گزارش فارس از خشك شدن آب درياچه اروميه منحصر به فردترين تالاب جهان تهديدي جدي براي ساكنان منطقه است

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: گزارش فارس از خشك شدن آب درياچه اروميه منحصر به فردترين تالاب جهان تهديدي جدي براي ساكنان منطقه است
خبرگزاري فارس: طوفان‌هاي نمكي ناشي خشك شدن درياچه اروميه، پسرفت آب و نابودي مزارع حاشيه درياچه به دليل خشك شدن آب درياچه منحصر به فردترين تالاب جهان تهديدي جدي براي ساكنان منطقه شده است.

به گزارش خبرگزاري فارس از تبريز، درياچه اروميه به دليل داشتن ارزش‌هاي اكولوژيك و منحصر به فرد، در سال 1346 براساس مصوبه شماره يك شوراي عالي حفاظت محيط زيست كشور، به عنوان منطقه حفاظت شده و طبق مصوبه شماره 63 شوراي عالي در سال 1354 به عنوان پارك ملي ارتقا يافت.
همچنين در سال 1356 براساس مصوبات MAB (انسان و كره مسكون) به عنوان يكي از مناطق بين‌المللي ذخيره‌گاه‌هاي زيست كره در سطح جهان به ثبت رسيده است.
اين درياچه با تمام جزاير آن در سال 1354 به عنوان يكي از تالاب‌هاي بين‌المللي در كنوانسيون رامسر ثبت و از طرف موسسه بين‌المللي تالاب‌ها به عنوان يكي از مهم‌ترين مناطق مهم پرندگان انتخاب شد.
در اين درياچه در حال حاضر 27 گونه پستاندار، 212 گونه پرنده، 41 گونه خزنده، هفت‌ گونه دوزيست و 26 گونه ماهي زيست مي‌كند.
درياچه اروميه داراي 102 جزيره است كه همه آنها از سوي سازمان يونسكو به عنوان ذخيره‌گاه طبيعي جهان به ثبت رسيده است.
اما اين زيست‌بوم با تمام دار و ندارش رو به نابودي است؛ چرا كه به گفته مسئولان سازمان محيط زيست، كاهش ميزان نزولات جوي، پايين بودن راندمان آبياري كشاورزي در حوضه آبريز درياچه اروميه و عدم اختصاص آب كافي براي تامين نياز بيولوژيكي رودخانه‌هاي منتهي به درياچه از عوامل تشديدكننده بحران و كويري شدن منطقه به شمار مي‌رود.
چند سالي است كه عوامل مختلف دست به دست هم داده‌اند تا منحصر به فردترين تالاب جهان به دليل ميزان پسرفت آب به تهديدي جدي براي ساكنان منطقه تبديل شود. در نتيجه پس‌روي آب درياچه، وسعت آن به ميزان قابل توجهي كاهش يافته و برخي قسمت‌هاي جنوبي درياچه غيرقابل دسترسي و تبديل به نمك‌زار شده است كه اين پديده مي‌تواند فجايع زيست محيطي بسيار زيادي را همراه داشته باشد كه يكي از آنها به جاي ماندن روستاهاي خالي از سكنه در شرق اين درياچه است.
شوره‌زارهاي حاشيه دريا روز به روز وسيع‌تر و آب‌هاي زيرسطحي نيز شورتر مي‌شوند تا جايي كه پنج روستاي حاشيه درياچه هم‌اكنون خالي از سكنه شده‌اند.
بادهاي نمكي در آينده به يكي از تهديدهاي جدي منطقه تبديل خواهد شد و به گفته مسئولان امر، مزارع درجه يك حاشيه درياچه اروميه با تهديد نابودي مواجه هستند.
براساس برآورد كارشناسان، 70 درصد علت كاهش آب درياچه اروميه شرايط طبيعي و اقليمي از قبيل تبخير است و تنها 30 درصد توسط عوامل انساني صورت مي‌گيرد.
معاون برنامه عمران سازمان ملل متحد با ابراز نگراني از وضعيت كنوني درياچه اروميه مي‌گويد: حفاظت اين زيست‌بوم بين‌المللي از اهميت ويژه‌اي برخوردار است.
اليزا ساگين مي‌گويد: در اين راستا سازمان ملل متحد در قالب حفاظت از عرصه‌هاي محيط زيست در جهان برنامه‌هاي زيادي را در دست اجرا دارد.
از 13سال گذشته عمق درياچه اروميه شش متر كاهش يافته و با ادامه اين روند تا 10 سال آينده كل درياچه اروميه از بين خواهد رفت.

*بادهاي نمك مزارع اطراف درياچه را تهديد مي‌كند
استاندار آذربايجان شرقي معتقد است: وضعيت كنوني تالاب درياچه اروميه نگران كننده است.
محمد كاظم معمارزاده مي‌گويد: تالاب درياچه اروميه يكي از تالاب‌هاي منحصر به فرد جهان است كه هم‌اكنون با كاهش شديد آب مواجه است.
وي به مطالعات انجام شده در 40 سال گذشته پيرامون اين درياچه اشاره كرد و افزود: براساس نوسانات 40 سال گذشته اين درياچه، آب آن چهار تا شش متر كاهش يافته است و بحث نگران كننده خشكيدن آن روز به روز جدي‌تر مي‌شود.
معمارزاده ابعاد اين تهديد را بسيار گسترده خواند و اظهار داشت: شور شدن آب‌هاي زيرزميني و بادهاي نمك، مزارع اطراف درياچه را كه اكثراً از نوع درجه يك هستند تهديد مي‌كند و احتمال دارد اين تهديد تا مناطق مسكوني نيز گسترش يابد كه در اين صورت فاجعه‌اي غيرقابل جبران رخ خواهد داد.
وي با بيان اينكه بحث‌هاي مفصلي در اين خصوص با وزيران كشاورزي، نيرو و معاون اجرايي رئيس جمهوري همچنين رئيس سازمان حفاظت محيط زيست كشور انجام شده است، افزود: در اين جلسه‌ها بر اهميت موضوع تاكيد و اعلام شد كه حل بحران درياچه اروميه نياز به عزم ملي دارد و تنها مسئله استاني نيست.
وي در خصوص مطالعات انجام شده نيز اظهار داشت: با بررسي‌هاي انجام شده راهكارهاي مختلف مطرح شده كه هنوز به مرحله عمل نرسيده است.
برخي معتقدند كه در صورت بازگشايي سدها و هدايت آب‌هاي رودخانه‌هاي اطراف كه فرضي محال است، تنها 20 سانتيمتر از آب سطحي درياچه جبران مي‌شود كه اين توجيه قابل قبولي نيست.
معمارزاده مي‌افزايد: طرح كاهش سطح تقطير درياچه نيز مطرح است كه با احداث ديواره‌هاي بتني در اطراف درياچه مي‌توانيم سطح تقطير درياچه را كاهش دهيم.
وي در خصوص وضعيت پيش آمده در درياچه اروميه نيز گفت: استفاده بي‌رويه از آب‌هاي زيرسطحي حاشيه درياچه اروميه، احداث ميان‌گذر شهيد كلانتري، احداث سد مقابل رودها و در نهايت كاهش بارندگي از جمله دلايل كاهش سطح آب در اين درياچه است.

*شوري آب درياچه اروميه به وضعيت فوق اشباع رسيد
معاون محيط طبيعي و تنوع زيستي سازمان حفاظت محيط زيست با اشاره به اين كه متأسفانه درياچه اروميه هم‌اكنون بسياري از ويژگي‌هاي زيستي خود را از دست داده است، گفت: افزايش ميزان شوري آب درياچه اروميه و رسيدن آن به حد فوق اشباع (340 گرم در ليتر)، مرگ و مير پرندگان در نتيجه رسوب نمك روي بال و پر و بدن آنها و نهايتاً عدم قدرت جابه جايي و تغذيه، مختل شدن امور تردد شناورهاي دريايي و عدم كارايي اسكله‌هاي احداث شده در سواحل رشكان، گلمانخانه و جزاير اشك و كبودان را در پي دارد.
دلاور نجفي پديدار شدن زمين‌هاي شوره‌زار به ميزان حداقل 150 هزار هكتار خصوصاً در نواحي پست اطراف درياچه و سواحل جزاير، چسبيده شدن جزاير 9گانه پارك ملي (محل زادآوري گونه‌هاي مهم پرندگان مهاجر) به سواحل جنوبي درياچه (پديدار شدن ارتباط خشكي جزاير فوق با سواحل)، كاهش جمعيت و عدم زادآوري پرندگان مهم ساكن درياچه (پليكان سفيد و فلامينگو)، كاهش مهاجرت پرندگان به زيستگاه پارك ملي درياچه اروميه، كاهش شديد توليد سيست آرتميا در درياچه و بلوري شدن نمك و تشكيل لايه‌هاي ضخيم نمكي در كف و بستر درياچه را از مهم‌ترين مشكلات كنوني اين درياچه بيان كرد.
وي افزود: ازسال آبي 75 – 74 تاكنون ارتفاع سطح تراز آب درياچه اروميه سير نزولي پيدا كرده و در طول 13 سال بيش از شش متر كاهش داشته است كه نياز به يك عزم ملي و منطقه‌اي براي نجات اين اكوسيستم با ارزش و بحران‌زده است.
معاون محيط طبيعي و تنوع زيستي سازمان حفاظت محيط زيست در خصوص ضروري‌ترين اقدامات براي بهبود وضعيت زيست‌بوم پارك ملي درياچه اروميه گفت: در اين راستا تغيير الگوي كشت و اصلاح مديريت زراعي در راستاي افزايش بازده مصرف آب كشاورزي و استفاده از آبياري تحت فشار در اراضي كشاورزي حوزه آبريز، اختصاص حق‌آبه طبيعي پارك ملي درياچه اروميه (تأمين نياز بيولوژيك) توسط وزارت نيرو، تجديدنظر در طرح‌هاي توسعه منابع آب و عدم احداث سازه‌هاي آبي جديد با توجه به بحران درياچه، انجام مطالعات لازم به منظور انتقال آب از ساير حوزه‌ها به حوزه آبريز درياچه اروميه به خصوص از رودخانه‌هاي زاب و ارس و اجرايي كردن مديريت يكپارچه حوزه آبريز درياچه اروميه (متشكل از دستگاه‌هاي اثرگذار بر درياچه در سه استان آذربايجان غربي، آذربايجان شرقي و كردستان) ضروري است.
وي با اشاره به اينكه براساس قانون اراضي مستحدث ساحلي، عرض حريم درياچه اروميه 60 متر از آخرين نقطه پيشرفتگي آب در سال 1353 تعيين شده است، افزود: بر اين اساس در آن سال ارتفاع آب درياچه برابر با 10/1277 متر از سطح آب‌هاي آزاد بوده است كه با توجه به آمار نوسانات سطح آب درياچه اروميه مشخص مي‌شود كه سطح آب درياچه از سال آبي 45 - 46 حداقل سطح درياچه با تراز 47/1273 متر شروع و با يك روند افزايشي تا سال آبي 73 - 74 با رقوم 5/1277 ادامه يافته است.
بعد از آن در سال 74-75 ارتفاع آب درياچه به بالاترين سطح خود يعني 20/1278 رسيد، اما از سال 77 به بعد پديده خشكسالي در كشور به وقوع پيوست كه به همراه ساير عوامل تاثيرگذار ديگر، سطح تراز آب درياچه اروميه به شدت تنزل پيدا كرد، به طوري كه در طول 13 سال گذشته تراز آب به 00/1272 متر يعني حدود 20/6 متر كاهش يافت كه درياچه را با يك بحران زيست محيطي مواجه كرده است.
وي با اشاره به ضرورت تدوين و اجراي برنامه آمايش سرزمين در حوزه آب‌ريز پارك ملي درياچه اروميه افزود: اجراي مصوبه كميته ارزيابي اثرات زيست محيطي پروژه ميان‌گذر جاده شهيد كلانتري توسط وزارت راه و ترابري در اسرع وقت، اجراي طرح‌هاي آبخيزداري در حوزه آب‌ريز درياچه اروميه به منظور جلوگيري از فرسايش خاك و ممانعت از رسوب‌گذاري در درياچه، تدوين طرح جامع گردشگري طبيعي (اكوتوريسم) با توجه به ظرفيت‌هاي بالقوه پارك ملي و تدوين طرح جامع مديريت پارك ملي درياچه اروميه براساس استانداردهاي اتحاديه جهاني حفاظت ضروري است.

*ميزان پس‌روي آب درياچه اروميه را بحراني كرده است
مدير ملي طرح حفاظت از تالاب‌هاي ايران ميزان پس‌روي درياچه اروميه را بحراني دانست و كاهش تراز آبي را در يك سال گذشته 95 سانتيمتر اعلام كرد.
علي نظري‌دوست مدت اجراي طرح ملي و سند راهبردي درياچه اروميه را هفت ساله عنوان كرد و افزود: سه سال از مدت طرح به مطالعه و جمع‌آوري اطلاعات طي شده و سند راهبردي طرح تنظيم و آماده امضا است.
وي آغاز عمليات اجرايي طرح سند راهبردي درياچه اروميه را از شهريور ماه سال‌ جاري پيش‌بيني كرده و ادامه داد: وقوع خشكسالي امسال علاوه بر تاثيرگذاري بر روند مطالعات و نتايج به دست آمده، سرعت بحران و تخريب حوزه آب‌ريز درياچه را بيشتر كرد.
نظري دوست ميزان پس‌روي درياچه را بحراني و كاهش تراز آبي را در يك سال گذشته، 95 سانتيمتر اعلام كرد و اظهار داشت: در مجموع حدود دو متر كسر تراز آبي درياچه را شاهد هستيم كه براي جبران اين كاهش نياز به 5/7 تا 8 ميليارد مترمكعب آب است.

*خطر از بين رفتن كشاورزي و كويري شدن منطقه
سلمان شفاعت، رئيس سازمان جهاد كشاورزي استان آذربايجان شرقي نيز در اين خصوص، بزرگ‌ترين خطر خشك شدن درياچه اروميه را از بين رفتن كشاورزي و كويري شدن منطقه دانست و گفت: سازمان جهاد كشاورزي اصلاح راندمان مصرف آب در حوزه را در دستور كار دارد كه در اين خصوص، 30 هزار هكتار از اراضي اين حوزه به آبياري قطره‌اي مجهز شده‌اند.

*تبديل 120 هزار هكتار از اراضي حاشيه درياچه اروميه به شوره‌زار
مديركل حفاظت محيط زيست آذربايجان شرقي گفت: در چند سال اخير بيش از 120 هزار هكتار از اراضي حاشيه درياچه اروميه به شوره‌زار تبديل شده كه اين موضوع مي‌تواند زنگ خطري در كويري شدن منطقه باشد.
بيوك رئيسي با اشاره به تنوع زيستي پارك ملي درياچه اروميه و وجود 548 گونه گياهي، 239 گونه پرنده و 27 پستاندار در آن اظهار داشت: 60 درصد از مساحت درياچه، 50درصد جوامع انساني و 31 درصد حوزه آب‌ريز درياچه در مديريت استان آذربايجان شرقي قرار دارد كه تبعات ناشي از بحران درياچه تأثيرات بيشتري را به استان وارد مي‌كند.
وي با اشاره به مصرف بالغ بر 87 درصدي آب حوزه آب‌ريز درياچه در مصارف كشاورزي و راندمان پايين آن در اين خصوص افزود: در چند سال اخير بيش از 120 هزار هكتار از اراضي حاشيه درياچه به شوره‌زار تبديل شده كه اين موضوع مي‌تواند زنگ خطري در كويري شدن منطقه، شور شدن خاك‌ها، خشكيدن قنات‌ها و از بين رفتن كشت و زرع در منطقه باشد.
مديركل حفاظت محيط زيست آذربايجان شرقي لزوم مديريت يكپارچه و فرابخشي، پردازش به حفاظت از خاك و پوشش گياهي، كمك علمي و انتقال دانش‌هاي نوين و تجارب كشورهاي مبتلابه را مكمل مطالعه‌هاي پروژه حفاظت از تالاب‌ها و نياز طرح دانست.
مديركل حفاظت محيط زيست آذربايجان شرقي نيز با اشاره به كاهش 42 درصدي بارندگي نسبت به سال گذشته در استان گفت: اين امر سبب تشديد بحران كم‌آبي درياچه اروميه و ايجاد بحران در تالاب‌هاي اطراف آن شده است.
رئيسي مي‌گويد: بحران‌هاي ناشي از خشكسالي و كم توجهي به مديريت منابع آب، خشك شدن درياچه اروميه و صدها اثر سوء ناشي از اين بحران را سبب شده و تبعات منفي آن گريبانگير زيست‌مندان درياچه و جوامع مسكوني حاشيه تالاب شده است.

*بررسي مديريت بحران درياچه اروميه در سفر دوم رياست جمهوري
معاون استاندار آذربايجان شرقي نيز بحران درياچه اروميه را فاجعه‌اي انساني تعبير كرده و مي‌گويد: بخش عمده معيشت ساكنان حوزه درياچه كشاورزي است كه در سال‌هاي اخير با خطر جدي مواجه شده و آثار آن به خوبي در شبستر و آذرشهر مشاهده مي‌شود.
وي با نامشخص اعلام كردن مرز ساحل درياچه و تغييرات مداوم آن، سرمايه‌گذاري در منطقه را نامطمئن و هزينه‌بر اعلام كرد و اظهار داشت: بحران درياچه اروميه با تمام تالاب‌هاي كشور فرق مي‌كند، زيرا جوامع انساني حاشيه درياچه بيشتر از ديگر موجودات زنده منطقه تحت‌تأثير اين بحران قرار دارند.
علي مسجدي با اعلام اينكه هنوز در خصوص علت اصلي اين مشكل اتفاق نظر وجود ندارد، گفت: معتقديم علاوه بر انتقال تجربه كشورهايي كه با چنين بحران‌هاي مواجه بوده‌اند، اقدامات عملي و اجرايي نيز بايد در اين زمينه آغاز شود.
وي بر آمادگي استانداري آذربايجان شرقي بر تأمين منابع مالي اجراي پروژه تأكيد كرد و اظهار داشت: برابر هماهنگي‌هاي به عمل آمده، موضوع مديريت بحران درياچه اروميه در سفر دوم رياست محترم جمهوري به استان مورد بررسي قرار خواهد گرفت زيرا حل بحران درياچه اروميه نياز به مديريت فرااستاني و يكپارچه دارد.
درياچه اروميه از نظر سطح آب‌هاي آزاد، بيستمين درياچه جهان از لحاظ وسعت و شورترين بعد از بحرالميت محسوب مي‌شود. طول درياچه از 130 تا 146 كيلومتر و عرض آن از 58 كيلومتر تا 15 كيلومتر (بين كوه زنبيل و جزيره اسلامي) متغير است.
حجم آب درياچه اروميه در مساحت 5 هزار و 822 كيلومتر مربع و با عميق متوسط 4/5 متر بالغ بر 31 ميليارد مترمكعب برآورد شده است.
حوزه آب‌ريز درياچه اروميه داراي 52 هزار و 47 كيلومتر مربع بوده كه در استان‌هاي آذربايجان غربي، شرقي، كردستان و قسمت بسيار كمي نيز در كشور تركيه است.
منابع تأمين كننده آب اين درياچه شامل ،جريان‌هاي سطحي رودخانه‌ها، جريان‌ آب‌هاي زيرزميني و بارش مستقيم به سطح درياچه، آب‌هاي سطحي شامل 14 رودخانه دائمي، هفت رودخانه فصلي و 39 جريان سيلابي است. دبي اين رودخانه‌‌ها نوسانات بسياري دارد به طوري كه زرينه‌رود با متوسط آورد 2 هزار ميليون مترمكعب و سطح حوضه‌اي برابر با 12 هزار كيلومتر مربع ،بزرگ‌ترين و آذرشهرچاي با متوسط آورد 34 ميليون مترمكعب و سطح حوضه‌اي برابر با 300 كيلومتر مربع كوچك‌ترين رودخانه دائمي اين حوضه محسوب مي‌شود.
.............................................................
گزارش: وحيد زينالي و امير كريم‌زاد‌شريفي
خبرنگاران خبرگزاري فارس در تبريز
.............................................................
انتهاي پيام/ش
دوشنبه 11 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 250]