نعمت بزرگي به نام پدر و مادر

واضح آرشیو وب فارسی:کيهان: نعمت بزرگي به نام پدر و مادر
علي اسعدي
مدرنيته و زندگي صنعتي و ماشيني هرچند دستاوردهاي مهمي را در زمينه توسعه رفاه و آسايش و پيشرفت و آباداني به همراه داشته و زمينه ساز ارتباط هرچه سريعتر و بهتر آدميان شده اما در عرصه همبستگي اجتماعي و تقويت اخلاق و معنويت و تعميق احساس و عاطفه عملكرد خوبي از خود نشان نداده است.
انسان هاي اين عصر پيش از آنكه به ديگران بينديشند به فكر منافع خويشند و ارتباطات و تعلقات خويش را براين اساس تنظيم مي كنند. آنچه در عمل شاهد آن هستيم اين است كه رشد صنعتي، انسان ها را تا حد دهكده جهاني به هم نزديك كرده اما قلب ها را از هم دور نموده است.
توجه به آموزه هاي ديني در چنين شرايطي به ما كمك مي كند تا در عين بهره وري از فوايد ارزشمند صنعت و تكنولوژي، از آفات مخرب آن در امان بوده و زندگي خويش را بر مبناي عقلانيت، معنويت و عواطف متعالي وانساني سامان بخشيم.
يكي از اين آموزه ها كه نقش محوري در تربيت، همبستگي، معنويت، اخلاق و دوام و پايداري جامعه دارد احترام به والدين است. بي شك توسعه فرهنگ احترام به والدين نيازمند شناخت هرچه بيشتر مقام آنان و آثار و بركات دنيوي و اخروي نيكي به آنان است و بدون شناخت دقيق حقوق آنان به گفتارها و رفتارهاي شعاري، پوچ و تهي درباره آنان دچار خواهيم شد؛ چه آنكه شاهديم آنان كه به روز مادر با نگاه شعاري مي نگرند احترام و اهميت به والدين را فقط در همين روز محدود مي كنند اما در نگاه معرفتي و عميق نه يك روز كه هر روز روز مادر است و هر لحظه حق مادر را بايد عظيم شمرد.
اين مقاله كوششي است درجهت شناساندن آثار و بركات دنيوي و اخروي احسان به والدين. باشد كه در پيشگاه الهي مقبول افتد و درنظر آيد.
اهميت احسان به والدين
قرآن كريم نسبت به مسئله نيكي به پدر و مادر اهميت خاصي قايل شده به گونه اي كه چندين بار بلافاصله پس ازمسئله مهم توحيد، عبادت الهي و عدم شرك به او، به نيكي نسبت به پدر و مادر سفارش كرده است. چنان كه در آيه 23 سوره اسراء مي خوانيم: «و پروردگارت فرمان داد كه جز او را عبادت نكنيد و به پدر و مادر نيكي كنيد.» و در آيه 36 سوره نساء آمده است: «عبادت كنيد خدا را و چيزي را شريك او قرار ندهيد وبه پدر و مادر نيكي كنيد.»
فخر رازي درباره حكمت اينكه بعد از امر به عبادت الهي بلافاصله مسئله احسان به والدين ذكر شده چند دليل مي آورد كه نشانگر عظمت مقام والدين است كه به طور خلاصه چنين است:
اول: اينكه نعمت هاي خداوند بالاترين نعمت ها بر بنده است و بعد از پروردگار عالم، پدر و مادر سبب وجود فرزند هستند. پس شكر اولين نعمت كه خداوند است واجب و پس از آن شكر برترين نعمت هاي عالم يعني پدر و مادر واجب مي شود.
دوم: خداوند مؤثر حقيقي وجود انسان است و پدر و مادر، مؤثر وجود او در ظاهر، پس آن جاكه مؤثر حقيقي ذكر شده بعد از آن مؤثر ظاهري را ذكر نموده است.
سوم: خداوند در مقابل نعمت هايش از بنده چيزي نمي خواهد پدر و مادر هم در مقابل نعمت خود از فرزند چيزي طلب نمي كنند و از اين جهت نعمت آنها شبيه يكديگر است.
چهارم: خداوند نعمت خود را از بنده اش دريغ نمي كند اگرچه بنده، بزرگترين گناهان را انجام داده باشد همچنين پدر و مادر هرچند فرزندشان به آنان بد كرده باشد نعمت و فداكاري خويش را از او دريغ نمي كنند.
پنجم: پدر دلسوز، در مال فرزند تصرف مي كند تا سود بيشتري عايد فرزندش شود و از ضايع شدن مال او جلوگيري مي كند خداوند نيز در اعمال عبادي بنده خود تصرف مي كند و آن را از ضايع شدن حفظ مي كند.
در آيه 23 سوره اسراء خداوند با عبارت «و قضي ربك» فرمان تأكيدي خود را نسبت به احسان به والدين اعلام مي دارد. چه آنكه «قضي» مفهوم مؤكدتري از امر دارد و فرمان قطعي و محكم را مي رساند.
مطلق بودن «احسانا» و «والدين» و بدون قيد آوردن آن در آيه، تأكيد ديگري بر اين اهميت است به گونه اي كه شامل همه گونه احسان و نيكي مي شود و هر پدر و مادري را حتي اگر كافر باشند دربرمي گيرد. و نكره بودن احسان (احساناً)- كه در اين گونه موارد براي بيان عظمت مي آيد- تأكيدي مضاعف در آيه است.
«باء» در بالوالدين نيز لطافتي ديگر از آيه را به تصوير مي كشد چراكه احسان غالباً با «الي» متعدي مي شود اما گاهي به وسيله «باء» متعدي مي گردد كه مي تواند اشاره به احسان مستقيم وبدون واسطه به والدين باشد. و اين محبت بيشتر و عميق تري را مي رساند و تأكيدهاي گذشته را در اين باره تكميل مي كند.
چنين تأكيد و اهميتي در قرآن در مسئله احسان به والدين باعث شده كه در روايات شاهد مهمترين تعابير درباره احسان به آنان باشيم چنان كه امام علي(ع) نيكي به والدين را بزرگترين واجب دانسته اند:
«بر الوالدين اكبر فريضه» و پيامبر(ص) آن را عملي دانستند كه جاي جهاد (كفايي) را مي گيرد و پاداش آن را دارد: « بر الوالدين يجزي عن الجهاد». امام علي(ع) نيكي به والدين را در زمره بهترين خصلت ها معرفي كردند: «بر الوالدين من اكرم الطباع» و امام صادق(ع) در كنار نماز اول وقت و جهاد در راه خدا، نيكي به والدين را از بهترين اعمال ياد كردند: «افضل الاعمال الصلاه لوقتها و بر الوالدين و الجهاد في سبيل الله» و در روايتي ديگر نيكي كننده به پدر و مادر سرسلسله نيكان و سيد و سرور آنان در قيامت معرفي شده است:
بركات احسان به والدين
نيكي به پدر و مادر از جمله فضايلي است كه ثمرات ارزشمند آن جداي از قيامت، در همين دنيا نصيب انسان مي شود. روايات معصومين(ع) كه تبيين كننده قرآن كريم اند به تفصيل به اين آثار اشاره كرده اند كه گزارشي از آن در حد اين مقال ارائه مي شود.
- لذت زندگي: چه بسيار كساني كه از جهت قدرت مالي و امكانات زندگي در سطح خوبي قرار دارند اما از زندگي خود لذت و بهره لازم را نمي برند بلكه پيوسته در افسردگي، پريشاني و نگراني و كشمكش هستند. از اين رو كساني كه لذت را فقط در امور مالي و منافع شخصي تفسير مي كنند سخت در اشتباهند و ره به بيراهه مي روند. خداوند لذت زندگي را قرين خدمت به بندگان خدا، معنويت و مهرورزي قرار داده است تا انسان ها با حساسيت نسبت به سرنوشت يكديگر اجتماع خويش را سامان دهند و جامعه از فرد محوري و بي تفاوتي و تك روي كه آفت جوامع است نجات يابد. براساس حديث پيامبر اكرم(ص) نيكي به پدر و مادر باعث لذت زندگي مي شود: «لذه العيش في البر بالوالدين».
و در حديث ديگري از ايشان روايت شده: «خداوند چهار چيز را در چهار چيز قرار داده است: بركت علم را در احترام استاد، بقاي ايمان را در تعظيم خداوند، لذت زندگي را در نيكي به پدر و مادر و آزادي از جهنم را در آزار نرساندن به مردم.»
- طول عمر: كوتاهي عمر رابطه نزديكي با گناه و سركشي، و افزايش عمر با انجام حسنات و خيرات دارد. قرآن كريم روايتگر سرنوشت اقوام و ملت هايي است كه به واسطه طغيان و سركشي ريشه كن شدند در حالي كه از وضعيت مادي خوبي برخوردار بودند. در آيه ششم سوره انعام خداوند به كافران«... نديده اند كه پيش از آنان چه بسيار امت ها را هلاك كرديم. امت هايي كه در زمين به آنان امكاناتي داديم كه براي شما آن امكانات را فراهم نكرده ايم... پس ايشان را به سزاي گناهانشان هلاك كرديم...»
در روايات بسياري از معصومين(ع) به نقش حسناتي چون صدقه، صله ارحام، نيكي به والدين و... در طول عمر اشاره شده است. حنان بن سدير گويد: باميسر نزد امام صادق(ع) بوديم. سخن از صله رحم شد. حضرت فرمود: «اي ميسر مرگت بيش از يكي دو دفعه فرا رسيد ولي خداوند همه آنها را به تأخير افكند زيرا صله رحم مي كردي. اگر بخواهي عمرت زياد شود به پدر و مادرت نيكي كن.»
- وسعت روزي: شكر نعمت مايه فزوني آن و كفر نعمت مايه زوال و نابودي است. «لئن شكرتم لازيدنكم و لئن كفرتم ان عذابي لشديد اگر شكر كنيد خداوند نعمت هاي شما را زياد مي كند و اگر ناسپاسي كنيد (بدانيد) كه عذاب من بسي شديد است» در سوره نحل خداوند شهري را مثل زده است كه در امن و امان بود و روزيش از هر سو فراوان مي رسيد. اما ساكنانش نعمت هاي خدا را ناسپاسي كردند و خداوند هم به سزاي اعمالشان طعم ترس و گرسنگي را به آنان چشانيد.
يكي از بزرگترين نعمت هاي خداوند بر انسان نعمت پدر و مادر است. آنان كه پس از حق الهي بر انسان بزرگترين حق را بر گردن انسان دارند. از اين رو خداوند پس از فرمان سپاس از خويش، بر تشكر از والدين تأكيد مي ورزد: «ان اشكر لي و لولديك».
رسم دينداري، ادب و جوانمردي اقتضا مي كند كه با نيكي به آنان شكر نعمت وجود آنان را به جاي آوريم در اين صورت علاوه بر اداي ادب و عمل به فرمان الهي از بركات آن كه يكي از آنها وسعت رزق و روزي است برخوردار مي شويم.
در روايات معصومين(ع) به وضوح به رابطه احسان به والدين با وسعت روزي اشاره شده است پيامبر مهر و خوبي فرمودند: «كسي كه از طول عمر و وسعت روزي خشنود مي شود بايد به پدر و مادر نيكي كند؛ زيرا نيكي به آنان جزو فرمانبرداري الهي است».
آمرزش گناهان: در فرهنگ قرآن عوامل متعددي مايه آمرزش گناهان است، از جمله: اطاعت از خدا و رسول او (آل عمران 30.)، پيشتازي درايمان (شعراء. 51) ياد خدا و استغفار پس از لغزش (آل عمران . 15): نيك انديشي، انفاق و شكيبايي و... اطاعت از والدين و احسان به آنان نيز اطاعت فرمان الهي است كه خود فرمود: «و بالوالدين احسانا.» از اين رو پيامبر اسلام (ص) فرمودند: نيكي به پدر و مادر طاعت الهي است». از اين رو مايه آمرزش گناهان و كفاره معصيت ها است. از امام سجاد (ع) روايت شده است كه: «مردي به محضر رسول خدا (ص) شرفياب شد و گفت: اي پيامبر خدا! كار زشتي نيست مگر آنكه آن را انجام دادم. آيا توبه اي براي من هست؟ پيامبر فرمود: آيا از والدينت كسي زنده است؟ گفت: پدرم.
فرمود : برو به او نيكي كن. فرمود: اگر مادرش زنده بود و به او نيكي مي كرد زودتر توبه اش قبول مي شد.»
در حديث ديگري از پيامبر (ص) آمده است: «هر كس در خدمت پدر و مادر خود آمرزيده نشود خداوند او را ]از خود[ دور كند.»
دوشنبه 11 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: کيهان]

[مشاهده در: www.kayhannews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 219]