اخوان به قرن‌هاي بعد مي‌رود

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: اخوان به قرن‌هاي بعد مي‌رود

مراسم بزرگداشت مهدي اخوان ثالث به مناسبت‎ ‎هشتادمين سالروز تولد اين شاعر با سخنراني مرتضي كاخي و كاميار عابدي روز چهارشنبه‎ ‎(ششم شهريور) برگزار شد.

به گزارش ايسنا، در اين نشست كه از سوي كانون ادبي گروه شعر معاصر در مجموعه‌ي‎ ‎فرهنگي - هنري تهران برپا شد،‎ ‎مرتضي كاخي‎ ‎در سخناني گفت: امروز‎ ‎شايد شاعران زيادي داشته باشيم كه بعضاً از آثارشان چيزي در ياد مي‌ماند؛ اما‎ ‎شاعراني هستند كه با زمان، شعرهاي‌شان تا زمان محدودي جلو مي‌رود و بعد همان‌جا مي‌ماند. شاعران فارسي‌زبان 83هزار ديوان دارند، كه شايد در اين ميان، تنها‎ 83 ‎تا را به ياد داشته باشيم. با آثاري كه در شعر اخوان مي‌بينيم، پيش‌بيني مي‌كنم‎ ‎او از معدود شاعراني است كه به همراه چند شاعر ديگر به قرن‌هاي بعد مي‌رود.

اين پژوهشگر شعر اخوان را شعري مرتبط با زندگي او‎ ‎دانست و افزود: زندگي اخوان در شعرش شكل مي‌گيرد. در سال‌هاي 1330 و 1332، زماني كه‎ ‎جوان بود، وارد مسائل سياسي و جريان ملي شدن صنعت نفت مي‌شود. داستان شعر و سياست و‎ ‎شعر سياسي گفتن، باعث مي‌شود، قبل از كودتا شناخته و به روماني دعوت شود؛ اما او را‎ ‎به همراه نيما يوشيج و احمد شاملو دستگير كردند. بعد از آزادي از زندان، از معلمي‎ ‎اخراج شد و تا آخر عمر محروم بود.

كاخي با اشاره به آثار اخوان توضيح داد: اخوان‎ ‎مجموعه «ارغنون» را در مشهد چاپ كرد. بعد از آن، در سال 35، «زمستان» و در سال‎ 38‎، ‏‎«‎آخر شاهنامه» را منتشر كرد، كه اين كتاب آخر با هزينه شخصي او چاپ شد.

به اعتقاد وي، بالاترين حركت شعري اخوان در‎ «‎زمستان» و «آخر شاهنامه» و «از اين اوستا» ادامه يافت.

كاخي همچنين متذكر شد: اخوان شيوه شاعريش را‎ ‎خودش گفته است، كه «من در راهي از خراسان ديروز به يوش امروز مي‌روم»؛ يعني آن زبان‎ ‎سخته و فاخر خراساني را با نگاه تازه شعر امروز پيوند زده و شعر مي‌گويد. در اين‎ ‎منظر، مي‌توان گفت، اخوان بهترين پيرو نيماست. او وزن و قافيه را به صورتي كه نيما‎ ‎مي‌گويد، در شعرش رعايت كرده است و آزمايشي در شعر نيمايي داشت؛ اما چون آن را‎ ‎چندان نپسنديد، به شيوه گذشته‌اش بازگشت.

او اخوان را شاعر اكنون و اين‌جا‎ ‎دانست و تصريح كرد: او اگر از گذشته چيزي مي‌گويد، آن را به امروز مي‌آورد. اگر‎ ‎بخواهيم نگاهي دقيق و علمي به شعر او داشته باشيم، دو نكته بسيار مهم در شعرش،‎ ‎يكي «تضاد» و ديگر كلمه «باغ» است. اخوان مانند هر هنرمند والايي به جايي نمي‌رسد‎ ‎كه بگويد «حرف من اين است و ديگر چيزي نيست»؛ پارادوكس در حرف‌هاي او وجود دارد؛‎ ‎مي‌گويد و برمي‌گردد.

اين منتقد ادبي تصريح كرد: «باغ» در ذهن اخوان‎ ‎يعني ايران. او شاعر ايران و فرهنگ ايراني است و بوي باغ ايراني را در شعرش حس‎ ‎مي‌كنيم. صداقتي كه اخوان در شعرهايش دارد، در كمتر شاعر ايراني سراغ داريم.

مرتضي كاخي با اشاره به بازگشت اخوان به سنت ادبي‎ ‎در آخرين دوره شعري‌اش، متذكر شد: او اواخر عمر به خانه پدري بازگشت؛ برگشت به‎ ‎جايي كه شروع كرده بود؛ لانه‌اي كه متولد شده بود. او در كتاب «تو را اي كهن بوم و‎ ‎بر دوست دارم» به گذشته بازگشت دارد.

در ادامه اين نشست،‎ ‎كاميار عابدي‎ ‎با اشاره به دوره‌هاي شعري اخوان ثالث، توضيح داد‎: ‎دوره اول شعري اخوان، مجموعه «ارغنون» است كه حاصل چند سال فعاليت او در شعر‎ ‎سنتي و انجمن‌هاي ادبي است. اگر بخواهيم اين دوره را در چند عبارت خلاصه كنيم، بايد‎ ‎بگوييم اين‌ها محصول ذوق ادبي اخوان است كه در شيوه سنتي بروز مي‌يابد. همچنين‎ ‎اين دوره، تجربه‌هاي اوليه دانش‌اندوزي او در مفهوم كلي و خاص در حوزه ادبيات‎ ‎است.

اين پژوهشگر دوره دوم شعري اخوان را مجموعه‌هاي‎ «‎زمستان»، «آخر شاهنامه» و «از اين اوستا» دانست و ادامه داد: در اين دوره، ذوق‎ ‎ادبي و شوق جواني، قدري كنار مي‌رود و دو ويژگي عمده‌تر، كه يكي حتما بينش اخوان‎ ‎است، جاي آن دو را مي‌گيرد؛ بينشي كه مجموعه‌اي از انديشه و جهان‌نگري اوست. اين‎ ‎دوره، اوج حاصل ادبي اوست كه ذوق ادبي و شوق جواني به حاشيه مي‌رود و چيزي كه جاي‎ ‎اين دو را مي‌گيرد، ايدئولوژي شاعر است. او در اين دوره، با وجود سرخوردگي‌هايي كه‎ ‎يافته، در پي دگرگوني جهان است. ابتدا داراي ديدگاه‌هاي سوسياليستي است و بعد‎ ‎ناسيوناليستي، كه به همراه نوآوري، مجموعه‌اي مي‌آفريند. اخواني كه ما مي‌شناسيم،‎ ‎محصول تكاپوهاي اوست كه ذوق ادبي و شوق جواني در اين دوره شعر اخوان به جا گذاشته‎ ‎است.

وي دوره سوم شعري اخوان را دوره فروكش كردن‎ ‎چشم‌انداز بينش او و ضعيف شدن قوه نوآوري دانست و گفت: او در اين دوره، ضعيف شدن‎ ‎قوه نوآوري خود را باور نمي‌كند و سعي دارد با نوآوري كه در خود مي‌بيند، در شعر‎ ‎نيمايي استمرار داشته باشد. درخشش او در دفترهاي “زمستان”، “آخر شاهنامه” و “از اين‎ ‎اوستا” به هيچ وجه در اين دوره تكرار نمي‌شود. اخوان مستقيم يا غيرمستقيم، با شم‎ ‎شاعري‌اش متوجه مي‌شود با فروكش كردن جهان‌نگري و بينش در اين دوره، به همان دوره‌ي‎ ‎اول بازمي‌گردد، با اين تفاوت كه ابتدا ذوق ادبي است و در درجه دوم، دانش‎ ‎گسترده زباني. در اين دوره، بخش‌هايي از بينش ناسيوناليسم و سوسياليسم را كه در‎ ‎او باقي مانده است، در شعرهايش مي‌بينيم.

عابدي همچنين درباره بازگشت اخوان در دوره آخر‎ ‎شاعري‌اش به سنت ادبي توضيح داد: گروهي اين موضوع را به پير شدن او نسبت مي‌دهند. عده‌اي نيز كه نگاهي مثبت دارند، معتقدند در شعر سنتي قوي‌تر است. در اين ميان نيز‎ ‎گروهي بر اين باورند كه او در اصل كار، شاعري سنت‌گرا بود و اين باعث شد وقتي پا به‎ ‎پيري گذاشت، سنت‌ها بر او غلبه كند.

اين منتقد ادبي با رد نظريه اخير درباره‌ي‎ ‎اخوان، يادآور شد: من نمي‌گويم او ذاتاً شاعر سنت‌گرايي بود؛ بلكه به نظرم، شاعر‏‎ ‎نوگرايي بود. البته مي‌توان گفت نوگرايي او نسبت به شاملو و فروغ محدودتر بود. از‎ ‎تجربه‌هايي كه به لحاظ ايدئولوژيك مانند باروت براي شعر و شاعر است، استفاده مي‌كند‎ ‎و حاصل خشم و نفرت خود را در «زمستان» نشان مي‌دهد. شاعر در عين اين‌كه نوميد است،‌‏‎ ‎واقعيت را نمي‌پذيرد و با پناه بردن به آرمان جهاني و ناسيوناليسم، دوباره مي‌خواهد‎ ‎خانه‌اي براي خود بسازد.

كاميار عابدي در پايان متذكر شد: نكته‌اي كه كمتر‎ ‎به آن توجه شده، اين است كه وقتي شاعري به مرحله‌اي مي‌رسد كه نوآوري و بينش به او‎ ‎كمك نمي‌كند، اگر بخواهد در اين زمينه ايستادگي كند و خود را در شعر نيمايي و نو‎ ‎محصور سازد، زود لو مي‌رود؛ زيرا عنصر سخنوري تا حدي در شعر نو مي‌تواند بالا رود و‎ ‎اگر شاعري بدون دانش با سخنوري، شعر نو بگويد، زود لو مي‌رود. اخوان خودآگاه و‎ ‎ناخودآگاه به اين نتيجه رسيد كه اگر به سمت دستگاه سنتي شعري نرود، ديگر بينش‎ ‎قدرتمندي كه مثل باروت در شعرش عمل مي‌كرد، در او نيست و اگر ايستادگي كند و شعر نو‎ ‎بگويد، تصنع و مقابله با طبيعت شعر سنتي است؛ به اين دليل به سمت شعر سنتي مي‌رود و‎ ‎ترجيح مي‌دهد در شعر سنتي، اخوانيات بگويد و دل سنت‌گرايان طرفدارش را بشكند، تا‎ ‎اينكه شعر نو بگويد و شعرش آميخته با تصنع باشد.

پنجشنبه 14 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 83]