در نشست ترجمه‌‌پذيري يا ترجمه‌ناپذيري قرآن مطرح شد: ترجمه گروهي راهي براي تحول در ترجمه قرآن كريم است

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: در نشست ترجمه‌‌پذيري يا ترجمه‌ناپذيري قرآن مطرح شد: ترجمه گروهي راهي براي تحول در ترجمه قرآن كريم است
گروه ادب: ترجمه گروهي از قرآن، يكي از روش‌هاي تحول در ترجمه قرآن كريم است كه مي‌تواند راه را براي رسيدن به يك ترجمه مطلوب از قرآن هموار كند.
به گزارش خبرگزاري قرآني ايران (ايكنا) در نشست «بررسي ترجمه‌پذيري يا ترجمه‌ناپذيري قرآن كريم» كه با حضور حجت‌الاسلام و المسلمين «سيدمحمد‌حسن جواهري»، مسئول سابق واحد ترجمه مركز فرهنگ و معارف قرآن كريم، حجت‌الاسلام و المسلمين «سيد مير‌ابوالفتح دعوتي»، قرآن‌پژوه و مشاور قرآني خبرگزاري قرآني ايران (ايكنا)، حجت‌الاسلام و المسلمين «سيد‌مهدي تقوي» كارشناس علوم قرآني و «حسين عليزاده» قرآن‌پژوه، در محل خبرگزاري ايكنا برگزار شد، عليزاده ،پژوهشگر قرآني در ادامه نشست ضمن تشكر از ويژه‌نامه‌اي كه خبرگزاري ايكنا در رابطه با مرحوم فولادوند منتشر كرده است، گفت: در روايات معروفي آمده است كه قرآن 4 وجه و بعد دارد، «عبارات»، «اشارات»، «لطايف» و «حقايق»، عبارات مختص عوام، اشارات براي خواص، لطايف، مختص اولياست و حقايق براي انبياء مطرح است.

عليزاده گفت: ترجمه تنها الفاظ و عبارات را مي‌پذيرد و از درك لطايف، اشارات و حقايق عاجز است، اين جنبه‌ها در تفسير آورده مي‌شوند، به نظر من لازم است تحولي گسترده در حوزه ترجمه قرآن به‌وجود آيد؛ البته قبلاً به‌گونه‌اي مطرح و بخشي از آن هم شروع شده است، ولي باز جاي كار و بحث دارد، يكي از اين تحولات ترجمه جمعي قرآن است، چون ترجمه‌هاي كه تاكنون انجام شده، فردي بوده و فرد هم با توان محدود اقدام به انتشار ترجمه كرده است، اما اگر انواع تخصص‌ها و نظرات متخصصان بر روي هم ريخته و از حسن ترجمه‌هاي پيشين استفاده شده و اشكالات آن‌ها در ترجمه‌هاي بعدي رفع شود، راه‌حل خوبي براي بهتر شدن ترجمه‌هاي بعدي است.
قسمت اول نشست را اينجا بخوانيد

او توضيح داد: ترجمه جمعي قرآن ما را به ترجمه مطلوب نزديك مي‌كند و احتياج به برنامه‌ريزي مفصل، گروه متخصص، فرصت و امكانات خوب و ارزنده‌اي دارد، تا بتوان تا آن جا كه زبان فارسي گنجايش و ظرفيت دارد به ترجمه قرآن پرداخت.

او ادامه داد: مفهوم ترجمه‌پذيري يا ترجمه‌ناپذيري قرآن بايد تبيين بيشتري شود، اينكه قرآن به چه معنا ترجمه‌پذير و به چه معنا ترجمه‌نا‌پذير است.

او ادامه داد: قرآن از سويي واجب‌الترجمه است و بايد به زبان‌هاي مختلف همان‌طور كه تاكنون ترجمه شده است، هر روز بهتر از ديروز، ترجمه شود، پس اين يك ضرورت است، زيرا بسياري از افراد به زبان عربي آشنايي ندارند، بنابراين براي درك همه مخاطبان لازم است تا قرآن ترجمه شود.

عليزاده تصريح كرد: اما در اين معنا كه مترجم بتوانند متني هم‌سنگ و معادل قرآن به زبان ديگر بيافرينند كه بازگوي همان معاني در الفاظ ديگر باشد، ممنوع‌الترجمه و ترجمه‌ناپذير است، خود قرآن به صراحت مي‌فرمايد، كه چنين چيزي ممكن نيست.

او افزود: هميشه در هر ترجمه‌اي از هر شاهكار زباني، مقداري از زيبايي‌ها و ظرافت‌هاي متن اصلي به هدر مي‌رود و اين تنها مختص به قرآن نيست، بلكه يك ترجمه صد‌درصد وفادار به متن از هيچ يك از شاهكارهاي ادبي ممكن نيست، پس به اين معنا هم قرآن ترجمه‌ناپذير است.

اين كارشناس قرآني در ادامه تصريح كرد: كما هو حقه، قرآن ترجمه‌پذير نيست و نخواهد شد، ولي در عين حال ما بايد همان مفاهيم و معاني اندك را هم كه قابل ترجمه است، به مخاطبان به هر زبان و در هز زمان و مكان انتقال دهيم، ترجمه براي كودكان، براي نوجوانان، براي عوام و براي خواص لازم است، ولي بايد توجه داشت كه متن ترجمه تنها قسمتي از قرآن است و عين آن نيست.

هنوز‌به ‌ترجمه ‌مشخصي‌ از ‌«بسم‌الله‌الرحمن‌الرحيم» دست ‌نيافته‌ايم

عليزاده گفت : در ترجمه «بسم‌الله الرحمن الرحيم» ما هنوز پس از 14 قرن به ترجمه درستي نرسيده‌ايم، دو واژه «الرحمن» و «الرحيم» را هنوز هم نتواسته‌ايم به درستي ترجمه كنيم؛ زيراكه در بخشي از معاني، زبان فارسي و ديگر زبان‌ها گنجايش زبان عربي را ندارند و هنوز هم‌سنگ زبان عربي پيدا نشده است كه بتواند تمام آن زيبايي‌ها و شكوه قرآن را در خود حمل كنند، البته اين زبان‌ها در طول زمان پيشرفت‌هاي بسياري كرده‌اند.

درادامه نشست حجت‌الاسلام و المسلمين تقوي كارشناس قرآني گفت: من نكته‌اي متفاوت را يادآوري مي‌كنم و آن اين است كه ما ترجمه‌ناپذيري قرآن را يك عيب تصور نكنيم؛ بلكه آن را يك فرصت بدانيم، قرآن مانند لحظه وصالي بين انسان و خداوند است و خداوند تعالي اين مرتبه از قرآن را براي كسي قرار داده كه خود قدم در راه شناخت قرآن بر مي‌دارد و به اين منبع فيض نزديك مي‌شود، اين مسئله كه نگاه كردن به متن قرآن و تلاوت آن، هر چند كه معناي آن را فهم نشود، ثواب و بركات بسيار دارد، نشان مي‌دهد كه قرآن يك حالات قدسي خاصي دارد كه در برابر آن قرار گرفتن خود موثر است، اين يك اصل مهم تربيتي است و ما بايد به اين سمت حركت كنيم كه هدف غايي را ترجمه كامل قرآن قرار ندهيم، هدف ما بايد به اين سمت حركت كند كه ابزاري به دست افراد دهيم تا خود بتوانند به استنباط و فهمي از قرآن برسند، يك قسمتي از قرآن ترجمه‌پذير است، آن هم در حد اتمام حجت، بيان اصل احكام و بيان حقايق و معارف، اما عميق شدن و سير در معارف و حقايق قرآن اساساً چيزي است كه هر فرد بايد به‌طور خاص در اين مسير حركت كند و بايد امكانات و آموزش‌هايي به مخاطب بدهيم كه به مرور زمان خود بتواند به درك صحيح و درستي از معناي آيات قرآن دست يابد.

او افزود: سرمايه‌گذاري صرف روي ترجمه قرآن كاري عبث است، ما نبايد منتظر يك ترجمه بي‌عيب و نقص از قرآن باشيم، بلكه بايد راه‌هاي بهتر فهم قرآن را دريابيم و بر روي آن‌ راه‌ها سرمايه‌گذاري كنيم.

حجت‌الاسلام و المسلمين «حسن جواهري» قرآن‌پژوه در ادامه نشست گفت: بخشي از موانع ترجمه زباني است و بخشي قرآني، موانع زباني مربوط به جامعيت واژگاني، ساختاري، صرفي و نحوي است، موانع قرآني هم به بحث اعجاز قرآن، تضمين، چند معنايي، مترادفات و باقي بحث‌هايي كه در حوزه تفسير به آن توجه مي‌شود، مربوط مي‌شود.

او ادامه داد: بخش ديگري از موانع نيز معنوي است، كارشناسان ترجمه معتقدند متن «مترجَم» بايد برابري با اصل متن مبدأ داشته باشد، قرآن هم كه يك متن اعجازي است و ترجمه كامل و برابر از آن امكان ندارد؛ پس ترجمه قرآن حتماً با ريزش معنايي روبرو خواهد بود و چاره‌اي از آن نيست، اما مشكل اساسي ما تغيير معناست، ريزش معنا مشكل نيست، ولي تغيير معنا مشكلي اساسي است، به عبارت ديگر مشكل زماني ايجاد مي‌شود كه ما لغتي را اشتباه ترجمه كنيم.

ترجمه‌‌اي كه از قرآن ارائه مي‌شود از باب «اكلميته» است

او ادامه داد: ترجمه‌اي كه از قرآن ارائه مي‌شود از باب «اكلميته»* است و براي رساندن حداقل فهم از قرآن، به افرادي كه توان و فرصت دريافت معاني قرآن از زبان قرآن و عربي را ندارند، به همين دليل است كه وجود متن قرآن در ترجمه مورد تأكيد قرار گرفته است تا اگر فرد بتواند به خود متن قرآن هم دسترسي داشته باشد و از آن استفاده كند.

او ادامه داد: بحث تحول در ترجمه بسيار مهم است و به نوعي به ترجمه‌ناپذيري هم مربوط مي‌شود، ما در ترجمه وفادار، تحت‌الفظي و معنايي وارد شده‌ايم، اما ترجمه موفق آزاد و اقتباسي نداريم.

او افزود: براي تحول در حوزه ترجمه قرآن بايد برنامه‌ريزي‌هاي اصولي و كاربردي انجام شود، روي ترجمه‌هاي گروهي و فردي سرمايه‌گذاري شود، چرا در برخي مواقع ترجمه گروهي موفق و در برخي موارد ترجمه فردي موفق است، بايد براي تمام سنين ترجمه انجام گيرد، براي كودكان، نوجوانان، زنان و مردان ترجمه‌اي ويژه ارائه شود، ترجمه قرآن براي كودك بايد متناسب با فهم، نياز و مقتضيات سني او باشد.

عليزاده نيز در ادامه صحبت‌هاي جواهري افزود: در باب اهميت بحث ترجمه بايد گفت، اولين مترجم قرآن خداوند است؛ چون حقايق و معاني قدسي قرآن ربطي به عربيت ندارد و خداوند حقايق و معاني قرآن را به زبان عربي بيان كرده است، چرا كه اين مناسب‌ترين زبان براي حمل معاني قرآن بوده و اگر زبان بهتري وجود داشت خداوند قرآن را به آن زبان نازل مي‌‌كرد.

او در پايان بحث خود گفت: من هم موافق نياز به انواع ترجمه هستم. بايد يك نهضت قرآني در ايران تشكيل شود. اهميت درك قرآن بالا است و ما نياز به انواع ترجمه آزاد، تفسيري، ترجمه كودكان، ترجمه متخصصين، ترجمه كهن‌گرا و باستان‌گرا داريم.

*اكلميته يك اصطلاح فقهي و به معناي از سر ناچاري كاري را انجام دادن است.
جمعه 15 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 155]