آسيب شناسى از خود بيگانگى در لوازم مدرسه قهرمانان هاليوود بر دوش دانش آموزان ايرانى!

واضح آرشیو وب فارسی:حيات: آسيب شناسى از خود بيگانگى در لوازم مدرسه قهرمانان هاليوود بر دوش دانش آموزان ايرانى!
باربى، مرد عنكبوتى، سوپرمن، لاك پشت هاى نينجا، ربات ها، خانواده رابينسون و غيره، اين ها اسامى شخصيت ها و قهرمان هاى داستان هاى كارتونى و سينمايى دنياى امروز هستند كه از آن سوى آب ها، با رنگ و لعاب زيبا و دلفريب، خود را به پشت ويترين مغازه هاى شهرها ما رسانده اند و بر روى دوش كودكان و نوجوانان ما وارد مدارس مى شوند... حضور پر رنگ اين شخصيت ها در بازار داغ كيف و لوازم التحرير مدارس، هر سال در حالى رخ مى دهد كه جاى خالى شخصيت ها و الگوهاى ايرانى و بومى در اين عرصه از يك سو و انفعال و كم توجهى فضاى فرهنگى و اجتماعى جامعه به آن از سوى ديگر، به يك امر بديهى و عادى تبديل شده است. اما بايد در نظر داشت، موضوعى كه متاسفانه حتى از ديد برخى كارشناسان و جامعه شناسان كم اهميت و سطحى تلقى مى شود، با نگاه دقيق تر، مى تواند ابعاد گسترده و پيچيده ترى را به خود اختصاص دهد. ... . مادر دوباره جامدادى پارچه اى صورتى رنگ را برانداز مى كند، از مغازه دار سوال مى كند: جامدادى صورتى فلزى نداريد؟ مغازه دار همراه با پاسخ منفى چند جامدادى ديگر را كه هيچ كدام صورتى نيستند به او پيشنهاد مى دهد، اما مادر مى گويد كه چون كيف و لوازم التحرير دخترش صورتى رنگ است، جامدادى اش هم بايد صورتى باشد. صداى خواهش و التماس دختربچه دوباره بلند مى شود و از مادرش مى خواهد، همين جامدادى پارچه اى صورتى رنگ را كه عكس عروسك باربى دارد، براى او بخرد. نگاهى كه به درون كيسه لوازم التحريرش مى اندازى، كيف صورتى با عكس باربى، خط كش صورتى باربى، جعبه مداد رنگى باربى، ليوان باربى، دفتر خط دار و نقاشى باربى و حالا هم جامدادى باربى مى بينى. لوازم مدرسه برادرش هم كيف سورمه اى با تصوير مرد عنكبوتى، دفتر نقاشى با تصوير انيميشن ربات ها، ليوان و جامدادى فلزى مرد عنكبوتى بود كه اين مشخصات اغلب در مورد خانواده هايى كه براى خريد به بازار تهران آمده بودند، صدق مى كرد. عكس باربى، مرد عنكبوتى، يانگوم، امپراطور دريا، لاك پشت هاى نينجا، سوپرمن، خانواده رابينسون و... ، اما جاى خالى تصاوير شخصيت هاى ايرانى، مثل دارا و سارا، نه تنها در تمامى وسايل خريدارى شده توسط آن خانواده ها، بلكه تقريبا در همه مغازه هاى بازار بزرگ تهران به وضوح قابل مشاهده بود. باربى، اسب ترواى فرهنگى غرب باربى، اسم خلاصه شده باربارا، دختر كوچك رييس كمپانى متل است كه در سال ۱۹۴۵ شروع به توليد اين عروسك كرد و به زودى در صف اول اسباب بازى دختران در غرب قرار گرفت. در سال ۱۹۵۹ هر عروسك باربى به قيمت سه دلار فروخته مى شد اما اكنون هر عروسك باربى اصل ساخت كمپانى متل، ۴۵۰۰ دلار قيمت دارد. باربى تا كنون بيش از ۵۰۰ بار در نقش ها و شخصيت هاى متفاوت مثل پرستار، افسر پليس، آموزگار، پزشك، دندانپزشك، دامپزشك، خواننده، ژيمناستيك كار، كارآگاه، افسر نيروى دريايى، افسر خلبان، مهماندار هواپيما، دزد و گدا عرضه شده كه اين شخصيت پردازى ها، براى كاركردهاى تربيتى اين عروسك است. به گفته برخى كارشناسان جامعه شناس و روان شناس، بلوغ زودرس، سوءتغذيه، مصرف گرايى و تجمل بخشى از تاثيرات فرهنگى است كه باربى به همراه خود وارد جامعه مى كند. اما در كشور ما شخصيت هاى طراحى شده بومى (دارا و سارا) را آن هم با جست وجو در راسته كيف و لوازم التحرير بازار تهران شايد فقط چند مغازه مى توان پيدا كرد كه مغازه داران آن ها را به درخواست مشتريان از پستوى مغازه شان بيرون مى كشيدند و نشان مى دادند. طراحى، رنگ، كيفيت ظاهرى و حتى قيمت اين محصولات، در همان نگاه اول ذوق متقاضى كه همان كودكان و نوجوانان است را كور مى كرد و طبيعى است كه در مقابل انبوهى از طرح ها و رنگ هاى جذاب باربى و دوستانش، آگاهانه يا ناآگاهانه، دارا و سارا از ويترين مغازه ها به پستو منتقل شوند. تقريبا همه خانواده ها نيز دليل استفاده نكردن از لوازم التحرير با تصاوير دارا و سارا را، نداشتن اطلاعات كافى نسبت به اين شخصيت ها و در مواقعى بى كيفيت بودن اين محصولات خواندند و اين كه اين لوازم، به لحاظ بصرى، تمايلى را براى فرزندانشان ايجاد نمى كند، به طورى كه دانش آموزان علاقه داشتند، لوازمى را خريدارى كنند كه تصاوير قهرمانان و شخصيت هاى اصلى و تاثيرگذار داستان ها و كارتون هاى بين المللى و جهانى را روى خود داشته باشند. براى هيچكدام از اين خانواده ها فرقى نداشت كه تصوير روى لوازم التحرير فرزندانشان خارجى باشد يا داخلى، بلكه كيفيت، دوام، زيبايى، قيمت مناسب، ملاك هاى مهم انتخاب و خريد آن ها از سوى خانواده ها بود. در اين ميان فروشندگان بازار تهران كه تامين كنندگان اصلى كالاها و لوازم مدرسه در تهران و شايد كشور باشند، نيز با خانواده ها در يك موضوع اشتراك نظر دارند براى آن ها نيز خارجى يا داخلى بودن تصوير اين لوازم اهميتى نداشت، طرح و تصويرى كه بيشتر از سايرين توجه خريداران را جلب كند، مى تواند عمده بازار را از آن خود كند. به گفته اغلب فروشندگان، فروشندگانى كه در سال هاى گذشته، تنها لوازم التحرير دارا و سارا را عرضه مى كردند، با ضرر و زيان مالى مواجه شدند و امسال نيز اين محصولات گران و فاقد كيفيت مناسب را براى فروش انتخاب نكرده اند. اغلب اين فروشندگان كيفيت نه چندان مناسب، گران بودن نسبت به محصولات مشابه، نداشتن تنوع و جذابيت ظاهرى و عدم تبليغ وسيع و مناسب اين شخصيت ها را از دلايل شكست در فروش محصولات دارا و سارا مى دانند. شايد در نگاه اول براى عده اى، چه مسوول و چه غيرمسوول، مهم نباشد كه كودكان و نوجوانان بر روى كيف ها و لوازم مدرسه خود چه تصاويرى دارند و شايد هم از تاثيرات و زمينه سازى هاى فرهنگى گرايش آنان به شخصيت ها و قهرمان هاى داستانهاى خارجى بى خبرند. اخيرا هم كه اين حركت خزنده فرهنگى، با توليد و عرضه پلاك ها، مدال ها و آويزهايى با نوشته ها و تصاوير مختلف، خود را از محدوده سنى كودك و نوجوان به جوانان رسانده، شايد موضوع آنقدر بزرگ نشد، تا در معرض ديد قرار گيرد. در اين ميان در سطح آموزش و پرورش، مسوولانى كه هر سال در شروع فصل بازگشايى مدارس، مقررات مربوط به نوع، رنگ و طرح لباس و مانتوى دانش آموزان را به خانواده ها اعلام مى كنند، مى توانند با علم به اين حركت خزنده فرهنگى بيگانه، درباره تصاوير و علايم كيف و لوازم التحرير دانش آموزان نيز اقدامى فرهنگى انجام دهند. به اعتقاد كارشناسان مسايل اجتماعى، استفاده از تصاوير شخصيت هاى مختلف خارجى بر روى وسايل شخصى و تب داغ نوشتن جملات و عبارات به زبان هاى مختلف (و حتى گاهى اوقات با شكل و مفهوم كاملا شخصى و مخفى) از سوى جوانان بر روى كيف و كوله پشتى و نصب مدال ها و آويزهايى با آرم ها، تصاوير و نقاشى هايى از مارك ها و برندهاى خارجى بر روى كيف، مانتو، شلوار و لباس، همه به نوعى حكايت از علاقه و گرايش گروهى از جوانان براى ابراز عقايد و علايقشان، در زمينه هاى مختلف و حتى نوعى تقاضا براى ارتقاى طبقاتى آن ها دارد، به طورى كه شهلا كاظمى پور، كارشناس مسايل اجتماعى - نيز استفاده از مارك ها و اسم هاى غيربومى و خارجى در پوشش ظاهرى افراد را نوعى تقاضا براى ارتقاى طبقاتى آن ها دانست. وى در گفت وگو با ايسنا، درباره دلايل استفاده از برخى تصاوير و نوشتارهاى خارجى بر روى لباس، كيف، لوازم التحرير كودكان، جوانان و نوجوانان، اظهار كرد: استفاده از اين مارك ها و اسم ها يك نوع تقاضا براى ارتقاى طبقاتى به شمار مى رود و به نوعى پرستيژ اجتماعى تبديل شده است، به طورى كه اين موضوع در بين برخى جوانان و حتى كودكان ما به صورت يك پديده درآمده، تا حدى كه در اين زمينه، فضاى رقابتى به وجود آورده است. به طورى كه بايد از مدل و مارك خاصى استفاده كنند، تا مورد پذيرش گروههاى همسالان خود واقع شوند. وى افزود: به علت وجود نوعى نگاه بيگانه پرورى و ضعف هويت ملى در كشور كه شايد ازدوره قاجار به جا مانده باشد، به اجناس و كالاهاى خارجى بيشتر بها داده مى شود كه البته برخى توليدات بى كيفيت داخلى نيز به اين موضوع دامن زده است. معاون پژوهشى مركز مطالعات جمعيتى آسيا و اقيانوسيه با اشاره به قابليت و ظرفيت بالاى فرهنگ دينى و ملى كشور در الگوسازى فرهنگى، گفت: در شرايطى كه در برخى مواقع كالاى باكيفيت در داخل توليد نمى شود و تسهيلات و امكانات كافى براى حمايت از توليدات فرهنگى داخلى وجود ندارد، وارد كردن اجناس و كالاهاى فرهنگى خارجى مقرون به صرفه تر خواهد بود و طبيعى است كه جاى كالاهاى فرهنگى داخلى در بازار خالى مى ماند. وى توصيه كرد: دولت بخشى از بودجه اى را كه براى توليد ابزار فرهنگى به وزارت ارشاد اختصاص مى دهد، را صرف پرداخت يارانه به توليدات فرهنگى و ابزار الگويى براى قشرهاى مختلف جامعه كند، تا اين كالاها توانايى رقابت با نمونه هاى مشابه خارجى را كسب كنند. دكتر كاظمى پور افزود: برخى كالاهاى فرهنگى مانند شخصيت هاى عروسكى دارا و سارا كه قرار بود، جايگزين عروسك هاى مشابه خارجى شوند، به علت نداشتن جذابيت هاى بصرى، تنوع در رنگ و سايز از سوى مخاطبان كنار گذاشته شدند و نتوانستن، به عنوان نماد هويت فرهنگى و بومى كشور مورد پذيرش جامعه قرار گيرند. وى اظهار كرد: كالاهاى فرهنگى بايد با صرف هزينه هاى كافى به سرعت تغيير كنند و مطابق با سلايق و خواسته هاى مخاطبان عرضه شوند كه در اين خصوص هزينه هاى لازم در كشور انجام نشده است. عضو هيات علمى مركز مطالعات جمعيتى آسيا و اقيانوسيه در ادامه تصريح كرد: در حال حاضر خلاء فرهنگى در كشور وجود دارد، نه تهاجم فرهنگى و تا وقتى درارايه الگوهاى فرهنگى بومى خلاء وجود دارد، جاى خالى آن با الگوهاى خارجى پر مى شود. اين جامعه شناس با انتقاد از ورود و عرضه بى رويه و آزادانه كالاهاى فرهنگى خارجى به كشور از يك سو و منع قانونى و اجبارى جامعه نسبت به استفاده ازآنان از سوى ديگر، تحقق فرهنگ سازى با اعمال زور و خشونت را امرى غيرممكن دانست و عنوان كرد: در شرايطى كه براى حفط منافع تجار، دروازه هاى كشور براى ورود كالاهاى فرهنگى خارجى باز است، جوانى كه نمى تواند بسيارى از خوب و بدها را تشخيص بدهد، لطمه خواهد خورد، وقتى در يك فروشگاه مجاز لباس عرضه مى شود، مخاطب جوان به گمان اين كه خريد آن مجاز است، اقدام به خريد و استفاده از آن مى كند، در شرايطى كه در فضاى جامعه با اين نوع پوشش وى برخورد مى شود. دكتر كاظمى پور تاكيد كرد: كاربرد خشونت در عرضه فرهنگ سازى آسيب زيادى به ذهنيت افراد وارد مى كند كه در كوتاه مدت مرتفع نمى شود، اين در حاليست كه مسوولين رده بالاى كشور با به كارگيرى خشونت مخالف هستند، اما به علت ضعف نظارت هاى فرهنگى در جامعه، عده اى از مسوولان رده هاى ميانى، اعمال خشونت در جامعه را به كار مى گيرند. معاون پژوهشى مركز مطالعات جمعيتى آسيا و اقيانوسيه، بهترين شيوه آموزش الگوها به كودكان، نوجوانان وجوانان را، اشاعه فرهنگ از سوى مديران و گروه هاى مرجع اعلام كرد و افزود: بايد از گروه هاى مرجع بخواهيم، با رعايت مصاديق فرهنگى، تبديل به الگوهاى جامعه شوند و در كنار آن خلاء توليد و عرضه كالاهاى فرهنگى را پر كنيم. وى نقش خانواده ها در الگوسازى و هدايت فرهنگى كودكان، نوجوانان و جوانان را مورد تاكيد قرار داد و گفت: در شرايطى كه دولت تمامى مسووليت هاى فرهنگى جامعه را به دست گرفته، نهاد خانواده از ايفاى نقش و قبول مسووليت در اين حوزه منفك شده و در بسيارى از موارد از دولت متوقع شده است، در حالى كه وظيفه خانواده در حوزه فرهنگسازى بيش از دولت است. ارائه و ترويج نوع خاصى از پوشش، توليد و عرضه كيف و لوازم مختلف گروه هاى سنى كودك، نوجوان و جوان با تصاوير و آرم هاى خارجى و حتى اهداى برخى از اين كالاها توسط فروشگاه ها و رستوران هاى زنجيره اى خارجى در كشور، در ظاهر امرى بديهى و عادى به نظر مى رسد، اما شايد منصفانه ترين برداشت از وضعيت موجود، اذعان به بهره بردارى حداكثرى مارك ها و برندهاى (BRANDS) خارجى از خلاء فرهنگى كشور در عرصه توليد لوازم و ابزار فرهنگى باشد، آن هم در سنين بسيار مهم كودكى تا جوانى كه پايه و اساس هويتى افراد در حال شكل گيرى است. در اين ميان جلوگيرى صرف از عرضه محصولات و كالاهاى فرهنگى خارجى و تكرار برنامه هاى فرهنگى نه چندان موفقى همچون دارا و سارا شايد روبنايى ترين اقداماتى باشد كه مسوولان فرهنگى كشور مى توانند، انجام دهند، در مقابل انجام پژوهش هاى اجتماعى، شناسايى نيازهاى هويتى كودكان، نوجوانان و جوانان در عرصه هاى مختلف فرهنگى و اجتماعى، الگوسازى مناسب و ارائه صحيح آن در جامعه، كم ترين توقعى است كه از مسوولان و متوليان فرهنگى و آموزشى كشور وجود دارد.
چهارشنبه 20 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: حيات]

[مشاهده در: www.hayat.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 978]