آشنایی با بیماری طاعون (Plague)

واضح آرشیو وب فارسی:سایت دانلود رایگان: آشنایی با بیماری طاعون (Plague)

تعریف و اهمیت بهداشتی

طاعون نوعی بیماری عفونی باكتریال مشترك بین انسان و حیوانات است كه توسط جوندگان و کک آنها به سایر حیوانات و انسان منتقل می شود این بیماری در طول تاریخ، انسانهای زیادی را به هلاكت رسانده است و تجربیات گذشته نشان داده است كه گاهی كانون های فعال طاعون به مدت ده سال یا بیشتر، غیرفعال و خاموش گردیده و ناگهان و بصورت انفجاری، مجددا فعال و موجب ابتلاء جوندگان یا انسان شده است.ضمنا از آنجا كه عامل طاعون به عنوان یكی از جنگ افزارهای بیولوژیك، مطرح میباشد لازم است از این نظر نیز مورد توجه قرار گیرد، براساس اطلاعات موجود، كشورهائی نظیر روسیه و آمریكا این جنگ افزارها را از سال ها قبل ساخته و انباشته اند.

وضعیت جهانی و منطقه ای بیماری

تا كنون سه بارطاعون به صورت جهانگیر (پاندمیك) حادث شده است به طوریكه: اولین پاندمی ثبت شده در سال 541 میلادی در مصر اتفاق افتاده و از آنجا به اروپا منتشر گردیده و موجب تلفات شدید و كاهش 60ـ50 درصد جمعیت در شمال آفریقا، اروپا و مركز و جنوب آسیا شده است.دومین پاندمی طاعون كه به " مرگ سیاه" موسوم گردیده است در سال 1346 میلادی حادث گردیده و حدود 30ـ20 میلیون نفر یعنی یك سوم جمعیت اروپا را به هلاكت رسانده است. طاعون به وسیله موش های صحرائی و انسان های مبتلا به آهستگی از روستائی به روستای دیگر و یا با سرعت بیشتری بوسیله كشتی از كشوری به كشور دیگر منتشر شده است 0 این پاندمی به مدت 130 سال ادامه یافته و مشكلات سیاسی، فرهنگی و عقیدتی فراوانی به بار آورده است. سومین پاندمی طاعون در سال 1855 در چین آغاز شده و به سایر مناطق انتشار یافته سرانجام موجب مرگ 12 میلیون نفر از مردم هند و چین گردیده است و همچنان طغیان های كوچكی از این بیماری در نقاط مختلف جهان در جریان میباشد.

عامل بیماری

عامل بیماری شامل یرسینیاپستیس (Yersinia Pestis) است. هیچگونه دلیلی مبنی بر اینكه باقی ماندن باسیل طاعون در محیط اطراف بتواند باعث آلودگی محیط و تهدید بهداشتی شود، وجود ندارد، چرا كه این باسیل، فاقد اسپور است و لذا نسبت به شرایط محیطی، بسیار حساس بوده و سریعا از بین می رود و از این گذشته یرسینیا پستیس، در برابر تابش نور خورشید و حرارت، بسیار حساس است و مدت زیادی در خارج از بدن میزبان، زنده نمی ماند. طبق نظر خبرگان سازمان جهانی بهداشت، حتی در بدبینانه ترین وضعیت، افشانه های حاوی باسیل طاعون فقط به مدت یك ساعت فعال باقی خواهد ماند و لذا در یك حمله بیوتروریستی مخفیانه، قبل از اینكه اولین مورد پنومونی طاعونی عارض شود باسیل های موجود در افشانه آلوده، از بین خواهند رفت.

برخی از ویژگی های ککهای ناقل طاعون :

از3000 - 2000 نوع كك موجود، حدود 30 نوع آن قادر به انتقال طاعون، میباشند و ضمنا حداقل 220 نوع جونده مختلف، نسبت به طاعون، حساس بوده و ممكن است آلوده شوند.از آنجا كه کک جزو موجودات خونسرد میباشد قادر به تنظیم درجه حرارت بدن خود نبوده ولذا در مناطقی كه درجه حرارت و رطوبت هوا مناسب نباشد به سرعت، مایعات بدن خود را از دست، میدهد و قادر به ادامه حیات نمی باشد

[تصویر: feature_plague1.jpg]

ثبوت كانونهای طاعون، درگرو تعادل بین عادات كك و جوندگان مخزن و شرایط محیطی و آب و هوا میباشد. از طرفی مری كك (Proventriculus) طوری ساخته شده است كه به طور منظم باز و بسته میشود و مواد مصرفی را به داخل معده، هدایت مینماید و در صورتی كه كك، از خون آلوده به یرسینیا پستیس، تغذیه نموده باشد ابتدا مقداری خون وارد معده آن میگردد ولی از آنجا كه این ارگانیسم ها كلنی هائی در مری تشكیل داده و با ایجاد لخته باعث انسداد آن میشوند راه ورود خون، به معده، كاملا مسدود میشود و باعث استفراغهای مكرری در كك میگردد و از طرفی این حشره به منظور رفع تشنگی و گرسنگی خود با حرص و ولع بیشتری به تغذیه، می پردازد و با استفراغ مواد آلوده و تلقیح آنها به میزبانهائی كه از خون آنها تغذیه مینمایند یرسینیاپستیس را به بدن آنان منتقل میكند و سرانجام در اثر كم آبی، تلف میگردد. در شرایط اقلیمی گرمتر، كك ها در موشهای مزارع و آنهائیكه داخل ساختمان ها ساكن هستند فراوانترند و در آب و هوای سردتر، آلودگی آنها به موشهای بناهای مسكونی انسان یا دیگر ساختمانها محدود میگردد. ضمنا گزنوپسیلا كئوپیس، ارتباط نزدیكی با موشها و اماكن مسكونی انسان دارد و در غیاب میزبان اصلی به گزش انسان میپردازد.

ككهای جوندگان وحشی در كانون طبیعی طاعون ایران

تاكنون 13 نوع كك، بر روی جوندگان وحشی كانون طبیعی طاعون ایران شناخته شده است این ككها در جریان همه گیری طاعون حیوانات، (اپی زوسی) آلوده شده و باسیل طاعون را منتقل مینمایند.گزنوپسیلا كئوپیس Cheopis یكی از ككهای جوندگان وحشی است و حدود 80% ككهای موجود در كانون طبیعی طاعون ایران را تشكیل میدهد و بر روی همه انواع جوندگان، یافت می گردد.ولی تعداد آن بر روی مریون پرسی*****، بیشتر از سایر جوندگان است. این كك به علت نقشی كه در انتشار پاندمیك و اپیدمیك طاعون انسانی ایفاء میكند به عنوان ناقل كلاسیك، در نظر گرفته شده است كه گزنوپسیلا كئوپیس، نسبت به سایر ككها بسیار پرخور و حریص است و لذا ناقل موثرتری محسوب میگردد
دوره نهفتگی:دوره كمون طاعون در حدود 7ـ2 روز است.

سیر طبیعی

به دنبال پشت سرگذاشتن دوره كمون 7 - 2 روزه به صور مختلف طاعون خیاركی، طاعون سپتیسمیك ، طاعون پنومونیك تظاهر مینماید و موجب بروز علائم غیر اختصاصی نظیر كسالت، تهوع، استفراغ و اسهال، میگردد و در صورتی كه سریعا درمان نشود در نیمی از موارد، به مرگ بیماران منجر میگردد ولی در صورتی كه تحت درمان اختصاصی قرار گیرد میزان مرگ ناشی از آن به كمتر از 5% تقلیل می یابد.

میزان موارد مرگ ناشی از بیماری در حالات زیر، بیشتر میباشد:

1 ) پنومونی طاعونی

2 ) لنفادنوپاتی زیر بغلی یا لنفادنوپاتی، در چند نقطه بدن

3 ) در صورت وجود باسیل طاعون، در اسمیر خون محیطی

4 ) مثبت بودن كشت خون

5 ) عدم تجویز آنتی بیوتیك مناسب

طاعون درمان نشده میتواند باعث ایجاد سقط و یا مرگ جنین در داخل رحم، بشود ولی در صورت درمان به موقع و مناسب، خطرات جنینی آن به حداقل میرسد.

كانون های طبیعی طاعون در ایران
كانون های طبیعی طاعون در سال های اخیر درایران گزارش نشده است و ظاهرا كانونهای قبلی و شناخته شده طاعون در این مناطق فعال نبوده است.

وضعیت بیماری در ایران

جدول موارد ثبت شده و قطعی طاعون ایران

نوع طاعــــــــــــــون
محـــل وقوع
ســـــال
موارد مرگ

طاعون ریوی سامله و سربقاله

طاعون ریوی آق بولاغ مرشد

طاعون غده ای مزیدآباد

طاعون غده ای سپتییمیك گزذر دره

طاعون غده ای سپتیسمیك گاومیشان

طاعون غده ای سپتیسمیك زینل كندی

طاعون غده ای ریوی قادر آباد

طاعون ریوی سرومال

طاعون غده ای سپتیسمیك سیدآباد
كردستان

كردستان

كردستان

كردستان

كردستان

آذربایجان

غربی

كردستان

كردستان
1325

1325

1330

1331

1331

1337

1339

1343

1344
56

17

2

45

8

6

7

14

1

ضمنا یكی از همه گیریهای طاعون درسال 1250 شمسی در نواحی شمال سقز و در شهر بانه، حادث شده و بوسیله اطباء خارجی و ایرانی مورد بررسی قرار گرفته است

تاثیر عوامل مساعد كننده بیماری

* افزایش جمعیت موشهای منطقه

* نامطلوب بودن شرایط بهداشتی

* حساسیت و مقاومت در مقابل بیماری

حساسیت نسبت به طاعون، عمومیت دارد و ایمنی حاصله در افرادی كه جان سالمی به در میبرند، نسبی است به طوریكه در مقابل تلقیح تعداد زیادی باسیل، درهم میشكند.

منابع و مخازن، نحوه انتقال و دوره قابلیت سرایت

مخزن طبیعی عفونت را جوندگان وحشی مثل راسو ،جوندگان اهلی مثل موش و خرگوش اهلی، و گوشتخواران اهلی مانند گربه و سگ تشكیل میدهند.

راههای انتقال

1 ) از طریق تماس با كك آلوده

2 ) از طریق تماس مستقیم با انسانهای مبتلا به طاعون ریوی

3 ) در اثر تماس و دستکاری نسوج حیوانات آلوده و محیط كشت باسیل طاعون

4 ) در اثر تماس با گربه های آلوده به پنومونی طاعونی

5 ) در اثر تماس با شپش و كنه آلوده

6 ) انتشار عمدی از طریق افشانه های آلوده در حملات بیوتروریستی

انسان، با قرار گرفتن در چرخه انتقال حیوانی طاعون و یا با ورود حیوانات وحشی آلوده یا كك آنها به اجتماعات انسانی، به این بیماری، مبتلا میشود و حیوانات اهلی نیز ممكن است كك آلوده به طاعون جوندگان را به منازل، منتقل كنند.

آلودگی شدید جوندگان شهری، موجب همه گیری حیوانی و انسانی طاعون میشود و انسان، نقش میزبان اتفاقی را ایفاء میكند.

پستانداران گوشتخوار، نظیر سگ و گربه و بسیاری از گوشتخواران دیگر، در كانونهای بومی و همه گیر طاعون، مثبت هستند و این تغییرات سرمی، در اثر خوردن جوندگان مبتلا به طاعون، حاصل میشود.گربه های اهلی و سگها میتوانند وسیله ای جهت انتقال طاعون، به انسانها به حساب آیند و این حیوانات در اغلب موارد، جوندگان آلوده را به محیط خانه می آورند. ندرتا سگها و به نحوشایعی گربه ها به دنبال خوردن جوندگان مبتلا به طاعون، بصورت حادی بیمار میشوند و از طریق ترشحات آبسه های زیر پوستی، ترشحات دستگاه تنفسی ناشی از پنومونی، انتقال مكانیكی بوسیله گازگرفتن و چنگ زدن و ترشحات دهانی حلقی ناشی از كلونیزاسیون یرسینیا پستیس، به طور مستقیم، باعث آلودگی انسان میگردند.

علل انتشار طاعون بوسیله جوندگان

1 ) گردش روزمره آنها در جستجوی غذا

2 ) پراكندگی طبیعی

3 ) حركت دسته جمعی در ارتباط با فقدان منابع غذائی

4 ) مهاجرت دسته جمعی در نتیجه انگیزه های غریزی یا عوامل غیرطبیعی نظیر سیل ، آتش سوزی 000

یكی از پیش درآمد های طاعون انسانی، وقوع طاعون در بین موش های صحرائی است كه باعث مرگ و میر فراوانی در آنها شده كك هائی كه از بدن این جوندگان تغذیه می كنند مجبور به ترك میزبان طبیعی خود شده به بدن انسان راه می یابند و باعث بروز طاعون خیاركی و سپتی سمیك میشوند كه معمولا بطور مستقیم از انسانی به انسان دیگر سرایت نمی كند ولی تعداد كمی از این بیماران متعاقبا دچار پنومونی ثانویه طاعونی میشوند و بیماری را مستقیما از طریق قطرات تنفسی، به سایر انسان ها منتقل میكنند و باعث بروز پنومونی اولیه طاعونی در آنها میشوند.

مكانیسم های دوام عامل طاعون درخلال دوره های طولانی خاموشی

1 ) زنده ماندن ككهای آلوده به مدت بیش از یكسال، حتی بدون دسترسی به میزبان پستاندار زنده و آلوده سازی جوندگانی كه جدیدا وارد نقب های زیرزمینی میگردند.

2 ) زنده ماندن عامل طاعون در نسوج یخ زده حیوانات مبتلا به مدت بیش از یك سال و ورود مجدد یرسینیا به سیكل " جونده ـ كك".

3 ) به علت زنده ماندن احتمالی یرسینیا در محیط خاك (كه بعید بنظرمیرسد) 0

4 ) عفونت نهفته جوندگان.

علائم بیماری طاعون

× طاعون خیارکی

طاعون خیارکی شا یعترین چهره بالینی بیماری است پس از طی دوره کمون به دنبال گزش کک آلوده باسیل در غدد لنفاوی منطقه تکثیر پیدا کرده به طور نا گهانی با تب 40-5/38 درجه سانتی گراد ، لرز، ضعف و سردرد می باشد. معمو لا همزمان باآن و یا چند ساعت پس از آن بیمار متو جه بر جستگی غدد در ناحیه کشاله ران ، زیر بغل یا گردن می شود این غدد ها دردناک بوده و به قدری حساس است که بیمار از هرگونه حرکتی اجتناب می نماید . این خیارک بصورت تورم بیضی شکل به اندازه 10-1 سانتی متر ظاهر و با عث کشیدگی پوست و قرمزی آن می گردد. طاعون به علت شروع ناگهانی و برق آسا بودن سیر بالینی می تواند در عرض 4-2 روز منجر به مرگ می شود.

× طاعون سپتی سمیک

علاوه بر خیارک در برخی موارد به علت رشد بی اندازه با سیل در خون سپتی سمیک ایجاد می شود . در برخی موارد بیمار تبدار و بسیار بد حال بوده و به سرعت می میرد بدون این که خیارک ایجاد شود.

× طاعون ریوی

یکی از خطر ناکترین عوارض طاعون خیارکی ،پنومونی ثانوی میباشد . عفونت ، تو سط خون از خیارک به ریه رسیده و ایجاد پنومونی میکند علاوه برمرگ و میر بالا این نوع طاعون شدیدا مسری بوده و انتقال از طریق ذرات تر شحی معلق در هوا صورت می گیرد.علا ئم مهم طاعون ریوی شامل : تب شدید نا گهانی ، سرفه با خلط خونی ، درد سینه ، لنفاد نوپاتی میباشد.طاعون ریوی میتواند سریعا باعث مرگ بیمار شود و از زمان ابتلا تا مرگ یک روز بطول انجامد. در صورتیکه آنتی بیوتیک بعد از 20 ساعت از شروع طاعون ریوی آغاز شود معمولا بی تا ثیر بوده و طاعون کشنده خواهد بود .

پیشگیری اولیه به منظور حفظ افراد سالم

فرازی از پندارهای ابن سینا در مورد پیش آگهی طاعون

ورم طاعونی از رنگی كه ورم دارد نسبت بدی و بدتری خود را نشان می دهد. ورم طاعونی كه سرخ بد رنگ است امیدی به معالجه اش هست. در درجه دوم ورم طاعونی زرد رنگ می آید كه از ورم سرخ رنگ، بدتر است ولی باز امیدی در معالجه اش هست. اما اگر ورم طاعونی سیاه رنگ باشد، رهایی از آن محال است و شخص ورم زده جواز مسافرت به آن جهان را گرفته است.

1 گزارش تلفنی موارد مشکوک طاعون به سطوح بالاتر

2 آموزش مردم در مناطق بومی در مورد راههای انتقال بیماری، نحوه كنترل موش و اهمیت محافظت از گزش كك و از بین بردن ككهای موجود در بدن سگ و گربه، درمناطق بومی.

3 كاهش جمعیت موشها با مسموم كردن آنها به منظور تامین بهداشت محیط. كنترل جوندگان

در رابطه با كنترل بیماری تنها زمانی باید به مبارزه با موش های صحرائی و سایر جوندگان و كاهش جمعیت آنها اقدام شود كه جهت از بین بردن ككهای جوندگان، ازحشره كش مناسبی استفاده شده باشد زیرا اگر قبل از نابود كردن كك ها اقدام به معدوم كردن جوندگان شود با از بین رفتن این میزبان ها كك آلوده آنها كه از موجودات خونگرم تغذیه میكند به بدن انسان هجوم آورده باعث انتقال بیماری میگردد. تنها روش كنترل جوندگان، كاهش یا حذف مواد غذائی و پناهگاه آنهاست و مسلما چنین اقداماتی در مورد جوندگان اهلی و نیمه اهلی، امكان پذیر بوده لیكن در مورد جوندگان وحشی از ارزش كمی برخوردار است. همچنین باید توجه داشته باشیم كه نابود كردن جوندگان، بدون كاهش امكانات غذائی و پناهگاه آنها در بهترین شرایط، صرفا یك اقدام موقتی میباشد.

4 جلوگیری از تماس جوندگان با مواد غذائی و اماكن انسانی

در رابطه با جلوگیری از تماس جوندگان با مواد غذائی و اماكن انسانی باید به موارد زیر، توجه داشته باشیم:

1 ) جلوگیری ازتجمع علوفه وچوب درنزدیكی محل سكونت

2 ) ازبین بردن علوفه اطراف منازل، انبارها و نواحی گردش و بازی

3 ) معدوم كردن مواد زائد و فضولات به روش بهداشتی

4 ) نگهداری غلات در ساختمان ها و انبارهای غیر قابل نفوذ جوندگان در نواحی دور از محل سكونت و بازی كودكان.

در رابطه با جستجوی كك و دور ساختن آن از بدن حیوانات دست آموز، توصیه شده است حداقل هفته ای یكبار بویژه در گربه ها، بچه گربه ها و توله سگهائی كه در ارتباط با كودكان، قرار دارند این جستجو تكرار شود.

5 جستجوی كك و دور ساختن آن از بدن حیوانات دست آموز

6 واكسیناسیون افراد در معرض خطر نظیر كاركنان آزمایشگاههائی كه با باسیل طاعون در تماس میباشند و ساكنین مناطقی كه میزان بروز طاعون زیاد است و یاكسانی كه به آن مناطق مسافرت مینمایند. واكسن طاعون، نوعی واكسن كشته شده است كه بصورت 2 دوز اولیه به فاصله سه ماه تزریق می شده و سپس هر شش ماه، یكبار اقدام به تزریق یادآور آن مینموده اند و با توجه به ایمنی كوتاه مدت و محدود ناشی از آن WHO مصرف این واكسن را تنها در شرایط زیر، توصیه می نموده است :

1 ـ كاركنان آزمایشگاهی كه در تماس احتمالی با باسیل طاعون هستند

2 ـ كاركنان بهداشتی كه در مناطق آندمیك طاعون، فعالیت دارند

ضمنا توصیه شده است از این واكسن صرفا به منظور پیشگیری بیماری، استفاده شود وطی همه گیری ها به منظور كنترل بیماری نباید مورد استفاده، قرار گیرد. تولید واكسن كشته شده طاعون از سال 1999 متوقف شده است.

تصویری از باکتری مولد طاعون با نام Yersinia pestis

[تصویر: image002.jpg]

اقدام لازم در برخورد با بیماران

1 استفاده از ماسك جراحی به منظور پیشگیری از انتقال پنومونی طاعونی در تماس یافتگان نزدیك

2 در صورتیكه كمتر از 48 ساعت از شروع درمان آنتی بیوتیكی در افراد مبتلا به پنومونی طاعونی می گذرد، افرادی كه با آنان زندگی می كنند یا در تماس نزدیك با آنها هستند دریافت داروی پیشگیرنده لازم است

3 از تماس های غیرضروری تا قبل از 48 ساعت از شروع درمان بیماران مبتلا به پنومونی اجتناب شود.

4 از سایر احتیاطهای تنفسی، نظیر استفاده از گان، دستكش و عینك محافظت كننده نیز استفاده نمایند.

5 بیماران مبتلا به پنومونی طاعونی طی 48 ساعت اول بعد از شروع آنتی بیوتیك و تا زمان ظهور اولین علائم بهبودی بالینی، همچنان ایزوله باشند ، اطاق های محل بستری شدن این بیماران بایستی پاكسازی نهائی شود و لباسها و وسایل آغشته به مایعات و ترشحات بیماران باید ضدعفونی گردد.

6 جسد بیمارانی كه به علت طاعون، تلف شده اند تحت شرایط کاملا بهداشتی بوسیله افراد تعلیم دیده دفن گردد.

7 جدا سازی بیماران و آغشته كردن البسه و وسایل آنها با حشره كشهای موثر بر ككهای محلی، در مبتلایان به طاعون خیاركی كه فاقد سرفه هستند و تصویر رادیوگرافی ریه آنها طبیعی است اجتناب از تماس با ترشحات خیاركها به مدت سه روز بعد از شروع درمان، كافی است. از طرفی مبتلایان به طاعون ریوی بایستی تا 48 ساعت بعد از شروع درمان ویا تازمان منفی شدن كشت خلط، بطور مطلق، ایزوله شوند. لازم به ذكر است كه طاعون پنومونیك، از فردی به فرد دیگر از طریق قطرات آلوده، منتقل میشودو لذا در تماسهای خیلی نزدیك یعنی فاصله كمتراز 2 متر، امكانپذیر است .

8 در صورت وقوع همه گیری پنومونی طاعونی، كلیه افرادی كه دچار تب 5/38 درجه سانتیگراد یا بالاتر هستند یا جدیدا دچار سرفه شده اند لازم است سریعا تحت پوشش آنتی بیوتیك قرار گیرند .افراد فاقد علائم بالینی كه در تماس خانوادگی یا بیمارستانی یا سایر تماس های نزدیك با افراد مبتلا به پنومونی طاعونی درمان نشده بوده اند نیز لازم است به مدت 7 روز تحت پوشش پروفیلاكسی داروئی قرار گیرند و از نظر بروز تب و سرفه، تحت نظر باشند .

پیشگیری ثانویه به منظور اعاده سلامتی افراد بیمار و جلوگیری از بروز عوارض

تست تشخیصی سریعی وجود نداردو لذا توصیه شده است استرپتومایسین به عنوان داروی انتخابی انواع مختلف طاعون به مقدار 30 میلی گرم / كیلوگرم / روز / عضلانی و به مدت 10 روز هرچه سریعتر آغاز شود. پاسخ درمانی بسیار سریع است به طوری كه اغلب بیماران به سرعت و در عرض 3 روز عاری از تب می گردند. شایان ذكر است كه در مواردی نظیر حاملگی، سالخوردگی و در زمینه اختلال شنوائی، دوره درمانی با این دارو را باید كاهش داده استرپتومایسین را فقط تا سه روز بعد از قطع تب ادامه دهیم. ضمنا در صورت وجود حساسیت نسبت به این دارو یا نیاز به درمان خوراكی، تتراسیكلین، جانشین مناسبی است و به مقدار 4ـ2 گرم / روز / 10 روز تجویز میگردد.

پیشگیری ثالثیه، به منظور جلوگیری از پیشرفت عوارض و زمینگیر شدن بیمار

بیماری معمولا عوارض پایداری ایجاد نمیكند.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت دانلود رایگان]

[مشاهده در: www.freedownload.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 1085]