آقا ضیاء الدین عراقی

واضح آرشیو وب فارسی:سایت دانلود رایگان: علی، معروف به ضیاء الدین، فرزند آخوند ملّا محمّد كبیر سلطان آبادی (عراقی) در سال 1278 هـ . ق. در محلّه حصار قدم سلطان آباد (اراك) قدم به عرصه وجود نهاد. ملّا محمّد، پدر آقا ضیاء (1210 ـ 1290 هـ . ق) در عصر خود عالمی بزرگوار و فقیهی وارسته بود و در میان شاگردان آیه الله آقا محسن عراقی علاء المحدثین (1247 ـ 1325 هـ . ق) منشی خاص آخوند خراسانی و آیه الله سید محمّد شفیع الدین جاپلقی (متوفا: 1280 هـ . ق.) مقام و مرتبه‌ای بلند در علم بود و به تقوا و پرهیزكاری شهرت داشت. در اجازه‌ای كه آقا شفیع به وی داده، او را به عنوان «عالم فاضل و محقق مدقق و از رؤسا و قضات مورد وثوق و اطمینان» یاد كرده است.[1]
آیه الله اراكی (1312 ـ 1412 هـ . ق.) از قول پدر خویش نقل می‌كند:
«آخوند كبیر ارتزاقش از یك قطعه زمینی در اطراف سلطان آباد (اراك) بود كه زراعت می‌كرد و نان سال خود و اهل عیالش از همان قطعه زمین بود. یك وقت كه حاصل آن زمین را در خرمن گاه جمع كرده بودند، در اطرافش هم خرمن‌هایی بوده است، كسی عمداً یا سهواً آتش روشن می‌كند، باد هم بود و آتش افتاده بود توی خرمن‌ها، خرمن‌گاه است و خشك، به محض افتادن آتش خرمن‌ها آتش می‌گیرد. این خرمن، آن خرمن، تا آتش همه خرمن‌ها را می‌گیرد. كسی به آخوند می‌گوید: چه نشسته‌ای! نزدیك است خرمن شما آتش بگیرد. آخوند ملّا محمّد تا این را می‌شنود عبا و عمامه را برمی‌دارد و قرآن را و به بیابان رو به آتش و در دستش هم قرآن؛ می‌گوید: ای آتش! این نان خانواده و اهل عیال من است تو را به این قرآن قسم! به این خرمن متعرض نشو. پدرم گفت: تمام آن قبه‌ها كه اطراف بود، خاكستر شد و این یكی ماند. هر كس كه می‌آمد، انگشت به دهان می‌گرفت و متحیر می‌شد كه این چه جور مانده؟! خبر نداشتند، من خبر داشتم، پدر مرحوم آقا ضیاء همچو شخصی بوده است.»[2]
تحصیلات
آقا ضیاء الدین كه دارای هوشی سرشار و استعدادی فوق العاده بود، مقدمات علوم اسلامی را نزد پدر و سایر علما، در زادگاهش فرا گرفت و در سال 1302 هـ . ق. برای ادامه تحصیل، راهی اصفهان گردید و در مدرسه صدر اقامت گزید. آیه‎الله العظمی اراكی (ره) درباره انگیزه سفر آقا ضیاء به اصفهان می‌گوید:
پدر مرحوم آقا ضیاء در هشتاد سالگی فوت كرد؛ در حالی كه فرزندش، آقا ضیاء 12 سالش بوده و غیر از ایشان دو دختر هم داشتند. حاج صمصام الملكی بود متمول و ارباب ملك و املاك و لكن از علوم هم بی‌اطلاع نبوده است.
مرحوم آقا شیخ فرمودند: در كربلا كه بودم در مدرسه حسن خان كربلا درس می‌گفتم. صمصام الملك برای زیارت آمده بود، یك هفته آمد در درس من نشست، و در آن هفته از استصحاب بحث می‌كردیم و كلمه «لاتنقض الیقین بالشّك» را می‌گفتیم. آخر هفته كه شد، گفت: قربان آن لب و دهنی شوم كه یك كلمه به این كوتاهی از آن بیرون آمده و ما یك هفته است بحث می‌كنیم، یك همچو آدمی بوده، بی‌اطلاع از عملیات نبوده، منتها ارباب ملك و املاك بود. به همان طرز سابق كه می‌آمد خانه آخوند ملّا محمّد كبیر، پدر مرحوم آقا ضیاء عراقی و با او صحبت‌های علمی داشت، بعد از فوت آخوند هم می‌آید، به خیالش كه فرزند آخوند به جای پدرش نشسته، در آن وقت، آقا ضیاء 24 ساله بود. صمصام الملك فرعی عنوان می‌كند. آقا ضیاء نمی‌تواند از عهده برآید. حاج صمصام‎الملك می‌گوید: آه! در خانه آخوند بسته شد! پدرم نقل می‌كرد كه آقا ضیاء فرمود: این مثل یك كاسه آب گرمی بود كه به سرم ریخته شد. از همان مجلس كه حركت می‌كند، می‌رود به اصفهان و بعدش هم به نجف، و می‌ماند تا آقا ضیاء می‌شود و همین یك كلمه «آه درِ خانه آخوند بسته شد.» باعث شد تا او به طور جدّی و مصمم به درس و بحث پرداخت و به كمالات علمی و معنوی دست یافت. آقا ضیاء الدین شش سال در حوزه علمیه پررونق اصفهان، از محضر استادان بزرگواری، همچون آیات عظام:
1. آقا سید محمد هاشم چهارسوقی (1235 ـ 1318 هـ . ق.)
2. میرزا جهانگیر خان قشقایی (1243 ـ 1328 هـ . ق.)
3. میرزا ابوالمعالی كلباسی (1247 ـ 1315 هـ . ق.)
4. آخوند ملّا محمّد كاشی (1249 ـ 1333 هـ . ق.).
دروس سطح عالی فقه، اصول، كلام و فلسفه را آموخت و در اواسط سال 1307 هـ . ق. به عراق مهاجرت نمود و ابتدا، به شهر سامرّا كه از مراكز اجتماع طلاب مهاجر و دار العلم آن زمان بود، رفت. مدتی را به خیال و عنوان این كه در مسند قضا نشسته، به رتق و فتق (حل و فصل) امور مردم گذراند. پس از چند ماه، ناگهان از این خیال و علاقه به مسند منصرف شد و با شنیدن آوازه و شهرت میرزا حبیب الله رشتی، سامرّا را ترك و به سوی نجف حركت كرد و تا آخرعمر در آن حوزه كهن و مهم و پایگاه و مركز علم، ماندگار شد.
اساتید
1. میرزا حبیب الله رشتی (1234 ـ 1312 هـ . ق) مدفون در نجف: و از شاگردان بزرگ و پرآوازه شیخ انصاری بود. كتاب «بدایع الافكار» وی در علم اصول معروف است. شیخ انصاری درباره‌اش فرمود: «من درس را برای سه نفر می‌گویم: میرزا محمّد حسن شیرازی، میرزا حبیبالله رشتی و آقا حسن تهرانی.» آقا ضیاء حدود 4 سال در درس میرزا حبیب الله رشتی شركت كرد.[3]
2. آخوند ملّا محمّد كاظم خراسانی (1255 ـ 1329 هـ . ق.) مدفون در نجف: او از شاگردان برجسته شیخ انصاری و میرزای شیرازی بود. «كفایه‌ الاصول» مهم‎ترین كتاب اوست. كه بیش از صد نفر تاكنون بر آن حاشیه زده‌اند و یا به آن شرح نوشته‌اند. آخوند خراسانی از رهبران بزرگ مشروطیت بود.[4]
3. سید محمد كاظم طباطبایی یزدی (1247 ـ 1337 هـ . ق.) مدفون در نجف: ‌او از مراجع بزرگ تقلید شیعه در قرن 14 بود. وی از شاگردان میرزای شیرازی و اثر مهم او «عروه الوثقی» می‌باشد كه مراجع تقلید بعد از ایشان، بر این كتاب فقهی حاشیه زده‌اند.[5]
4. میرزا حسین خلیلی (1230 ـ 1326 هـ . ق) فرزند میرزا خلیل تهرانی مدفون در نجف: او از شاگردان شیخ انصاری و صاحب جواهر و از یاران آخوند خراسانی و شیخ عبدالله مازندرانی در رهبری نهضت مشروطه بود.
5. ملا فتح الله شریعت اصفهانی، معروف به شیخ الشریعه (1266 1339 هـ . ق) او از فقها و مراجع بزرگ شیعه بود.
6. سید محمد طباطبایی فشاركی.
7. میرزا ابراهیم محلاتی شیرازی.
آقا ضیاء الدین پس از سال‎ها تحصیل، به درجه اجتهاد نائل آمد و در این دوره پیوسته مورد احترام استادانش بود و به كسی كه دریایی از علم و دانش و معارف دینی در سینه‌اش نهفته است، شهرت دارد.
تدریس
آقا ضیاء الدین در تمام دوران تحصیل به تدریس نیز اشتغال داشت و از برترین مدرسین و سرآمد استادان هم عصر خود بود. او پس از وفات استادش، آخوند خراسانی، حوزه تدریس مستقلی تشكیل داد و به عنوان مدرسی بزرگ، محققی مدقق، متفكری صاحب نظرو مسلط بر آراء و اندیشه‌های فقهی و اصولی گذشته، شهرت یافت. فضلا و محققان فراوانی گرد او آمده و از سرچشمه علوم و كمالاتش جرعه‌ها نوشیدند و سیراب شدند. دقت نظر و احاطه علمی او به ویژه در تدریس علم اصول كه با نقد و بررسی آراء و نظریات دیگران انجام می‌گرفت، فوق العاده بود. این امر باعث شهرت و برتری او بر دیگران شد و وی را در شمار مجددّان علم اصول قرار داد.
وی در 30 سال تدریس خود كه تا پایان عمر او به طول انجامید، چند دوره اصول فقه و یك دوره فقه كامل كه اكثرآن بر اساس بحث‎های فقاهتی و تألیفات حاج آقا رضا همدانی (1250 ـ 1322 هـ . ق) بود، را تدریس كرد و حاصل آن پرورش صدها مجتهد بود كه هریك از آنها در شهرهای مختلف، منشأ آثار خیر و بركات فراوانی گردیدند.
وسعت اطلاع و احاطه و تسلط بر خود در ابحاث و مناقشات علمی، حسن بیان و القاء مطالب و نكات، عنایت به آراء و اندیشه‌های گذشته و شاگردان، صاحب نظر و مشكل گشا در مشكلات علمی و كثرت شاگردان و برخوردار بودن آنان از حرّیت فوق العاده در طرح مسائل، از ویژگی‌های تدریس اوست. او آنچه را تدریس می‌كرد، می‌نوشت، با آنكه بعضی درس‎ها را بارها گفته و نوشته بود.
از هم بحث‌های آقا ضیاء، می‌توان از شیخ عبدالله گلپایگانی (1328 ـ 1370 هـ . ق.) كه فقیهی فاضل و مجتهدی دقیق بود، نام برد. از ویژگی‌های دوره تدریس آقا ضیاء درنجف این بود كه در این برهه در حوزه علمیّه نجف شخصیت‌ها و رجال برجسته‌ای مشغول تدریس و تربیت طلاب بودند. بهترین طلاب در این زمان كه به طور مستقیم و غیرمستقیم از استادان اثر می‌پذیرفتند، شاگردان آقا ضیاء بودند. از چهره‌های سرشناس و معاصر آقا ضیاء می‌توان به آیه‎الله سید ابوالحسن اصفهانی (1277 ـ 1365 هـ . ق) شیخ محمّد حسین اصفهانی، معروف به كمپانی (1296 ـ 1361 هـ . ق.) و میرزای نائینی (1355 ق) اشاره كرد.
فقه و اصول در عصرآقا ضیاء
آقا ضیاء الدین و معاصرانش در دوره‌ای جدید از علم و اصول قرار داشتند كه مؤسس آن وحید بهبهانی (1117 ـ 1205 هـ . ق.) بود.
تحقیقات اصولی انجام شده در این دوره با پژوهش‌هایی كه در حدود یازده قرن قبل انجام گرفته بود، در مقایسه از لحاظ كم و كیف، ترجیح داشت و تألیف كتاب‎هایی نظیر «فرائد الاصول» شیخ انصاری و «كفایه الاصول» آخوند خراسانی گویای این مدعاست.
آقا ضیاء، محمّد حسین اصفهانی و دیگران تحولی را كه شیخ انصاری پس از وحید بهبهانی به وجود آورده بود، تداوم بخشیدند و علم اصول فقه را به حد كمال رساندند.
در فقه نیز این دوره از عالی‌ترین دوره‌های اجتهاد به می‌آید. این دوره فقه با شیخ انصاری (1214 ـ 1281 هـ . ق.) آغاز می‌شود. او و شاگردان مستقیم و غیرمستقیمش در راه تكمیل فعالیت فقهای دوره‌های قبل، سعی و كوشش وافر نمودند و اجتهاد را به اوج كمال و ترقی رسانیدند. شیخ انصاری با دقت نظر و تحقیقات خویش، راه استنباط صحیح را نشان داد. كتاب‎های به جا مانده از او، به ویژه دو اثر مهم و گرانسنگ «مكاسب» و «رسائل» از كتاب‎های سطح عالی حوزه‌هاست كه هنوز تدریس می‌شود.
شیوه آقا ضیاء الدین در تدریس نیز همان شیوه شیخ انصاری بود. او در بحث‎هایش از عناصر مشترك اجتهادی و قواعد اصولی استفاده می‌كرد هر جا نام بزرگمردان و احیاگران در كتاب‎ها و بحث در بین دانشمندان شیعی در احیای علم اصول و نقش آنان در تحول این علم ذكر می‌گردد، نام آقا ضیاء الدین عراقی در كنار آنان جلب توجه می‌كند. هر جا بحث از علم اصول است، صحبت از آقا ضیاء نیز هست.
شاگردان
از بركات وجودی آقا ضیاء‌الدین در طول سال‎های متمادی تدریس، تعلیم و تربیت صدها عالم، فقیه و دانشمندان نام آوری است كه از مجالس درس و بحث سراسر فضل و دانش او بهره‌ها بردند. مجتهدان ایران و عراق با واسطه یا بی‌واسطه، از شاگردان او هستند. در میان شاگردان او به چهره‌هایی برخورد می‌كنیم كه از نظر علم و تقوا، نسبت به دیگران در افق بالاتری قرار دارند. اینك به معرفی شماری از آنها می‌پردازیم:
1. آیه الله سید محسن حكیم (1206 ـ 1390 هـ . ق.) مدفون در نجف: او از مراجع بزرگ شیعه بود كه دو دوره دردرس اصول آقا ضیاء شركت كرد. وی آثار فراوان فرهنگی و دینی در عراق و ... از خود به یادگار گذاشته و تألیفات او بالغ بر50 عنوان است.
2. آیه‎الله سید محمّد تقی خوانساری (1305 ـ 1371 هـ . ق) مدفون در قم: آقا ضیاء بارها مقام این شاگردش را ارج نهاده و گفته بود: « ... مقام و نگهداری شئونات آقای خوانساری را مانند علمای متأخر برخود فرض می‌دانم.»
نماز باران او در قم معروف است نماز جمعه را در قم احیا كرد. فتواهای او در ملی شدن صنعت نفت و كمك مسلمانان جهان به مردم فلسطین و شركت در انتخابات دوره هفدهم مجلس شورا مشهور است.
3. آیهالله سید احمد خوانساری (1309 ـ 1405 هـ . ق.) مدفون در قم: وی بیشترین استفاده‌های علمی را از آقا ضیاء نمود. كتاب «جامع المدارك» از مهم‎ترین آثار فقهی اوست.
4. آیهالله سید ابوالقاسم خوئی (1317 ـ 1413 هـ . ق) مدفون در نجف: او از مراجع بزرگ عالم تشیع و دارای تألیفات فراوانی در فقه، اصول، تفسیر و رجال بود و مراكز بزرگ علمی ـ فرهنگی در نقاط مختلف جهان تأسیس كرد. وی به تربیت شاگردان بسیاری كه هم اكنون در سراسر جهان پراكنده‌اند، همت گماشت.
5. آیه‎الله سید محمود شاهرودی (1301 ـ 1394 هـ . ق) مدفون در نجف: آقا سید ابوالحسن اصفهانی و آقا ضیاء الدین عراقی او را «ذوالشهادتین» می‌خواندند. وی رساله‌هایی در موضوعات گوناگون فقهی، اصولی،‌ادبی و رجالی نوشته و درس‎های اصول و فقه آقا ضیاء و نائینی را تقریر نموده است.
6. آیهالله سید عبدالله شیرازی (1309 ـ 1405 هـ . ق) مدفون در مشهد مقدس: وی 13 سال در درس آقا ضیاء شركت نمود. آقا ضیاء درباره‌اش فرمود:
«من ایشان را برای آینده نجف اشرف ذخیره نموده‌ام و ایشان امید علمی آینده من است.»
7. آیهالله سید عبدالهادی شیرازی (1305 ـ 1383 هـ . ق) مدفون در نجف: وی از مراجع شیعه بود كه تحت تربیت پسرعموی پدرش میرزای بزرگ شیرازی رشد علمی نمود و كتاب «دار السلام» از آثار فقهی اوست.
8. آیهالله سید محمد رضا گلپایگانی (1316 ـ 1414 هـ . ق.) مدفون در قم: وی دارای تقریرات و تألیفات فراوان در فقه و اصول بود. ایشان مؤسسات و مدارس علمیه فراوانی را به یادگار گذاشت و شاگردان بسیاری را كه هم اكنون برخی از آنها در مسئولیت‎های بزرگی به نظام جمهوری اسلامی خدمت می‌كنند، تربیت نمود.
9. آیه‎الله محمد هادی میلانی (1313 ـ 1395 هـ . ق): فرزند سید جعفر مدفون در مشهد مقدس از مراجع عظام تقلید شیعه كه دارای تألیفات فقهی و اصولی بود و حوزه علمیه مشهد را احیا و شاگردان فاضل و دانشمندی را تربیت نمود.
10. آیه‎الله سید شهاب الدین مرعشی (1315 ـ 1411 هـ . ق.) مدفون در قم: وی از مراجع تقلید تشیع بود كه حدود 148 اثر علمی به صورت كتاب، رساله و مقاله، در علوم مختلف از خود به جای گذاشت. او كتابخانه‌ای عظیم و منحصر به فرد از لحاظ داشتن نسخه‌های خطی، تأسیس كرد كه مورد استفاده دانش پژوهان است. وی از آقا ضیاء چهار اجازه اجتهاد و چند فقره نامه خصوصی دارد.
11. آیهالله آقا میر سید علی یثربی كاشانی (1311 ـ 1379 هـ . ق) مدفون در كاشان: وی از مراجع تقلید شیعه و از شاگردان ممتاز آقا ضیاء و از استادان امام خمینی (ره) بود.
آقا ضیاء به او فرمود: «تو برای من به منزله مالك اشتر برای علی ـ علیه السلام ـ هستی.»
و نیز فرمود: «در میان تلامذه سید فشاركی، میرزا سید علی یزدی لب خندقی بود كه استاد موقع حركتش وی را با اشك بدرقه كرد و از جدایی او هنگام بازگشت به ایران ‌سوخت. در میان شاگردان من نیز شما موقعیت خاصی داری و مرا به جدایی و فراق خود مبتلا به حسرت می‌نمایی.»[6]
12. آیهالله شیخ محمد تقی بهجت، وی از مراجع تقلید شیعه و ساكن قم و از شاگردان آیه‎الله محمد حسین اصفهانی و آقا ضیاء الدین عراقی است و دارای تألیفات و تقریرات در فقه و اصول می‌باشد. حاشیه وی بر «ذخیره العباد» آیهالله غروی اصفهانی یك دوره فقه استدلالی است.
برخی از شاگردان آقا ضیاء عراقی پس از وفات وی به شهرهای مختلف كوچ كردند و در عرصه تدریس و تحقیق، یافته‌های علمی خود را با قلمی پرمایه به رشته تحریر و تقریر در آوردند و طلایه‌دار حوزه‌های علمیه در محل سكونت خود بودند،‌كه از آن جمله‌اند:
1. آیهالله میرزا هاشم آملی (1323 ـ 1413 هـ . ق.) مدفون در قم: ‌وی از شاگردان آقا ضیاء بود كه مدت 30 سال از محضر او بهره برد. وی تقریرات مباحث اصول استاد را در كتاب «بدایع الافكار» گرد آورده است.
2. آیهالله آقا شیخ محمد تقی بروجردی (متوفا: 1391 هـ . ق.): وی هم از شاگردان خصوصی آقا ضیاء بود و تقریرات اصول استاد را به نام «نهایه الافكار» نوشت.
3. آیهالله آقا شیخ علی مشكاه (1319 ـ 1410 هـ . ق.) مدفون خمینی شهر اصفهان: از چهره‌های پارسا و برجسته حوزه علمیه اصفهان است كه از اصول آقا ضیاء، مباحث الفاظ و در فقه، مبحث ولایت فقیه را تحریر كرده است.
4. آیهالله آقا میرزا علی غروی علیاری (1319 ـ 1416 هـ . ق.): وی در اصول، مبحث استصحاب و در فقه، كتاب الزكوه آقا ضیاء الدین را تقریر نموده است.
نیز آیات عظام: سید آقا موسوی خلخالی (متوفا: 1324 هـ . ق.) ؛ سید ابوالحسن شمس آبادی (1326 ـ 1396 هـ . ق.) ؛ سید یحیی مدرسی یزدی (1321 ـ 1383 هـ . ق.) ؛ شیخ محمد حسین خیابانی سبحانی (1299 ـ 1393 هـ . ق.) ؛ شیخ محمد علی قدسی محلاتی؛ شیخ محمد علی اشرفی شاهرودی (1307 ـ 1394 هـ . ق.) ؛ سید صدر الدین صدر (1299 ـ 1373 هـ . ق.) ؛ و سید عبدالحسین طیب (1312 ـ 1412 هـ . ق.) تقریرات اصول و فقه آقا ضیاء را به رشته تحریر در آورده‌اند.
عده‌ای از شاگردان او در مسائل اجتماعی و مبارزات سیاسی پیشگام بودند و علیه دشمنان اسلام و مسلمین، با قلم و قدم مبارزه كردند كه از آن جمله‌اند:
1. آیهالله سید ابوالقاسم كاشانی (1304 ـ 1381 هـ . ق.) مدفون در شهر ری: در اجازه روایی كه آقا ضیاء به وی داده، او را به عنوان «حمایت كننده حوزه مسلمین و جهاد كننده در حفظ احكام دین، ترویج كننده شریعت جدّش ...» خطاب نموده است.
2. آیهالله شیخ محمّد غروی كاشانی (1313 ـ 1398 هـ . ق.) مدفون دركاشان.
3. آیهالله میرزا محمد باقر آشتیانی (1323 ـ 1404 هـ . ق.)
4. آیهالله شیخ محمد حسن سه چاری اصفهانی (1325 هـ . ق.)
5. آیهالله شیخ محمد رضا مظفر (1322 ـ 1383 هـ . ق.)
6. آیهالله شیخ بهاء الدین محلاتی (1314 ـ 1401 هـ . ق.)
7. آیهالله شیخ محمد حسین نجفی (1321 ـ 1409 هـ . ق.)
8. آیهالله شیخ ابوالحسن شیرازی (1330 هـ . ق.) امام جمعه سابق مشهد.
9. آیهالله سید حسام الدین فال اسیری شیرازی (1316 هـ . ق.)
ویژگی‌های اخلاقی
آقا ضیاء به بلند همت بودن، تواضع، فروتنی، خوش اخلاقی و زهد كه سرآمد فضایل اخلاقی‌اند، معروف و از نظرهوش و فكر، دقّت و نظم، ذوق سلیم و حسن معاشرت و پرهیز از تكلّف برای معاشران و مراجعان، زبانزد عام و خاص بود. بدین جهت شاگردانش او را بسیار دوست می‌داشتند. او در وادی مبارزه با نفس، همه همطرازان علمی (فقهی ـ اصولی) را از خود برتر می‌دانست.
هگاه مرجعی از دنیا می‌رفت،‌ با آن كه صلاحیت مرجعیت را از هر حیث دارا بود، این امر را به سایران و مراجعان را به دیگران حواله می‌داد و مبلّغ آنان نیز بود.
پس از استادان و مراجع قبل و به دلیل كثرت مراجعات در عراق و ایران، وی بر رساله عملیه آقا شیخ عبدالله مازندرانی (1256 ـ 1330 هـ . ق.) حاشیه زد تا مقلدین از نظراتش استفاده كنند.
او در معاشرت با شاگردان، ضمن احترام به آنها ظرایف و نكات لطیفی به كار می‌برد. شاگردان هم او را بسیار دوست می‌داشتند و نهایت ادب و احترام را نسبت به او رعایت می‌كردند. جلساتش با آن كه خودمانی بود، برای شاگردان نوعی تربیت عملی و آثار فراوانی در برداشت.
یكی از مزاح‌هایی كه از او نقل می‌كنند، این است كه می‌گفت: «اگر درس صبح گفته شود، هم استاد می‌فهمد و هم شاگرد و اگر عصر گفته شود، فقط استاد می‌فهمد چه می‌گوید و هر آینه اگر درس شب گفته شود، نه استاد می‌فهمد و نه شاگرد.»
آقا ضیاء الدین عشق وافری به اهل بیت ـ علیهم السلام ـ به ویژه امام حسین ـ علیه السلام ـ داشت. او مجلس روضه خوانی مفصّلی را در ایام محرم در منزلشان برقرار می‌ساخت. در این مجلس كه اكثر علما و طلاب و استادان حوزه شركت می‌كردند، آقا ضیاء منبر می‌رفت و از روی مقتل برای اهل مجلس مصیبت می‌خواند و بسیار می‌گریست و اهل مجلس را می‌گریاند.[7]
آثار و تألیفات علمی
از جمله آثار علمی آقا ضیاء كه در فقه و اصول نگاشته شده و باقی مانده است، عبارتند از:
1. استصحاب العدم الازلی.
2. احكام الرضاع.
3. البیع.
4. تعاقب الایدی.
5. تعلیقات علی رسائل الشیخ الانصاری.
6. تعلیقات «فوائد الاصول» و الفوائد (تقریرات میرزا حسین نائینی) نوشته شیخ محمّد علی كاظمی.
7. حاشیه جواهر الكلام.
8. حاشیه العروه الوثقی.
9. حاشیه استدلالی به عروه الوثقی.
10. حاشیه كفایه الاصول.
11. حاشیه المكاسب.
12. حجیه القطع (رساله).
13. روائع الامالی فی فروع العلم الاجمالی.
14. شرح التبصره. شش جزء آن به تحقیق آیهالله معرفت در قم به چاپ رسید.
15. الشرط المتأخر: (رساله)
16. الصلاه.
17. قاعده الحرج.
18. قاعده لاضرر.
19. القضاء.
20. اللباس المشكوك: (رساله).
21. مقالات الاصول: (دو جزء).
22. و رساله‌هایی در اجتهاد و تقلید، باب انسداد، اجرت بر واجبات، دعاوی، نیت، ادله نقلیه و ... .
تقریرات درس اصول و فقه كه به قلم شاگردانش تحریر شده، عبارتند از:
1. بدایع الافكار: میرزا هاشم آملی، چاپ قم.
2. نهایه الافكار: شیخ محمد تقی بروجردی، چاپ قم.
3. نماذج (الاصول فی شرح مقالات الاصول: سید یحیی مدرس یزدی، چاپ قم).
4. المحاكمات (بین الكفایه و اعلام ثلاثه) تقریرات بحث، شیخ محمد طاهر آل شبیر خاقانی.
5. تقریرات اصول، آیهالله سید محمود شاهرودی.
6. تقریرات اصول، آیهالله شیخ غلامحسین جعفری همدانی.
7. تقریرات اصول، آیهالله سید عبدالرزاق نسابه.
8. تقریرات اصول، آیهالله شیخ محمد علی اشرفی شاهرودی.
9. تقریرات اصول، سید محمد رضا تبریزی.
10. تقریرات اصول، آیهالله میرزا علی مشكاه.
11. تقریرات فقه، آیهالله میرزا هاشم آملی.
12. تقریرات فقه، میرزا علی مشكاه.
13. تقریرات فقه، میرزا علی علیاری غروی.
14. حاشیه بر مجمع الرسائل، سید محمد باقر شیرازی.
15. منتخب المسائل، احمدی یزدی.
وفات
سرانجام این مشعل فروزان علم در شب دوشنبه 29 ذیقعده سال 1361 هـ . ق. در نجف اشرف دعوت حق را اجابت نمود. در عزای او، سه روز درس‎های حوزه تعطیل و شاگردان به سوگ او نشستند جنازه او با شكوه تمام تشییع و در حجره نزدیك (باب العماره) صحن مطهر امیر المؤمنین ـ علیه السلام ـ به خاك سپرده شد. مجالس ترحیم فراوانی در عراق و ایران برای او برگزار كردند.
[1] . احسن الودیعه، ج 1، ص 132، و ریحانه الادب، ج 1، ص 240.
[2] . شمس الفقهاء، داوود نعیمی، ص 18.
[3] . گلشن ابرار، ج 17، ص 378.
[4] . همان، ج 17، ص 431.
[5] . همان، ج 1، ص 445
[6] . سیمای كاشان، ص 172 و آینه دانشوران، ص 11.
[7] . نقل از آیه الله میرزا محمد باقر آشتیانی، درگفت و گو با حجه الاسلام آقا معتمدی.
منبع:اندیشه قم

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت دانلود رایگان]

[مشاهده در: www.freedownload.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 377]