دلایل سقوط امیرکبیر

واضح آرشیو وب فارسی:سایت دانلود رایگان: اميرکبير مظهر هوش خارق العاده و استعداد فطري طبقه سوم جامعه يعني نجيب ترين طبقه از جامعه ي ايراني بود. او با اصلاحات خود نشان داد که اگر وسايل تعليم و تربيت صحيح براي طبقه سوم فراهم باشد , آنها عظمت ايراني را احيا خواهند کرد. اصلاحات امير کبير در زمينه هاي مختلف چون امور مالي ، وضع نظامي ، توسعه فرهنگ و بعد از اينکه توجه به مسائل اقتصادي و اوضاع اداري صورت گرفت (شميم : 1379)
بطور کلي اصلاحات امير کبير داراي سه منبع مخالف بود که مجموعه ي اينها زمينه را براي سقوط وي فراهم کردند.
1- اکثريت خانواده ي سلطنتي به خصوص مهد عليا و مقامات پيشين ديوان سالاري
2- کشورهاي استعماري چون روسيه و انگليس و حکام طرفدار آنان
3- علما (کمالي : 1381، صفحه 100)

- مخالفين اول : براثر اصلاحات فوق الذکر که امير کبير در کليه شئون کشوري و لشکري داشت ، قدرت او در نظر درباريان جلوه گر شد ، بعد از آنکه مستمريهاي گزاف آنان قطع گرديد ، در برابر او صف آرايي کردند و در برانداختن وي تلاش کردند. مهدعليا مادر شاه نيز که قدرت خود را ازدست رفته ميديد به همکاري آنان شتافت. اين افراد با چرب زباني افکار شاه را تحت تأثير قرار دادند و فرمان عزل امير توسط شاه صادر شد (شميم: 1379)

- مخالفين دوم: ازآنجا که امير براي اصلاح وضع اداري و هيئت حاکم هر پيچ و مهره اي را که مضر بود ، کنار مي گذاشت و آنرا عوض ميکرد ، عدم برقراري رابطه با کشورهاي استعماري و سياست خارجي امير که در جهت مخالفت با کهنه پرستان و مفسده کاران بود ، يکباره تعادل جامعه را به هم زد و زمينه ي سقوط وي رافراهم کرد.
مقاومت اميرکبير در مقابل انگليس و روسيه آنها را وادار به واکنش کرد. انگليسي ها دشمن سرسخت اميرکبير بودند و در مقابل اصلاحات او بيکار ننشستند و براي اخلال در کار او اقداماتي کردند ، مثل اعزام جاسوس به مناطق مختلف ايران براي مقابله با قدرت مرکزي و تحريک سني ها در قندهار و ايجاد کشمکش بين حاکم هرات و قندهار که هردو طرفدار ايران بودند. اين دو کشور استعماري که منافع خود را در ايران از دست رفته مي ديدند ، به تحريک عوامل داخلي علي امير پرداختند. (حسني:1363، صفحه212-220)

- مخالفين سوم : علما بودند که اگر اصلاحات امير در جهت کاهش اقتدار علما بود ، آنرا نمي پذيرفتد و فعالانه نسبت به آن واکنش نشان ميدادند. (کمالي :1381،صفحه 100)اميرکبير مردي اصلاح طلب بود و با دخالت سياسي روحانيون به شدت مخالف بود. وي متزلزل کردن قدرت روحانيون را از مهمترين فصول برنامه ي سياست داخلي خود قرار داد. اقدامات امير عليه امام جمعه آن روز که با روسها و انگليس رابطه داشت را نيز نبايد ناديده گرفت. از ديگر اقدامات امير خلع لباس روحانيون نالايق بود. لذا اين اقدامات امير زمينه را براي تشديد کدورت بين روحانيت و او تشديد کرد. (آدميت :صفحه 187-189)اصلاحات يکباره امير کبير که به ضرر منافع اقليت بود ، را نيز
نمي توان بي تأثير دانست. اشتباه خود اميرکبير اين بود که بر خلاف امر شاه ، که يکي از برادرانش را به حکومت قم فرستاده بود ، وي را به تهران خواند. شاه او را براي دومين بار به قم فرستاد و از اين اقدام امير سخت ناراحت شد. (راوندي: 1375، 507)
به طور کلي کارشکني هايي که در مقابل اميرکبير صورت گرفت ، تحريک تمام زمينه هاي مساعد داخلي براي تقابل با وي و همدستي روسيه و انگليس با خاندان سلطنتي عوامل اصلي سقوط وي به شمار ميرود. در اين ميان نبايد از تأثير روحانيون غافل ماند. شايد اگر اين وزير 20سال بيشتر فعاليت مي کرد مي توانست مرداني وفادار چون خود تربيت بکند.

منابع : شميم ، علي اصغر ، ايران در دوره ي سلطنت قاجار، انتشارات زرياب ، تهران 1379
کمالي ، مسعود، جامعه مدني، دولت و نوسازي در ايران معاصر، مترجم: کمال پولادي ، انتشارات باز، تهران1381
راوندي ، مرتضي، تاريخ اجتماعي ايران، انتشارات اميرکبير، تهران1375، جلد دوم
حسني، صديقه، بررسي اجتماعي اقدامات ضد استعماري اميرکبير و اثرات آنها در سقوط وي ، پايان نامه 1363
آدميت ،فريدون ،اميرکبير و ايران ، انتشارات خوارزمي ،تهران ،چاپ پنجم

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت دانلود رایگان]

[مشاهده در: www.freedownload.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 192]