محمود عابدي :اخلاقيات امام علي(ع) بيشترين تأثير را بر ادبيات فارسي گذاشته است

واضح آرشیو وب فارسی:مهر: محمود عابدي :اخلاقيات امام علي(ع) بيشترين تأثير را بر ادبيات فارسي گذاشته است
شصت و ششمين نشست مركز پژوهشي ميراث مكتوب با عنوان "سخنان امام علي (ع) و نهج البلاغه در متون نظم و نثر فارسي" عصر ديروز با سخنراني محمود عابدي استاد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه تربيت معلم برگزار شد.

به گزارش خبرنگار مهر، محمود عابدي در ابتداي سخنانش با تقسيم بندي دوره هاي مختلف شعر فارسي گفت: دوره نخست شعر فارسي تا ميانه هاي قرن هشتم و قبل از حمله مغول را شامل مي شود، دوره اي كه كانون شعر و ادبيات فارسي خراسان است. از آغاز حضور اسلام در خراسان همه مراكز فرهنگي تحت تاثير حضور معارف اسلامي و ديني است اما عجبا كه قرآن لفظاً و آشكارا در ادبيات آن دوره حضور نداشت اگر معناً بود.

وي افزود: شاعران دوره نخست اگر چه غالباً به زبان عربي تحصيل كرده بودند چه بسا ترك ادب شرعي در شعرشان فراوان بود. گاهي اوقات كه مي خواستند از عدل و صدق و لطف و ... سخن برانند وجود مكرم پيغمبر (ص) را به ممدوح خودشان تشبيه مي كردند يعني ممدوح را از ايشان برتر مي گرفتند. نمونه هاي آشكار اين مورد را در شعر فرخي (سيستاني) مي شود ديد و پس از آن است اين نمونه ها بيشتر از زبان عربي به شعر فارسي راه مي يابد.

اين پژوهشگر شعر فردوسي را از نظر استفاده صميمانه از معارف ديني در مقايسه با شاعراني مانند ابيوردي، عنصري، اميرمعزي، فرخي و ... غير قبل قياس توصيف كرد و ادامه داد: فردوسي در قياس با اين شاعران انس و الفت صميمانه تري با معارف ديني دارد و به همين دليل هم هست كه زبانش زبان پاكتري است و از آنچه آلايش و شهوت زباني ناميده مي شود خالي است. در عين حال مي توان شعر كسايي مروزي، ناصرخسرو، سنايي و عطار را برآمده از فرهنگ اسلامي دانست.

عابدي گفت: در قرون اوليه بعد از اسلام باب استشهاد بسيار گشوده است و فرقي هم نمي كند كه شاعران به اردشير، انوشيروان، افلاطون و ... استشهاد كنند و از آنان براي شعرشان سند بياورند. نويسندگان و شاعران آن دوره (قبل از مغول) بعد از قرآن كريم و كلام نبوي به سخنان بزرگان ديني هم استشهاد مي كرده اند اما حقيقت اين است با يانكه متون ديني آن دوره توسط اهل تسنن نوشته شده بود سخنان امام علي (ع) چنان نبود كه در دل شاعران رسوخ نكند و به همين دليل در متون فارسي و نظم و نثر آن استشهاد به سخنان او از بقيه بزرگان بيشتر است.

وي با نقل قولي از "ابن ابي الحديد" مبني بر فصاحت و بلاغت كلامك حضرت علي (ع) اضافه كرد: فصاحت و شيوايي كلام ايشان قابل مقايسه با ديگر بزرگان نيست و به وضوح مي توان گفت از هيچ يك از پيشوايان ديني يك بيستم آنچه از حضرت علي (ع) در متون فارسي نقل شده نيامده است. البته انعكاس سخن ايشان در شعر فارسي اندك است مگر آن نكاتي كه از صوفيه گفته اند.

اين استاد زبان و ادبيات فارسي سپس با تمجيد از سنايي در بهره گرفتن از معارف ديني در اشعارش گفت: سنايي نمونه و كمال استغناست و جالب اينجاست كه شعر هيچ شاعري در زبان فارسي در زمان حياتش به اندازه سنايي در نوشته هاي بزرگان روزگار تاثير نكرد . از جمله اين تاثيرات را مي توان در سخن بزرگاني مانند غزالي و ميبدي ديد و در واقع سنايي توانسته اين قله را فتح كند. آنچه از سخنان حضرت علي در آثار سنايي است همان است كه در متون صوفيه است و از همين روي مي توان در اشعار او نكاتي يافت كه قابل انطباق با حديثهاي نهج البلاغه است. اين در حالي است كه تفسير معروف ابوالفتوح رازي كه در سال 551 هجري درگذشت و يا فوائد السلوك كه نويسنده آن هم در 610 هجري درگذشت از سخنان حضرت علي (ع) دور بوده است.

عابدي افزود: نخستين كتابي كه از نهج البلاغه اسم آورده است، دستور الوزاره نوشته محمود بن محمد اصفهاني - يا محمد بن محمود - بوده كه در شيراز مي زيسته است و روزبهان بقلي نيز اولين شاعري بوده كه در شرح شطحيات خود از خطبه شقشقيه ايشان نكته ها آورده است. مقارنت زماني اين دو شاعر نشان مي دهد كه در آن زمان نهج البلاغه در حوزه زبان فارسي حضور داشته و اگر بپذيريم كه لطايف الاحوال هم به حق نوشته رشيد الدين وطواط بوده اين احتمال به شدت تقويت مي شود.

اين پژوهشگر ادبي در عين حال گفت: نكته عجيب اين است كه در متون ادبي ما آنچه از حضرت علي (ع) نقل شده اول اخلاقيات و سپس الهيات بوده است و از مسائل اجتماعي و نكاتي كه مربوط به زندگي انسان ها با يكديگر بوده و در سخنان حضرت بوده، چيزي نيامده است. در ميان متون فارسي هم كتابي كه بيش از همه از سخنان ايشان نقل كرده اثر بزرگ غزالي كيمياي سعادت و سپس احياء علوم الدين است.

در اين نشست تعدادي از پژوهشگران و اساتيد زبان فارسي از جمله علي اشرف صادقي، علي موسوي گرمارودي، اكبر ايراني و ... نيز حضور داشتند.
سه شنبه 26 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مهر]

[مشاهده در: www.mehrnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 281]