خشم توفانى طبيعت

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: خشم توفانى طبيعت
[مهرى حقانى ]
توفان گوستاو، سومين توفانى است كه پس از «برتا» و «دولى» در سال ۲۰۰۸ كشورهاى كنار آتلانتيك را در نورديده است. فصل توفان ها، هر سال در اول ژوئن آغاز و در سى ام نوامبر پايان مى يابد. هواشناسان معتقدند كه در طول سال ها، شمار اين توفان هاى فصلى افزايش نيافته، ولى بر شدت نيروى ويرانگر آن ها افزوده شده است. دليل اين امر، گرم شدن آب هاى آتلانتيك از نيم تا يك درجه است. اين كارشناسان مى گويند، هر چه درجه حرارت آب بيشتر باشد، بر قدرت گرداب ها افزوده مى شود.
توفان آيك كه تاكنون ۱۰۰ كشته در كارائيب و كشورهاى هائيتى و كوبا به جا گذاشته است شهر ساحلى گالوستون در ايالت تگزاس را نيز درنورديده و به سوى شهر هيوستون پيش رفت. بر اساس برآوردها، خسارت توفان آيك به هيچ وجه نزديك به خسارت ناشى از توفان كاترينا در سه سال پيش نيست. كاترينا پرهزينه ترين توفان در تاريخ امريكا بود كه ميزان خسارت هاى آن، از مرز هشتاد ميليارد دلار فراتر رفت. هم اكنون بر اثر توفان آيك يك ميليون و ۲۰۰ هزار نفر از ساكنان ايالت تگزاس محل زندگى خود را ترك كرده اند. توفان آيك به قلب صنعت نفت امريكا نزديك شهر هوستون رسيد و موجب توقف حدود يك چهارم ظرفيت توليد و پالايش نفت امريكا و افزايش قيمت بنزين شد.
روزنامه نگاران امريكايى عنوان ديگرى هم به گوستاو داده اند: «مادر همه توفان ها» توفانى كه با سرعتى نزديك به ۲۳۰ كيلومتر در ساعت، شهرهاى كوبا را در هم نورديد.به دنبال توفانهاى گوستاو و كاترينا توفانهاى هانا و آيك نيز پديدار شدند.شدت اين توفانها به حدى بود كه كاسترو رئيس جمهور سابق كوبا گفت با صداقت كامل اقرار مى كنم، آنچه كه از طريق تصاوير تلويزيونى و عكس ها از آثار توفان گوستاو ديدم من را به يادبمب اتمى هيروشيما در آگوست سال ۱۹۴۵انداخت.
توفان هاى بزرگ وگرمايش زمين
گرم شدن كره زمين شدت قدرتمندترين توفان هاى حاره اى را تقويت مى كند افزايش يك درجه سلسيوسى (يك و هشت دهم فارنهايت) دماى هواى دريا در مناطق حاره اى محل وقوع توفان ها، مى تواند به افزايش تقريباً يك سومى تعداد قدرتمندترين توفان ها منجر شود. با گرم شدن درياها و اقيانوس قدرت بيشترى براى تبديل شدن به توفان هاى حاره اى پيدا مى كند. اين در حالى است كه يافته هاى تحقيقات پيشين براساس مشاهدات در بيش از سى سال گذشته نيز، نشان مى داد كه توفان ها همچون توفان هاى اقيانوس اطلس، در نتيجه گرم تر شدن درياها، قدرتمندتر شده اند.
قدرت گردبادها و توفان هايى مانند گوستاو كه ناشى از توده هواى كم فشار شديد حاره اى هستند گاهى اوقات به حدى مى رسد كه قادرند معادل ۱۰برابر قدرت بمبى كه در هيروشيما منفجر شد، انرژى آزاد كنند.
توفان ها فقط بر فراز آب هاى گرم به وجود مى آيند و براى تشكيل آنها نيز چندين شرط لازم است: اول آنكه آبهايى كه بر فراز آنها توفان تشكيل مى شوند بايد درجه حرارت بالايى معادل ۲۶‎/۶ درجه سانتيگراد، آن هم تا عمقى معادل ۵۰ متر داشته باشند. دوم آنكه در جو، بايد رطوبت به اندازه كافى وجود داشته باشد و سوم آنكه اختلالات حاره اى بايد بادهاى شديدى را به وزش در آورد. در چنين حالتى وقتى اين توده حاره اى با آب اقيانوس ها برخورد مى كند، هوا بسيار گرم مى شود و از سطح آب دريا بالا مى رود و اين امر خود فشار هوا را كاهش مى دهد و آنگاه هواى بسيار خنك را به شكل مارپيچى به سوى مركز توده هواى كم فشار كه به آن «فرو بار» نيز مى گويند هدايت مى كند.اين هواى ناپايدار كه با بخار آب باردار شده است باعث تشكيل ابرها و فعاليت هاى توفانى مى شود كه وسعت و شدت آن به ميزان رطوبت و گرمى هوا بستگى دارد.توفانى كه اينگونه تشكيل مى شود مسير نامنظمى را طى مى كند كه شدت و وسعت آن به دماى آب هايى كه بر روى آنها حركت مى كند بستگى دارد. بنابراين برخى از اين توفان ها آنچنان قدرتى پيدا مى كنند كه از قدرت انفجار بمبى كه در هيروشيما منفجر شد نيز ۱۰ برابر بيشتر است. اين توفان ها هنگامى متوقف مى شوند كه با زمين و يا آبهاى سرد برخورد كنند.
بررسى تحولات جوى در خلال ۳۵ سال گذشته نشان مى دهد كه در دهه هاى اخير بيش از پيش بر شدت و قوت بزرگترين انواع توفان ها از جمله توفان هاى استوايى مانند كاترينا افزوده شده است. آب هاى گرم به بزرگترين توفان ها دامن مى زنند. نشريه علمى Science در اين مورد مى نويسد: در خلال اين دوره، بر تعداد توفان هاى استوايى Hurrican درجه ۴ و ۵ به شكلى چشمگير افزوده شده است.دانشمندان اين توفان ها را بر حسب شدت آنها به درجات مختلف از ۱ تا ۵ طبقه بندى مى كنند. تندباد كاترينا هنگام برخورد با سواحل آمريكا يك توفان درجه ۴ بود.براساس مقاله منتشر شده در نشريه ساينس، تحقيقات نشان مى دهد كه بر تعداد توفان هاى شديد نيز افزوده شده به نحوى كه بين سال هاى ۱۹۷۵ و ۱۹۸۹ در مجموع ۱۷۱ توفان شديد در جهان روى داد در حالى كه اين رقم براى سال هاى ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۴ به ۲۶۹ مورد افزايش يافت.توفان هاى استوايى هنگامى آغاز مى شود كه گرماى سطح آب اقيانوس به درجه معينى كه آن را «حد بحران» مى نامند افزايش يابد.به همين دليل، دانشمندان روند گرمايش آب و هواى كره زمين در اثر استفاده از سوخت هاى فسيلى و توليد گازهاى گلخانه اى را در بروز توفان هاى شديد مؤثر مى دانند.به گفته يكى از پژوهشگران، در حالى كه نمى توان گفت كه گرمايش زمين عامل افزايش تعداد توفان استوايى است اما اين احتمال وجود دارد كه باعث شود تا معدودى از اين توفان ها شدت بگيرد و به توفان هاى طبقه ۴ و ۵ تبديل شود.در مقابل، گروهى ديگر از پژوهشگران ارتباط بين وقوع توفان هاى شديد و گرمايش آب و هواى زمين را بدون تحقيقات بيشتر قابل اثبات ندانسته و گفته اند احتمال دارد به دليل افزايش ساخت و سازهاى شهرى در مناطق ساحلى، توفان هاى اخير خسارات و تلفات بيشترى برجاى گذاشته و توجه افكار عمومى را بيشتر جلب كرده باشد.
هاريكين Hurrican چيست
«هاريكين» نام خاصى است كه به گردبادهاى قوى گرمسيرى در اقيانوس اطلس شمالى، شمال شرقى اقيانوس آرام در شرق خط زمان و نيز اقيانوس آرام جنوبى در شرق ۱۶۰درجه شرقى اطلاق مى شود.
گردباد هاى دريايى در ديگر نقاط نام هاى ديگرى دارند مثلا «تايفون» در شمال غرب اقيانوس آرام «گردباد شديد گرمسيرى» در جنوب غربى اقيانوس آرام در غرب يا در اقيانوس هند، «بادهاى شديد گردبادى» در اقيانوس هند شمالى و گردباد گرمسيرى در جنوب غربى اقيانوس هند.
ريشه كلمه هاريكين از هوريكان گرفته شده است كه الهه بدى هاى كارائيب است كه اين كلمه نيز خود از نام يك الهه قوم مايا به نام «هوراكان» است به اعتقاد قوم منقرض شده مايا، هوراكان، يكى از خدايان آفريننده است كه نفس تندش را به آبهاى متلاطم دميد و باعث بيرون آمدن زمين خشك از زير آب شد و بوسيله يك توفان و سيل عظيم، انسان هاى جنگلى را نابود كرد. هاريكين در هواى گرم و مرطوب شكل مى گيرد اما عوامل فراوانى بايد دست به دست هم دهند تا يك هاريكين شكل بگيرد.
يك مطالعه نشان داد از ۶۰۸ شرطى كه مى توانست توفانزا باشد، فقط ۵۰مورد به هاريكين تبديل شد.
يك عامل مهم در به وجود آمدن هاريكين، ايجاد يك منطقه كم فشار روى سطح وسيعى از آب گرم است. هوايى به سمت مركز منطقه كم فشار مكيده مى شود كه انحنا پيدا مى كندبه اين ترتيب است كه در هاريكين، هوا به حرارتى كه زمان فشرده شدن آب ايجاد مى شود، موجب گرم شدن هوا در بخش فوقانى و افزايش فشار مى شود. به دليل وجود ناحيه پرفشار، هوا در بخش مركزى يا «چشم» هاريكين موسوم است. اين وضعيت سرآغاز يك مكانيسم بازخورد است كه تا زمانى كه آب گرم وجود داشته باشد و هاريكين از آن انرژى بگيرد، آن را پيوسته تشديد مى كند.
زمانى كه هاريكين از روى زمين عبور مى كند، بخش اعظمى از انرژى حاصل از اقيانوس، ديگر در كار نيست و ديگر بازخورد، توفان را تشديد نمى كند. هاريكين همچنان كه به حركت خود در روى زمين ادامه مى دهد، رفته رفته انرژى از دست مى دهد و در نهايت از بين مى رود.
در طبقه بندى هاريكين ها، هاريكين درجه ۶ وجود ندارد شايد به اين دليل كه زمانى كه هاريكين به درجه ۵ برسد نيز اوضاع بد و خطرناك است.
پيامدهاى گرم شدن زمين
بسيارى از كارشناسان محيط زيست، افزايش توفان ها و گردبادهاى شديد در شهر هاى ساحلى امريكا و آتش سوزى جنگلها در نواحى غرب امريكا را مهمترين پيامدهاى گرم شدن زمين مى دانند. وقوع توفان سهمگين كاترينا در سال ،۲۰۰۵ آتش سوزى بزرگ كاليفرنيا در سال ۲۰۰۷ و وقوع سيل آيوا در ماه گذشته نمونه كوچكى از تأثيرات گرم شدن زمين بر تغييرات آب و هوايى در امريكا است.
در طول دوره پانزده ساله ۱۹۷۵ تا ۱۹۸۹ صدوهفتادو يك توفان سهمگين كه در رده بندى شدت توفان ها در رده چهارم يا پنجم قرار داشتند رخ داده اند در حالى كه در دوره پانزده ساله ۱۹۸۹ تا ۲۰۰۴ اين تعداد به ۲۶۹ مورد رسيده است. تصور مى شود افزايش شدت توفان ها با افزايش دماى سطح درياها مرتبط باشد كه خود تابعى از افزايش دماى جهان است.
يك گروه از محققان مى گويند با ۸۴ درصد اطمينان مى توان گفت، فعاليت هاى بشر براى مداخله در محيط زيست حداقل در ۶۷ درصد موارد سبب افزايش دماى سطح درياها شده است.
چهارشنبه 27 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 130]