کتابسوزی بزرگ تازیان

واضح آرشیو وب فارسی:سایت دانلود رایگان: کتابسوزی بزرگ تازیان

پیرامون کتابسوزی بزرگ تازیان پس از چیرگی بر ایران و مصر گزارش ها و بازگویی های فراوانی وجود دارد. در این میان به دو گزارش برجسته میپردازیم. این دو گزارش بدست دو تاریخنگار گوناگون و در زمان و جاهای گوناگون از هم آورده شده است.

نخستین گزارش را از ابن خلدون تاریخ نگار و فیلسوف برجسته ی عرب زبان(زاده ی تونس) می آوریم. ابن خلدون در گفتار «العلوم العقلية و اصنافها» از پیشگفتار تاريخش گويد:

«زمانی که كشور ايران گشوده شد نَسَکها(کتابها) ی فراوانی در آن سرزمين به دست تازيان افتاد. سعد بن ابى وقاص درباره ی آن نسکها نامه نوشت و در ترجمه كردن آنها براى مسلمانان پروا خواست.

عمر بدو نوشت كه آن نسکها را در آب افكند،چه اگر آنچه در آنهاست راهنمايى است، ‏خدا ما را به رهنماتر از آن هدايت كرده است و اگر گمراهى است‏خدا ما را از شر آن محفوظ داشته. بنابراين آن نسکها را در آب يا در آتش افكندند و دانشهای ايرانيان كه در آن كتب نگاشته شده بود، از ميان رفت و به دست ما نرسيد.»

گزارش دوم از ابو الفرج ابن العبرى:

«....چيزهايى كه چندان محل حاجت‏شما نيست‏خواهش مى‏كنم كه آنها را به خود ما واگذار كنيد كه استحقاق ما به آنها بيشتر مى‏باشد.عمرو پرسيد كه آنها چيستند؟در جواب گفت:كتب حكمت و فلسفه مى‏باشند كه در كتابخانه دولتى ذخيره شده‏اند. عمرو اظهار داشت كه من در اين باب بايد از خليفه(عمر)دستور بخواهم و الا از خودم نمى‏توانم قبلا اقدامى كنم.چنانكه عين واقعه را به خليفه اطلاع داده و كسب تكليف نمود،در جواب نوشت:اگر اين كتابها موافق با قرآن مى‏باشند هيچ ضرورتى به آنها نيست و اگر مخالف با قرآن‏اند تمام آنها را بر باد ده. بعد از وصول اين جواب،عمرو شروع به انهدام كتابخانه نموده مقرر داشت كه بين حماميهاى اسكندريه كتابها را تقسيم كردند و از اين رو در مدت شش ماه تمام كتب را سوزانيده بر باد داد.و آنچه واقع شده بدون استعجاب قبول نما.»

در این میان گزارش های دیگری نیز وجود دارد. برای نمونه به گزارش ابوریحان بیرونی میپردازیم. ابوريحان در در الآثار الباقية مینويسد:

«و چون قتيبه بن مسلم نويسندگان ايشان(خوارزميان)را هلاك كرد و هیربدان ايشان را بكشت و كتب و نوشته‏هاى آنان را بسوخت»

همچنین برای رسیدن به هوده ی(نتیجه ی) وجود کتابخانه های بزرگ و دانشمندان و فرهیختگان در ایران پیش از تاختن تازیان میتوان به نسکهای دینی و زرتشتی مراجعه کرد. میدانیم که پس از شکست یونانیان و برپایی پادشاهی ایرانی اشکانی، بلاش(ولخش) اشکانی دستور به گردآوری اوستا و دیگر نوشته های دانشیک آن زمان داد به گواهی دینکرت:

«فرمان داد که تا اوراق باقی مانده‏ی اوستا را که متفرق و پریشان شده بود اعم از آن چه که مدون بود و یا فقط در یادها و خاطرها باقی مانده بود گردآوری کند.»

پس از او اردشیر بابکان(ارتخشتر پاپکان) و فرزندش شاپور و دیگران در پادشاهی ساسانی کار او را جدی تر دنبال کردند. به گواهی دینکرت:

«پادشاه بزرگ اردشیر بابکان(224-241یا 242) هیربد هیربدان، تنسر را به دربار خود خوانده به وی به فرمود مابقی اوستا را که تا آن روز گردآوری نشده بود مدون سازند.(9) پس از وی پسرش شاپور (242-272) فرمان داد تا قطعات راجع به طب و نجوم و جغرافیا و فلسفه را که نزد هندوان و یونانیان پراکنده بود به دست آورده جز اوستا سازند و نسخه‏ای از آن را در گنج شپیکان گذارند، بالاخره شاپور دوم پسر هرمز(310-379) برای از میان برداشتن گفتگوهای دینی که در بین دسته‏های گوناگون برخاسته بود آذربد پسر مهراسپند را بر آن داشت که به اوستا مرور نموده و انگیزه‏ای بر درستی آن به دست دهد.»

افزون بر نسکخانه های بزرگ که در بر دارنده ی دانش چند هزار ساله ی ایرانیان بود، میتوان به سازه هایی اشاره کرد که بیگمان نیاز به دانش هندسی و ریاضی و فیزیک و ... داشته اند. طاق کسرا(۱)، آتشکده ی آذَرفَرَنبَغ(پارس) در فیروزآباد و کاخ اردشیر، کاخ سروستان، شهر بیشابور و...

کتابهای دینی در بردارنده ی دستورهای پزشکی به زبان پهلوی و نیز سپاهی توانمند با منجنیق ها و جنگ افزارهای پیشرفته که حدود ۴۰۰ سال توانست در برابر تاخت و تاز خاقانات تُرک غربی و سپاه بزرگ روم و رخنه های پی در پی تازیان تاب بیاورد، از دیگر نشانه های جایگاه بالای دانش در میان ایرانیان پیش از یورش تازیان هست.

ابولولو که منابع او را پیروز نامیده اند(۲) یک ایرانی از نهاوند بود که بدست اعراب دستگیر شد و به غلامي مغيره بن شعبه فرمانرواي كوفه درآمد(۳). او به دانش و فند های نقاشي، آهنگري، و درودگري آشنا بود و به همین انگیزه بدستور عمر به مدینه آورده شد. کینه ی کودکان و زنان ایرانی که هر روز بدست تازیان جلوی چشمان او به بردگی کشیده میشدند، انگیزه ای شد که فیروز انتقام ایرانیها را از عمر بگیرد و او را بکشد. چیزی که در این بازگویی به کار جستار کنونی می آید همانا اشاره ی تازیخ نگاران به دانسته ها و فندهای پیروز(رده پایین از دید اجتماعی!) است.

[تصویر: culture1.jpg]

۱. این سازه ۳۵ متر بلندا، ۲۵ متر پهنا و ۵۰ متر درازا دارد و بزرگترین و بی همتاترین طاق بدون ستون جهان بشمار می آید.

۲.حسان بن ثابت، 1/273؛ ابن حبيب، «اسماء». 155؛ ابن قتيبه، 183

۳.ابن سعد، 3/345؛ ابن شبه، 3/896-899؛ طبري، 4/190-191؛ دربارة ديگر روايات نك‍: ابن شبه، 3/893؛ ابن اعثم،

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت دانلود رایگان]

[مشاهده در: www.freedownload.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 233]