شناخت تلويزيون و ارتباط دو سويه

واضح آرشیو وب فارسی:کيهان: شناخت تلويزيون و ارتباط دو سويه
ميثم محمدي
شايد وقتي «جان لويي بيرد» تلويزيون، اين جعبه جادويي و خيال ساز را اختراع كرد، هيچگاه در اين انديشه و گمان نبود كه روزي فرابرسد كه بسياري از انسان ها در گوشه و كنار كره خاكي عمده زمان خود را صرف تماشاي توليدات پرزرق و برق اين ساخته دست بشر بكنند. امروز ما در عصر نويني قرار داريم به نام عصر «انقلاب اطلاعاتي» كه در حوزه رسانه هاست و در بطن اين عصر مترقي و به لطف وجود شبكه هاي كابلي و ماهواره اي و رسيدن به فناوري ديجيتالي، دسترسي به كانال هاي مختلف تلويزيوني تسهيل شده است و بايد گفت كه با توجه به سرعت پيشرفت هاي اينچنيني، مخاطبان چنين رسانه اي به سختي مي توانند پا به پاي پيشرفت اين رسانه ديداري حركت كنند و يا اصلاً در اين راه توفيقي به دست نمي آورند و از قافله به كلي جاي مي مانند. البته شايد بي انصافي باشد كه تك تك مخاطبان تلويزيون را در تقابل و رويارويي با برنامه هاي آن، سرگشته و مبهوت در مجراي اين فرستنده پيام بدانيم و اينكه عده معدودي را مستثناء از اين جريان ندانيم. ولي بسياري هستند كه عاجز از كدگشايي پيام هاي ارسال شده اند كه بسيار هوشمندانه و هدفمند از سوي مديران و صاحبان رسانه روانه اذهان آنها مي شود و فقدان آگاهي بصري و عدم قدرت بازگشايي پيام هاي ارسالي از تلويزيون، باعث مي شود كه چشم و گوش و انديشه و تفكر آنها با عملكردهاي مشخص و پيش بيني پذيري كه جنبه روان شناختي دارد، بدون توجه به زير متن و درون مايه و محتواي برنامه ها در سطح باقي بماند . در مقابل نهايتاً واكنشي غيرسودمند نشان دهد و يا اينكه منفعلانه در اين كنش يك سويه قرار گيرد.
«فردي كه هميشه تلويزيون نگاه مي كند، تا زماني كه به اين فعاليت مشغول است، فعاليت ديگري نمي تواند انجام دهد»، از اين عبارات و جملات مي توان دريافت كه تلويزيون و ماهيت آن كه متشكل از برنامه هاي مختلف با عناويني جذاب است تا چه حد مي تواند در سكون اجتماعي و ميل انسان به گوشه گيري و انزواطلبي و پس زدن فعاليت ها و مشاركت هاي اجتماعي تأثيرگذار باشد. چگونگي كاربري مردم از تلويزيون براي برآوردن نيازهاي خود فرايندهايي پيچيده و ناروشن شناختي و رفتاري هستند كه به اين راحتي و آساني نمي توان به تحليلي مفصل و كامل از آن رسيد، اما مي توان در اين كوتاه سخن به بخش هايي از چگونگي بهره گيري انديشه ورزانه و هوشمندانه مردم از اين رسانه جمعي و همچنين بهره گيري آنها در راستاي تحقق نيازهاي انساني خود در حوزه هاي مختلف اشاره نمود و تأملي داشت بر لزوم شناخت و ضرورت آگاهي از درون مايه پيام هايي كه از سوي اين رسانه روانه زندگي اجتماعي ايشان مي شود.
در اين بين بايد نگاهي داشت به مديران رسانه هاي جمعي (mass media) كه چه عملكرد و مكانيزمي را در پيش مي گيرند. باتوجه به اين تعريف از برنامه ريزي (planning) كه عبارت است از فرايند تعيين برنامه هايي براي انجام يك سري فعاليت ها، جهت دستيابي به مقاصد مورد نظر و اهداف، وضع خط و مشي ها و تبديل هدف به صورت برنامه عملياتي و چگونگي اجرا و كنترل آن كه در سطوح مختلف مديريتي معنا و كاربردي خاص دارد، مي توان گفت كه مديران اين رسانه گروهي با اهداف اجتماعي، اقتصادي، سياسي و تبليغاتي مختلف اقدام به توليد برنامه هاي رسانه ديداري خود مي كنند و اين عرضأ فرهنگي با برنامه اي از پيش هدفمند شده و با شناخت نسبي مخاطب و نيازهاي او در سطوح مختلف زندگي اجتماعي، سعي در اقناع و متقاعدسازي همگاني صورت مي پذيرد. در مقابل با عنايت به اينكه تلويزيون مديومي است كه با اقبال زيادي در ميان تودأ مردم روبرو شده است و روزانه صدها و يا هزاران برنامه را با كاركردها و عناوين مختلف در معرض ديد مخاطبي قرار مي دهد كه به دنبال اهداف مختلفي چشم بر صفحأ اين جعبه جادويي مي دوزد. اهدافي چون بالا بردن اطلاعات عمومي از طريق برنامه هاي مرتبط و يا به دنبال گذران وقت و سرگرمي صرف، الگوبرداري از شخصيت هاي خلق شده يا معرفي شده، پندآموزي از داستان هاي روايت شدأ بي شماري كه گاهي حس همذات پنداري را در مخاطب با شخصيت هاي داستان تقويت مي كند و بيش از صدها هدف ديگر كه مي توان نام برد. حال در اينجا سؤال اين است كه آيا اين مخاطب بايد خود را مسخ شده و تسليم در مقابل برنامه هاي تلويزيون بداند و يا اينكه تلاش كند تا به يك تعامل دو سويه و سودمند با مديران و مجريان برنامه ها برسد؟ صد البته كه شايسته تر آن است كه به تعاملي مثبت با صاحبان رسانه دست يابد كه همين تعامل و سازگاري مستلزم و نيازمند درك درون شناختي برنامه ها و آشنايي نسبي با برخي از سياست هاي فرهنگي و اجتماعي است و از طرفي هم مخاطب بايد برنامه هاي موجود را با شكافتن و بررسي دروني با فرهنگ جامعأ خود تطبيق دهد. «ريموند ويليامز» در تعريفي كوتاه فرهنگ را شيوأ ويژه اي از زندگي تعبير مي كند كه ارزشها، سنتها، باورها، اهداف مادي و سرزمين، آن را شكل مي دهد و تطابق تمامي اين برنامه ها بايد باتوجه به اين تعريف از فرهنگ به دست آيد. مخاطب بايد به سنجش نيازهاي منطقي خود در برابر مشاهدأ برنامه هاي تلويزيون بپردازد و سپس در مقابل آن واكنشي درخور از خود نشان دهد. يكي ديگر از مباحثي كه براي آگاهي مخاطب از برنامه هاي تلويزيون و بروز واكنش مثبت و كارا از او مؤثر است و تأكيد فراواني بر آن مي شود، مطالعه مخاطب در زمينه كسب سواد بصري است تا بتواند سطوح ظاهري و رويي برنامه ها را پس زده و به ژرفاي آنها نفوذ كند تا اينكه در مقابل اهداف صاحبان رسانه ها تسليم نشود.
بايد مخاطب در اين انديشه باشد كه اين يك خيابان دوسويه است و مي بايست در مقابل حركت و كنش رسانه واكنشي هوشمندانه از خود ارائه كند و به گونه اي عمل نمايد كه رد پاي انديشه و تفكر بارور و مثبت و كنش مند خود را در فراورده هاي رسانه ببيند و اينكه ميزان تاثيرپذيري به گونه اي نباشد كه سنگيني تاثير برنامه ها بر دوش مخاطب باشد و مديران رسانه ها سايه تفكرات و اهداف خود را هر روز سنگين تر و گسترده تر كنند. براي گريز از اين انفعال موجود ما مستلزم مقاومت و ايستايي آگاهانه در مقابل برنامه ها هستيم و تجزيه و تحليل و بازگشايي قفل بسته هاي پيام هايي كه وارد مجراي انديشه مي شوند غير از ديگر وظايف يك مخاطب تاثيرگذار است. حاصل اكتساب سواد بصري و به دست آوردن آگاهي نسبي از اهداف برنامه سازان و مجريان رسانه و توجه و دقت به تمام جهات فكري كه مدنظر آنهاست و همچنين در مهمترين بخش از اين سخن توجه به نيازهاي دروني منطبق با فرهنگ جامعه خودي، منتهي مي شود به آنجا كه مخاطب با واكاوي و بررسي برنامه هايي كه براي او توليد مي شود، دست به گزينش بهترين ها زده و با ذكاوت علمي و هوشياري نسبت به فراورده هاي تلويزيون، در مقابله با اين موضوع كه مبادا پيام اين رسانه ها او را تسخير كرده و به عنصري منفعل بدل نمايد، به تماشاي آنها مي پردازد.
روي ديگر سخن را به مديران رسانه ها مي گردانيم و اينكه با وجود رقابت شديد بين رسانه هاي مختلف در جذب مخاطب به سوي خود كه در سايه پيشرفت فناوري هاي ديجيتالي دسترسي به آنها در دورترين نقاط دنيا نيز سهل شده، بايد به اين نكته توجه داشته باشند كه توجه به نيازهاي منطقي مخاطب و سنجش و آزمون خواسته هاي او باعث تكثر و تعدد روزافزون مشتري هاي آنها در گستره برنامه هاي توليدي آن شبكه يا برنامه موردنظر خواهد شد و در اين ميان اگر عدم توجه به همين نيازها صورت پذيرد، حاصل چيزي نخواهد بود جز اينكه اعتماد مخاطب نسبت به آنها از كف مي رود. مديران رسانه ها بايد گستره فكري را براي مخاطبي كه از برنامه هاي او استفاده مي كند، فراهم نموده تا شرايط آن تعامل كه پيش تر از آن سخن گفته شد حاصل شود تا نتيجه اي درخور به بار آيد.
در يك جمع بندي كلي با توجه به نكاتي كه در مورد كسب آگاهي درخصوص برنامه ها با شناخت سواد بصري و تطبيق برنامه ها با فرهنگ كه متعاقباً تعريف شد و ديگر وظايفي كه برعهده مخاطب گذاشته شد بايد گفت كه اگر مخاطب سعي در شناخت و تحميل خواسته منطقي ومثبت خود به نحوه ساخت برنامه هاي تلويزيوني نكند، به اين مفهوم است كه يك سويه و تنها از طرف مديران رسانه ها هدايت مي شود به سوي اهداف و مطامع تجاري، فرهنگي، سياسي و غيره و در مقابل هم اگر همين مديران رسانه پهنه سازندگي برنامه هاي خود را، ازلحاظ تئوريك به روي مخاطب نگستراند و نتواند اعتماد او را جلب نمايد در ميدان جنگ رسانه اي موجود قافيه عمل را باخته و با چيزي جز شكست روبرو نخواهد شد.
يکشنبه 17 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: کيهان]

[مشاهده در: www.kayhannews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 266]