نگاهي به آداب ماه مبارك رمضان در استان گلستان

واضح آرشیو وب فارسی:بازتاب آنلاین: نگاهي به آداب ماه مبارك رمضان در استان گلستان
استان گلستان با 20 هزار و 438 كيلو متر مربع مساحت و بيش از يك ميليون و 600 هزار نفر جمعيت اقوام مختلفي همچون فارس تركمن سيستاني شاهرودي ترك كرد بلوچ قزاق كاشمري گرگاني سبزواري بياري سنگسري گليك پابندي و... را در خود جاي داده است .
قوميتهاي مختلف ساكن استان گلستان فرائض الهي را با تلفيقي از خرده فرهنگ هاي بومي بجاي مي آورند كه اين مسئله بر جزابيتها و زيباييهاي الهي خاص ماه مبارك رمضان افزوده است .
شهروندان استان گلستان با آغاز ماه مبارك رمضان همراه با همه مومنان ستايشگر درگاه الهي با تكيه بر آداب و رسوم خاص محلي خويش و براي بهره گيري از فيوضات اين ماه فرايض الهي را به جاي مي آورند.
مردم استان گلستان همانند ساير نقاط كشور داراي آداب و رسوم خاص در اين ماه هستند كه « ياري و كمك به ديگران توجه به همنوع دادن نذورات برگزاري جلسات انس با قرآن و تلاوت آيات وحي و نيز برپايي آيين هاي ويژه شبهاي قدر از مهمترين آداب اين ماه است .
همچنين مردم در نقاط مختلف استان گلستان براي ورود به ماه مبارك رمضان با نظافت و غبار روبي مساجد به استقبال اين ماه ميروند و مشتاقان استفاده از معنويات اين ماه از چند روز قبل به پيشواز اين ماه مبارك رفته و روزه مي گيرند. از سوي ديگر خانه تكاني نظافت مساجد و نمازخانه ها گرفتن روزه هاي قضا و مستحبي و نيز خريد وسايل و لوازم ضروري براي ماه مبارك رمضان صورت مي گيرد.
مردم گلستان ماه مبارك رمضان را فرصت مهمي براي خود سازي و عبادت مي دانند. آنان بيش از هر ماه ديگر به نماز جماعت و خواندن نماز اول وقت تقيد نشان ميدهند.
با آغاز ماه مبارك رمضان مسجدهاي سراسر استان عطر و بوي خاصي مي گيرند. مجالس وعظ و خطابه نيز در آن ها رونق مي گيرد و مومنان روزه دار پس از اقامه نماز يوميه با گوش سپردن به واعظان ثوابي مضاعف مي برند.
مسجدهاي جامع در شهرهاي مختلف استان و مسجدهاي محلات نيز همواره پذيراي شهروندان هستند. مسجد جامع و گلشن و... در گرگان و روستاها پايگاهي است كه معمولا : هر ساله مراسم قرآن خواني تفسير و موعظه در آنها برگزار مي شود.
برگزاري كلاسهاي تفسير و سخنرانيهاي اهل علم در مساجد از مراسمهاي خاص در گرگان است كه يكي از آنها سلسله درسهايي پيرامون معارف قرآني و حقايق اسلامي از سوي حضرت آيت الله حاج سيد محمد رضا ميبدي دامت افاضاته مدير حوزه علميه رضويه و امام جماعت مسجدجامع گرگان است . كه در تالار كتابخانه مسجد جامع پس از افطار و نماز از ساعت 9 30 الي 10 30 برگزار ميشود و همواره مورد توجه و استقبال عموم مردم قرار گرفته تا آن جا كه سالن هر شب مملو از علاقه منداني براي استفاده از فرمايشات ارزشمند ايشان مي شود.
يكي از رسم و روسوماتي كه از قديم الايام در ين مردم استان گلستان رايج بوده بيدار كردن همسايه ها و اهل محل هنگام سحر و مدتي قبل از اذان صبح است تا روزه داران خواب نمانند و براي صرف غذاي سحري آماده شوند. در قديم مردي ظرفي حلبي را در دست مي گرفت و بر آن ميكوبيد و در كوچه ها مي گرديد و با ابياتي موزون مردم را به بيداري دعوت مي نمود.
همچنين شليك كردن تفنگ و سحرخواني و نيز شليك كردن گلوله توپ از سوي پادگان گرگان از ديگر شيوه هاي بيدار كردن روزه داران هنگام سحر بود.
« اسدالله معطوفي » تاريخ نگاري كه در حوزه مردم نگاري استان گلستان پژوهش ها و تاليفات بسياري دارد در باره آداب ماه مبارك رمضان در استان گلستان ميگويد : آب داغ خوردن يكي از آداب خاص افطار باز كردن گرگاني ها بود كه به آن نرم بلاغ (نرم كردن بلاغ ) مي گفتند.آب گرم حنجره و معده خشك را براي خوردن لقمه آماده مي كرد كه افطار باز كردن با آن رسم بود.
« ترك » غذاي خاص ديگر گرگانيها در ماه رمضان بود. ترك همان مسقطي روان است كه آميخته با زعفران و خلال بادام بود و در ظرف هاي كوچك به اندازه هر فرد جا مي شد. رنگ اين غذا موجب خوشرنگي سفره افطاري ميشد و در كنار فرني پاي هميشگي سفره هاي افطار بود.
« معطوفي » مي گويد : براي رفع عطش در ماه مبارك رمضاني كه مصادف با تابستان بود مردم از يخ كش ها يخ مي خريدند. يخ كش در استرآباد قديم شغل بود. يخ ها را از يخچال هاي طبيعي ارتفاعات مي آوردند. در كيسه گوني كاه مي ريختند و دور يخ مي پيچيدند و كيسه گوني را هم محكم گل مي گرفتند و در سردابه ميگذاشتند.
در افطار خانوادگي معمولا انواع غذاها رايج است از جمله چاي نان پنير مسقطي كتلت آبگوشت فرني خرما سبزي حلوا آش سوپ نان روغني شرينهايي مثل گوش فيل و نان پنجه اي نان كنجدي و گاهي هم سوهان عسلي و قطاب و زولبيا باميه كه هر خانواده به سليقه خود از آنها استفاده مي كند.
افطاري دادن و ميهماني گرفتن در منازل از سوي همسايه ها و خصوصا " فاميلها و همچنين افطاري باشكوه در مساجد از مهمترين آداب مردم مسلمان در ماه رمضان ميباشد كه نقش مهمي در همبستگي اجتماعي ايفا مي كند.كمك غذايي به مستمندان خصوصا مستمندان اهل محل و نزديك هنگام عصر و قبل از افطار از سنتهاي پسنديده مردم استان گلستان است كه غذا به منازلشان مي برند.
برگزاري مسابقات فوتبال گل كوچك و يا فوتسال (فوتبال داخل سالني ) از تفريحات جوانان در شبهاي ماه رمضان است . در گرگان رسم است كه برخي از خانواده ها براي خوردن جگر به خيابان مي روند (هنوز بساط اين جگركيها در حاشيه خيابان هاي اصلي شهر بخصوص فلكه كريمي خيابان مطهري و بعضي از محلات پهن است ).
در قديم در شهر گرگان پس از افطار مردها فورا به حمام عمومي محل مي رفتند و بازي شاه و وزير مي كردند. هر كس كه در اين بازي مي باخت بالنگ تابيده كه سر آن هم گره داشت شلاق مي خورد.از جمله حمام هايي كه اين بازي در شبهاي ماه رمضان در آنجا زياد استقبال مي شد « حمام قاضي » بود كه اكنون تعطيل و بصورت آثار باستاني در آمده است .
« شبيه خواني » در استان گلستان بويژه گرگان مربوط به دوران قديمي تر است و در حال حاضر جز مناسك فراموش شده محسوب ميشود . در گذشته در شهر گرگان « شبيه خواني قنبر » رايج بود كه در شب احيا 21 ماه رمضان انجام مي شد . قنبر از ياران امام علي (ع ) بود .در اين شبيه خواني مردي با در دست داشتن كشكول و تبرزين و شمشير طي مراسمي خاص و با خواندن اشعار مذهبي حضرت علي (ع ) را فرياد ميزد و مي طلبيد. مردم نيز با گريه و سوگواري با نيت رواشدن حاجت هاي خود مقداري پول به داخل كشكول شبيه خوان مي ريختند. همچنين در روز احيا هم « محفه » درست مي كردند محفه اطاقك كوچك چوبي بود كه آنرا سپاپوش كرده و بر آن عمامه اي سبز مي نهادند. محفه بر دوش مردان حمل مي گرديد. محفه را گاهي « شبيه سازي امام علي » نيز مي ناميدند. مردم در پشت سر محفه به زنجيرزني و سينه زني مي پرداختند و جمعيت به همراه آن غالبا از مسجد جامع بسوي امام زاده عبدالله و خرابه هاي دروازه فوجرد سابق (در حاشيه مرده شور خانه فعلي امام زاده ) سرازير مي شدند . در شب 27 ماه رمضان گرگانيها عموما كله پاچه درست مي كردند و فرداي آن روز را خانم ها حنا مي كردند و اگر كسي بچه دار نمي شد پيراهني مي دوخت تا سال ديگر بچه دار شود.
مردم اين منطقه در شب هاي قدر با حضور در مساجد بزرگ استان و در گرگان بويژه مصلا و مسجد جامع قرآن بر سر مي گيرند و عاجزانه دعا و انابه مي كنند . در شبهاي 19 و 21 و 23 ماه مبارك رمضان با شركت در محافل معنوي دعاي جوشن كبير دعاي فرج امام زمان و ابوحمزه و در ميان اهل سنت خواندن نماز « تراويح » رايج است اين شبها را گرامي ميدارند.
به گفته « معطوفي » در قديم شبهاي احيا 19 20 و21 بسياري خرج ميدانند . آنان غذا را در ديس نهاده و به نيت نذري كه داشتند به مساجد مي بردند و قسمتي از غذاهاي ديگران را نيز كه به مسجد آورده بودند به عنوان تبرك با خود به منزل برميگرداندند. در اين شبها مردم در تكايا و مساجد و تعدادي از منازل تجمع كرده و به خواندن دعاهاي مخصوص مي پرداختند. آنان قرآن سر گرفته و تا نزديكيهاي سحر به خواندن دعاهاي مذهبي مي پرداختند و تعدادي نيز در حين خواندن دعا بويژه با گفتن « الغوث » « الغوث » كه قسمتي از دعاي جوشن كبير بود را بر حبه هاي قند مي دميدند و آنرا متبرك نموده براي شفاي بيماران به منازل مي آوردند.
باز بودن مغازه ها بعد از افطار از سنت هاي ماه مبارك رمضان در استان گلستان بويژه شهر گرگان است تا جايي كه كاسبي و رفت و آمد در شهر در شب از روزها پر رونق تر است .
با فرارسيدن عيد فطر كه يكي از چهار عيد مهم مسلمين است در نخستين روز ماه شوال پس از يكماه ميهماني خدا مردم آن را جشن مي گيرند و بر اين ضيافت يك ماهه الهي افتخار مي نمايند و معبود را بخاطر اين توفيق عبادي و معنوي سپاس مي گويند. در اين گلستان مردم در نخستين ساعات روز عيد فطر به مساجد خصوصا مصلا و مسجد جامع ميروند تا در نماز جماعت عيد فطر شركت نمايند.
آنان مقيدند كه هر چه زودتر و قبل از ظهر روز عيدفطر فطريه خود را به افراد مستحق و مراكز مورد نظر تحويل نمايند.
خوشحالي و ديدار از بزرگترها از جمله سنتهاي مردم در روز عيد فطر است .
گرگان ـ خبرنگار روزنامه جمهوري اسلامي
چهارشنبه 27 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: بازتاب آنلاین]

[مشاهده در: www.baztabonline.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 462]