمايه‌گذاري، پس‌انداز، تجارت، اشتغال و سطح عمومي قيمت‌ها و از سوي ديگر تأثير آن را بر رفتار بخش‌هاي اقتصادي مانند صنعت، معدن و كشاورزي، شاهد خواهيم بود. در واقع بررسي‌هاي انجام شده در كوتاه مدت و درازمدت اين آثار را تبيين مي‌كند و جمع‌بندي دولت اين بوده كه اين آثار به قدري مثبت است كه دولت به اجراي تحولات بپردازد.

از ديگر آثار طرح، تأثير آن بر شكاف درآمدي بين اقشار مختلف مردم است. به خصوص بحث باز توزيع منابع به اقشار آسيب‌پذير كه از طريق طرح پرسشنامه توسط مركز آمار ايران انجام شده هم در اين طرح ديده شده است. به طور كلي مي‌توان گفت ارزيابي دولت از اجراي اين طرح فارغ از اينكه تغيير قيمت در مورد كداميك از حامل‌ها يا نهاد‌هاي انرژي صورت گيرد، مثبت بوده است.

به طور كلي كه مي‌توان گفت كه نمي‌‌توان از اين 7جزء، يك جزء را انجام داد اما بقيه را مسكوت گذاشت زيرا زماني آثار مثبت اجراي اين طرح‌ها مشخص مي‌شود كه در كنار يكديگر به اجرا درآيند. به طور مثال،‌ اگر بحث هدفمند كردن يارانه‌ها را در شكلي كه مدنظر است، انجام دهيم اما اصلاح سيستم مالياتي يا نظام بانكي را انجام ندهيم به نظر مي‌آيد دچار چالش خواهيم شد بنابراين تحولات مانند ماشيني است كه اجزاي آن بايد با هم حركت كنند و بنابراين لازم است به عنوان يك بدنه به اين مجموعه نگاه كنيم.‌

طرح تحول در حاملهاي انرژي‌

س - ارزيابي شما از آثار مثبت و منفي طرح هدفمندكردن يارانه‌ها چيست تا بتوان براساس آن برآورد مشخصي از طرح ارائه كرد؟

ج - مهم‌ترين اثر مثبت اين طرح كمك به بهينه‌سازي مصرف انرژي در بخش حامل‌هاي انرژي است. به عنوان مثال، در حال حاضر شاخص‌هاي شدت انرژي كشور كه بيان‌كننده ميزان مصرف انرژي نسبت به توليد محصولات است در وضعيت مناسبي نيست كه يكي از دلايل آن قيمت‌هاي پايين اين حامل‌ها است. اميدواريم با اجراي طرح، مديريت مصرف انرژي را شاهد باشيم و به اين ترتيب در كشور نيازي به حجم بالاي واردات حامل‌هاي انرژي نبوده و حتي امكان صادرات فرآورده‌‌هاي نفتي نيز مهيا خواهد شد اما در مورد ساير آثار طرح بايد بگويم كه يكي از آثار كوتاه‌مدت طرح، افزايش سطح عمومي قيمت‌ها و فشار براقشار مختلف مردم است. در اين ارتباط، دولت در نظر دارد به گروه‌هاي مشخصي كه از طرح شناسايي اقشار آسيب‌پذير مركز آمار استخراج شده است، به گونه‌اي كمك كند كه فشار ناشي از افزايش هزينه‌ها جبران شود. به اين ترتيب اول اينكه، كشور به سمت مصرف بهينه انرژي حركت مي‌كند و دوم اينكه، به اقشاري كه از اين بابت فشار وارد مي‌آيد كمك مستقيم مي‌شود. حتي اگر در اين كمك به تمام اقشار پرداخت‌هاي ثابت صورت گيرد، به اين معنا خواهد بود كه به صورت نسبي به اقشار با درآمد پايين‌تر كمك بيشتري شده است.‌

يكي ديگر از آثار هدفمند كردن يارانه‌ها اثر آن برتوليد كالاهاي صنعتي و كشاورزي است. وقتي قيمت حامل‌هاي انرژي بالا برود، هزينه تمام شده آن دسته از كالاهاي صنعتي كه انرژي‌بر هستند، افزايش پيدا مي‌كند و در صحنه رقابت با بازارهاي جهاني دچار مشكل مي‌شوند كه دولت به عنوان سياست‌هاي مكمل، ابزارهايي را پيش‌بيني كرده است. از جمله اينكه از قيمت‌هاي تبعيضي انرژي يا از كمك يا پرداخت‌‌هايي بابت بهينه‌سازي مصرف انرژي به آنها استفاده كند. علاوه برآن ممكن است، برخي از صنايع از باز توزيع منابع نيز بهره‌مند شوند يعني به آنها به صورت هدفمند و به مدت محدود كمك شود اما اينكه رشد اقتصادي، تراز پرداخت‌ها و باقي مسايل به چه سرنوشتي دچار شوند در گروي اين است كه در اجراي سياست و مديريت بعد از آن به چه نحوي اقدام كنيم.

تجربه كشورهاي ديگر نشان مي‌دهد به شرط ايجاد زمينه‌هاي لازم و اتخاذ سياست‌هاي مناسب و مديريت صحيح، در درازمدت آثار مثبت ناشي از اجراي طرح را شاهد خواهيم بود. از اين رو، لازم است دولت سياست‌ها را به درستي اجرا كند.

افزايش قيمت‌ حاملهاي انرژي‌

س - براي جلوگيري از آثار منفي طرح چه اقدام‌هايي انجام خواهد شد؟

ج - طبيعي است كه وقتي حامل‌هاي انرژي افزايش يابد، با توجه به اينكه حامل‌هاي انرژي نهاده مؤثر در كل بدنه اقتصاد است، قيمت محصولات داخلي افزايش خواهد يافت اما ممكن است در اين صحنه با اين مسأله مواجه شويم كه در بعضي از بخش‌ها قيمت‌ها بيش از حد افزايش پيدا كند (آن هم در سايه انحصار.) يعني ممكن است در بعضي از بخش‌ها با انحصارهايي مواجه شويم و انحصارگران از موقعيت استفاده كنند و قيمت‌ها را افزايش دهند. يكي از الزام‌هايي كه لااقل در كوتاه‌مدت بايد رعايت شود، تدوين و اجراي سيستم نظارتي است تا انحصارگران از اين فرصت براي افزايش بيش از اندازه قيمت‌ها استفاده نكنند. البته اگر در اقتصاد رقابت باشد نيازي به نظارت به اين شيوه نيست اما اگر رقابت نباشد نياز است كه چنين نظارتي حداقل در كوتاه‌مدت صورت پذيرد. در مورد رشد نقدينگي بايد گفت به لزوم اين طرح توام با رشد نقدينگي نخواهد بود البته اين موضوع به اين بستگي دارد كه سياستگذار چه شيوه و سياستي را اتخاذ كند. براساس رابطه مقداري پول اگر دولت همراه با اين اصلاح قيمت، نقدينگي را تغيير ندهد حجم معاملات و رشد اقتصادي در كوتاه‌مدت كاهش پيدا مي‌كند بنابراين بستگي دارد كه تصميم دولت در اين زمينه به چه نحوي باشد. در حال حاضر دولت تصميمي براي رشد نقدينگي ندارد اما بسته به شيوه اجرا، تأمين نقدينگي بيشتري براي اجراي سياست لازم خواهد بود.‌

س - در ارتباط با اجزاي طرح چه تصميمي گرفته شده آيا چگونگي اجراي آن مشخص شده است؟ يارانه نقدي به چه نحوي توزيع مي‌شود؟ آيا تمهيداتي براي اداره طرح از محل منابع آن انديشيده شده است؟

ج - با اجراي طرح هدفمندسازي يارانه‌ها، قاعدتاً منابع قابل توجهي آزاد مي‌شود و دراختيار دولت قرار مي‌گيرد.

از سوي ديگر، شاهد افزايش قيمت‌ها و فشار هزينه‌اي برخانوارها خواهيم بود. خوشبختانه براساس روش‌هاي مختلف امكان برآورد فشار هزينه‌اي بر خانوارها و دهك‌هاي مختلف درآمدي وجود دارد. بدين ترتيب منابع مورد نياز براي باز توزيع بين خانوارهاي هدف به گونه‌اي كه شرايط درآمد - هزينه آنها را بدون تغيير كند، محاسبه مي‌شود و از محل منابع آزاد شده دراختيار آنها قرار خواهد گرفت. در مورد سازوكار اجرايي نيز پيشنهاد شده تا از كارت‌هاي اعتباري براي خانوارها استفاده شود.

‌س - آيا محل مصرف اين كارت‌هاي اعتباري مشخص شده است؟

‌ج - در حال حاضر پيشنهاد شده است كه منابع اين كارت براي كل مصارف خانوار مورد استفاده قرار گيرد اما به نظر مي‌رسد كه اولويت اصلي مردم به سمت پرداخت هزينه انرژي و همچنين بهينه‌سازي مصرف انرژي خواهد بود و از كارت‌ها بدين منظور استفاده خواهند كرد.

‌مرحله بندي طرح تحول‌

س - آيا برآوردي در مورد قيمت حامل‌هاي انرژي شده است؛ افزايش در اين حامل‌ها تا چه اندازه خواهد بود؟

ج - در اين طرح، حامل‌هاي انرژي مطرح هستند اما در مورد اينكه قيمت كداميك از اين حامل‌ها در مرحله اول و كدام در مرحله بعدي آزاد مي‌شود بحث‌هاي زيادي شده و قرار است كه اين بحث‌ها نهايي شود. در مورد قيمت، سناريوهاي مختلفي مطرح شده و دستگاه‌هاي مختلف سناريوهاي متفاوتي را مطرح كرده‌اند برخي اعداد بالاتري را پيشنهاد داده‌اند كه فشار هزينه‌اي آنها برمردم بيشتر و توام با انگيزه بالاتر بهينه سازي مصرف انرژي خواهد بود. در برخي پيشنهادها نيز عدد كوچك‌تر است اما هنوز در مورد اينكه كداميك از اين سناريوها اولويت داشته باشد جمع‌بندي صورت نگرفته است.

‌س - آيا در مورد زمانبندي اجراي طرح بحثي صورت گرفته است؟

ج - مجموعه دولت در نظر دارد كه اين طرح را زماني به مورد اجرا گذارد كه كمترين تبعات منفي را به دنبال داشته باشد.

فصلي را بايد انتخاب كنيم كه نه به كشاورزي لطمه بزند و نه دوره سرما باشد.‌

صحبت‌هاي اوليه براي نيمه دوم سال 1387 بود چون طبيعي است كه اگر بحث به سال 1388 بكشد با توجه به اينكه دولت در دوره انتخابات قرار دارد فرصت اجراي دقيق را نخواهد داشت.

‌س - آيا با وجود فرصت محدود در مجموعه دولت، زماني براي بررسي دقيق‌تر طرح اطلاعات اقتصادي خانوار وجود خواهد داشت؟

ج - مركز آمار ايران تا اواخر شهريور جزييات اطلاعات خانوار را در اختيار دولت قرار خواهد داد. در مرحله بعد نيز به كمك بانك‌هاي اطلاعاتي موجود دقت اطلاعات بالاتر خواهد رفت تا در نهايت خروجي‌ها، مجموعه دولت را در شناسايي اقشار آسيب‌پذير كمك كند. خوشبختانه تاكنون ميزان مشاركت مردم و به خصوص گروه‌هاي هدف از جمله روستاييان در طرح مركز آمار خوب بوده است.‌

تغيير قيمت كالاهاي اساسي‌

س - آيا دارو هم جز كالاهاي مشمول طرح خواهد بود؟

ج - پيشنهاد اوليه در مورد دارو،گندم، كود، بذر و نهاده‌هاي كشاورزي و ... و در واقع كالاهاي اساسي اين بوده است كه در اين مرحله وارد طرح نشوند هر چند كه هنوز اين پيشنهاد نهايي نشده است.‌

س - به ساير نظام‌هاي طرح تحول اقتصادي اشاره شد، در خصوص اين موارد از جمله: بهره‌وري، نظام بانكي، ماليات و ... چه تصميم‌هايي گرفته شده است؟

ج - هر كدام از اين نظام‌ها تبديل به چند پروژه شده است تا آسان‌تر بتوان آنها را اجرا كرد به عنوان مثال، در مورد بهره‌وري، شش محور اصلي مدنظر قرار گرفته كه مركز ملي بهره‌وري مسئوليت آن را برعهده دارد و كار كارشناسي در حال انجام است. اين محورها شامل اين موارد مي‌شود: بهره‌وري به عنوان موضوع مهم برنامه‌هاي اقتصادي، برقراري رابطه بين دستمزد و بهره‌وري، طراحي و استقرار جايزه ملي بهره‌وري، طراحي و استقرار نظام سنجش بهره‌وري و استقرار چند خوشه صادراتي رقابتي با رويكرد افزايش بهره‌وري.‌

در مورد يارانه‌ها نيز كل مجموعه يارانه‌ها به چند قسمت تقسيم شده و شامل شناسايي اقشار اجتماعي و فعاليت‌هاي اقتصادي آسيب‌پذير، تدوين روش‌هاي اصلاح قيمت حامل‌هاي انرژي و ساير كالاهاي يارانه‌اي، ارزيابي آثار سياست‌هاي اصلاح قيمت، تدوين روش‌هاي باز توزيع يارانه و سياست‌هاي تكميلي است.‌در سنجش نظام مالياتي كه سازمان امور مالياتي مسئوليت اجراي آن را به عهده گرفته است، محورهاي بحث مشخص شده كه شامل پايگاه اطلاعات پايه و عمليات مالياتي مؤديان، اصلاح فرآيندها و سامانه‌هاي عملياتي، زيرساخت‌هاي سخت‌افزاري و ارتباطات، ساختار سازماني مديريت منابع انساني، قوانين و مقررات مربوط به اصلاح پايه‌ نرخ‌هاي مالياتي، معافيت‌هاي مالياتي و پيش‌بيني ارزش افزوده است. به تازگي نيز وزارت امور اقتصادي و دارايي عنوان كرد كه درصدد تدوين لايحه جامع مالياتي براي ارايه به مجلس است تا ماحصل بحث‌ها در آن گنجانده شود.‌

در خصوص نظام گمرك كه مسئوليت آن با وزارت امور اقتصادي و دارايي است پنج محور مشخص مدنظر قرار گرفته كه شامل برنامه توسعه گمرك الكترونيكي، برنامه بهبود ارزشگذاري كالاها، اصلاح ساختار سازماني گمرك، ارتقاي سلامت اداري و برنامه تسهيل در تشريفات گمركي كالاها بوده و توسط گمرك در حال انجام است.‌

بحث بعدي تحول نظام بانكي است كه با مسئوليت بانك مركزي دنبال مي‌شود و شامل نظارت بر بانك‌ها، تغيير ساختار سيستم بانكي و بانكداري الكترونيكي است.‌

در مورد ارزش‌گذاري پول ملي بحث‌هاي متفاوتي اعم از تغيير واحد پول، تغيير قطعات اسكناس و تغيير نرخ ارز انجام شده كه اين بحث‌ها شامل اين موارد مي‌شود: استقرار نظام عرضه مناسب و فراهم كردن پيش‌شرط‌هاي آن، برنامه اصلاح واحد پول ملي و تغيير قطعات اسكناس‌ها.‌

در مورد تحول در نظام توزيع كالاها و خدمات 10 برنامه پيش‌بيني شده است كه شامل پروژه ايجاد پايگاه اطلاع‌رساني اصناف و بازرگانان، پروژه ملي كارت اصناف كشور، ساماندهي نظام پخش كالا، ايجاد شبكه‌هاي زنجيره‌اي خرده‌فروشي كالا، ايجاد اتحاديه‌هاي كشوري، ثبت مكانيزه نقل و انتقال املاك و مستغلات، طبقه‌بندي و كدينگ ملي كالا، تقويت نظارت مردم و پيش‌بيني و اجراي تنظيم بازار.‌

لازم به ذكر است كه در تمام اين نظام‌ها، محورها تعيين و همچنين دستگاه‌هاي مسئول و برنامه زمانبندي اجراي آنها مشخص شده است و اجزاي اين برنامه‌ها مورد بررسي قرار مي‌گيرد. در برخي قسمت‌ها كارها انجام و در برخي قسمت‌ها بررسي‌ها در حال انجام است كه نتايج دقيق آن تا پايان نيمه اول سال 1387 مشخص خواهد شد.‌

س - آيا قانون ماليات بر ارزش افزوده نيز جزو طرح تحول اقتصادي خواهد بود؟

ج - قانون ماليات بر ارزش افزوده مدتي است كه ابلاغ شده و يكي از نمونه‌هايي به شمار مي‌آيد كه نشان مي‌دهد طرح تحول اقتصادي از قبل در دولت مطرح بوده اما در طرح تحول لازم است اين بخش در كنار ساير بخش‌ها و با يكديگر ديده شوند.‌

چهارشنبه 27 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 130]