اذان هاي ماندگار ايراني از دماوندي تا موذن زاده

واضح آرشیو وب فارسی:مردم سالاری: اذان هاي ماندگار ايراني از دماوندي تا موذن زاده
دعوت آسماني اذان از زمان پيامبر گرامي اسلام تاكنون با الحان و نغمات مختلف صورت گرفته است اما در ميان ملل مسلمان جهان ايرانيان به دليل برخورداري از ذوق سرشار و نغمات گوش نواز موسيقي ايراني اذان هاي شنيدني قابل توجهي را در فرهنگ و هنر اسلامي ضبط و ثبت كرده اند.
اذان كه معني لغوي آن آگاهي دادن، آگاهانيدن و خبر به گوش رساندن است در دين اسلام معنايي چون ندايي براي اعلام وقت نماز با الفاظ مخصوص است. براي اولين بار بلال حبشي در فتح مكه به صورت رسمي و با صداي بلند اذان گفت و از آن زمان تا كنون اين ندا در بين مسلمانان به انواع مختلف شنيده مي شود.
اذان گويي با لحن موسيقي ايراني توسط برخي خوانندگان آواز ايراني در گذشته انجام شده است كه از اين دست مي توان به اذان ابوالحسن دماوندي يكي از خوانندگان اواخر قاجاريه و اوايل پهلوي اشاره كرد. اذان او كه در فواصل بيات ترك است در واقع نخستين نمونه ضبط شده اذان روي صفحات گرامافون است كه در سال 1308 ضبط شده است.او كه علاوه بر خواننده بودن، موذن مظفرالدين شاه بوده در سال 1359 دار فاني را وداع گفت.
اذان گويي در بين استادان موسيقي آوازي از سال هاي بسيار دور رواج داشته به طوري كه بسياري از استادان آواز در دوره قاجاريه جزو مشهورترين موذنان آن زمان بوده اند كه از آن جمله مي توان به سيدحسين عندليب اصفهاني موذن مسجد سپهسالار (مطهري)، حاج موذن تفرشي پدر حسين قلي خان نكيسا كه در عهد محمدعلي شاه، موذن مشهوري بود، ابوالحسن دماوندي موذن مظفرالدين شاه، سيدعبدالرحيم اصفهاني استاد دماوندي، قربان خان قزويني معروف به شاهي و تاج اصفهاني اشاره كرد.
پس از دماوندي حدود 15 سال بعد، تاج اصفهاني خواننده مكتب اصفهان، اذاني را در بيات ترك خواند كه به نوعي تجربه ديگري از اذان گويي در اين دستگاه بود چرا كه قبل از او نيز اساتيد ديگري چون دماوندي در بيات ترك اذان گفته بودند.
تحريرهاي آوازي در اذان تاج اصفهاني به وضوح پيداست او در واقع با همان سبك آوازي خود دست به خواندن اذان زده است.
او كه از استادان برجسته آواز ايراني بود ضمن خوانندگي، سرپرست نوازندگان راديو اصفهان نيز بود و در راديو اصفهان به اجراي برنامه هايي با تار اكبرخان نوروزي و برنامه آموزش گوشه هاي دستگاه هاي موسيقي ايراني پرداخت.
عطا»الله اميدوار معمار، شهرساز، نقاش و موسيقيدان بود كه فنون آوازي موسيقي ايراني را پيش سليمان امير قاسمي آموخته است.
اين خواننده نيز همانند ديگر آوازخوانان موسيقي ايراني به اذان گويي در دستگاه هاي مختلف موسيقي پرداخته است البته او بر خلاف ديگران كه تنها در بيات ترك اذان گفته اند تجربه هايي را در دستگاه هاي نوا، همايون و چهارگاه انجام داده به طوري كه با استناد به شيوه هاي آوازي در اين دستگاهها اذان گفته است.
البته به گفته بسياري از اهالي فن موفق ترين تجربه اميدوار در اذان گويي در دستگاه چهارگاه است. اين اذان به طور مشخص در گوشه منصوري شكل مي گيرد.
در كنار تمامي موذنيني كه يا خواننده بودند يا از ابتدا موذن، رحيم موذن زاده اردبيلي در 30 سالگي يعني در سال 1334 اذان معروفش را گفت. اين اذان در حال حاضر جاودانه ترين اذان در ايران است كه در گوشه «روح الارواح» خوانده شده.
او اين اذان را در استوديو شماره 6 راديو پس از چند بار سعي و تلاش در گوشه هاي مختلف موسيقي ايراني در بيات ترك خواند. ماندگاري اين اذان بواسطه فضاي دستگاه بيات ترك با صداي موذن زاده است كه باعث شده اذان او به عنوان اولين رويداد از چهار رويداد منحصر به فرد در موسيقي آئيني -مذهبي ايران ثبت شود.
موذن زاده كه همراه با پدرش شيخ عبدالكريم در راديو اذان مي گفت بارها درباره اذان جاودانه اش گفته بود: اين اذان را در حالي كه روزه دار بوده ام گفتم و درواقع مي خواستم اذاني بگويم كه براي فرهنگ ايران و اسلام يادگاري ارزنده باشد.
موذن زاده در مصاحبه اي گفته است: پس از ضبط اين اثر هميشه يك احساس غرور معنوي در طول سال هاي گذشته با من همراه بوده است و اگر تنها همين ثروت معنوي باقي بماند براي من كافي است.
اذان مرحوم موذن زاده يادآور روزهاي ماه مبارك رمضان است و گوش هر ايراني با آن آشناست.
محمدرضا شجريان استاد آواز ايراني كه خود در خواندن قرآن و مناجات صاحب شناخت و مهارت غير قابل انكاري است اذان موذن زاده را در تاريخ ماندگار مي داند. به گفته شجريان او دستگاه عظيم بيات ترك را در 5 دقيقه خلاصه كرده است.
در خانواده رحيم موذن زاده تنها او و پدرش موذن نبوده اند بلكه اذان گفتن در خانواده آنها بيش از 150 است كه موروثي است.پدر رحيم موذن زاده تا دهه 20 در اردبيل اذان مي گفته و بعد از او رحيم فرزند او راه پدر را ادامه داده است البته دو برادر او سليم و داوود نيز اذان مي گويند.
سليم موذن زاده كه هم اكنون فعاليت هاي مذهبي خود را با نوحه خواني و مداحي ادامه مي دهد اذانش را در دستگاه ماهور خوانده است.
حسين صبحدل از جمله موذنيني است كه به تمام زواياي موسيقي ايراني تسلط كافي دارد و همين مساله باعث خلق اذان او در مايه بيات ترك شد. اذان او همانند موذن زاده در يك دستگاه است اما دو نوع متفاوت را با شيوه مختلف آوازي بيان مي كند.
قدمت اذان صبحدل به سه دهه مي رسد كه در واقع جز» آخرين اذان هاي شكوهمند است. البته او اذاني هم در ماهور دارد.
به گفته بسياري از صاحب نظران اذان موذن زاده و صبحدل هم پهلو و هم رديف هستند و نمي توان يكي را بر ديگري برتر دانست.
حسين صبحدل پايه گذار بسياري از برنامه هاي مذهبي و بيشتر مناجات خواني هاي ماه مبارك رمضان بوده است.
در سال هاي اخير بسياري از نوحه خواني ها رنگ و بوي سنتي و قديمي خود را از دست داده و توسط ادا كنندگان آنها با تم موسيقي غربي بيان مي شود. البته اين مساله در بين موذنين نيز وجود دارد به طوري كه كاظم زاده نيز در اذانش از تم غربي بهره برده است. هر چند كه به گفته برخي اذان او نسبتا موفق و زيباست اما از دل چند دهه مداحي با الگوي موسيقي غربي و پاپ ايراني بيرون آمده است. در واقع ساختار اذان گويي سنتي ايراني در اين اثر شنيده نمي شود.
علاوه بر اذان گويان پيشكسوت كه اذانشان تسلي بخش روح است موذنين ديگري هستند كه هر روزه صداي اذانشان در هر صبح و ظهر و شام از راديو و تلويزيون پخش مي شود كه از آن جمله مي توان به كاظم محمدزاده، حسن رضائيان، آقاتي، روحاني نژاد، تسويه چي، كريمي و ... اشاره كرد.
دوشنبه 18 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مردم سالاری]

[مشاهده در: www.mardomsalari.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 305]