موسيقي و داستانهاي كردي....

واضح آرشیو وب فارسی:پی سی سیتی: افسانه ها

پیدایش موسیقی کردی مثل اکثر قومها و ملت‌های دیگر از افسانه‌های کردی شروع شد که در این قسمت، افسانه‌ها در قالب ترانه‌های کردی گفته می‌شوند.
این ترانه‌ها در فرهنگ کردی به ترانه‌های دیوانی تقسیم می‌شوند و بیشتر محتوای آنها همان افسانه‌های کردی است، که شکل حماسی دارند.

اولین طلیعه‌های هنر کردی از بار ادبی و هنر موسیقی حماسه‌های کردی بودند. مشهورترین کسی که به این نوع موسیقی پرداخته «کاویس آغا» بود که ترانه‌های وی همان حماسه‌هایی هستند که از گذشتگان بر جای مانده‌است.
افسانه‌های زیادی در زبان کردی موجود است که اگر فیلم سازان حرفه‌ای به آن ها توجه نمایند، می‌توانند سوژه‌های بسیار جالبی را از آن ها بسازند مانند:
زارا عشق چوپان

حکایت‌ها و داستان‌ها

نوع دیگری از موسیقی فولکلور کردی مربوط به حکایتها و داستان‌هایی می‌شود که ترانه‌های داستانی نیز به دو بخش قهرمانی و دلدادگی قابل تقسیم هستند.

در ترانه‌های قهرمانی به دلاوریها و مبارزه طلبی‌های یک قهرمان پرداخته می‌شود.

در ترانه‌های دلدادگی جنبه‌های رمانتیک و عاشقانه بین دو شخص بیان می‌شود که از این میان، ترانه «زنبیل‌فروش» که جنبه عرفانی دارد و ترانه‌های «آس و حسن» و «خج و سیامند» که سرگذشت دو دلداده را بیان می‌کند، از معروفترین آثار در این بخش هستند.

در بخش دیگر موسیقی کردی، کردهای «سورانی» برای خود نوع ویژه‌ای از موسیقی دارند که به آنها «گورانی» می‌گویند که این نوع ترانه‌ها در میان کردهای اطرف شهرستان ارومیه و کردهای ترکیه (شمال) «لاوژه» گفته می‌شود و این نوع گورانی‌ها ریتمی به نام «قه‌تار» دارند که پژوهشگران براین باورند ریشه این واژه‌ از واژه‌ زرتشتی «گاتا» گرفته‌شده که در اوایل، مربوط به یک سری نیایش‌ها و مراسم مذهبی بوده‌است.

دومین نوع این موسیقی «هوره» نام دارد که مختص زبان کردی کلهری بوده و در جنوب کردستان و منطقه کرمانشاه خوانده می شود در ابتدا ترانه‌های ویژه‌ای در حمد و نیایش «اهورامزدا» بود و این واژه نیز ریشه زرتشتی دارد که برای نیایش‌های مذهبی آن زمان کردها که زرتشتی بودند، سروده شده‌اند.
در مراسم یادبود اشخاص بسیار مهم، کردها از یک نوع موسیقی که به مرثیه‌سرایی و مرثیه‌خوانی شباهت دارد به صورت ترانه و با تعریف ویژگیهای آن شخص برای او عزاداری می‌کنند.

در آیین‌های زادروز پیامبر، کردها یک نوع ویژه از موسیقی را اجرا می‌کنند که به آن «مولودی» می‌گویند. البته مولودی‌خوانی در بیشتر جوامع مسلمان رواج دارد.

اولین مولودنامه در وصف و ستایش محمد را «ملاباتدیی» صوفی و عارف مشهور نوشت که بعدا مرسوم شد که در زمان عید مولود از سروده‌های وی در مولودی خوانی استفاده کنند. اصیل‌ترین سازهای استفاده شده در موسیقی کردی «سرنا» و «دهل» هستند و بعدا سازهایی که وارد این نوع موسیقی شده‌اند مانند «دف» و «تنبور» دارای اهمیت ویژه‌ای شده‌اند.
برای اطلاعات بیشتر می‌توانید به «میژوی ئه ده بی کوردی» علاالدین سجادی و پژوهشی در فولکلور کردی مراجعه کنید.موسیقی کردی تا حدودی نمادی از شادیهاو غم و اندوه بعد ازپایان هر جنگ است.
هنرمندان نامدار کرد در عرصه موسیقی

ناسر رزازی
حسن زیرک
شهرام ناظری
مرتضی صنعتی
علیرضا صنعتی
مجتبی صنعتی
محسن صنعتی
پویا صنعتی
محمد امین غلامیاری
سید محمد صفایی منش
سید علی اصغر کردستانی
احمد کایا
مرضیه فریقی
مظهر خالقی
شوان پرور
ماملی
جوان هاجو
ذکریا (زه‌که‌ریا)
زیاد اسعد
چوپی فتاح
عادل هورامی
قاله‌ مه‌ری
طاهر توفیق
شهریبان کردی
گلستان پرور
کراپت خاچو
گولیزر جاسم
کاله پیروتی
طاهر خلیلی
جمال مفتی
بهجت یحیی
علی مردان
عدنان کریم
دیار قره‌داغی
دلشاد
انور قره‌داغی
برهان چاچان
عزت یلدز هان
عایشان
علیشان
زوزان
بشیر کایا
خلیل غمگین
محمد شخو
بصر شاهین
بدرالدین جوشکون
آرام تیکران
حسن شامو
محمد عارف جزراوی
ایاز زاخویی
کریم کابان
جمشید عندلیبی
هوشنگ کامکار
بیژن کامکار
قشنگ کامکار
اردلان کامکار
اردوان کامکار
ارسلان کامکار
حکیم سفقان
کوما چار نوا
شوان پرور
نجم‌الدین غلامی
لیلا فریقی
کاووس آغا
عزت‌التن نشه
اسماعیل شرفی
حسن ضیافتی
عوسمانه سور
خلیل مولانایی
خالد ابراهیمی
قادر گاگلی
دلسوز خالدی
نوری احمدی
شهین طالباني
عین الدین
عادل هورامی
عزیز شاهرخ
فتانه ولیدی
قادر الیاسی
حشمت الله لرنژاد
حسین صفامنش
سیروس امامی
حمید حمیدی
رضا لرستانی
ابراهیم فتاحی
بهروز اله مرادی
جبار شمشیری
فرشاد امینی
فرشاد نیکرفتار
صبور کاکایی شمشیری
عباس کمندی
سهیل ایوانی سازها

سازهاي رايج در موسيقي کردي ني ، سورنا ، نايه ، دهل ، تنبک ، تنبور و کمانچه است.
به طور کلي در موسيقي ايراني ملودي هايي در قالب هفت دستگاه ماهور ، شور ، نوا ، همايون ، سه گاه ، چهارگاه و پنج گاه جاي مي گيرند. اما غير از هفت دستگاه معروف فوق يک دستگاه مشهور ديگر وجود دارد و آن دستگاه " اصفهان " مي باشد.
بسياري از موسيقيدانان معتقدند اين دستگاه بخشي از دستگاه شور است و بسياري ديگر بر اين باورند که شاخه اي از همايون است.
آوازهاي " قه تاري " کردي در همين دستگاه جاي مي گيرند.
در ميان هفت دستگاه فوق ، دستگاه شور از ساير دستگاه ها وسيع تر و بزرگ تر است زيرا اگر چه در ساير دستگاه ها ، چندين آواز ديگر جاي مي گيرد ، اما دستگاه شور علاوه بر اين خود داراي چندين " گوشه " ديگر مي باشد.
اين گوشه ها شامل ابوعطا ، بيات ترک يا بيات زند ، افشاري ياهه وشار ، ده شتي و بيات کرد مي باشد.
بسياري از آوازهاي کردي مانند کابوکي ، شاييک ده گري ، گول نيشان گول نيشان و اکثر آوازهاي حيران در دستگاه شور جاي دارند.

منبع : افســـــــانه پلنـگ

شیوه ها و آوازها

موسيقي کردي داراي شيوه ها و آوازهاي مختلف است که در زير به آنها اشاره مي کنيم.
بيت

بيت ، يکي از مهم ترين مقام هاي کلاسيک کردي که در جنگ ها ، جوانمردي ها و حماسه ها به کار برده مي شود و در ستايش خالق يکتا و پيامبر گفته شده که نام ديگر آن در موسيقي کردي " بالوره " مي باشد. بالوره گويان ، بي پرده و بي واهمه آوازشان را از هر قسم که باشد سر مي دهند زيرا مي دانند که کسي از آنان دلتنگ نمي شود.
بيت خواني مبتني بر نغمه هاي کاملا ساده و بدون رعايت وزن و قافيه است.

اين آواز کردي بيشتر در مناطق مهاباد ، مکريان و بوکان نواخته مي شود.
سوز و مقام سوز و مقام يکي ديگر از انواع شيوه هاي موسيقي کردي مي باشد .
مهم ترين ويژگي اين آواز کردي توجه به سوز درون ، شکايت و زاري و چون با قدرت تمام صورت مي گيرد به آن سوز و مقام مي گويند ، اين آواز در اکثر مناطق کردستان وجود دارد.

سياه چمانه

سياه چمانه يکي ديگر از مهم ترين آوازهاي کردي مي باشد .
اين آواز به شکل هجايي و دو مصراعي به سبک و سياق ايرانيان کهن سروده مي شود و به علت همزيستي با مسايل عرفاني رنگ و بوي جديدي هم به خود گرفته و در پاره اي مواقع به آن مقام شيخانه يا صوفيانه هم مي گويند.

شمس قيس رازي در کتاب المعجم في معايير اشعار عجم به سياه چمانه اشاره مي کند و مي گويد که اين آواز مختص منطقه هورامان کردستان است .
در مورد وجه تسميه سياه چمانه نظرهاي گوناگوني وجود دارد .
اما براساس يک نظريه معروف واژه سياه به معناي رنگ سياه و چمان که همان جمان بوده از کلمه کردي جامه گرفته و به نام جامه سياه درآمده و منظور کسي بوده که در موقع خواندن اين آواز جامه مشکي مي پوشيده است.
اين موسيقي بيشتر در مناطق اورامان ، پاوه ، نودشه ، نوسود ، مريوان و غرب سنندج نواخته مي شود.

هوره

هوره از ديگر شيوه هاي موسيقي کردي است .
اين آواز يک مقام بسيار زيباست که سوگ ، ماتم ، غريبي و عزاداري را به شيوه هاي مليح و متين به گوش شنونده مي رساند.

اعتقاد موسيقيدانان اين است که هوره همان ستايش اهورامزدا بوده و کردها که پيروان آيين زرتشت بوده اند ، با اهورامزدا شروع به خواندن مي کنند.

اين آواز در کرمانشاه ، ايلام ، لرستان ، سرپل زهاب ، اسلام آباد ، کرند غرب ، گيلان غرب ، هرسين ، ماهيدشت و سنقروکليايي نواخته مي شود.

حيران

يکي ديگر از آوازهاي کردي حيران مي باشد که از دل بيت سر در آورده و اغلب از متني عاشقانه و پرسوز و گداز با توسل جستن به خالق يکتا ، ائمه و پيامبران برخوردار است.
اين آواز بيشتر در مناطق مکريان و مهاباد وجود دارد.

لاووک

لاووک يا لاوژه از ديگر آوازهاي کردي مي باشد که از ترانه هاي کلاسيک کردي سرچشمه گرفته و در ميان کردهاي خراسان به مقام هاي ( لو و هي له لو شوان) خوانده مي شود.
اين مقام مخصوص زنان و وجه تمايز" لاووک " با "حيران" در نوع زبان شعري به کار رفته در آن مي باشد.
لاووک به طور کلي به گويش زبان کردي سوراني اجرا مي شود.
اين آواز در تمام مناطقي که به زبان کردي کرمانجي صحبت مي کنند وجود دارد.
گوراني باشکوه ترين و بزرگ ترين شيوه موسيقي کردي مي باشد .
اين آواز عظيم ترين دسته نغمات در موسيقي کردي را دارد و کهن ترين بخش ادبيات موسيقي کردي را شامل مي شود.
در زبان عامه به تمام شيوه ها و آوازهاي موسيقي کردي گوراني نيز گفته مي شود.

چمري

چمري نيز از آوازهاي موسيقي کردي است که به پاس تجليل از وجود باارزش از دست رفته اي اجرا مي شود.
اين آواز به معناي شيون ، عزا و نهال قامت خم شده است .
چمري همانند نوحه خواني در فارسي و در مناطق مختلف ايلام ، لرستان و کرمانشاه طرفداران زيادي دارد.
اما موسيقي کردي وسيع تر از اين است که بتوان آن را در قالب آوازها يا شيوه هاي محدود و مشخصي گنجاند.

موسيقي کردي بازتاب غناي روحي و معنوي مردم و در عين حال تريبوني براي تفسير مسايل عميق جامعه مي باشد. نغمه هايي از قبيل مقام هاي الله ويسي ، کوچه باغي ، صمد عسکري و ترانه هاي ملوديکي نيز در موسيقي کردي وجود دارند که بر اشعار هجايي و گاه عروضي استوار هستند .

اگر چه مقام ها و آوازهاي کردي ، جزيي از موسيقي قديمي ايران است ، ولي منظور اين نيست که تمام مقام ها و آوازهاي کردي ، بدون کم و کاست ، در چارچوب دستگاه هاي سنتي ايران قرار مي گيرند.

بعضي از آوازها و مقام هاي کردي مانند سياه چمانه و هوره در موسيقي کردي وجود دارند که در داخل دستگاه هاي موسيقي ايراني جاي نمي گيرند و يک دستگاه خاص را مي طلبند.
علت مصونيت اين آوازها از موسيقي ايراني اين است که ; اين مقام ها و آوازها بازمانده موسيقي غني گاتاي آيين زرتشت و هجاي اين شعر نيز در رديف هاي عروضي جاي نمي گيرد و جغرافياي سخت و آغوش گرم هورامان مانند سپري از اين آوازها دفاع کرده است.

موسيقي کردي از ديرباز داراي ويژگي ، غنا ، ريشه و اصالت بوده و به صورت سينه به سينه نقل شده است .
يکي از موسيقيدانان کردستان در مورد وضعيت موسيقي کردي چنين مي گويد:

موسيقي کردي به علت تنوع از غني پرباري برخوردار است و اين غني بودن موسيقي ، ماهيت ، اصالت و ريشه دار بودن آن را نشان مي دهد.

افســـــــانه پلنـگ

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: پی سی سیتی]

[مشاهده در: www.p30city.net]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 3574]