سید عبدالله شبر

واضح آرشیو وب فارسی:سایت دانلود رایگان: حلّه را باید خاستگاه نخست خاندان شبّر دانست.[1] حسن بن محمد بن حمزه كه با 9 واسطه نسب به چهارمین پیشوای معصوم حضرت امام علی بن الحسین ـ علیه السّلام ـ می‌رساند، شبر خوانده می‌شد.[2] و لقب ارجمندش شهرت خاطره آفرین همه فرزندانش گشت.
یازده نسل پس از حسن بن محمد[3] فرزند گرانقدرش محمد رضا از افق نجف سربرآورد و دودمان كهنسال شبر را اعتباری تازه بخشید. او دانشوری گرانمایه، پارسایی نیك اندیش و عارفی روشن بین بود و نزد مؤمنان كاظمیه به «صاحب الدعوه المستجابه» شهرت داشت. تاریخ نگاران درباره لقب یاد شده چنین نگاشته‌اند:
در روزگار عثمانیان خشكسالی بغداد را فرا گرفت. سعید پاشا، كارگزار حكومت عثمانی، مردم را فرمان داد سه روز روزه گیرند و در پی آن با دلی اندوهگین و چشمی اشكبار از شهر برون رفته، نماز باران گزاردند. مردم كه از خشكی زمین و آسمان به تنگ آمده بودند سه روز از بام تا شام رنج گرسنگی بر خویش هموار ساختند و آدینه دردمند و نالان در حالی كه ذكر می‌گفتند و آمرزش می‌طلبیدند همراه سعید پاشا به سمت بیابانهای بیرون شهر روان شدند و نماز باران به جای آوردند ولی دریغ كه ناله‌های بغدادیان جز درخشش فزون‌تر آفتاب دستاوردی نداشت.
چون سید محمد رضا از ناكامی سعید پاشا آگاه شد ساكنان حریم هفتمین پیشوای شیعه را فرمود تا با دلی پیراسته از تباهیها سه روز روزه گرفته، برای نماز باران آماده شوند. مردم كاظمیه چنانكه عارف روشن بین شهر فرموده بود، به سوی پروردگار بازگشته، سه روز در برابر گرسنگی و تشنگی شكیبایی ورزیدند و سپس برهنه پای و شكسته دل به سمت مسجد برآثا حركت كردند. سید محمد رضا پیشاپیش مردم دل به آفریدگار سپرده وچشم به آسمان دوخته بود و رحمت خداوند را با یاری می‌طلبید. هنوز لبان عارف كهنسال از دعا فراغت نیافته بود كه ابرهای تیره بر بام آسمان فراز آمده، باران رحمت الهی بر مردم فرو بارید. این حادثه فراموش ناشدنی سبب شد تا مردم سید پارسای خاندان شبر را با عنوان «صاحب الدعوه المستجابه» بستایند و بیش از پیش مورد احترام قرار دهند.[4]
البته فقیه نیك اندیش كاظمیه تنها به دعا بسنده نمی‌كرد بلكه در كردار نیز شخصیتی ممتاز و كم نظیر بود. شدت اهتمام آن بزرگمرد به پابرهنگان جامعه چنان بود كه گاه جامه‌اش را نزد توانگران شهر گرو می‌نهاد تا تهیدستی را از رنج گرسنگی برهاند.[5]
میلاد نور
در سال 1188 ق. پیش از آنكه سید محمد رضا نجف را ترك كرده، رهسپار كاظمیه شود پروردگار فرزندی به وی ارزانی داشت. عارف روشن رأی خاندان شبر، كه عبودیت را یگانه راه نیكبختی می‌دانست، با امید سپید بختیِ جاودان، فرزند را عبدالله نامید.[6]
عبدالله اندك اندك رشد كرد و به سالهای آموزش رسید. پدرش كه به چیزی جز كمال فرزند نمی‌اندیشید ضمن آماده سازی وسایل دانش اندوزی، كودك دلبندش را به بهره‌گیری از لحظه‌های گرانبهای عمر فرا خوانده، گفت: فرزندم! اگر حتی یك روز در اندوختن دانش یا به دیگران آموختنش نكوشی و عمر در راهی جز این بگذرانی، استفاده از آنچه در اختیارت نهاده‌ام جایز نیست و راضی نیستم.[7]
این سخن چنان در روان سید عبدالله مؤثر افتاد كه جز به دانش نمی‌اندیشید و اگر روزی وقت خویش در غیر دانش می‌گذراند، شامگاه بهره‌گیری از سفره پدر را روا نمی‌دانست.
دانش آموزان مكتبی كه فرزند دانشور شهره كاظمیه در آن درس می‌خواند روزی وی را در حال فروش دوات دان كوچكش مشاهده كردند. یكی از شاگردان كه او را نیك می‌شناخت با شگفتی پرسید: با آنكه پدر همه وسایل دانش اندوزی‌ات را فراهم ساخته چرا به فروش دوات دان روی آورده‌ای؟
عبدالله پاسخ داد: امروز به سبب بیماری توان درس خواندن نداشتم. اینك استفاده از سفره پدرم برایم جایز نیست![8]
هر چند ارشاد و حمایت معنوی و مادی پدر در موفقیتهای سید عبدالله بسیار مؤثر بود، دیری نپایید كه سرانجام سال 1208 ق. فرا رسید و رحلت سید محمد رضا[9] ستاره جوان خاندان شبر را در اندوهی جانگذار فرو برد.
بر بام دانش
سید عبدالله پس از درگذشت پدر و استاد فرزانه‌اش، به پژوهشگر نامور بغداد حضرت سید محسن اعرجی روی آورد. از دریای دانش آن فقیه وارسته سیراب شد[10] و در شمار دانشمندان جای گرفت. دانش، پرهیزگاری و پژوهشهای فرزند برومند خاندان شبر چنان چشمگیر بود كه فقیهان برجسته‌ای چون سید علی طباطبایی (نویسنده كتاب گران سنگ ریاض المسائل)، میرزا محمد مهدی شهرستانی، میرزا ابوالقاسم قمی (صاحب كتاب نفیس قوانین الاصول)، شیخ اسدالله كاظمی و شیخ محمد جعفر نجفی، كاشف الغطا و ... وی را به عنوان فقیهی شایسته ستودند و از اجازه روایت اندوخته‌های خویش برخوردار ساختند.[11] دانشمند شهره جهان اسلام حضرت كاشف الغطا محمد جعفر نجفی چون كتاب گرانقدر «حق الیقین» شبّر را مشاهده كرد چنان تحت تأثیر مطالب ژرف آن واقع شد كه بی‌درنگ قلم برگرفته، در مقدمه به عنوان تقریظ و ستایش چنین نگاشت:
... بی‌تردید چیزی پدید آورده‌ای كه فرزانگان را در شگفتی فرو خواهد برد و دانشوران علوم عقلی و نقلی در برابرش فروتنی خواهند كرد. كتابی كه نگاشته‌ای گره از مشكلات مسائل می‌گشاید و آنها را با برهانها و گواهان درست ثابت می‌كند. شتاب مكن كه بی‌تردید بر بلندترین پله‌های پیشرفت فراز آمده‌ای! آرامتر گام بردار كه از مطالب مهم چیزی ناگشوده باقی نمانده است. تو برای دانش شهری بنیاد نهاده، ساختمانش را چنان پی افكندی و بالا بردی كه به سینه سپهر رسیده است. البته هیچ جای شگفتی نیست، زیرا تو از خاندانی هستی كه بر هفت آسمان فراز آمدند. فرزند بزرگمردی هستی كه جایگاه تجلی آفریدگار مصّوِر نزدیك شد، به گونه‌ای كه میان او و آن تجلی‌گاه تنها به اندازه دو كمان یا كمتر، از نظر معنوی فاصله بوده. پس‌‌اینك بی‌آنكه پرهیزگاری تو را باز دارد، درحالی كه حق‌داری و راست‌می‌گویی، چنین زمزمه‌كن:
من هر چند دیرتر از دیگران پای به گیتی نهادم ولی چیزی آورده‌ام كه هیچ یك از مردم مانندش را نیاورده‌اند[12]
بزرگی شخصیت سید عبدالله هنگامی آشكار می‌شود كه دریابیم سراینده این بیت در شعر خویش به جای واپسین واژه مصرع دوم كلمه «الاوائل» را قرار داده بود؛ یعنی چیزی آورده‌ام كه هیچ یكی از پیشینیان مانندش را نیاورده‌اند. ولی علامه كاشف الغطا این تعبیر را در ستایش ستاره تابناك خاندان شبر كافی ندانسته، واژه «الخلائق» را در پایان مصرع دوم قرار داد و با عبارت «چیزی آورده‌ام كه هیچ یك از مردم جهان نتوانستند مانندش را پدید آورند»، مقام بلند سرور شبّریان را ستود.
راز بزرگ
راز بزرگ مرجع پاك رأی كاظمیه در قلمش نهفته بود، قلمی كه همواره در دست داشت. چه بسیار روزها كه میان پیروان مؤمنش می‌نشست، گفتارشان را می‌شنید، داوری می‌كرد، پرسشهایشان را پاسخ می‌گفت و همراه این كار دشوار، قلم بر كاغذ كشانده، مطالب ژرف فقهی، اخلاقی، قرآنی و اعتقادی را با استدلالهای متین و مثالهای روشن بر كرسی اثبات می‌نشاند.[13]
شتاب وی در نگارش چنان بود كه نویسندگان و منشیان یاریگرش هرگز به او نمی‌رسیدند.[14] گاه در مدت چند ساعت كتابی ژرف یا رساله‌ای پر ارج می‌نگاشت و آگاهان را در شگفتی فرو می‌برد. روزی یكی از آشنایان وی كه از مطالب والای یكی از كتابهایش شگفت زده شده بود، پرسید: این را در چه مدت نگاشته‌ای؟
فقیه بزرگ كاظمیه پاسخ داد: با آغاز شب آغاز كردم و نیمه شب به پایان بردم.[15]
میزان نگاشته‌های آن بزرگمرد وارسته چنان بود كه شاگردانش او را تنها با حضرت علامه محمد باقر مجلسی قابل مقایسه دانسته، مجلسیِ دوم می‌خواندند.[16] راستی راز این موفقیت چه بود؟ هیچ كس چیزی نمی‌دانست، تا آنكه سرانجام پژوهشگر نستوه خاندان شبر، خود از این راز پرده برداشت. یكی از شاگردانش در این باره می‌نویسد:
روزی استاد پس از زیارت حضرت جواد ـ علیه السّلام ـ، اندكی بر مزار شیخ مفید و استاد ارجمند وی ابوالقاسم جعفر بن قولویه قمی درنگ كرد تا روان آن پاكان را با تلاوت آیات الهی شادمان سازد. چون قرائت «فاتحه الكتاب» به پایان رسید یكی از دانشمندان كه سیدِ استاد را در این زیارت همراهی می‌كرد، گفت: آقا! می‌خواهم دو مسأله بپُرسم!
سید فرمود: بپرس!
گفت: نخست درباره زندگی روزانه‌تان است. شما با این برنامه سنگین و فشرده چگونه وضعیت اقتصادی خانواده را سامان می‌دهید؟ و دیگر درباره بسیاریِ كتابهایتان؛ چگونه است كه شما با این فرصت محدود، كتابهایی چنین ژرف می‌نگارید؟
آفتاب تابناك سپهر یقین سر به زیر افكنده، مدتی در اندیشه فرو رفت، سپس پاسخ داد: اما رسیدگی به وضع اقتصادی خانواده، این به فضل پروردگار بستگی دارد. اوست كه همه ما را آفریده، روزی می‌دهد. و اما سرعت نگارش، البته آن نیز نه هنر من، بلكه عنایت حضرت ابا عبدالله الحسین ـ علیه السّلام ـ است. آن امام راستین در رؤیا فرمود:
اكتب وصنف فانه لا یجف قلمك حتی تموت[17]
بنویس و كتاب پدید آور! همانا قلمت تا هنگام مرگ خشك نخواهد شد.
آثار ماندگار
اینك كه از كرامت ویژه حسینی به سرور فقیهان كاظمیه سخن به میان آمد نگارش نامهای آثار آن پژوهشگر نستوه و نیز توضیح كوتاهی در این باره ضروری می‌نماید ولی دریغ كه نوشتاری چنین مختصر گنجایش فهرستی با بیش از هفتاد عنوان ندارد. ناگزیر به ذكر عنوانهای ذیل بسنده می‌كنیم:
1. جامع المعارف و الاحكام، 20 جلد.
2. مصباح الظلام، 8 جلد.
3. المصباح الساطع، 6 جلد.
4. صفوه التفاسیر، 4 جلد.
5. الجوهر الثمین فی تفسیر القرآن المبین، 2 جلد.
6. روضه العابدین، 2 جلد.
7. مصابیح الانوار فی حل مشكلات الاخبار، 2 جلد.
8. البرهان المبین فی فتح ابواب علوم الائمه المعصومین.
9. جامع المقال فی معرفه الرواه و الرجال.
10. حق الیقین فی معرفه اصول الدین.
11. الدرر المنثوره و المواعظ المأثوره عن الله تعالی و النبی و الائمه الطاهرین ـ علیهم السّلام ـ و الحكما.
12. الاخلاق و الانوار اللامعه فی شرح الجامعه.
فهرست بیش از هفتاد عنوانی آثار دانشمند وارسته خاندان شبّر دلیل روشنی بر بهره‌گیری آن بزرگمرد از امدادهای ویژه پیشوایان معصوم ـ علیهم السّلام ـ به شمار می‌آید، یاری معنوی آن پاكان زمانی نمایان‌تر می‌شود كه دریابیم پژوهشگر نستوه شیعه در عمر كوتاه خویش (حدود 54 سال) 104 جلد كتاب علمی به رشته نگارش كشید. كتابهای گرانقدری كه تنها هفتاد جلد از آن از حدود 000/170 سطر برخوردار است.[18]
برای پی بردن به عظمت كار مرجع بزرگ كاظمیه در این آثار توجه به سخن مرحوم دكتر حامد جفنی داود، استاد ادبیات عربِ دانشكده قاهره، در مقدمه كتاب شریف تفسیر القرآن، بسیار سودمند است:
... از اینجا توان فراوان، فزونی اطلاعات، دقت، مهارت و ممارستی كه سید عبدالله شبر در این فن بلند مرتبه و مهم (تفسیر) بدان دست یافته، درمی‌یابیم ... زیرا او در تفسیرش، دقت در رساندن معنا و اختصار در عبارت را به گونه‌ای بسیار دقیق، گرد آورده است. امتیاز دیگری كه تفسیر این پیشوای بزرگ در آن منحصر به فرد است توجه همه جانبه به انواع قرائتهای روایت شده از پیشینیان و مشهور نزد دانشمندان قرائت می‌باشد. لفظی از الفاظ قرآن كریم وارد نمی‌شود مگر آنكه در حاشیه تفسیر وجوه گوناگون قرائتهایش نزد دانشوران تجوید نیز ذكرمی‌شود. و از این طریق مفسر توانسته است میان قرائت امام حفض و دیگر قاریان جمع كند. در دیدگاه من ـ با توجه به برداشتم ـ مفسر در این راه تا جایی پیش رفته و توفیق یافته است كه علامه نسفی با آنكه از مفسران متخصص در این علم به شمار می‌آید و هدفش بیان وجوه قرائتها بوده، هرگز بدان دست نیافته است ... . [19]
شاگردان سید
ناگفته پیداست كه ‌آثار مرجع روشن بین عراق تنها به كتابها محدود نیست. آن فقیه وارسته در كنار پژوهشهای پیوسته به تربیت شیفتگان علوم اهل بیت همت گماشت، مشتاقان پاكدلی كه در محفل مرجع كاظمیه دانش و عشق را یكجا آموختند و با راههای روشن جاودانگی آشنا شدند. تاریخ نام برخی از این كامروایان نیك نهاد را چنین به خاطر سپرده است:
1. آیت الله شهید سید علی عاملی.
2. آیت الله سید محمد معصوم قطیفی نجفی (متوفای 1260 ق.).
3. آیت الله شیخ حسین محفوظ عاملی (متوفای 1246 ق.).
4. آیت الله عبدالنبی كاظمی (متوفای 1256 ق.).
5. آیت الله شیخ اسماعیل بن شیخ اسد الله التستری الكاظمی‌ (متوفای 1246 ق.).
6. آیت الله سید هاشم بن سید راضی اعرجی كاظمی.
7. آیت الله محمد رضا زین العابدین بن شیخ بهاء الدین (متوفای 1248 ق.).
8. آیت الله شیخ احمد بن محمد علی بلاغی.[20]
وفات
مرجع نامور شیعه سرانجام پس از 54 سال دانش‌اندوزی، تدریس، پژوهش و نگارش در یكی از غمبارترین روزهای ماه رجب 1242 ق. جمع دین باوران جهان ماده را ترك گفته، به دیار رازناك خورشیدهای جاودان پیوست.[21]
سید حسن، فرزند گرانقدر فقیه وارسته همراه انبوه مؤمنان بر پیكر پدر نمازگزارد[22] و آن جسم پاك را در حریم معصومان شهید كاظمیه، در كنار آرامگاه صاحب الدعوه المستجابه (سید محمد رضا) به خاك سپرد.[23]
از آفتاب فروزان سپهر مرجعیت شیعه شش فرزند به نامهای حسین، حسن، محمد،جعفر، موسی و محمد جواد بر جای مانده است. [24]
[1] . مقدمه مصباح الانوار فی حل مشكلات الاخبار، جواد شبر.
[2] . همان.
[3] . بیوتات الكاظمیه، ضمیمه موسوعه العتبات المقدسه، ج 10، حسینعلی محفوظ، ص 68.
[4] . مقدمه مصابیح الانوار، محمد معصوم.
[5] . فوائد الرضویه فی احوال علماء المذهب الجعفریه، شیخ عباس قمی، ص 534.
[6] . معارف الرجال فی تراجم العلماء و الادبا، محمد حرز الدین، ج 2، ص 9.
[7] . مقدمه مصابیح الانوار.
[8] . همان.
[9] . معارف الرجال فی تراجم العلماء و الادبا، ج 2، ص 10.
[10] . مقدمه كتاب «الاخلاق» (از سید عبدالله شبّر).
[11] . فوائد الرضویه، 24 و 25.
[12] . ترجمه‌ای از مقدمه حق الیقین فی معرفه اصول الدین.
[13] . مقدمه اخلاق.
[14] . همان.
[15] . سفینه البحار و مدینه الحكمه و الآثار، شیخ عباس قمی، ج 2، ص 137.
[16] . الكنی و الالقاب، شیخ عباس قمی، ج 2، ص 352.
[17] . مقدمه الاخلاق.
[18] . مقدمه مصابیح الانوار، مقدمه حق الیقین، ریحانه الادب، محمد علی مدرس تبریزی، ج 3، ص 176 و 177.
[19] . مقدمه تفسیر القرآن، سید عبدالله شبر.
[20] . مقدمه الاخلاق.
[21] . مصفی المقال، ص 239.
[22] . مقدمه الاخلاق.
[23] . مقدمه مصابیح الانوار.
[24] . مقدمه الاخلاق.
منبع:اندیشه قم

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت دانلود رایگان]

[مشاهده در: www.freedownload.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 278]