سلطانيه به قطب گردشگري تبديل مي‌شود

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: سلطانيه به قطب گردشگري تبديل مي‌شود

رئيس اداره ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان زنجان با بيان اين كه با اجراي برنامه‌هاي تدوين شده، سلطانيه به قطب گردشگري منطقه تبديل مي‌شود، از صدور مجوز اجراي طرحهاي گردشگري دراين شهر خبر داد.

‌وي گفت: اجراي طرحهاي گردشگري در اين منطقه به يك سرمايه‌گذار داده شده است و اگر افرادي بخواهند مجوز ساخت بگيرند، بايد مجوز را از اين سرمايه‌گذار درخواست كنند.

وي افزود: ساخت‌وساز شهري در اطراف گنبد سلطانيه به شيوه ايلخاني زيرنظر سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان زنجان انجام مي‌گيرد.‌

دكتر فرهنگ فرخي افزود: با اجراي اين طرح مفصل ممنوعيت ساخت و ساز در منطقه نيز حل خواهد شد. وي از اجراي طرح تفصيلي شهر سلطانيه خبرداد و افزود: اين طرح با مشاركت سازمان مسكن و شهرسازي استان آماده تصويب در كارگروه گردشگري استان است كه با اجراي اين طرح بافت نامناسب شهر ساماندهي مي‌شود.

وي با تأكيد براين‌كه امسال چمن سلطانيه را به ثبت جهاني خواهيم رساند، افزود: اين چمن قبلاً همراه با گنبد سلطانيه به ثبت جهاني رسيده است، ولي به‌خاطر اهميت چمن سلطانيه مي‌خواهيم آن را جداگانه و به‌صورت ملي به ثبت برسانيم.

بزرگترين گنبد آجري جهان‌

گنبد سلطانيه يكي از بزرگترين گنبدهاي آجري جهان است كه در هسته مركزي شهر كوچك سلطانيه و در قسمت جنوب غربي كهندژ قرار دارد و به عنوان يكي از بناهاي بزرگ و با شكوه اسلامي همچون نگيني در استان زنجان مي‌درخشد.

اين بنا در دوران حكومت اولجايتو (سلطان محمد خدابنده) در مدت 10 سال از سال 703 تا 713 هجري قمري احداث شده است. ارتفاع گنبد سلطانيه 5/48 متر و قطر دهانه گنبد 5/25 متر است. گنبد سلطانيه بنايي است هشت ضلعي كه طول هر ضلع آن 17 متر است. هشت ضلع داخلي بنا در طبقه همكف به صورت هشت ايوان (چهار بزرگ و چهار كوچك) مشخص است. بنا شامل سه طبقه و سه قسمت (گنبدخانه، تربت‌خانه و سردابه) است. ظاهراً وقتي اولجايتو دستور احداث آرامگاه خود را صادر كرد، هنوز يكي از مذاهب اسلام را به عنوان مذهب، رسمي انتخاب نكرده بود.

اولجايتو تقريباً در سال 709 هجري قمري يعني موقعي كه كار ساختماني گنبد رو به اتمام بود، به قصد زيارت تربت پاك امام حسين(ع) و حضرت علي(ع) در كربلا و نجف به عراق سفر كرد و پس از آن اولجاتيو مذهب تشيع را به عنوان مذهب رسمي پذيرفت و بعد از مدتي تصميم گرفت كه اين گنبد را به آرامگاه ائمه‌اطهار اختصاص دهد. بدين منظور قصد انتقال اجساد مطهر آنان را به سلطانيه داشت تا بر رونق تجاري و اهميت مذهبي پايتخت جديدالتأسيس خود بيفزايد. لذا دستور داد تا تزئينات داخلي بنا را كه تا آن روز انجام نگرفته بود طوري مزين كنند كه در آن شعائر مذهب تشيع به خوبي مورد استفاده قرار گيرد.

انتقال اجساد مطهر ائمه به‌خاطر مخالفت شديد علماي شيعه و نيز خواب ديدن سلطان كه حضرت علي بن‌ابيطالب را ناراضي ديده بود انجام نگرفت.

بنابراين سلطان ايلخاني مصمم شد كه دوباره اين بنا را به آرامگاهي براي خود اختصاص دهد.

بخش سلطانيه در ناحيه مركزي متمايل به غرب استان زنجان با ارتفاع 1880 متر از سطح دريا در 39 كيلومتري جنوب شرقي زنجان واقع شده است.

اين منطقه از ديرباز مورد توجه اقوام مختلف قرار داشته است. براساس كتيبه‌هاي به دست آمده از شاهان آشور در قرن هشتم پيش از ميلاد، سلطانيه محل سكونت طايفه جنگاور (ساكاراتي‌ها) بوده و در عهد فرمانروايان ماد به نام اريباد خوانده شده است و پارت‌ها آن را به نام نخستين پادشاه خود ارساس ناميدند. پس از استقرار مغولان در ايران و پايتختي تبريز، با توجه به شباهت دشت‌هاي سلطانيه به چمنزارهاي مغولستان، توجه ايلخانان به اين منطقه كه در آن زمان قنقور اولانگ نام داشت جلب شد. براساس متون تاريخي هنگام ورود مغولان به ايران، نام سلطانيه شروياز بوده و بعد از ورود ايلخانان سلطانيه نام گرفته است.

محوطه چمن سلطانيه‌

اين منطقه چمن با وسعت تقريبي 35 كيلومتر مربع به طول 20 كيلومتر و عرض متوسط دو كيلومتر در سمت جنوب فلات زنجان و با امتداد شرقي - غربي قرار گرفته است، در متون جغرافيايي چمن سلطانيه به نام پرري (بهترين نوع علفزارهاي دنيا كه ارتفاع آن به 30 تا 90 سانتي‌متر مي‌رسد) ياد مي‌شود. اين محوطه چمن 7 هزار ساله به مساحت 250 هكتار بوده و عامل اصلي شكل‌گيري شهر تاريخي سلطانيه است، از اين‌رو اهميتي كمتر از گنبد سلطانيه ندارد، همچنين حافظ ابرو در كتاب تاريخ مبارك غازاني در مورد چمن سلطانيه چنين آورده است. (ييلاقي به غايت منتزه است و قراي بسياري در حوالي آن، قرار دارد كه مرغزارهاي خوب و هواي خوش و سردسير و گرمسير نزديك و علف‌خوار بسيار دارد).

پايگاه ميراث جهاني سلطانيه‌

پروژه حفاظتي پايگاه ميراث جهاني سلطانيه در زمينه كاشيكاري سطح خارجي، گنبد پس از بررسي گزارش آسيب‌شناسي گروههاي ايراني و خارجي، شناخت مصالح بكار رفته در توليد خومه‌ كاشي و لعاب فيروزه‌اي رنگ عصر ايلخاني، تدوين راهكارهاي اجرايي كاشيكاري گنبد با استفاده از شيوه قديمي و مصالح سنتي و موفقيت در توليد كاشي مرغوب از سال 83 اجرايي شد.

به گفته مدير اجرايي پايگاه ميراث جهاني سلطانيه در سال 83 حدود 320 مترمربع از سطح خارجي گنبد براي نصب كاشي با استفاده از مصالح سنتي زيرسازي شد، در سال 84 نيز زيرسازي 700 مترمربع از سطح خارجي گنبد انجام شد و حدود يكصد مترمربع پوشش خارجي گنبد با كاشي فيروزه‌اي رنگ توليد شده در كارگاه پايگاه سلطانيه تزيين شد و در سال 85 نيز 150 مترمربع از سطح خارجي گنبد مجدداً كاشي شد و از سال گذشته تاكنون و با توجه به افزايش اعتبارات به 950 ميليون تومان در سالجاري مرمت اين بنا ادامه دارد و در حال حاضر از 85 درصد پيشرفت فيزيكي برخوردار است.

قربان‌زاده گفت: با توجه به اينكه پايگاه سلطانيه يك پايگاه پژوهشي و تخصصي است و كارها بايد با مطالعه و آموزش پيش رود با برنامه‌ريزي و قولي كه داده‌ايم با كمك و مساعدت دفتر امور پايگاهها در تهران و كمك نيروهاي محلي، كل كاشيكاري گنبد سلطانيه تا دو ماه آينده به پايان خواهد رسيد.

وي افزود: در اين پروژه دهها نيروي محلي آموزش ديده‌اند و اگر زماني كاشيها نياز به حفاظت داشته باشد ديگر وابستگي به نيروي خارجي نداريم.

اين مقام مسئول با بيان اينكه بعد از تحويل كاشيكاري روي گنبد اگر نياز باشد داربست‌هاي فلزي را نگه مي‌داريم و اگر از لحاظ فني، بعد از اتمام كار مشكلاتي نداشته باشيم داربست‌هاي روي گنبد برداشته خواهد شد، از طراحي ريل و نردبان براي جايگزيني داربست‌ها خبر داد و افزود: براي جايگزيني داربست‌هاي روي گنبد يك ريل و نردبان در نظر گرفته‌ايم و در حال طراحي آن هستيم تا بعد از جمع‌آوري، هر زمان كاشي‌كاري گنبد خسارت ديد و نياز به مرمت داشت از اين نردبان كه قابليت چرخش دور تا دور گنبد را دارد و قابل جمع شدن است استفاده كنيم. وي افزود: اين داربست‌ها از 30 سال پيش تاكنون گنبد را محصور كرده است.

مدير اجرايي پايگاه سلطانيه يكي از مهمترين طرحهاي اجرايي پايگاه ميراث جهاني سلطانيه را مرمت تزئينات دوره دوم موجود در ايوانهاي داخلي گنبد عنوان كرد و گفت: اين طرح مرمتي از سال 81 در تداوم فعاليتهاي سال‌ها قبل به صورت گسترده‌تر به مرحله اجرا درآمد و در سال 83 مورد تأييد كارشناسان و معاون فرهنگي مديركل يونسكو قرار گرفت و مرمت تزئينات و كتيبه‌هاي موجود در ايوان داخلي جنوب غربي بناي سلطانيه در سال 84 توسط متخصصان ايراني پايگاه به پايان رسيد. قربان‌زاده افزود: در سال 85 مرمت ايوان داخلي غربي از هفت ايوان موجود و دومين ايوان از پنجمين ايوان داخلي كه مربوط به تزئينات دوره دوم هستند در حال حاضر بيش از 50 درصد مرمت و موزون سازي شده است كه كار مرمت بقيه آن نيز ادامه دارد.

وي گفت: چون مرمت بخش‌هاي تزئينات زير گنبد تخصصي و از اولويت‌هاي كاري است و با توجه به اينكه اتمام تزئينات و مرمت يكي از ايوان‌هاي گنبد 7 تا 8 سال طول كشيد، درصدد هستيم يك طرح جامع براي مرمت و تزئينات تهيه كنيم تا بتوانيم زمان اجرا را كوتاهتر كنيم تا گردشگران بتوانند از كل تزئينات داخل گنبد ديدن كنند. قربان‌زاده گفت: در گنبد سلطانيه تزئينات همچون كاشي‌كاري، كاشي با آجر، كاشي تراش، آجر تراش، كتيبه با آيات قرآني مزين به نام حضرت محمد(ص) و حضرت علي(ع) و تزئينات سنگي و چوبي بي‌نظيري وجود دارد و از جمله بناهاي كم‌نظيري است كه همه تزئينات را در كنار هم دارد.

مدير اجرايي پايگاه سلطانيه، اجراي طرح جايگزين داربست‌هاي داخل گنبد براي سال عمراني 88 - 87 را از ديگر طرحهاي در دست اجرا عنوان كرد و افزود: در صورت اجرايي شدن اين طرح آسانسورهايي در داخل گنبد سلطانيه نصب خواهد شد كه هم گردشگران براي بازديد و بالا رفتن به طبقات بالاي گنبد از آن بهره‌مند شوند و هم براي مرمت داخل گنبد و جلوگيري از فرسايش داخلي گنبد از آن استفاده خواهيم كرد.

وي نقش داربست‌هاي فلزي داخل گنبد را نيز حفاظتي (براي مرمت و تزئينات) دانست و گفت: پايگاه سلطانيه اجازه بازسازي مجدد داخل گنبد را ندارد و تنها مجاز هستيم حفظ ارزش كرده و تزئينات و نقاشي دوره دوم را موزون سازي و تثبيت كنيم، به همين علت داربست‌هاي داخلي گنبد نيز تا نصب جايگزين نبايد جمع‌آوري شوند.

برج بارو ارگ سلطانيه‌

مدير اجرايي پايگاه سلطانيه يكي از طرحهاي مطالعاتي و اجرايي پايگاه ميراث جهاني سلطانيه در طي سالهاي اخير را مرمت برج و باروي ارگ سلطانيه ذكر كرد و افزود: ارزش عمليات اجرا شده بر روي برج باروي ارگ كمتر از كاشيكاري گنبد نيست اين برج بارو 10 هكتار مساحت، 16 برج و دو دروازه دارد و اينها همه در زير خاك مدفون بود، كه از سال 80 به صورت اضطراري از زير خاك خارج شده و تاكنون 70 درصد آن آزاد سازي و مرمت شده است. وي افزود: معدنكاران پروژه با استخراج هزاران تن سنگ از نوع سنگهاي بكار رفته در برج باروي ارگ در عصر ايلخاني از معدني كه در ارتفاعات مشرف به روستاي وير در نزديكي معبد داش‌كسن واقع شده است، نياز پايگاه ميراث جهاني سلطانيه را تأمين مي‌كنند و استادكاران سنگ‌تراش در اين كارگاه مشغول تراش سنگهاي استخراج شده به ابعاد مورد نياز هستند. گفتني است كه براساس اسناد و مصاحبه‌هاي موجود، مرمت برج باروي ارگ سلطانيه تا تيرماه سال گذشته حدود 60 درصد پيشرفت داشته و از آن زمان تاكنون تنها 10 درصد كار انجام شده است كه با توجه به افزايش اعتبارات به 950 ميليون تومان در سال‌جاري پيشرفت بيشتري تا پايان سال انتظار مي‌رود.

اين مقام مسئول گفت: با توجه به اين‌كه استقرار اين ارگ در هسته مركزي شهر سلطانيه و نقشي كه اين ارگ پس از مرمت و زيباسازي شهر سلطانيه دارد. چنانچه چندواحد مسكوني موجود در عرصه تاريخي ارگ به تملك سازمان درآيد بخش زيادي از مشكلات ايجاد شده در روند مرمت آن برطرف خواهد شد و اجراي اين طرح در سال 1388 به اتمام خواهد رسيد. اين در حالي است كه چند نفر از ساكنان اين منطقه در گفتگو با خبرنگار اطلاعات اظهار داشتند: تاكنون چند خانوار كه خانه‌هايشان را سازمان ميراث فرهنگي به تملك خود درآورده است، خانه‌ها را خالي كرده‌اند ولي هنوز مبلغ‌ مورد توافق را دريافت نكرده‌اند كه احتمالاً يكي از عوامل تملك نشدن چند واحد مسكوني همين مشكلات باشد.

گفتني است پايگاه ميراث جهاني سلطانيه كاستي‌ها و مشكلاتي نيز دارد كه از جمله آن خاموش بودن تمامي پرژكتورهاي محوطه اطراف گنبد است كه تنها چند چراغ آن روشن است و اين موضوع كار نيروهاي حفاظتي را با وجود وروديهاي متعدد بدون در سخت‌تر كرده است همچنين جذب نيروهاي حفاظتي با حقوق كمتر كه از ابتداي اسفند ماه سال گذشته تاكنون تنها 800 هزار تومان حقوق علي‌الحساب دريافت كرده‌اند از ديگر مشكلات اين منطقه است. گويا در اين پايگاه رسم براين است كه سالي دو بار حقوق بدهند. در حالي كه انتظار حفاظت از اين پروژه عظيم جهاني كه حساسيت بيشتري دارد خيلي بالاتر است.

تأسيس بنياد ايلخان‌شناسي‌

مدير پايگاه ميراث سلطانيه از تأسيس بنياد ايلخان‌شناسي در گنبد سلطانيه خبرداد و گفت: در صدد هستيم گنبد سلطانيه را به عنوان بنياد ايلخان‌شناسي (معماري دوره ايلخاني) معرفي كنيم، و در اين راستا سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري كشور تا آخر سال گذشته دلايل توجيهي براي تأسيس بنياد را خواسته بود كه ارائه شد.

اين مقام مسئول، مطالعه در زمينه شهر و شهرنشيني از ابتدا تا عصر ايلخاني و معرفي شهرهاي تبريز، مراغه و سلطانيه، مطالعه در ارتباط با آجر و آجركاري، كاشي و كاشيكاري، گچ و گچبري عصر ايلخاني، بررسي و شناسايي بناهاي كتيبه‌دار عصر ايلخاني و... را از فعاليتهاي مطالعاتي پايگاه جهاني ميراث سلطانيه برشمرد و گفت: با وجود مطالعات چشمگير دوره ايلخاني مي‌توان اين بنياد را راه‌اندازي كرد.

تربت‌خانه

دومين فضاي آرامگاه اولجايتو تربت‌خانه است، اين فضا مستطيلي شكل به طول 60/17 مترعرض 8/7 متر و ارتفاع 16 متر در قسمت جنوبي گنبد و داراي محراب است. پوشش سقف تربت‌خانه از سه واحد طاق و تويزه ساخته شده و قطر طاق وسطي كه بزرگ‌تر است، 9 متر و طاق‌هاي طرفين سه متر است. در ارتفاع سه متري از كف در گرداگرد تربت‌خانه به دو قلم ريز (خط كوفي مشجر) و قلم درشت به خط (ثلث) كتيبه‌اي از آيات قرآن نوشته شده است. وجه تسميه اين نام (تربت‌خانه) روايتي است كه براساس آن در ساخت بخش‌هايي از بنا از تربت كربلا استفاده شده است، به گفته قربان‌زاده، مرمت تزئينات تربت‌‌خانه به پايان رسيده است.

سردابه‌

سردابه از ديگر فضاهاي جانبي گنبد سلطانيه است كه در ضلع جنوبي و در زير تربت‌خانه واقع شده است. درگاه ورودي اين سردابه در ايوان جنوبي بوسيله 9 پله و عبور از يك پاگرد به طول 165 سانتي‌متر به كف سردابه راه مي‌يابد. اين گونه استنباط مي‌شود كه سردابه گنبد سلطانيه پيش از ساير بخش‌هاي آن بنا شده و پيش از اتمام بناي گنبد مورد استفاده قرار گرفته است. تزئينات بكار رفته در سردابه شامل نقش آجر در رج‌هاي منظم است.

مجموعه بنا با دو طاق مجاور و راهرو كوچك ارتباطي، داراي دو پله با سقف كوتاه، بهترين شيوه ساخت سردابه‌سازي است. به گواه نوشته جامع‌التواريخ رشيدي، سلطان اولجايتو پس از انجام تشريفات و مراسم كفن و دفن در سردابه مدفون شده است.

قربان‌زاده در ادامه، شمار بازديدكنندگان از گنبد سلطانيه را در 5 ماهه اول امسال 117 هزار نفر گردشگر داخلي و يكهزار و 561 نفر گردشگر خارجي عنوان كرد و افزود: اين ميزان بازديدكننده در سال گذشته 93 هزار نفر گردشگر داخلي و يك هزار نفر گردشگر خارجي بود.

وي ميزان بليت‌هاي فروخته شده در پايگاه را در سال گذشته 180 ميليون ريال ذكر كرد و گفت: اين رقم در 5 ماهه نخست سال‌جاري به 230 ميليون ريال رسيده است.

وي با اشاره به حمايت پايگاه سلطانيه از صنايع‌دستي از جمله چاروق‌دوزي، مليله‌كاري و گليم‌بافي گفت: در ورودي پايگاه براي استادكاران مليله و چاروق مكاني براي عرضه صنايع‌دستي به‌صورت رايگان در نظر گرفتيم و هم‌اكنون فعاليت مي‌كنند همچنين فضايي با زيربناي 180 متر مربع از سال گذشته در محوطه پايگاه براي گليم‌بافي آماده كرده‌ايم كه علاقه‌مندان مي‌توانند براي راه‌اندازي صنايع دستي گليم‌‌بافي به صورت رايگان از اين فضا استفاده كنند.

گزارش: احمد فغفوري

پنجشنبه 14 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 278]