مقايسه شهود و زمان در آراي برگسون و صدرالمتألهين در آخرين شماره فصل‌نامه تخصصي «ذهن»

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: مقايسه شهود و زمان در آراي برگسون و صدرالمتألهين در آخرين شماره فصل‌نامه تخصصي «ذهن»
گروه انديشه: مقاله «شهود و زمان: مقايسه آراي برگسون و صدرالمتألهين»، نوشته «مهدي عباس‌زاده» در فصل‌نامه تخصصي «ذهن» منتشر شده است.
به گزارش خبرگزاري قرآني ايران (ايكنا)، بحث شهود به عنوان يكي از منابع معرفت، و نيز مسأله زمان، از ديرباز، مورد توجه متفكران و فلاسفه بوده است، به ويژه مسئله زمان كه مي‌توان سابقه آن را به يونان باستان بازگرداند و تا قرن حاضر امتداد داد.

ليكن مسلم است كه اين مسأله در برخي فلسفه‌ها نقش كليدي مي‌يابد و از آن جمله است فلسفه برگسون، در جهان غربي و فلسفه ملاصدرا در عالم اسلامي. تفكر برگسون اساسا با نگاهي جديد به اين مسأله كليدي و محوري آغز مي‌شود.

در تفكر ملاصدرا نيز اگر چه وجود ـ نه زمان ـ مسأله اصلي است ليكن بحث حركت جوهري و اصالت وجود با مسأله زمان تلاقي يافته و بالطبع، مسأله زمان نقشي مهم پيدا مي‌كند. در اين نوشتار نويسنده ابتدا به رويكرد در ساير موضوعات و مسائل فلسفي مورد توجه برگسون از قبيل ماهيت ماده، مسأله اختيار، دين و اخلاق، رابطه نفس و بدن، حيات و مسأله خدا مي‌پردازد.

نويسنده پس از نگاه گذرا به بحث حركت جوهري و اصالت وجود در تفكر ملاصدرا ـ البته تا آنجا كه با بحث زمان ارتباط مي‌يابد ـ مي‌افكند و سه تلقي ملاصدرا از زمان را مطرح مي‌كند. در انتهاي اين نوشتار نويسنده مقاله، مقايسه‌اي ميان ديدگاه‌هاي برگسون و ملاصدرا با بهره‌گيري از نقاط تشابه و اختلاف اين دو فيلسوف به ويژه در باب شهود و حقيقت زمان، انجام مي‌دهد.

تشابه مانند اين مورد كه در تفكر هر دو فيلسوف نوعي فراتر رفتن از حس، عقل ماهوي، مفهوم‌ها و قالب‌ها و مقوله‌هاي ذهني مطرح است. معرفت اصيل به نظر هر دو نوعي يافت دروني است.

اختلاف مانند اين مورد كه تطور خلاق برگسون همه چيز را در بر مي‌گيرد، حتي خدا را. زمان هم همين طور است و در مورد خدا هم جاري مي‌شود. اساسا تطور خلاق نوعي كمال و تكامل است در حالي كه حركت و زمانمندي در ملاصدرا صرفا شامل موجودات جسماني و مادي مي‌گردد. حركت و زمان، از عوارض وجودات نازله است و نشانه نقص است.

آخرين شماره فصل‌نامه تخصصي «ذهن» در حوزه مباحث معرفت‌شناسي و فلسفه علم، با صاحب امتيازي «پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي»، مدير مسئولي «علي‌اكبر رشاد» و سردبيري «عليرضا قائمي‌نيا» روانه بازار نشر شده است.
سه شنبه 12 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 230]