فرهنگ عشاير را به هنر ملي تبديل كنيم

واضح آرشیو وب فارسی:ایران اسپورت: فرهنگ عشاير را به هنر ملي تبديل كنيم

سرمايه ، سحر آزاد: «تئاتر يك عاريه غربي است و عمر طولاني در ايران ندارد اما اگر بخواهيم به يك تئاتر ملي برسيم بايد به آيين قوم ها، گويش ها، زبان ها و عادات و رسوم آنها توجه كنيم تا بتوانيم به تئاتري ويژه كشور خودمان دست پيدا كنيم.»

اينها بخشي از سخنان ملكشاه ابدالي از جمله هنرمندان و پيشكسوتان قوم بختياري است كه در نخستين همايش «هنر و فرهنگ عشايري» مورد تجليل قرار گرفت.
ابدالي به عنوان يكي از كساني كه سال ها است با هدف احيا و حفظ ريشه هاي نمايشي قوم بختياري به اجراي تئاتر مي پردازد، در مورد لزوم استفاده از پيشينه اقوام در هنرهاي مختلف از جمله تئاتر مي گويد: «متاسفانه هنرمندان و نويسندگان ما چندان روي فرهنگ و گويش هاي لري، بختياري و آذري تحقيق و تفحص نكرده اند و همين نكته باعث شده از آيين هاي دراماتيك و نمايشي خودمان فاصله پيدا كنيم. اميدواريم تئاترهاي گويشي بتوانند انسجام را به وجود بياورند و به ياري پيشكسوتان، تئاتر ملي داشته باشيم.»
او همچنين در مورد پيشينه هنرهاي نمايشي در قوم بختياري توضيح مي دهد: «اولين نمايش با گويش بختياري شعر «داراب افضل» به نام «رستاخير مسليمان» بوده است كه «كا بنگرو» به تمثيل مي ميرد و بعد كه زنده مي شود، مي بيند انگليسي ها حاكم شده و زمين او را گرفته اند. او در آن زمان انتقادهاي خود را از تهاجم فرهنگي ابراز مي كند. اما گذشته از آن، از سال 1367 با اجراي نمايش «سوگ آفرود» در تالار وحدت تهران، كار نمايش بختياري بار ديگر آغاز شد و با استقبال بي نظيري در 11 شهر ايران همراه بود. بعد از آن نمايشنامه هاي «تخته قاپو»، «تك سوار»، «آواي ايل»، «تاراز» «روئين تن» اجرا شده اند كه در همين ماه هم اجراي نمايشنامه «دهل» در تهران و اصفهان پيش رو است.» همايش «فرهنگ و هنر عشاير بختياري» كه به عنوان اولين گام براي بررسي اقوام و قوميت هاي مختلف ايران از سوي فرهنگستان هنر با مطالعه عشاير بختياري در چهارمحال وبختياري، اصفهان، خوزستان و لرستان برگزار شد، قرار است بخشي از طرح بزرگي باشد كه پس از مرور تمام عشاير در طول چهار سال منجر به برگزاري همايش عشاير ايران مي شود. ضمن آنكه يكي از دستاوردهاي آن ايجاد كميته فرهنگ و هنر عشاير بوده كه اعضاي آن را افراد علمي عشاير مختلف از جمله علي اكبري، حسن عباسي، اردشير صالح پور، كيانوش كياني، ذبيح الله كريمي و پريچهر سلطاني تشكيل مي دهند.
نمايشواره
اردشير صالح پور به عنوان عضو اين كميته، ظرفيت هنرهاي نمايشي قوم بختياري را بسيار بالا مي داند: «اگرچه در كشور ما با وجود گستره متعالي فرهنگ و تمدن آن، هنر نمايش و تئاتر به دلايل و شرايط تاريخي، سياسي و اجتماعي نتوانسته به عنوان يك جريان هنري رشد و اعتلا يابد ولي نمي توان منكر جنبه ها و ظرفيت هاي نمايشي در آن شد. ادبيات غني و متنوع ما از يك سو و آيين ها، مناسك و سنن نمايشي اي كه مي توانيم آنها را «نمايشواره» بناميم، دليل اين سخن است.»
او اشعار حفظ شده در عشاير را ذخيره استفاده در هنرهاي نمايشي بيان مي كند: «زبان شاعران، ديالوگ و
گفت و گوهاي مناظره اي، به كارگيري ابزار و ملزومات نمايشي، تضادها و چالش هاي دراماتيك، فضاسازي نمايشي، شخصيت پردازي و ايجاد حادثه و جدل اين اشعار قابليت به نمايش درآمدن دارند.»
اشعار حماسي
سيمين دخت مرداني محقق نيز سابقه حماسه هاي بختياري را به جنگ هاي غزنويان نسبت مي دهد: «بيشتر اقوام داراي افسانه هاي حماسي و پهلواني بوده اند. از آن جمله حماسه هاي بختياري كه مورخان، سوابق مربوط به آن را به جنگ هاي غزنويان با هنديان و جنگ قندهار در زمان نادرشاه افشار مرتبط مي دانند. اين رشادت ها تاكنون براي حفظ استقلال و دفاع از آزادي، ادامه داشته و در تاريخ ثبت شده است.»
او سپس به تحليل حماسه هاي بختياري مي پردازد: «حماسه هايي كه در قوم بختياري سروده شده، از نوع حماسه هاي پهلواني است. قهرمانان عموماً در نبرد با حاكمان ظالم و خوانين با فريب و نيرنگ به قتل رسيده اند. چهار حماسه آعلي دادخدر، ابوالقاسم خان ضرغام، ابوالقاسم خان بختيار و علي مردان خان از جمله معروف ترين حماسه هاي موجود در زمان، گمنام و ناشناس بوده اند. اينگونه حماسه ها نشات گرفته از داستان هاي حماسي شاهنامه فردوسي است كه نشان دهنده عشق و علاقه مردم به اين اثر و تاثيرپذيري از آن است.»
يكجانشيني
غلام عباس خسروي كارشناس فرهنگ و هنر عشاير نيز با اشاره به اينكه كوچ نشيني از عناصر كليدي زندگي عشايري است، يكجانشيني را موجب از ميان رفتن بخشي از فرهنگ اقوام برمي شمارد: «يكي از مهم ترين شاخص هاي زندگي عشاير بختياري، زندگي منزل به منزل (وارگه به وارگه) است كه خود باعث تغيير، تنوع و پيامدهاي مثبتي در زمينه اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و افزايش روحيه سلحشوري در دفاع از كشور است. پيشرفت فناوري نياز نسل نو به آرامش و آموزش هاي مدرن، نيازهاي آموزشي فرزندان عشاير، فاصله درآمدها، بي توجهي مسوولان امر و در سال هاي اخير خشكسالي باعث شده عشاير دست از كوچ نشيني بردارند و يكجانشين شوند. پيامد اين كار منجر به از بين رفتن بخش هايي از فرهنگ عشاير و متاثرشدن از فرهنگ هاي ديگر است.»
سرنا و كرنا
آيين هاي سنتي قوم بختياري مانند موسيقي چهل سرو با كرنا و دهل از مشخصه هاي هنر و فرهنگ عشايري است. در واقع ابزار موسيقي اصيل بختياري به
دو ساز قديمي ايراني يعني سرنا و كرنا تقسيم مي شوند. سرنا بيشتر در دستمال بازي و مراسم سوگواري و كرنا به دليل بم بودن صدا در چوب بازي و نواهاي هيجان انگيز و سلحشورانه مورد استفاده قرار مي گيرد. اگرچه ني نيز بخشي از موسيقي شباني و دلنوازي هاي محلي است اما وظيفه اصلي موسيقي اصيل بختياري به عهده سرنا و كرنا به همراهي دهل است كه توسط نوازندگان محلي به نام «توشمال» و «ميشكال» به اجرا درمي آيد.
ويژگي سرنا و كرنانوازي مراسم گشايش در نوازندگي نواله مومن نژاد يكي از شاخص ترين نوازندگان موسيقي بختياري است. او كه جزء اساتيد مورد تجليل همايش هنرو فرهنگ عشايري بود، از 15 سالگي شروع به نوازندگي ساز كرده و همواره با حفظ اصالت ها و نواها و مقام هاي عشايري سلامت موسيقي اين قوم را حفظ كرده و تاكنون در جشنواره هاي مختلف موسيقي كشور با دريافت لوح تقدير و ديپلم افتخار مورد تحسين قرار گرفته است. «شاباش»، «هنارهنار»، «مهتران»، «نگار» و «كنيو» از آثار منتشر شده او است.
دانشنامه عشايري
محققان زندگي و آداب و رسوم عشاير سال هاست لزوم تدوين دانشنامه عشاير را گوشزد مي كنند. اين همايش بهانه اي شد تا دوباره اين مهم مطرح شود. جواد صفي نژاد از جمله كساني كه سال ها به مطالعه عشاير پرداخته است، ضمن برشمردن خصوصيات زندگي عشاير بختياري در اين زمينه توضيح مي دهد: «در پهنه امروز ايران 123 هزار كيلومتر مربع به وسعت عشايرنشينان اختصاص دارد كه 75 هزار كيلومترمربع به لرهاي بزرگ و 48 هزار كيلومترمربع به لرهاي كوچك تعلق دارد. در ميان تمام رده هاي عشايري وسعت لرهاي بختياري با
43 هزار كيلومترمربع بيشتر است. پراكندگي عشاير باعث شده نتوانيم آمار درستي از تعداد آنها داشته باشيم ولي در سال 1366 كوچنده هاي بختياري 37 هزار خانوار و در سال 1377 معادل 35 هزار خانوار برآورد شدند. اولين سرشماري كشور در سال 135 انجام شد اما در تاريخ بختياري هر هفت سال يك بار يك سرشماري انجام مي شد.»
او در ادامه صحبت هايش خواهان تدوين دانشنامه عشايري شد: «مسائل زيادي در فرهنگ عشايري وجود دارد و جامعه شهري از آن خبر ندارد. به همين دليل دلم مي خواهد نهضتي به وجود آيد كه دانشنامه عشايري تدوين شود زيرا قابليت چاپ در چند جلد را دارد.»
چهارشنبه 13 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ایران اسپورت]

[مشاهده در: www.iransport.net]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 881]