آشنايي با علائم و نشانه هاي وبا و راه هاي پيشگيري از آن بيمار شما ممنوع الملاقات است

واضح آرشیو وب فارسی:واحد مرکزي خبر: آشنايي با علائم و نشانه هاي وبا و راه هاي پيشگيري از آن بيمار شما ممنوع الملاقات است
دكتر ايرج خسرونيا*

وبا يك بيماري عفوني حاد و مخصوص انسان است كه در هيچ حيواني ديده نشده است. اين بيماري توسط «ويبريو كلرا» ايجاد مي شود. قدرت انتشار سريع و مبتلا شدن تعداد زيادي از مردم و مردن تعداد زيادي از بيماران در مدت كوتاه از مهم ترين عوارض اين بيماري است. وبا از زمان هاي بسيار دور در هند و پاكستان وجود داشته و در سال 1817 در سـايـر نقـاط منتـشر شـد. در اوايل قرن نوزدهم بسياري از كشورها، از اين بيماري رهايي نداشتند. در همان سال ها و در طول يك همه گيري در لندن، رابطه مصرف آب آلوده و اين بيماري حاد عفوني مشخص شد.

در قديم به علت كشتار و مرگ ومير فراوان اين بيماري، آن را يك بلاي آسماني مي دانستند. دو بيوتيپ مشخص از اين بيماري وجود دارد كه يكي به نام «كلاسيك» و ديگري «التور» ناميده مي شود. اين ميكروب در اثر خشكي به سرعت نابود مي شود ولي در محل مرطوب يك تا چند هفته زنده مي ماند. در آب صاف تا يك ماه زنده مي ماند، ولي در آب هاي آلوده كه محتوي مواد معدني هستند پس از 24 ساعت كشته مي شود. در حرارت مرطوب 55 درجه در مدت 15 دقيقه نابود مي شود. در محيط اسيدي به خصوص در محيط اسيدي معده پس از چند دقيقه از بين مي رود، ولي در بيماراني كه از آنتي اسيدها استفاده مي كنند به دليل ازبين رفتن اسيد معده، اين ميكروب سريعاً به روده باريك رسيده و تكثير پيدا مي كند.

بنگلادش، برمه، اندونزي، فيليپين، تايلند و چين جزء كانون هاي آندميك بيماري محسوب مي شود. اكثر نقاط كشور ما كانون بومي اين بيماري نبوده و در اكثر مواقع از كشورهاي شرق ايران وارد مي شود. در سال 1344 بيماري از كشورهاي شرقي به ايران وارد شد و اكثر استان هاي سيستان و بلوچستان، كرمان و گلستان را گرفتار كرد. در همه گيري سال 1356، اكثر شهرهاي شمالي ايران را دربرگرفت و در سال 1358 اين بيماري بيشتر در تهران، ورامين و اطراف تهران خودنمايي مي كرد.

همان طور كه قبلاً گفته شد وبا مخصوص انسان است و ويبريون در مدفوع و مواد استفراغ شده بيماران به مقدار زياد وجود دارد كه در محيط خارج منتشر و سبب آلودگي مي شود. حاملان در دوران نقاهت، حاملان سالم و كساني كه دوران نهفتگي بيماري را مي گذرانند، نقش عمده يي در انتشار بيماري دارند. حاملان سالم ممكن است در يك همه گيري تا 70 درصد جمعيت را درگير كنند و تا هشت روز ميكروب وبا را از راه مدفوع دفع كنند، بدون اينكه علائم بيماري را داشته باشند. مدفوع آب برنجي بيماران حاوي يك ميليارد ميكروب وبا است، به طوري كه يك بيمار مي تواند در يك ساعت، يكصد تا هزار ميليارد ويبريون وبا را دفع كند. پژوهشگران انگليسي و بنگلادشي با انجام تحقيقاتي دريافته اند كه ميكروب وبا درفواصل همه گيري هاي وبا، روي خزه ذره بيني درآب زندگي مي كند و در ماه هاي شروع بيماري، خود را رها و انسان ها را آلوده مي كند. باكتري وبا در طول سال روي پروتئيني كه خزه با كمك نور خورشيد مي سازد، به زندگي خود ادامه مي دهد. انتقال بيماري ممكن است در اثر تماس مستقيم با بيمار يا به طور غيرمستقيم از راه مصرف مواد غذايي (شير، سبزيجات، ميوه آلوده يا غذاهاي دريايي) يا نوشيدن آب آلوده ايجاد شود. مگس با نشستن برمدفوع آلوده به صورت مكانيكي سبب آلوده شدن ميوه جات مي شود. لباس مرطوب و خيس چند روز تا چند هفته ميكروب را درخود نگه مي دارد. 90 درصد بيماران پس از درمان بين 7 تا 14 روز از عامل بيماري وبا پاك مي شوند. فقدان شرايط بهداشتي، تراكم جمعيت، فقر غذايي، رطوبت بالا يا گرمي هوا و وجود حشرات در انتشار بيماري نقش عمده يي دارند. از مهم ترين مناطق همه گيري در قرن بيستم، بنگال و مصر را مي توان نام برد كه در مصر 32 هزار نفر به بيماري مبتلا شده و20 هزار نفر فوت كردند. در اكثر موارد آلودگي با علائم باليني همراه نيست يا تنها به شكل اسهال خفيف و معمولي خودنمايي مي كند. در وباي كلاسيك اشكال خفيف و بدون نشانه 5 تا 10 برابر بيشتر از مواردي است كه نياز به بستري شدن در بيمارستان داشته باشد. در عفونت نوع التور كه بيشتر افراد اين بيماري را كسب مي كنند، درمقابل يك مورد شديد 25 مورد خفيف ديده مي شود. ميكروب وبا وقتي موجب بيماري مي شوند كه تعداد زيادي از اين ميكروب وارد بدن شوند و زنده از سر معده عبور كنند در روده كوچك تكثير مي يابند و سم (آنترتوكسين) ترشح كنند. براي ايجاد بيماري (با توجه به حساسيت ميكروب به اسيد معده) بايد تعداد زيادي از اين ميكروب را بلعيد. گاهي ديده شده است كه خوردن 10 ميليارد ميكروب باعث بيماري نمي شود. سم ميكروب باعث تغييراتي در مخاط روده كوچك شده و موجب كاهش جذب منابع و افزايش ترشح فعال خواهد شد. در يك پژوهش رابطه اسهال و وضع تغذيه در گروه وسيعي از بيماران وبايي بررسي شده است. 95 درصد از بالغان و اطفالي كه بيماري باليني دارند از نظر وزن و قد از متوسط قابل انتظار پايين تر هستند و كساني كه سوءتغذيه دارند، در 30 تا 70 درصد موارد، دوره بيماري شديدتري دارند.

نشانه هاي بيماري در افراد مختلف متفاوت است و به نوع ژنوتيپ ميكروب نيز بستگي دارد، اما در اكثر مواقع بيماري با اسهال آبكي شديد بدون زورپيچ و كرامپ روده يي تظاهر مي كند. در آغاز مدفوع قهوه يي و شامل مواد مدفوعي است، اما به زودي خاكستري رنگ شده و ظاهر آب برنجي با بوي خاص پيدا مي كند. استفراغ بعد از استقرار اسهال پيدا مي شود. اسهال شديد موجب اتلاف مقادير زيادي مايع (1 تا 30 ليتر در روز) و درنتيجه كمبود مايع در بدن مي شود. پوست بدن سرد مي شود، چشم ها در حدقه فرو رفته، نبض غيرقابل لمس و فشار سقوط پيدا مي كند، صدا ابتدا خشن مي شود و به تدريج از بين مي رود، درجه حرارت ممكن است ابتدا طبيعي يا كمتر از طبيعي باشد، ادرار در ابتدا كم و سپس قطع خواهد شد.

مرگ ممكن است بعد از چهار ساعت كه از اسهال مي گذرد، اتفاق افتد و گاهي علائم بيماري بعد از درمان به مدت چهار تا هفت روز ادامه پيدا كند.

يك بار مبتلا شدن به وبا، تنها مصونيتي كوتاه مدت است. در بعضي كشورها مانند بنگلادش و امريكا كساني كه به بيماري مبتلا مي شوند، سال ها به بيماري مقاوم مي شوند. درمان وبا در ساعت هاي اول سهل و آسان و با جايگزيني آب و الكتروليت هاي از دست رفته و جذب آنتي بيوتيك انجام مي شود و اگر درمان قبل از ايجاد عوارض انجام بگيرد، هيچ گونه عوارضي به جاي نمي گذارد.

پيشگيري

هر كشوري مكلف است بروز اولين مورد بيماري يا شيوع آن را سريعاً به كشورهاي همسايه و سازمان بهداشت جهاني اطلاع دهد و از مسافرت افراد بيمار به ديگر كشورهاي همجوار جلوگيري كند.

رعايت كامل اصول بهداشتي، تنها راه مطمئن پيشگيري از وبا است. آب بايد جوشيده يا كلرينه شود. شير و غذاهاي آماده بايد پس از گرم كردن مصرف شود. از بين بردن حشرات و دور نگهداشتن مواد غذايي از دسترس مگس، گندزدايي سبزي و ميوه جات با محلول پركلرين يك در 10 هزار به كنترل بيماري كمك مي كند. اولين قدم در كنترل بيماري وبا، تشخيص سريع باليني و آزمايشگاهي و جدا كردن بيماران و افراد ناقل است. وسايل بيمار بايد به طور كامل گندزدايي شود. رعايت كامل جداكردن (ايزولاسيون) در مورد بيمار به عمل آيد و ملاقات او ممنوع شود. واكسن هاي ساخته شده از باكتري كشته شده در زير پوست مصونيتي كوتاه مدت ايجاد مي كند.

اخيراً واكسن هايي ساخته شده كه حاوي چهار ميليارد گونه اوگاوا، چهار ميليارد گونه اينابا و 5/0 ميلي گرم هيدروكسيد آلومين است. واكسن خوراكي هم نوعي تلاش براي جلوگيري از انتشار بيماري در مناطق آندميك و آلوده است. به طور كلي با توجه به واگيري و شيوع بيماري و عوارض شديد، به خصوص مرگ بيماران رعايت اصول بهداشتي، برطرف كردن سوء تغذيه، رعايت كشت سبزيجات، كاهو و ميوه جات، عدم مصرف كود انساني، عدم مصرف آب آلوده در مزارع، رعايت اصول بهداشتي به خصوص در موقع اجابت مزاج و سمپاشي مناطق آلوده بسيار كمك كننده خواهد بود. هشدار به مردم به خصوص در شروع بيماري وبا در كم شدن آن بسيار سودمند خواهد بود.

*متخصص بيماري هاي داخلي-گوارش
دوشنبه 11 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: واحد مرکزي خبر]

[مشاهده در: www.iribnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 147]