واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: آداب سلوك پیامبر اكرم با خانواده (1 )رهبران اسلام در همه زمینههاى زندگى، راهنمایىهاى لازم را بیان كردند تا هر عضو جامعه اسلامى از هر جهت فردى و اجتماعى كامل باشد.مشاهده سیره عملى "اسوههاى حسنه" از سخنان آنان نقش بیشترى در زندگى نسل جوان دارد، سیره هر شخصیت بیشتر از سخنش گویاى هویت واقعى اوست. اگر سخن از زبان شخص بیرون مىآید، سیره از مركز دل آن شخصیت برمى خیزد. و سیره عملى پیامبر اكرمصلی الله علیه و آله و آله و خاندان پاكش در تمامى زمینهها بهترین تابلو و الگو براى تاسیس مدینه فاضله و جامعه نمونه اسلامى است.یافتن و داشتن اسوه و چهار چوبهاى فكرى، كردارى و گفتارى در روابط خانوادگى براى هر انسانى توفیقى در جهت تكامل هر چه بهتر اوست. از سویى محك اخلاق انسان در خانواده است زیرا اشخاص در بیرون قدرت بر انجام رفتار ضداخلاقى ندارند یا به دلیل پارهاى ملاحظات، بد اخلاقى نمىكنند. آن كس كه در منزل كه زن و فرزندانش تحت نظر اویند خوش رفتارى كرد، خوش اخلاق است.رسول خداصلی الله علیه و آلهكفش خود را وصله مىزد، پوشاك خویش را مىدوخت، در منزل را شخصا باز مىكرد، گوسفندان و شترها را مىدوشید و به هنگام خسته شدن خادمش در دستاس كردن به كمك او مىشتافت و آب وضوى شبش را خود تهیه مىكرد. و در همه كارها به اهل خانه كمك مىكرد. و لوازم خانه و زندگانى را به پشت خود از بازار به خانه مىبرد."در این مقاله نمایى كلى از اخلاق خانوادگى پیامبر اكرمصلی الله علیه و آله را ـ كه سرمشق اعلا و بالاترین اسوه(1) و نمونه برجسته اخلاق الهى است و براى تكمیل اخلاق مبعوث شد ـ (2) به تصویر مىكشیم تا با الهام گیرى از سیره والاى ایشان زندگى خداپسندانهاى داشته باشیم و به گونهاى كه آن بزرگوار با اعضاى خانواده رفتار مىكرد معاشرت كنیم، به گونهاى سخن بگوییم كه آن حضرت سخن مىگفت، آن جایى غضب كنیم كه آن عزیز خشمگین مىشد، و جایى عفو كنیم كه آن جناب مىبخشید.(3)اخلاق خانوادگى پیامبر صلی الله علیه و آلهعایشه، عیال رسول خداصلی الله علیه و آله:قال سعد بن هشام: دخلت على عایشه، فسالتها عن اخلاق رسول اللهصلی الله علیه و آلهصلی الله علیه و آله القرآن.مرحوم فیض كاشانى در كتاب "محجة البیضاء" از "سعدبن هشام" روایت كرده كه گفت: به دیدار "عایشه" رفتم و از اخلاق رسول خداصلی الله علیه و آلهصلی الله علیه و آله)قالت عایشه: ما كان احد احسن خلقا منه، ما دعاه احد من اصحابه ولا اهل بیته الا قال: لبیك؛ عایشه گفته است: احدى از پیامبرصلی الله علیه و آله)رشید الدین میبدى در تفسیر آیه "انك لعلى خلق عظیم"(6) مىگوید:"رسول خداصلی الله علیه و آله."بلغ العلى بكمالهكشف الدجى بجمالهحسنت جمیع خصالهصلوا علیه و آلهاو رهنمودهاى قرآن را به دل مىگرفت و در زندگىاش از شیوهاى كه قرآن پیشنهاد مىكرد ـ بى هیچ انحرافى و بى آن كه هیچ ناراحتى در آن روا دارد ـ پیروى مىكرد و لذا تجسم قرآن به حساب مىآمد. و این ادعا از نظر كلام الله مجید مورد تایید است. (7)كار در منزلپیامبر اكرم میفرمودند: "خیركم، خیركم لنسائه و انا خیركم لنسائى(8)؛ بهترین شما شخصى است كه با همسرش خوش رفتارتر باشد و من از تمامى شما نسبت به همسرانم خوش رفتارترم."در اخلاق پیامبر اكرم همین بس كه با آن جلالت و موقعیتى كه به سلاطین نامه دعوت مىنوشت در خانه، تا حد امكان كارش را شخصا انجام مىداد.(9)اهل سیره نوشتهاند: پیامبر خدا در خانه خویش خدمتكار اهل خود بود، گوشت را تكه تكه مىكرد و بر سفره غذاى حقیرانه مىنشست، بز خود را مىدوشید و لباس خود را وصله مىنمود و بر شتر خود عقال - ریسمانی كه به وسیله آن زانوی شتر را میبندند - مىزد و به ناقه خود علف مىداد، با خدمتكار منزل آرد را آسیاب مىكرد و خمیر مىساخت.(10)ابن شهر آشوب در كتاب مناقب، (ج 1، ص 146) روایت كرده كه: "رسول خداصلی الله علیه و آلهكفش خود را وصله مىزد،امام حسین علیه السلاممىفرماید: از پدرم در مورد امور رسول خداصلی الله علیه و آلهدر داخل خانه سوال كردم، فرمودند: وقتى به خانهاش مىرفت، اوقاتش را سه قسمت مىكرد: یك قسمت براى خدا، یك قسمت براى خانوادهاش، و یك قسمت براى خودش، آن گاه قسمت خودش را نیز میان خود و مردم تقسیم مىكرد و آن را براى بستگان و بزرگان صحابه (كه در منزلش به خدمت او مىرسیدند) قرار مىداد و ذرهاى از امكانات خود را از آنان دریغ نمىنمود (بلكه آن چه امكان داشت در حقشان انجام مىداد.)پوشاك خویش را مىدوخت، در منزل را شخصا باز مىكرد، گوسفندان و شترها را مىدوشید و به هنگام خسته شدن خادمش در دستاس كردن به كمك او مىشتافت و آب وضوى شبش را خود تهیه مىكرد. و در همه كارها به اهل خانه كمك مىكرد. و لوازم خانه و زندگانى را به پشت خود از بازار به خانه مىبرد."گاه اتفاق مىافتاد كه حضرت خانه خویش را نظافت مىكرد و جارو مىكشید و خود مكرر مىفرمود:"كمك به همسر و كارهاى منزل، صدقه و احسان در راه خدا محسوب مىشود."(11)از عایشه نقل شده كه گفته است: محبوبترین كارها نزد رسول خداصلی الله علیه و آله)پیامبر اكرمصلی الله علیه و آله)عایشه همسر آن حضرت مىگوید:وقتى خلوت مىشد، پیامبر لباس خود را مىدوخت و كفش خویش را وصله مىكرد.(14)علىعلیه السلامبیش از سى سال عمر خود را با رسول خدا صلی الله علیه و آلهعلیه السلاممىفرماید:سالت ابى عن مدخل رسول الله صلى الله علیه و آله، فقال: كان دخوله فى نفسه ماذونا فى ذلك، فاذا آوى الى منزله جزا دخوله ثلاثه اجزا، جزء الله و جزء الاهله و جزء النفسه. ثم جزء جزئه بینه و بین الناس فیرد ذلك بالخاصة على العامة ولا یدخر عنهم عنه شیئا...(15) ؛ از پدرم در مورد امور رسول خداصلی الله علیه و آله)حضرت در مورد امورى كه به شخص او مربوط مىشد، خشمگین نمىشد. تنها براى خدا، آن گاه كه حرمتهاى الهى شكسته مىشد، غضب مىكرد.یكى از همسران آن حضرت مىگوید: وقتى رسول خداصلی الله علیه و آلهعلیه السلامكسى را یاراى سخن گفتن با حضرتش نبود.(17)روزى رسول اكرم صلی الله علیه و آله وارد اطاق عایشه شد مشاهده كرد كه تكه نانى روى زمین و زیر دست و پا افتاده است آن را برداشته و خورد و سپس فرمود:اى حمیرا! از نعمتهاى الهى صحیح استفاده كن و آنان را گرامى دار تا هرگز نعمتهاى خداوند از مردم دور نشوند.علاوه بر همسران، هم نشینان روزانه پیامبرصلی الله علیه و آلهعبارت بودند از فاطمه و شوهر و فرزندانش و به گواهى تاریخ و روایات فراوان، علاقه پیامبر خاتمصلی الله علیه و آلهبه آنها قابل قیاس با دیگر كسان و نزدیكان حضرت نبود. به موجب روایتى كه عایشه نقل كرده است، هر گاه فاطمه علیهاالسلام بر پدر وارد مىشد رسول خدا صلی الله علیه و آلهجلوى پاى دخترش بلند مىشد و او را مىبوسید و در جاى خود مىنشانید.(18)در عروسى فاطمه علیهاالسلام زنان مسرور بودند و اظهار شادمانى مىكردند و سرود مىخواندند و مىگفتند: "ابوها سید الناس". رسول خداصلی الله علیه و آله".و این مصراع چون در مدح حضرت امیرالمومنینعلیه السلامبود، با آن كه رسول خدا خواسته بود بانوان بگویند اما عایشه، زنان را از اضافه كردن این مصراع منع كرد. پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله)روزى رسول اكرم صلی الله علیه و آله:"یا حمیرا! اكرمى جوار نعم الله علیك فانها لم تنفر من قوم فكادت تعود الیهم"؛ اى حمیرا! از نعمتهاى الهى صحیح استفاده كن و آنان را گرامى دار تا هرگز نعمتهاى خداوند از مردم دور نشوند.(20)پىنوشتها:1.لقد كان لكم فى رسول الله اسوة حسنه لمن كان یرجوالله و الیوم الآخر و ذكر الله كثیرا / سوره احزاب، آیه 22. و نیز نك: نهجالبلاغه، خطبه 160/ ربیع الابرار، ص383.2.قال النبى صلی الله علیه و آله: "انما بعثت لاتمم مكارم الاخلاق؛ همانا مبعوث شدنم براى تكمیل اخلاق است."3.مجمع البیان، ج 10، (تفسیر سوره قلم.)4.مجموعه ورام، ج 1، ص 89 / سنن النبى، ص 58 / محجه البیضاء، ج 4، ص 120.5.كحل البصر، ص 94.6.قلم، آیه 4.7.آمن الرسول بما انزل الیه من ربه، (بقره، آیه 285).8.وافى ، ج 3، ص 117/ وسائل، ج 14، ص 122/ الاحیاء، ج2، ص 41.9.مجمع الزوائد، ج 4، ص 303.10.كحل البصر، ص 102.11.خدمتك زوجك صدقه. ر.ك: العبقریات الاسلامیه، ص 192 .12.مكارم الاخلاق، ص 10.13.بحارالانوار، ج 16، ص 227.14.همان، ص 230 / مكارم الاخلاق، ص 15.15.سنن النبى، ص 14/ معانى الاخبار، ص 80 / بحارالانوار، ج 16، ص 150 و غیره.16.سیماى پیامبر اسلام، ترجمه "مختصر الشمائل المحمدیه"، حاج شیخ عباس قمى، ص 53.17.منتخب كنزالعمال، ج 3، ص 82.18.صحیح ترمذى، ج 2، ص 319.19.ریاحین الشریعه، ج 1، ص 98.20.فروغ كافى، ج 2، صص 158 و 165.منبع:مجله كوثر، شماره (49)، با تصرف
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 638]