آب سرچشمه پايان ناپذير تمدن

واضح آرشیو وب فارسی:سایت ریسک: آب سرچشمه پايان ناپذير تمدن
اردشير زارعي قنواتي

منابع محدود آب در جهان معاصر در كنار ديگر منابع تجديد ناپذير يا تجديدپذير، جدا از ابعاد زيست اجتماعي، زواياي سياسي، اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي ديگري نيز دارد. به همين دليل مرزبندي و چالش هاي سياسي بسياري در شرايط كنوني توجه ساختارهاي ملي، منطقه يي و بين المللي و همچنين تحليلگران جهاني را معطوف به خود كرده و مبحث آب را به عنوان يكي از عناصر ژئوپولتيك در نظام بندي بين المللي تثبيت كرده است. تا به امروز و به ويژه بعد از جنگ جهاني دوم، به واسطه ضرورت تامين انرژي براي صنايع و تكنولوژي هاي مدرن نظامي و اقتصادي، موضوع نفت و گاز يا انرژي هسته يي در صدر رخدادهاي بين المللي قرار داشته است. بسياري از جنگ ها از جمله حمله نظامي به عراق تا حدود زيادي با هدف سلطه قدرت هژمونيك كنوني در جهان امروز بر منابع انرژي تلقي شده است. اين در حالي است كه در دهه اخير موضوع آب به عنوان چالش برتر آينده مدنظر بسياري از كارشناسان و فعالان زيست محيطي قرار گرفته است. البته در اين بين به دليل تلاش فعالان محيط زيست و تاثير بسيار ملموس آب بر زندگي روزمره انسان ها اين موضوع در راستا و ايده آل هاي حداكثري نگريسته شده است؛ همچنان كه برخورد جهاني نسبت به گرمايش زمين هم اكنون در كانون توجه جامعه جهاني قرار گرفته و نسبت به آسيب لايه ازن زمين بسيار قلم فرسايي مي شود. از طرف ديگر با توجه به اينكه بيش از سه چهارم كره زمين را آب تشكيل مي دهد ولي به دليل غيرقابل استفاده بودن اكثر اين منابع كه در قالب آب هاي شور تقسيم بندي مي شود، استفاده و بهره مندي از آب هاي شيرين براي بيشتر كشورها و كليت جامعه جهاني بسيار مهم تلقي مي شود. نفت و گاز با توجه به ايستايي و موقعيت بسته زيرزميني آن معمولاً در حاكميت مطلق كشوهاي داراي چنين منابعي قرار گرفته اند ولي آب به دليل موقعيت روان بودن سطحي آن و مسيرهاي بلند از سرچشمه تا رسيدن به درياها به نوعي ثروت مشاع در حوزه بين المللي و منطقه يي به شمار مي رود. به همين دليل هميشه وضعيت رودخانه ها و درياچه هاي مشترك بين چندين كشور همسايه مي تواند تبعات حقوقي و چالش هاي سياسي را به همراه داشته باشد. در قوانين حقوق بين الملل و معاهده هاي جهاني نيز درباره منابع آب قوانين منبسط تري در مقابل ديگر منابع انرژي وضع شده است. در دهه هاي اخير به طور مثال بين تركيه به عنوان سرچشمه بعضي از رودخانه هاي منطقه كه به عراق، سوريه و اسرائيل سرازير مي شود و همسايگان آن، اختلافات زيادي بروز كرده است، چنانچه حتي كار به دخالت سازمان ملل متحد نيز كشيده شده است. هم اكنون نيز دو كشور عراق و سوريه به تركيه در مورد احداث سد «ايسكو» روي رودخانه دجله شديداً اعتراض كرده اند و آن را نقض حقوق خويش براي استفاده از سهميه آب اين رودخانه در كشورهاي خود تلقي كرده اند. وضعيت رودخانه هيرمند در ايران نيز از همين قاعده پيروي مي كند، چنانچه طي سال هاي گذشته به دليل خشكسالي در افغانستان به عنوان سرچشمه آب هيرمند با بسته شدن دريچه هاي سد كجكي و كاهش ورودي آب به هيرمند در ايران در بين دو كشور اختلافاتي بروز كرد.

اما اينكه آب در آينده همان گونه كه بسياري از كارشناسان و تحليلگران در تشريح موقعيت آن عنوان مي كنند، موجب بروز جنگ و بحران هاي بسيار بزرگي شود، چندان نمي تواند به اين شدت و حدت مورد تاييد قرار گيرد چرا كه از يك طرف بر اساس همان قوانين بين المللي به هر حال هر منبع آب مشتركي در يك منطقه جغرافيايي بايد در بستر طبيعي و قانوني خود جريان يابد، از طرف ديگر آب ارتباط مستقيمي با پيشرفت هاي تكنولوژيك خواهد داشت و در شرايط كنوني به دليل دانش شيرين كردن آب شور درياها بسياري از كشورهاي جهان راه مقابله با اين كمبود را البته با هزينه گزاف تري مي توانند جبران كنند. هرچند در بسياري از مناطق خشك و نيمه خشك به خصوص در منطقه آسيا، معضل آب نقش محوري در توسعه و زيست اجتماعي آنان بازي مي كند اما تكنولوژي بارور كردن ابرها طي سال هاي اخير تا حدود زيادي اين نقيصه را جبران كرده است. از سوي ديگر توجه درست جامعه جهاني و كشورها نسبت به مشكل آب در دهه هاي اخير تعداد زيادي از آنان را مجبور به سرمايه گذاري درخصوص مهار آب هاي سطحي با شيوه هاي متنوع سدسازي و آبخيزداري كرده است كه به نوعي از هرز رفتن و به دريا ريختن آب هاي شيرين جلوگيري كرده است. به موازات بروز مشكل در تامين آب، كشورها و افكار عمومي از فرهنگ سنتي درخصوص استفاده از اين منبع زيستي دست شسته اند و با استفاده بهينه تر از اين منبع كمك زيادي به ماندگاري و تثبيت آن كرده اند. همچنين تكنولوژي جديد اين امكان را در اختيار بسياري از كشورهاي در حال توسعه و نيمه خشك قرار داده است كه با استفاده دوباره از هرزآب هاي شهري در جهت مصارف كشاورزي، البته با پالايش بهداشتي آن، هم اينكه از فرسايش منابع زيرزميني آب جلوگيري كرده و هم با دوباره استفاده كردن از آن صرفه جويي قابل توجهي درخصوص مصرف آب انجام دهند. الان در بسياري از كشورهاي جهان، سيستم آب سالم و قابل شرب را از آب براي كشاورزي، شستن و نظافت جدا كرده اند كه چنين رويكردي در آينده بهترين تلاش براي استفاده درست از منابع آبي جهان خواهد بود.
دوشنبه 11 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت ریسک]

[مشاهده در: www.ri3k.eu]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 61]