تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1835078702
گفت وگوی خبرآنلاین با پسر نخست وزیر شاه / اشتباهات مصدق، نقش آیت الله بروجردی و کاشانی در 28 مرداد
واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین: تاریخ - گفت وگوی گروه تاریخ خبرآنلاین با ایرج امینی، فرزند دکتر علی امینی، نخست وزیر رژیم شاه هومان دوراندیش - "ایرج امینی فرزند دکترعلی امینی نخست وزیر رژیم شاه است. وی کارشناس ارشد علوم سیاسی است و در سال های آخر حکومت شاه، سفیر ایران "در تونس بود که البته با روی کار آمدن دولت ازهاری از سمت خود استعفا کرد. امینی تا کنون کتاب هایی چون " بر بال بحران " ( شرح زندگی سیاسی علی امینی ) و " ناپلئون و ایران " را منتشر کرده است. ایرج امینی سال گذشته در مصاحبه با یکی از رسانه های خارج از کشور، کودتای 28 مرداد را قیام مردم ایران علیه دکتر مصدق نامید. استدلال اصلی امینی در اثبات این مدعا این است که پس از انحلال مجلس توسط مصدق، محمدرضا شاه حق داشت که نخست وزیر را عزل کند. هم از این رو مصدق در سه روز پایانی حکومتش، قانوناً نخست وزیر ایران نبود. بنابراین حادثه 28 مرداد، قیام مردم علیه کسی بود که به صورت غیر قانونی بر مسند نخست وزیری باقی مانده بود. اما امینی در این مصاحبه، اگر چه تاکید می کند که مصدقی نیست اما سخنان پیشین خود را کاملاً تعدیل کرد و بابت اظهار نظر قاطعانه اش درباره غیر قانونی بودن دولت مصدق و کودتا نبودن واقعه 28 مرداد، از مردم ایران عذرخواهی کرد. متن زیر بخشی از گفتگویی مفصل با فرزند 76 ساله آخرین نخست وزیر مستقل رژیم پهلوی است. ******* شما به عنوان یکی از منتقدان دکتر مصدق، مهمترین اشتباهات سیاسی وی را چه می دانید؟ من گر چه هیچ وقت مصدقی نبوده ام اما دکتر مصدق برای من شخصیت محترمی است. من بیشتر طرفدار شخصیت هایی هستم که حاضرند حتی از آبروی خودشان برای تامین منافع مملکت بگذرند. متاسفانه دکتر مصدق وجیه المله بودن خودش را به حفظ منافع مملکت ترجیح می داد. عملکرد مصدق از آغاز عمر سیاسی اش این گونه بود. مثلاً مصدق در زمان رضا شاه، مخالف ساختن راه آهن بود. او معتقد بود که انگلیسی ها ممکن است از راه آهن ما استفاده کنند. البته این طور هم شد ولی علت این امر، وقوع جنگ جهانی بود. راه آهن چیزی بود که ایران به آن احتیاج داشت. از این که بگذریم، بزرگترین ایراد من به دکتر مصدق، مربوط به سیاست های وی در مساله ملی شدن نفت است. مصدق را باید از جیث ملی کردن صنعت مفت تحسین کرد. ملی شدن صنعت نفت، به حق، نام و شخصیت مصدق را در سایر کشورهای جهان سوم هم مطرح کرد. اما ایراد من به دکار مصدق این است که او مساله نفت را حل نکرد. در آن زمان پیشنهادات زیادی به دولت مصدق شد که البته برخی از آنها به صلاح مملکت نبود. برخی معتقدند مصدق باید پیشنهاد بانک جهانی را قبول می کرد. ولی من با این حرف نیز موافق نیستم؛ زیرا پیشنهاد بانک جهانی به ما دو سال فرصت می داد تا مساله نفت را موقتا حل کنیم ولی راه حل اساسی ای برای بعد از آن دو سال ارائه نمی کرد. در اسفند ماه 1331 پیشنهاد دوم چرچیل - ترومن به دولت مصدق ارائه شد. این پیشنهاد تمام اهداف قانون ملی شدن صنعت نفت را تامین می کرد. بر اساس این پیشنهاد، ایران می بایست غرامتی را مطابق حکم دادگاه لاهه به شرکت نفت ایران و انگلستان بپردازد. فواد روحانی که در آن زمان مشاور حقوقی شرکت نفت بود و بعدها کتابی هم در نقد مصدق نوشت، می گوید که مصدق پس از ارائه پیشنهاد دوم چرچیل - ترومن، گفت این بهترین پیشنهاد ممکن است و ما باید این پیشنهاد را قبول کنیم. روحانی می گوید مدتی بعد که من دوباره به دیدار مصدق رفتم، دیدم رای او کاملاً عوض شده و مخالف این پیشنهاد است. حالا چه کسانی رای مصدق را زذه بودند؟ دکتر شایگان و مهندس حسیبی که هیچ کدامشان کوچکترین تخصصی در موضوع نفت نداشتند. روحانی می گوید که مصدق گفت انگلیسی می خواهند تا ابد پول نفت ما را به عنوان غرامت بگیرند. در صورتی که آنها پیشنهاد کرده بودند ایران 25 درصد از درآمد فروش نفت خود را به عنوان غرامت به شرکت نفت ایران و انگلستان بپردازد تا اینکه دادگاه لاهه رای خود را صادر کند. آنها می گفتند هر میزان غرامتی هم که تعیین شود، ایران طی بیست سال به انگلستان می پردازد و اگر هم ایران درآمدی از فروش نفت نداشته باشد، نفت خام به انگلستان می دهد. دادگاه لاهه هم نسبت به مصدق سمپاتی داشت و زمانی که انگلستان از ایران شکایت کرد، دادگاه به نفع ایران رای داد. اگر دکتر مصدق پیشنهاد دوم چرچیل - ترومن را قبول کرده بود، اصلاً کار ما به این جا نمی رسید که 60 سال بر سر ماهیت حادثه 28 مرداد اختلاف داشته باشیم. یعنی بعضی ها بگویند 28 مرداد کودتا بود و بعضی ها هم بگویند که آن حرکت یک قیام بود. ظاهراً مصدق از ترس جنجال تبلیغاتی حزب توده و آیت الله کاشانی این پیشنهاد را رد کرد. بله، گرفتاری ما همین بود. مصدق می توانست استعفا دهد و اللهیار صالح را به جای خودش بگمارد. در این صورت مصدق با از خودگذشتگی، آن پیشنهاد را مبنای سیاست نفتی دولت قرار می داد و گامی بزرگ در مسیر تامین منافع مملکت بر می داشت ولو به قیمت گذشتن از آبروی خودش. البته این را هم اضافه کنم که شرکت های نفتی جهانی در ان زمان کوچکترین احتیاجی به نفت ایران نداشتند. زیرا پس از ملی شدن نفت و تحریم جهانی ایران، تولید عربستان سعودی، عراق و کویت آن قدر بالا رفت که خلاء نفت ایران در بازارهای بین المللی پر شد. بعد از سوقط مصدق نیز نفت ایران به سفارش ترومن وارد بازارهای جهانی شد. پس شما معتقدید که مصدق آخرین پیشنهاد برای حل مساله نفت را صرفاً به دلیل میل به قهرمان ماندن نپذیرفت. بله، صد در صد. من معتقدم منافع ملی مهمتر از وجیه المله بودن یک فرد خاص است. اما برخی از هواداران مصدق، به شدت مخالف این حرف شما هستند که منافع ملی بالاترین اولویت مصدق نبود. در اینکه دکتر مصدق آدم وطن پرستی بود، هیچ شکی نیست ... آنها می گویند مصدق به قهرمان شدن فکر نمی کرد. نه، این حرف اشتباه است. اعضای جبهه ملی، به غیر از کسانی مثل دکتر صدیقی که من برای آنها خیلی احترام قائلم، غالبا یک بعدی می اندیشند. نسبت به چه چیزی یک بعدی فکر می کنند؟ نسبت به همه چیز! مثلاً من به یکی از نزدیکان دکتر مصدق گفتم که چرا مصدق پیشنهاد دوم چرچیل - ترومن را نپذیرفت. او در جواب من گفت اگر مصدق آن پیشنهاد را هم قبول می کرد، باز انگلیسی ها مخالفت می کردند. آخر این هم شد جواب؟! شما این پیشنهاد را قبول کنید و بعد از آن ببینید که انگلیسی ها مخالفت می کنند یا نه. به مصدق این ایراد هم وارد شده است که مانع از تشکیل آن جلسه تاریخی اعضای جبهه ملی با فداییان اسلام نشد ... همان جلسه ای که به ترور رزم آرا منتهی شد بله. منتقدین می گویند که جبهه ملی در آن جلسه خودش را وامدار فداییان اسلام کرد. نظر شما در این باره چیست؟ با توجه به جو آن زمان، من کاملاً می توانم احتمال بدهم که اعضای جبهه ملی بدون اجازه در آن جلسه حاضر شده باشند. به نظر من آنها اگر فکر می کردند ائتلاف با فداییان اسلام کار آنها را جلو می برد، نیازی نمی دیدند که برای حضور در چنان جلسه ای از دکتر مصدق اجازه بگیرند. به نظر شما مصدق از آن جلسه حتی مطلع هم نبوده است؟ من فکر نمی کنم که دکتر مصدق به کشتن یک نفر راضی شده باشد. آخر مصدق خودش در مجلس، زمانی که رزم آرا به عنوان نخست وزیر به مجلس آمد، رزم آرا را تهدید به مرگ کرد. من در این باره نمی توانم داوری قاطعی داشته باشم. شاید مصدق آن جمله را از سر عصبانیت گفته باشد. ببینید حرف من این است که مصدق باید پیشنهاد دوم چرچیل - ترومن را می پذیرفت ولی حتی اگر خودش هم حاضر نبود آن پیشنهاد را بپذیرد و وجاهت ملی اش مخدوش شود، باید استعفا می داد و حکومت را به نفر بعدی واگذار می کرد تا کس دیگری آن پیشنهاد را، که تامین کننده منافع ملی ایران بود، بپذیرد. ایراد دیگر به دکتر مصدق وارد شده، عدم مدیریت رابطه اش با آیت الله کاشانی است. یعنی مصدق تا پیش از سی تیر 1331 بیش از حد به کاشانی میدان داده بود و پس از آن ناگهان کاشانی را نادیده گرفت. اقدامات آیت الله کاشانی در سی تیر 1331 یکی از عوامل اصلی سقوط قوام السلطنه بود. به هر حال کاشانی به عنوان یک روحای نفوذی در توده های مردم داشت که قابل چشم پوشی نبود. مثلاً در روز 28 مرداد نیز اقدامات کاشانی و آیت الله بروجردی به ضرر مصدق تمام شد. ولی آیت الله بروجردی نقشی در سقوط دکتر مصدق نداشت. داریوش بایندر در کتابی که اخیرا منتشر کرده، با عنوان " سیا و ایران: بررسی جدید سقوط دکتر مصدق "، مدارکی منتشر کرده دال بر دخالت آیت الله بروجردی در کنار رفتن مصدق؛ زیرا آیت الله بروجردی راضی نبود که شاه از ایران برود. اما علی رهنما در کتاب " نیروهای مذهبی بر بستر حرکت نهضت ملی " داده های دقیقی در خصوص پرهیز آیت الله بروجردی از هر گونه موضع گیری علیه دکتر مصدق می آورد. در این باره مطمئن نیستم. به هر حال بایندر در کتاب خودش چنین اسنادی را مطرح و منتشر کرده است. فقدان قاطعیت در برخورد با مخالفان، انتقاد دیگری است که به مصدق وارد شده است. نمونه بارز آن هم عدم دستگیری فضل الله زاهدی است که در مجلس بست نشسته بود. مصدق آن جا به قانون اساسی احترام گذاشت. مطابق قانون اساسی، وقتی کسی در مجلس بست می نشست، حکومت نمی توانست وارد مجلس شود و او را دستگیر کند. اتفاقاً این کار مصدق بسیار قابل تحسین است. حالا بگذریم از اینکه مصدق رفراندومی را برگزار کرد که اصلاً در قانون اساسی پیش بینی نشده بود. رعایت حرمت حریم مجلس، ناشی از پاکی دکتر مصدق بود. احترامی که من برای دکتر مصدق قائلم، بیش از هر چیز به دلیل پاک بودن مصدق است. پاک بودن، احترام به قانون اساسی، تاکید بر اینکه شاه سلطنت کند نه حکومت، همگی نقاط قوت دکتر مصدق هستند. ایراد من به دکتر مصدق به مساله نفت و میل به قهرمان شدنش بازمی گردد. مثلاً انتصاب تیمسار دفتری اقدام بسیار عجیبی بود مصدق انجام داد. تیمسار دفتری طرفدار زاهدی بود. این انتصاب این فرضیه را در ذهن برخی از افراد بوجود آورده است که مصدق تیمسار دفتری را بر سر کار اورد تا اوضاع به گونه ای عوض شود که در نهایت خودش بتواند به صورت یک قهرمان صحنه سیاسی ایران را ترک کند! البته این یک فرضیه است و من مدرکی در تایید آن ندارم و نمی توانم در این باره قضاوت کنم. درباره فقدان قاطعیت مصدق این نکته هم ذکر شده که مصدق پیشنهاد خلیل ملکی در خصوص تشکیل گارد ویژه ای برای حفظ دولت و نهضت ملی شدن صنعت نفت را نپذیرفت. فراموش نکنید که مصدق جزو رجل زمان قاجار بود. او اصلاً نمی توانست مطابق سیستم فکری خلیل ملکی فکر کند و تصمیم بگیرد. یعنی خمیرمایه انقلابی نداشت. بله. او به هیچ وجه انقلابی نبود. مصدق متعلق به نسل دیگری بود. نسل مصدق حتی به سیاست خارجی هم اشراف چندانی نداشت. وقتی دموکرات ها در آمریکا بر سر کار بودند، از مصدق پشتیبانی می کردند. اما وقتی که آیزنهاور به قدرت رسید، مصدق این نکته را پیش بینی نکرد که آمریکا با انگلستان علیه او ائتلاف می کند. مصدق شخصیتی متعلق به زمان گذشته بود و آشنایی چندانی با اوضاع و احوال بین المللی زمان خودش نداشت. متاسفانه اطرافیانش هم این گونه بودند. دولت آمریکا ابتدا تلاش کرد که اختلاف ایران و انگلستان را حل کند اما وقتی که آن اختلاف لاینحل باقی ماند، طبیعی بود که آمریکا به دلیل حمایت از ایران قید رابطه دوستانه با انگلستان را نزند. شما اخیراً فرمودید که حادثه 28 مرداد کودتا نبود. چرا؟ من مایلم که این حرف خودم را تصحیح کنم. گاهی احساسات بر عقل آدمی غلبه می کند. من به عنوان یک دیپلمات سابق و پژوهشگر کنونی نباید با آن قاطعیت چنین اظهار نظری می کردم. من همیشه طرفدارنوعی آشتی ملی بوده ام. الان هم قائل به آشتی ملی بین جمهوری اسلامی و مخالفانش هستم. به دلیل همین روحیه خیلی افسوس می خورم که برخی از اقشار مردم ایران بر سر کودتای 28 مرداد با یکدیگر اختلاف پیدا کرده اند. من در آن مصاحبه از روی کلافگی گفتم که شاه در 25 مرداد، به دلیل اینکه مجلس منحل شده بود، می توانست دکتر مصدق را از نخست وزیری عزل کند. بر اساس کدام بند قانون اساسی مشروطه؟ الان حضور ذهن ندارم ولی مطابق قانون اساسی، وقتی که مجلسی در کار نباشد، شاه می توانست نخست وزیر را عزل کند و نخست وزیر جدید را تعیین کند. من در آن مصاحبه گفتم شاه باید وزیر دربار را می فرستاد و فرمان عزل نخست وزیر را محترمانه به مصدق ابلاغ کند. وقتی شما نیمه شب نصیری را همراه با زره پوش و سرباز به سراغ مصدق می فرستید و فردا صبح هم فاطمی و زیرک زاده را دستگیر می کنید، این کار را می توان کودتا نامید. کودتا علیه نخست وزیر. شاید من نباید قاطعانه می گفتم که حادثه 28 مرداد به هیچ وجه کودتا نبود. ببینید در اینکه عده زیادی از مردم به نفع شاه به خیابان ها آمدند شکی نیست. اما معتقدان به کودتا می گویند که در روز 8 مرداد ارتش به خیابان آمد و آمریکایی ها هم 70 هزار دلار خرج کل عملیات کردند. اشتباه من این بود که قاطعانه قضاوت کردم و از این بابت پوزش می طلبم. و گر من نه هنوز بر این عقیده ام که 28 مرداد، اگر قیام هم نبود، به هر حال پیشامدی بود که عامه مردم، برخی از روحانیان و ارتش در وقوع آن نقش داشتند. نقش آمریکایی ها در روز 25 مرداد به پایان رسیده بود. در واقع شما می فرمایید دولت مصدق در فاصله 25 تا 28 مرداد غیر قانونی بود چرا که فرمان عزل صادر شده از سوی شاه، قانونی بود. من چون طرز ابلاغ فرمان عزل دکتر مصدق را نمی پسندم، نمی توانم بگویم دولت مصدق در آن سه روز غیر قانونی بود. از نظر من، دولت مصدق زمانی می توانست غیر قانونی تلقی شود که آن فرمان را وزیر دربار به مصدق ابلاغ کرده باشد و او هم از پذیرش فرمان عزل سر باز زند. چرا شاه مصدق را به این شکل عزل نکرد؟ من فکر می کنم شاه می ترسید که جریان سی تیر تکرار شود. یعنی مصدق کنار برود و بعد با قدرت بیشتری به صحنه بازگردد؟ بله. به عقیده من اگر ماجرای سی تیر رخ نداده بود، شاید شاه فرمان عزل را بدون حضور توسل به نیروهای نظامی به مصدق ابلاغ می کرد. اگر شاه این طور عمل می کرد، به نظر شما مصدق از قدرت کناره می گرفت؟ بله، به نظر من مصدق در چنین شرایطی کنار می رفت. در آن زمان مصدق دیگر حمایت کاشانی و سایر روحانیان را هم نداشت و شاید قیام سی تیر تکرار نمی شد. حالا واقعا تعداد کسانی که در روز 28 مرداد علیه مصدق به خیابان ها آمدند، زیاد بود؟ من خودم شاهد تظاهرات آنها بودم. من در همین خیابان شریعتی فعلی بودم و عده ای از مردم عکس شاه را در دستشان گرفته بودند و شعار " زنده باد " می دادند. آن تظاهرات واقعاً خودجوش بود یا اینکه جوشانده بودندش؟! شاید کمی هم - به قول شما - جوشانده شده بود ولی مبلغی که توسط برادران رشیدیان خرج شد، 70-60 هزار دلار بود. اگر چه در آن زمان ارزش دلار بالا بود ولی باز این مبلغ در حدی نبود که ناگهان باعث شود مردم از مصدق برگردند. به هر حال ملت ما هم این طوری است که گاهی زنده باد می گوید و گاهی مرده باد. واقعاً مردم آن روز صبح شعار می دادند زنده باد مصدق و عصر مرگ بر مصدق گفتند؟ من آن روز صبح الهیه بودم و مرکز شهر نرفتم. صبح در الهیه شعار زنده باد مصدق نشنیدم. ممکن است روزهای 26 و 27 مرداد مردم شعار زنده باد مصدق داده باشند ولی روز 28 مرداد، لااقل من این شعار را نشنیدم. به نظر من تندروی های دکتر فاطمی در آن روزهای آخر خیلی به ضرر مصدق تمام شد. چرا مصدق اصلاح طلب میانه رو، آدم تندرویی مثل فاطمی را دست راست خودش کرده بود؟ نمی دانم چرا همه نخست وزیران ما یک آدم تندرو در کنار خودشان داشتند. مثلاً قوام السلطنه، عباس شاهنده - مدیر روزنامه فرمان - را در کنار خودش داشت. البته شاهنده خیلی تاثیرگذار نبود ولی به هر حال آدم تندرویی بود که در کنار قوام قرار داشت. قوام هم می گفت نخست وزیر مثل منزل است که سالن پذیرایی و اتاق خواب دارد و این شاهنده هم دستشویی من است! ارسنجانی هم در کنار پدر من بود. ارسنجانی اگر چه آدمی دوست داشتنی بود ولی به هر حال تندرو بود. دکتر مصدق هم دکتر فاطمی را در کنار خودش داشت. شما سال 32 چند سالتان بود؟ 18 سال. آن موقع تازه به تهران آمده بودم. روزی که مصدق سقوط کرد شما چه احساسی داشتید؟ هیچی! من آن موقع دنبال کار تئاتر و سینما بودم و خیلی به سیاست علاقه مند نبودم. فقط به خاطر دارم کمی پیش از روز 28 مرداد در شمال و در هتل رامسر بودیم . یک دفعه شنیدیم که کودتا شده و شاه از کشور بیرون خارج شده است. یک عده هم شروع کردند به بشکن زدن و رقصیدن. بعداً که مصدق سقوط کرد و شاه به ایران برگشت، همین عده را در دربار دیدم. یعنی سال بعد آمده بودند که عید نوروز را به شاه و اشرف تبریک بگویند! مشکل ما این است که خیلی راحت رنگ عوض می کنیم. /62
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبر آنلاین]
[مشاهده در: www.khabaronline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 601]
-
گوناگون
پربازدیدترینها