برآورد و ارزشيابي در آموزش و پرورش

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: برآورد و ارزشيابي در آموزش و پرورش

فرآيند نظام‌مند براي جمع‌آوري اطلاعات به منظور رسيدن به هدف متعالي و مطلوب است اندازه‌گيري پايه ارزشيابي درست است زيرا بدون در دست داشتن نتايج يك اندازه‌گيري دقيق از ويژگي مورد نظر نمي‌توان ارزشيابي درستي از آن به عمل آورد.

شتاب تحولات تكنولوژي ريشه در زايش علم دارد كه يقيناً اين نعمت بزرگ الهي است كه به انسان عطا گرديده و گستردگي نظام آموزش و پرورش در تربيت افراد مولد در علوم و تكنولوژي بيانگر دشواري فراوان در فرآيند علمي شدن آموزش و پرورش بوده كه سبب متغير شدن نظام آموزشي جامعه مي‌شود. نظام تربيتي به دنبال آماده نمودن دانش‌آموزان امروز براي روياروئي با چالشهاي بزرگ و كوچك آينده است و معلمان اين نظام مي‌دانند كه نسل آينده انتظار دارد تا پيشگامان تعليم و تربيت مهارتهاي زندگي همانند تفكر خلاق، قدرت حل مساله، تفكر انتقادي، افزايش توان جامعه‌پذيري و... را به آنها ياد دهند و آنان را به سوي كارهاي خلاق و مولد سوق دهند تا خود بتوانند راه خود را در دنياي پر فراز و نشيب پيدا كنند.‌

مفهوم نظارت و ارزيابي آموزشي

ارزشيابي امور جاري به منظور بررسي عملكردها و كنترل و هدايت آموزشي به معني كسي كه مسئوليت نظارت بر كم و كيف انجام كار ديگران را عهده‌دار است يعني نظارت بر فعاليت و عملكرد كار از لحاظ كمي و كيفي در سطح قابل قبول است. ارتباط متقابل كاركنان مدرسه اعم از مدير، معلمان، مشاوره با راهنما و ناظر آموزشي در چارچوب آموزش، هدف و جايگاه وظيفه هر يك را روشن مي‌كند.‌

پيشتر مفهوم امروزي نظارت و ارزياب آموزشي به معلمان به عنوان ابزاري مي‌نگريستند كه بايد به طور دقيق تحت نظارت و بازرسي قرار گيرند تا اطمينان حاصل كنند كه روشهايي كه به آنان تجويز شده درست ديكته مي‌شود يا خير كه در بسياري موارد اين وظيفه مهم بر عهده افراد غير حرفه‌اي بوده است. رابينسون در تحليل مفهوم نظارت و راهنمايي آموزشي مي‌گويد: نظارت و راهنمايي فرآيندي آموزشي است كه در آن كسي كه داراي علم و مهارت بيشتري است مسئوليت آموزش فرد ديگري را كه واجد اين عنصر است برعهده مي گيرد.

بن‌هاريس از صاحبنظران تعليم و تربيت آن را بدين صورت تعريف مي‌كند: نظارت آموزشي كاركنان مدرسه بر افراد و حتي اشيا به منظور اداره و كنترل مدرسه يا تغيير برنامه آموزشي صورت مي‌گيرد به طور مستقيم در نيل به هدفهاي اساسي آموزش مدرسه تاثير دارد به عبارتي هم عوامل آموزشي مثل معلم، دانش‌‌آموز و برنامه درسي و دروس در پيشرفت آموزش دخيل است و هم عوامل غيرآموزش مثل تجهيزات و تسهيلات و بودجه و مسائل كاركنان و اين عوامل بايد در ارتباط با يكديگر در نظر گرفته شود. به اعتقاد آدامز وريگي فرآيندي كه باعث مي‌شود تمام اين عوامل آگاهانه براي پيشرفت يادگيري به طور موثر و همچنين كمك به كارآمدتر شدن معلمان به كار گرفته شود نظارت و راهنمايي آموزشي را با هم مرتبط دانسته و نظارت را آن جنبه از مديريت مي‌دانند كه اساساً به برآوردن نيازهاي آموزشي سازمان آموزش و پرورش كمك مي‌كند به نظر برخي ديگر نظارت فعاليتهايي را شامل مي‌شود كه هدف آن اصلاح برنامه آموزشي و تدريس است.

به بيان دقيق‌تر تجديد نظر در برنامه درسي و روش تدريس و شيوه مختلف آموزشي. نظارت راهنمايي را وظيفه كلي، پيچيده و دشوار رهبري تعريف مي‌كند كه فعاليت‌هاي مربوط به آموزش و يادگيري را هماهنگ و اداره مي‌كند. در حقيقت نظارت فعاليتي خدماتي است براي كمك به بهبود روش تدريس معلمان.

سير تاريخي نظارت و ارزيابي

پيشتر بازرسي مدرسه و كلاس درس بوسيله افراد غيرحرفه‌اي بعضي اوقات از شهروندان محلي يا مذهبي به معناي تفتيش كار معلم و نگاه تيزبينانه به برنامه مدرسه به ويژه معلم بود.

اما اكنون ارزشيابي در سراسر فرآيند چه در ابتدا و چه در انتهاي هر وظيفه به صورت فعاليت و كار صورت مي‌پذيرد و همچنين به سنجش اين نكته نيز مي‌پردازد كه آيا ما منابع لازم را براي انجام كاري داريم يا خير؟ تلاش زياد ما را به اينجا رسانده و براي بسياري از فعاليتها نياز به كار ثبت منابع ويژه داريم سرانجام ارزشيابي مشتمل بر سنجش اهداف كلي و جزيي فعاليتها و وظايف است. دانش آموز از خود مي‌پرسد كه وقتي كار را انجام دادم به كجا خواهم رسيد و چه نتيجه‌اي خواهم گرفت.

برنامه ريزي

برنامه‌ريزي مشتمل بر انتخاب آگاهانه استراتژي‌ها براي تحقق اهداف ويژه است. دانش‌آموزان در اين فرآيند از دانش بياني و زمينه‌اي خود استفاده مي‌كنند آنها بايد بدانند كه يك مجموعه از روشهاي ويژه در ارتباط با فعاليت وظايف موجود است كه از نظر روش كار مناسب‌ترين تلقي مي‌شود. تاثيرگذاري تدريس بستگي به عواملي چند از جمله دانش‌مربي و معلم از ماده درسي و چگونگي يادگيري آن و ميزان يادگيري دانش آموزان و موفقيت روش‌هايي دارد كه آموزگار در ايجاد انگيزه در دانش‌آموزان و ارتقاي يادگيري به كار مي‌برد دفتر نظارت بر آموزش مي‌تواند در موفقيت و برنامه‌ريزي درسها موثر باشد.‌

فقط هدف مشخص و روشن داشتن كافي نيست بلكه هر طرح و كار بايد هدف مشترك داشته باشند اگر مدارس بدانند چه اهداف و نتايجي مورد انتظار است مي‌توانند دانش آن را به دانش‌آموزان القاء كنند.اين طرحها و كارها بايد مطابق نياز موضوع آموزشي در سطح ملي باشد كه معلمان و متعلمان به يك نسبت به نتايج اطمينان بخش برسند. با شيوه‌هاي درست يادگيري تفكيك كار ما براي نيل به اهداف متعالي بايد دانش كافي متناسب با نياز دانش آموزان با شيوه يادگيري صحيح و حمايت صورت پذيرد. كافي نيست فقط هدف مشخص داشته باشيم بلكه هر طرح يك هدف روشن مرتبط با نتايج مورد انتظار را بايد داشته باشد تا با دانستن نتايج مورد نظر دانش آن به دانش‌آموزان ارائه گردد. بايد معلوم باشد كه چه چيزي را مي‌خواهيم دانش‌آموزان بدانند آن را با اعلام برنامه‌ريزي درست جهت رسيدن به هدف اجرا كنيم درسي را بايد به شكل جذاب به طور مستمر و پيوسته از راههاي مختلف ارائه دهيم تا از خستگي و بي‌علاقگي آنها جلوگيري كنيم. با شيوه‌هاي مختلف، مطالب را سعي كنيم راحت‌تر و منفك به دانش‌پژوهان ارائه كنيم رشته كلام تدريس را طوري تنظيم كنيم كه ايده‌آل باشد با برنامه ريزي دقيق مي‌توان مانع كمتر جذاب شدن جنبه‌هاي درسي شويم. با نهادينه كردن پيشرفت تحصيلي مي‌توانيم ساختار دقيق اهداف را روشن كنيم.

‌نظارت و راهنمايي تحت عنوان روابط انساني

در اواخر دهه 1920 اعتراض به تعيين برنامه‌ درسي و روش تدريس به وسيله مديران رده بالاي آموزش و پرورش و تحميل آن به معلمان بيشتر شد تقريباً اكثراً هدف از نظارت را راهنمايي معلمان مي‌پنداشتند نه بازرسي و تعيين روش تدريس و برنامه درسي. در پي تغييرات وسيع اجتماعي و اقتصادي كه در اين سالها روي داد به تدريج احترام به شخصيت معلم و تشويق به مشاركت گسترده معلمان در تدوين برنامه‌ها و خط مشيها بيشتر مورد تاكيد قرار گرفت. مسئوليت راهنمايان آموزشي در اين زمان مشاور ناميده شد. اين بود كه محيط مناسبي براي تشريك مساعي كاركنان آموزش فراهم شد تا از طريق هدف آنان تعيين اصلاح و پيشرفت همه كاركنان تحت تاثير آثار و انديشه‌‌هاي روانشناسان، احترام به شخصيت انسان و رشد پويايي گروهي به صورت ابزار سودمند براي كار گروهي تحقق يافت.

نظارت و راهنمايي تحت عنوان اصلاح رشد تدريس

همه افرادي كه در امر آموزش و پرورش در مدارس فعاليت داشتند سعي مي‌كردند به طرق مختلف فرآيند تدريس و يادگيري را اصلاح كنند و مسائل و مشكلات آموزش معلمان را مرتفع سازند بنابراين راهنمايان آموزش به طور مستمر كار معلمان را ارزيابي كرده و در جلسات مشتركي با آنان نتايج اصلاحات ايجاد شده را تجزيه و تحليل مي‌كردند تا به طور كارآمدتر مدارس را اداره كنند.انتظارات بالا داشتن موجب مي‌شود دانش‌آموزان نيز تلاش خود را افزايش دهند اگر انتظارات ماكافي نباشد احتمال اينكه دانش آموز انگيزه خود را از دست بدهد وجود دارد آنها دوست دارند از نهايت استعدادهايشان استفاده كنند تا بتوانند احساس غرور كنند. طرح درس و برنامه، طرح كارها را آسان مي‌كند به دانش‌آموزان بايد تفهيم كنيم كه چه انتظاراتي از آنان داريم زيرا وقتي آنها بدانند كه در چه موقعيتي قرار دارند خواهند فهميد كه چه بايد بكنند. جهت افزايش تعلق خاطر و هويت بخشي و كمك به درك بيشتر آنان از دانش بهتر است كه تدريس را از جايي آغاز كنيم كه دانش آموزان در آن قرار دارند سپس مفاهيم را گسترش دهيم. علاقه‌مندي دانش‌آموزان كمك فراواني به كيفيت بهبود آموزش مي‌كند و آنها را در مسير درست برنامه‌ريزي درسي قرار مي‌دهد. با تشويق دانش آموزان مي‌توان نتايج فعاليت و ايده‌هاي پيش‌بيني شده را در فرآيند يادگيري از ابزار ارزشمندي قرار داد كه اين امر به تفكر منطقي و استفاده از شواهد كمك مي‌كند و دانش آموزان از احساس مالكيت نسبت به كارشان لذت مي‌برند. اگر دانش آموزان در كارهاي خودشان و ارزيابي كار خود و همديگر دخالت داشته باشند بهتر عمل خواهند كرد اگر دانش‌آموز شاخص ارزيابي هر مساله خاص را بداند با كمي تمرين قادر خواهد بود قضاوت درستي از عملكرد خود را ارائه دهد كه اين يكي از راههاي بهتر يادگيري است.‌

پس جلب مشاركت و دخالت دانش آموز او را در مسير بهتر فعاليت‌ها قرار داده و وي را بهتر به حقيقت مي‌رساند وقتي يك درس شامل چندين راه فعاليت يادگيري باشد مراحل و انتقال فعاليتها به يكديگر موثرتر شده و ارتباط ميان مسائل بهتر برقرار مي‌شود زمان بندي صحيح مي‌تواند نتيجه‌گيري رضايت‌بخش‌تري را به دنبال داشته باشد تا دانش آموزان دچار سردرگمي نشوند و نااميدي را رها كنند.

استفاده از فناوري اطلاعات و مشاركت دانش‌آموزان در كلاس البته با حمايت از سوي دبيران، بخش مهمي از تجربه يادگيري دانش‌‌آموزان خواهد بود. اينكه نتايج يادگيري موردنظر چه خواهد بود و چه وابستگي به فناوري اطلاعات خواهد داشت دانش آموزان چه چيزي را ياد مي‌گيرند چگونه از اين فناوري براي رسيدن به موفقيت استفاده خواهند كرد؟

ترتيبي بايد اتخاذ كرد تا كمكهاي شما در دسترس تمامي دانش‌آموزان كلاس قرار گرفته، سيستمي را بايد بوجود آورد كه در آن دانش‌آموزان نيازمند به كمك بتوانند به شما علامت داده تا از شما كمك خواسته باشند. راهنمايي كنيد نه اينكه دانش‌آموزان پر سرو صدا زودتر از كمك شما بهره‌ ببرند. دانش‌آموزان بايد بدانند كه دقيقاً چه مقدار از كار را انجام داده‌اند و چه مقدار را بايد در جلسه بعد انجام ‌دهند.‌

نظارت و راهنمايي تحت عنوان رهبري آموزشي مبتني بر همكاري گروهي

برخي از نويسندگان تعليم و تربيت در زمينه نظارت و راهنمايي آموزشي آن را نظارت و راهنمايي تعاوني و همكاري گروهي تلقي مي‌كنند. يكديگر را در امور آموزشي راهنمايي كرده و براي رفع مشكلات خود از تجربيات و نظرات افراد كارآزموده و مجرب استفاده مي‌كردند در اين دوره به مشاركت و همكاري گروهي همه كاركنان مدرسه در بهبود وضع آموزشي تاكيد شده و در شيوه اختصاص بودجه بهترين مصارف را در نظر مي‌گرفتند تا منابع را به سمت موادي براي دانش‌آموزان داراي نيازهاي خاص هدايت كنند بودجه موجود براي كمك به ارتقاي استاندارد بايد به كارگيري شود. خط مشي و اصول كنترل و بررسي و ارزيابي در رابطه با كار همكاران و يا دانش‌آموزان بايد ويژه باشد تا با مشاركت و مسئوليت در هر مرحله مستقل عمل شود. ما تلاش مي‌كنيم توصيه‌هاي عملي براي كمك به انجام فرآيندهاي بررسي و ارزيابي در چارچوب بالاترين استاندارد و نظارت رهبري مبتني بر همكاري گروهي ارائه گردد.

جهت‌دهي ارتقاي ارزيابي بايد در برنامه ريزي‌هاي توسعه گنجانده شده سپس با بررسي بهترين شيوه حركت از اصول به عمل، محتواي ارزيابي را ارائه دهيم. براي دستيابي به آنها چگونگي برنامه‌ريزي ارزيابي را ادامه داده به راهكار قاطعي در مساله آن كه به اهميت بُعد ارزيابي آموزش و يادگيري است. و چنين راهكارهايي مي‌تواند نقش حياتي در محتواي كلي ارزيابي براي بهبود كيفيت بيشتر مدرسه را داشته باشد، منتهي شود.‌

نظارت و راهنمايي تحت عنوان راهنمايي و اصلاح برنامه درسي

دهه 1930 به بعد نظارت و راهنمايي در آموزش وپرورش اشاعه يافته هدف آن فقط راهنمائي معلمان بود بدين معنا كه از ميان اجزاء و جنبه‌هاي مختلف فرآيند تدريس و يادگيري فقط معلم در نظر گرفته مي‌شد. از طريق بهبود كارآيي معلمان كيفيت تدريس بالاتر رفته و ساماندهي برنامه درسي در رفع نقاط ضعف معلم، اصلاح روش تدريس، اصلاح و تجديد نظر در برنامه درسي مورد توجه بود. صاحبنظران بر اين عقيده‌اند كه ابزار مورد استفاده معلم و دانش‌آموز يعني كتاب و دروس مورد توجه و تجديد نظر قرار داده اصلاح شود تا در فرآيند آموزش و يادگيري تغييرات مطلوبي حاصل شود. ارزيابي بايد قابل اداره باشد هر فرآيند ارزيابي بايد بر كارآيي تدريس و يادگيري بيفزايد اگر انجام آن بسيار سخت و نيازمند زحمت زياد باشد مي‌تواند از پيشرفت آن جلوگيري نمايد.

تهيه‌كننده: رقيه نيازي‌

يکشنبه 10 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 87]