علامه شوشتری

واضح آرشیو وب فارسی:سایت دانلود رایگان: مولود نجف
از آن هنگام كه حضرت امام علی ـ علیه السلام ـ آن پیكر پاكی و راستی و عدالت در سرزمین نجف اشرف به خاك سپرده شد تا اندك زمانی پیش از این همیشه شهر مقدس نجف دیار دانش و دین و شهر جهاد و اجتهاد و سرزمین صفا و نور بود.
گویی با دفن جسم مقدس مولا علی ـ علیه السلام ـ، خورشید آسمان را نیز در خاك نجف دفن كردند.
نزدیك به چهارده قرن است كه ستارگان آسمان دانش و تقوا از آن سرچشمه خورشید سر برآورده، سپهر صفا و صمیمیت را جذابیتی بیشتر و ملاحتی افزونتر بخشیده‎اند و این همه چیزی نبود جز پرتوی از آن آفتاب كه در دل شب و دور از چشم اغیار در سرزمین نجف به خاك سپرده شد.
در زمانی هم كه بیش از هزار سال از پیشینه حوزه علمیه نجف می‎گذشت (1320 ق.) حلقه‎های درس و بحث هم چون گذشته و بلكه پر رونق‎تر در آن دیار دایر بود. هزاران نفر از طالبان دانش، وطن خود را ترك گفته، در كنار آستان مقدس مولا علی ـ علیه السلام ـ گرد هم آمده بودند تا ضمن ارادت به آستان ولایت و تحصیل علم و كمال، ارزشهای علوی را كه چیزی جز اسلام پیامبر نیست، پاس دارند. آن روزها برای فضلای حوزه نجف روزهای پر باری بود چرا كه اساتید بزرگ و ارزنده‎ای چون آیه الله سید محمد كاظم یزدی و آیه الله آخوند خراسانی كه در فیض بخشی دستی توانا و بیانی گویا داشتند و به خوبی تشنگان دشت طلب را سیراب می‎كردند، سر حلقه حوزویان بودند.
آن سال برای شیخ كاظم شوشتری سالی بس پر بركت و با میمنت بود. چنین می‎نمود كه خدای رحیم، لطف بزرگی در حق او فرموده و چشمش را با میلاد پسری با استعداد و شایسته روشنی بخشیده است.[1] پدر او را به نام نهمین پیشوای شیعیان «محمد تقی» نامید تا هر لحظه به یاد دوستی بزرگ از دوستان برگزیده خدا، یعنی حضرت جواد الائمه ـ علیه السلام ـ باشد و همیشه ذكر و سپاس حق گوید.
پدر و مادر
خاندان مادری محقق از خانواده‎های متدین ایرانی بودند كه از مدتها پیش، شهر نجف را برای سكونت برگزیده بودند. مادرش متولد نجف اشرف بود و در همان شهر با روحانی جوان شوشتر، محمد كاظم شوشتری ازدواج كرد.
شیخ محمد كاظم از تباری تابناك بود كه نسل در نسل از نوریان و دانشمردان شوشتر بودند و پیش از میلاد محقق، مردان نام آور بسیاری چون شیخ جعفر شوشتری و ... را در كهكشان درخشانشان نظارگر بودند.
پدر دانشمند محقق، یگانه مرجع شوشتر و از مردان مبارز آن دیار بود. او در دفاع از كیان مسلمانان به ویژه در حریم حجاب اسلامی، مرزبانی مبارز و مبارزی بیدار بود كه توسط طاغوتیان از شوشتر به بروجرد تبعید شد و روزگار درازی را ـ هم در زمان رضا خان و هم در عصر محمد رضا پهلوی ـ دور از وطن، غریبانه در بروجرد زیست.[2]
اقبال شوشتر
مولود نجف، با طراوت‎ترین بهاران عمرش را تا هفت سالگی در نجف اشرف تنفس كرد. نخستین سالهای سبز زندگی را در آن شهر نجابت و نور، سپری ساخت. پس از آن همراه مادر مهربانش، ناخواسته شهر نجف را به قصد شوشتر ترك كرد و در حدود سال 1327 ق وارد آن شهر گردید.[3]
آن روزها (1314 ش) روزگار ایران سیاه بود و دست نشانده بیگانگان، رضا خان میرپنج، آشكارا با مظاهر اسلامی به ستیز برخاسته بود! در این زمان طلبه فارغ التحصیل حوزه نجف، آقا محمد تقی شوشتری، شیخ شهر و به جای پدر مظلوم و تبعید شده خویش، مرجع مردم در آن دیار بود.
رجعت به شهر عشق
شیخ شوشتر كه فرزند پدری چنان مبارز و بیدار بود تحمل هیچ تهاجمی را بر ساحت مقدس تشیع و اسلام روا نمی‎دید. چنین بود كه عَلَم مخالفت با مزدوران اجانب را مردانه بر افراشت.
محقق برای بیداری مردم و تهییج آنان بر ضد طاغوت وقت، شوشتر را ترك گفته، همراه خانواده‎اش راهی كربلا گشت ... پس از چند صباحی كه در كربلا مشغول زیارت و درد دل كردن با سالار شهیدان بود، ضمن گلگشتی كه در حلقه‎های درسی آن شهر داشت به این نتیجه رسید كه عازم نجف اشرف گردد تا به دریای دانشهایی كه در حلقه‎های درس و بحث آن روز حوزه نجف موج می‎زد، بپیوندد.[4]
همان روزها در نجف اشرف یكی از آثار پر بارش را با نام «قضاء امیر المؤمنین ـ علیه السلام ـ» (پیرامون قضاوتهای امام علی ـ علیه السلام ـ) برای نخستین بار به دست چاپ سپرد[5] و با انتشار آن، چشم دانشورانِ نجف را معطوف خود ساخت.
محقق تا سال 1321 ش. (1360 ق) در حوزه نجف بود. پس از آن كه رضا شاه از قدرت به زیر كشیده شد به شهرش شوشتر برگشت.[6]
او تا واپسین روزهای عمرش در آن دیار ماند تا آن جا كه در سایه سار و سعی و كوششهای شبانه روزی‎اش نام شوشتر بر سر زبانها افتاد و گذشته درخشان خود را كه روزی به «دار المؤمنین» شهرت داشت دوباره بازیافت چنان كه هر دانشمندی كه به زیارت او در شوشتر توفیق می‎یافت جهانی جمیل و عالمی پر از صفا را در آن دیار می‎دید و بی‎اختیار بیت زیر در ذهنش تداعی می‎شد:
هر آن كس ز دانش برد توشه‎ای
جهانی است بنشسته در گوشه‎ای
برزیگران نور
مربیان و معلمان بزرگی كه در شكوفایی آن استعداد درخشان و در طلوع آن آفتاب روشنگر، به نوعی سهیم بودند، به عنوان استادان محقق نام برده می‎شوند:
1. حجه الاسلام سید حسین نوری
2. حجه الاسلام سید علی اصغر حكیم (1348 ق)
3. حجه الاسلام سید محمد علی امام، معروف به امام شوشتری، (1308ـ1394 ق)
4. آیه‌ الله شیخ محمد كاظم شوشتری (پدرشان)
5. آیه الله سید مهدی آل طیّب جزایری (1362 ق)
6. آیه الله سید محمد تقی شیخ الاسلام. (1342 ق) [7]
حلقه نور
بعضی از بزرگان و دانشوران معاصری كه از محقق شوشتری اجازه روایتی داشته و از طرف ایشان مجاز در نقل حدیث هستند عبارت‎اند:
1. آیه الله العظمی مرعشی نجفی ره
2. آیه الله شیخ غلامرضا عرفانیان[8]
3. استاد حجه الاسلام رضا استادی
4. استاد قیس آل قیس
5. دكتر سید كمال حاج سید جوادی
6. سید جمال الدین دین پرور
7. سید محمد حسن آل غفور
8. استاد محمد علی جاودان ...
آثار پر بار و ابتكاری
بیش از پنجاه سال است كه كتابهای محقق، به ویژه «قاموس و نهج الفصاحه و اخبار دخیله» ایشان از منابع مهم و مرجع شمرده می‎شوند و همین ما را از توصیف بیشتر آنها مستغنی می‎كند. پس تنها به نام بری آنها اكتفا می‎شود:
1. شرح وجیزه شیخ بهایی (نخستین نوشته ایشان)
2. حاشیه بر متن لمعه و بر شرح لمعه.
3. النجعه فی شرح اللمعه، در 11 جلد.
4. الاخبار الدخیله، در 4 جلد.
5. قضاء امیر المؤمنین علی بن ابی طالب ـ علیه السلام ـ (پر انتشارترین اثر محقق كه به زبان فارسی دهها بار به چاپ و به زبان انگلیسی هم نشر یافته است.
6. آیات بینات فی حقیّه بعض المنامات، به تازگی به زبان فارسی نیز ترجمه و انتشار یافت.
7. الاوائل.
8. قاموس الرجال فی تحقیق رواه الشیعه و محدّثیهم، در 14 جلد و پر آوازه‎ترین و پر بارترین كتاب محقق شوشتری است در علم رجال.
9. رساله فی تواریخ النبی و الآل (تاریخ چهارده معصوم ـ علیهم السلام ـ)
10. رساله فی سهو النبی ـ صلّی الله علیه و آله ـ.
11. الدر النظیر فی المكنین بابی بصیر.
12. البدایع (گلستانی كه از هر چمن گلی را به ارمغان دارد).
13. بهج الصباغه فی شرح نهج البلاغه در چهارده جلد (تفسیر موضوعی و انتقادی)
14. مقدمه‎ای بر توحید مفضّل، به زبان فارسی.
15. الاربعون حدیثا، (چهل حدیث در فضائل ائمه معصومین و مسائل فقهی).
16. الاربعینیات الثلاث.
17. كشكول، در 237 صفحه جیبی (غیر از كتاب البدایع است).
18. نوادر الاخبار و جواهر الآثار.
19. حواشی بر توضیح المسائل آیه الله خویی.
20. حواشی و استدراكات بر كتاب ثواب الاعمال و عقاب الاعمال.
21. جزوه كوچكی در ادعیه و اذكار.
22. حواشی بر «منتخب المنتخب» (رساله عملیّه پدرشان).
23. غرر و درر، در ادبیات.
24. تفسیر قرآن، محقق شوشتری در این تفسیری كه آرزوی اتمام و انتشارش را داشت، بیشتر به دو تفسیر معروف شیعی نظر داشت. تفسیر تبیان، اثر بزرگ شیخ طوسی و تفسیر المیزان اثر جاوید علامه طباطبایی این اثر سالهاست كه در دست استاد علی اكبر غفاری است تا توسط انتشارات مكتبه الصدوق چاپ و منتشر شود.
مكتب تربیت
علامه شوشتری در مكتب تربیتی خویش نیز اشخاص بسیاری را تربیت كرده و به جامعه دانش و فرهنگ تحویل داده است كه ما تنها به افراد خانواده ایشان بسنده می‎كنیم و برخی را به اختصار نام می‎بریم:
1. شیخ بهاء الدین شوشتری معروف به آقا شیخ بهاء
وی برادر محقق شوشتری و اهل علم و فضل است و امروزه از رجال بنام شوشتر شمرده می‎شود با وجود این كه در حدود 90 سال از عمرشان می‎گذرد هم چنان مشغول تبلیغ دین و تعلیم اخلاق و آداب اسلامی است و همه روزه در مسجد و مدرسه مرحوم شیخ جعفر شوشتری به امامت و ارشاد می‎پردازد.
2. دكتر محمد علی شیخ شوشتری
تنها پسر علامه شوشتری است كه عمری را در اعتلای فرهنگ اسلامی و یاری پدر دانشمندش كوشیده است و تاكنون دهها كتاب و مقاله پر بار نوشته و منتشر ساخته است كه می‎تواند دانشوران را به كار آید. ایشان از اساتید نامدار دانشگاه تهران بود تا این كه اخیراً‌ از طرف مردم شوشتر به نمایندگی انتخاب شد و به مجلس شورای اسلامی راه یافت. استاد دكتر شیخ فرزند فرزانه‎ای به نام مسعود داشت كه با اشتیاق در جبهه‎های جهاد شركت جست تا مفقود الاثر گشت و جاودانه شد.
علامه شوشتری دارای سه دختر نیز بود كه در این جا لازم است از داماد با فضلشان آقای حاج سید ابو الحسن شوشتری نام برد كه عمری را در لباس مقدس روحانیت و در سنگر سجاده و محراب و منبر به نور افشانی و ارشاد مردم پرداخت و پیش از علامه شوشتری بدرود حیات گفت.[9]
آیینه اخلاق
محققِ متّقی، مرد محراب محبت و والهی ملكوتی در وادی ولایت بود. از ایشان سؤال شد كه اگر خداوند شما را دوباره جوان كند و قدرت و توانایی سابق را بدهد چه خواهید كرد؟
در پاسخ فرمود:
«تحقیق در آثار اهل بیت ـ علیهم السلام ـ»
وفات
خورشید خوزستان پس از عمری نور افشانی در آسمان دانش و دین بالاخره در 29/2/74 (19 ذیحجه 1415) غروب كرد و روزنامه‎ها با تیترهای درشتی چون «حضرت آیه الله العظمی شیخ محمد تقی شوشتری به ملكوت اعلی پیوست» خبر از وصالش دادند و شروع فصل فراق و هجرانِ فرهنگ دوستان را اعلام كردند.
چنین بود كه نابغه‎ای به خواست خویش رسید و پرواز تا برِ دوست را آغاز كرد و این بار نیز همگان در سوگ نشستند و افسوس كنان كه چرا تا زنده بود غریب و ناشناخته ماند و چرا پس از مرگ او را شناختیم زبان حال مردم بود. باری نوری كه از نجف تابیده بود بالاخره در شوشتر غروب كرد و دفینه‎ای دیگر در «مقام سید محمد گلابی» و خاك پاك ایران زمین دفن شد.
این مقاله را با ابیاتی كه حكایت از ارادتِ این كوچكترین به ساحت آن شیعی مرد پارسا و آزاد اندیش است به پایان می‎بریم تا كه قبول افتد و چه در نظر آید:
شیخ ما نه مشرب «مشّا» گزید
نه به حكمت ماه ما «اشراقی» است
مِهر ما از مكتب آل علی
آفتابی است كه خود آفاقی است
گر چه این دفتر به پایانش رسید
هم چنان اما حكایت باقی است
[1] . تاریخ تولد محقق شوشتری به نوشته نقباء البشر، ج 1، ص 265، سال 1321 ق. ولی بنا به گفته خود محقق در مصاحبه با كیهان فرهنگی، سال دوم، شماره اول، ص 5، در سال 1320 ق.
[2] . كیهان فرهنگی، سال 2، شماره 1، ص 6 و 11.
[3] . بهج الصباغه فی شرح نهج البلاغه، محقق شوشتری، ج 1، ص 13، (مقدمه).
[4] . قاموس الرجال، ج اول، ص 5 و 6، (مقدمه چاپ جدید).
[5] . كیهان فرهنگی، سال 2، شماره اول، ص 5.
[6] . قاموس الرجال، ج 1، ص 6.
[7] . ماهنامه وحید، سال 3، شماره 3، ص 186ـ184 (اسفند 1344).
[8] . میان محقق شوشتری (ره) و استاد عرفانیان ـ دام ظله ـ مكاتبات و نامه‎های بسیاری مكاتبه می‎شد كه احتمال دارد نزدیك به پنجاه نامه رقم زده شود. استاد عرفانیان لطف فرموده و بیش از بیست نامه برگزیده را كه به دست خط مرحوم محقق شوشتری است در اختیار نویسنده قرار دادند كه آكنده از مطالبی مفید و... هست و هر كدام برگ سبزی ازتاریخ فرهنگ معاصر محسوب می‎شود. سوگمندانه این نامه‎های گرانبها پس از حروفچینی كتاب «محقق شوشتری، قاموس پژوهش» به دست نویسنده رسید و...!
[9] . این بخش را از آقای فرهنگ كه سالها در خدمت و ملازم علامه شوشتری بود سود بردیم، در ضمن همین مكالمه تلفنی كه در تاریخ 19/1/76 ش با ایشان داشتیم ایشان گفت اینك دو كتابخانه و چندین مؤسسه فرهنگی و مذهبی به نام علامه شوشتری در شهر شوشتر دایر است یكی از آنها «كتابخانه آستان قدس رضوی، اهدایی حاج شیخ شوشتری» و دیگری كتابخانه علامه شوشتری است.
منبع:اندیشه قم

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت دانلود رایگان]

[مشاهده در: www.freedownload.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 10481]