آفرينش جهان هستي

واضح آرشیو وب فارسی:سایت دانلود رایگان: از دير باز، داستان آفرينش در ميان مردم جهان مطرح بوده و در طول تاريخ ذهن بشر را اين سؤال به خود مشغول داشته است: «جهان هستي را که آفريده و چگونه آفريده است؟» برخي مردم در پي جواب سؤال فوق دست به دامان طبيعت بردند تا راز آفرينش را کشف و برملا کنند! که سر انجام رفته رفته به پرستش طبيعت منجر شده است! دانشمندان، نخستين نشانه‌هاي موجود از دين را گرايش به پرستش طبيعت مي‌دانند و معتقدند هم اکنون نيز، نمونه‌هايي از اين گونه گرايش به طبيعت در مناطق دور افتادة جهان، مشاهده مي‌شود.[sup]1[/sup] [/font]
خوشبختانه با توجه به اهميّت داستان آفرينش، کتابهايي مقدس قرآن و تورات، به طور تفصيل و گسترده به حکايت اين داستان پرداخته‌اند. امّا متأسفانه دانشمندان، يا اصلاً به مقايسه داستان آفرينش از ديدگاه قرآن و تورات نپرداخته اند و اگر هم پرداخته بسيار اندک است به طوري که، حتي مقايسه مجموع قصه‌هايي قرآن و تورات تعداد شان از شمارش انگشتان يک دست تجاوز نمي‌کنند. از اين رو، در اين مقاله، داستان آفرينش با نگاه مقايسه تطبيقي از ديدگاه قرآن و تورات، مورد بررسي قرار گرفته است.

داستان آفرينش در تورات:

تورات فعلي، داستان آفرينش موجودات غير انساني و آدم «انسان نخستين» را در شش روز دانسته و به تفصيل آن را بيان کرده، و روز هفتم را، روز تعطيلي و استراحت به حساب آورده است.

روز اول: آفرينش نور و روشنايی

در ابتدا، خداوند آسمان و زمين را آفريد «چون» زمين تُهی (و خالی از هرگونه موجود زنده) و تاريک بود و تاريکی روی آبها را پوشانده بود, روح خدا سطح آبها را فراگرفت. خدا گفت: روشنايی بشود, روشنايی شد. خدا روشنايی را ديد که نيکوست, روشنايی را از تاريکی جدا ساخت. و خدا روشنايی را روز و تاريکی را شب ناميد.

روز دوم: آفرينش آسمان

خدا گفت: فلکی باشد در ميان آبها (تا) آبها را ازهم جدا کند و خدا فلک را ساخت و آبهای زير فلک را از بالای فلک جدا کرد و چنين شد. و خداوند فلک را آسمان ناميد.

روز سوم: آفرينش زمين و درياها

خدا گفت: آبهای زير آسمان در يک جا جمع شود (تا) خشکی ظاهر گردد و چنين شد. خدا خشکی را زمين ناميد و اجتماع آبها را دريا ناميد و خدا ديد نيکوست. و خدا گفت: زمين نباتات بروياند و علف تخم بياورد و درخت موافق جنس خود ميوه آورد که تخمش درآن باشد، (تا) بر روی زمين بارور شود و چنين شد. و خدا ديد نيکوست.

روز چهارم: آفرينش ماه و ستارگان

خدا گفت: نيِّرها «خورشيد، ماه و ستارگان» در فلک آسمان باشند تا روز را از شب جدا کنند (و) برای (تعيين) زمانها, روزها و سالها، آيات، علامات و نشانهها، باشند. و نيِّرها در فلک آسمان باشند با بر زمين روشنايی دهند و چنين شد. خداوند دو نيِّر بزرگ ساخت نيِّر اعظم را برای سلطنت روز و نيِّر کوچک را برای سلطنت شب (قرار داد) (و هم چنين) ستارگان و خدا آنها را در فلک آسمان گذاشت تا بر زمين روشنايی دهند. و تا سلطنت نمايند بر روز و شب و روشنايي را از تاريکی جدا کنند و خدا ديد نيکوست.

روز پنجم: آفرينش پرندگان و ماهیها

انبوه جانوران پُرشود و پرندگان بالای زمين بر روی فلک آسمان پرواز کنند. پس خدا نهنگهای بزرگ آفريد. (و همچنين) همة خزندگان را که آبها از موافق جنس آنها مملو شود (و نيز) همة پرندگان بالدار با همة اجناس موافق آنها آفريد و خدا ديد نيکوست. و خدا آنها را برکت داده و گفت: بارور و کثير شويد و آب‌های دريا را پُر سازيد.

روز ششم: آفرينش حيوانات و انسان

خدا گفت: زمين، جانوران را موافق جنس آنها بيرون آورد و خدا، بهائم, حشرات, و حيوانات زمين را آفريد. و چنين شد. و خدا ديد نيکوست و خدا گفت: آدم را به صورت ما و موافق و شبيه ما بسازيم تا بر ماهيان دريا و پرندگان آسمان و بهائم و بر تمامی زمين و همة حشرات که بر روی زمين می خزند حکومت نمايد. پس خدا آدم را به صورت خود خلق نمود. و خدا انسان را نر و ماده آفريد. و خداوند انسان را برکت داد و به او گفت: بارور و کثير شويد و زمين را پُر سازيد و در آن تسلط يابيد و خدا گفت: همانا همة علفهای تخم داری که به روی تمام زمين است و همة درخت های که در آنها ميوة درخت تخمدار است به شما دادم تا برای شما خوراک باشد. و به همة حيوانات زمين و به همة پرندگان آسمان و به همة حشرات زمين که در آنها حيات است, علف سبز برای خوراک دادم و چنين شد. [sup]2[/sup]

روز هفتم: روز استراحت و تعطيلی

(پس از آن که آفرينش) آسمان ها و زمين و همة لشکر آن ها تمام شد. و در روز هفتم خدا از همه کار خود که ساخته بود فارغ شد و در آن روز از همه کار خود که آفريده بود آرامی گرفت. پس خدا روز هفتم را مبارک خواند و آن را تقديس نمود زيرا که خدا از همه کار خود که ساخته بود آرام گرفت. [sup]3[/sup]

داستان آفرينش در قرآن کريم:

قرآن کريم، به آفرينش و خلقت، موجودات و انسان نخستين «آدم»، در شش روز[sup]4[/sup] اشاره نموده؛ ولي به تفصيل تورات نيامده است. در عين حال، قرآن مجيد، در 7 سوره که واژه «ستة ايام» در آن ها آمده، به طور اختصار، و گوناگون به آفرينش آسمان، زمين و ديگر موجودات پرداخته است. بنابراين، با زيربنا قرار دادن آيات فوق به عنوان متن داستان و با استفاده از آيات ديگر، داستان آفرينش را در شش روز از ديدگاه قرآن پي‌‌‌‌مي‌‌‌‌گيريم.

إِنَّ ربَّکُمُ اللهُ الّذی خَلَقَ السّمواتِ و الارضَ فی السِّتة ايّامٍ ثمَّ اسْتوی علی العرشِ يُغْشِی الّيلَ و النّهارَ يََطْلُبُهُ حَثِيثاً و الشَّمسَ و القمرَ و النُّجومَ مسخَّراتٍ بِامْرهِ اَلا لَهُ الخَلقُ وَالْامْرُ تبارک اللهُ رَبُّ العالمين. «پروردگار شما، خداوندي است که آسمان ها و زمين را در شش روز (شش دوران) آفريد؛ سپس به تدبير جهاني هستي پرداخت؛ با «پردة تاريک» شب و روز را مي پوشاند؛ و شب به دنبال روز، به سرعت درحرکت است؛ و خورشيد و ماه و ستارگان را آفريد، که مسخّر فرمان او هستند. آگاه باشيد که آفرينش و تدبير «جهان» از آنِ او (و به فرمان او) است. پر برکت (و زوال ناپذير) است، خداوندي که پرودگار جهانيان است.»[sup]5[/sup]

إِنَّ ربَّکُمُ اللهُ الّذی خَلَقَ السّمواتِ و الارضَ فی السِّتة ايّامٍ ثمَّ اسْتوی علی العرشِ، يُدَبّرُ الامرَ ما مِنْ شفيعٍ إلاّ بعدَ اذنهِ ذلکم ُ اللهُ ربُّکمْ فَاعْبُدوه أفَلا تذکَّرون. «پروردگار شما، خداوندي است که آسمانها و زمين را در شش روز (شش دوران) آفريد؛ سپس بر تَخْت «قدرت» قرار گرفت،‌ و به تدبير کار (جهان) پرداخت؛ هيچ شفاعت کننده اي، جُز با اذن او نيست؛ اين است خداوند، پروردگار شما! پس او را پرستش کنيد. آيا متذکّر نميشويد؟!»[sup]6[/sup]

وَ هو الذی خَلقَ السَّمواتِ و الارضَ فی ستَّةِ أيّامٍ و کان عرشُهُ علی الماءِ لِيَبْلُوَکُمْ ايُّکم أحْسَنُ عملاً و لَئِنْ قُلْتَ إنَّکم مَبْعُثُونَ من بعدِ الْمَوتِ لَيَقولونَّ الَّذينَ کفروا إنْ هذا إلاّ سِحرٌ مُبِين.

«او کسي است، که آسمانها و زمين را در شش روز (شش دوران) آفريد؛ و عرشِ (حکومت) او، بر آب قرار داشت؛ (بخاطر اين آفريد) تا شما را بيازمايد که کدام يک عملتان بهتر است. و اگر (به آنها) بگويي: «شما بعد از مرگ، برانگيخته ميشويد»، مسلّماً کافران ميگويند: «اين سحر آشکار است!»[sup]7[/sup]

الَّذی خَلَقَ السَّمواتِ و الارضَ و ما بينهما فی ستة ايّامٍ ثُمَّ اسْتَوی علی العرشِ الرَّحمنُ فَسئَلْ بِهِ خَيراً. «همانا (خداي) که آسمان ها و زمين و آنچه را ميان اين دو وجود دارد، در شش روز (شش دوران) آفريد؛ سپس بر عرش «قدرت» قرار گرفت، (و به تدبير جهان پرداخت، او خداوندِ) رحمان است؛ از او بخواه که از همة چيز آگاه است.»[sup]8 [/sup]

اللهُ الَّذی خَلَقَ السَّمواتِ و الارضَ و ما بينهما فی ستة ايَّامٍ ثُمَّ اسْتَوی علی العرشِ ما لَکُم من دونهِ مِنْ وَلِیٍّ وَ لا شَفِيعٍ أفلا تَذَکَّرُونَ. «خداوند کسي است که آسمانها و زمين و آنچه را ميان اين دو است، در شش روز (شش دروان) آفريد، سپس بر عرش «قدرت» قرار گرفت؛ هيچ سر پرست و شفاعت کننده اي براي شما جُز او نيست؛ آيا متذکّر نميشويد؟!»[sup]9[/sup]

وَ لَقَدْ خلقنا السَّمواتِ و الارضَ وَ ما بينهما فی ستَّةِ ايّامٍ وَ ما مسَّنَا مِنْ لُّغوبٍ. «ما آسمان ها و زمين را در شش روز (شش دوران) آفريديم، و هيچ گونه رنج و سختي به ما نرسيد. (با اين حال چگونه زنده کردن مردگان براي ما مشکل است؟!»[sup]10[/sup]

هو الَّذی خَلَقَ السَّمواتِ و الارضَ و ما بينهما فی ستة ايَامٍ ثُمَّ اسْتَوی علی العرشِ يَعْلَمُ ما يَلِجُ فی الارضِ و ما يَخْرُجُ مِنْها و ما يَنْزِلُ مِنَ السَّماءِ و ما يَعْرُجُ فيها و هو مَعَکُمْ أيْنَ ما کُنْتُمْ وَ اللهُ بِما تَعْمَلونَ بَصيرٌ. «او کسي است که آسمانها و زمين را در شش روز (شش دوران) آفريد؛ سپس بر تَخت قدرت قرار گرفت (و به تدبير جهان پرداخت)؛ آنچه را از آن خارج مي شود و آنچه به آسمان بالا مي رود؛ و هر جا باشيد او با شماست. و خداوند نسبت به آنچه انجام ميدهيد بيناست.»[sup]11[/sup]

عرض شد که قرآن کريم چون تورات به جزئيات و کيفيت داستان آفرينش در شش روز نپرداخته است. امّا ميتوان از لابلاي آيات فوق و همچنين از آية هايي 9 تا 11 سورة فصلت، آية 30 تا 40 سورة بقره و ديگر آيات و با الهام گرفتن از تفسير نمونه[sup]12[/sup] به کيفيت آفرينش در شش روز از ديدگاه قرآن پيبرد.

1. آفرينش آسمان و زمين: با توجه به آيات فوق، ابتدا خداوند «آسمان و زمين» را که به صورت تودة گازي شکل بوده و با گردش به دور خود ازهم جدا گرديده و کرات را تشکيل داده، آفريده است: «خلق السموات و الارض ...[sup]13[/sup] ثم استوي الي السماء و هي دخان فقال لها و للارض ائتيا طوعاً و کرهاً...[sup]14[/sup]»

2. آفرينش شب و روز: در قدم دوم، خداوند «شب و روز» را آفريده، زيرا در سوره اعراف آيه 54 بعد از خلقت آسمان و زمين، بلا فاصله به آفرينش شب و روز اشاره شده است: «يغشي الليل و النّهار يطلبه حثيثاً...»

3. خلقت منظومههاي شمسي: به نظر مي رسد، پس از آفرينش شب و روز، «منظومة شمسي، ماه و ستارگان» شکل گرفته و آفريده شده اند؛ زيرا خداوند با «واو» عطف، آنها را به آفرينش شب و روز معطوف و پيوست داده است. «و الشمس والقمر و النجم مسخرات بامره ...» و «و اختلاف اليل و النهار لاياتٍ لاولي الاباب...» و همچنين ممکن است آسمان و زمين با گرم و سرد شدن توسط خورشيد، ماه و ستارگان، آمادة حيات و زندگي شده باشند. بنابراين پس از آفرينش آسمان ها و زمين مقتضاي دستور و امر الهي، براي آفرينش منظومههاي شمسي آمده است.

4. آفرينش کوهها: سپس خداوند «کوهها» را آفريده زيرا که آنها را وسيله و سبب استحکام، زمين و آسمان قرار داده است: «و جعل فيها رواسي من فوقها ...[sup]15[/sup]»

5. آفرينش گياهان، درختان و حيوانات: پس از آن که آسمان و زمين براي زندگي آماده و توسط کوهها مستحکم و پا برجا شدند، خدواند به آفرينش «گياهان، درختان، جنبدگان و حيوانات» در روي زمين پرداخته است: «ما يَخْرُجُ مِنْها و ما يَنْزِلُ مِنَ السَّماءِ و ما يَعْرُجُ فيها ... و بارک فيها و قدّر فيها اقواتها في اربعة ايام...»

6. آفرينش حضرت آدم «ع»: سر انجام پس از آفرينش آسمان، زمين و ديگر موجوداتِ بين آسمان و زمين، خالق هستي به آفرينش «آدم» (ع) انسان نخستين، به عنوان خليفه و جانشين خود در روي زمين، اشاره کرده است: «اذْ قال ربّک للملائکةِ إنّي جاعلٌ في الارض خليفة ...» يعني پس از اين که زمين براي زندگي محيا شد، خداوند فرموده: «اني جاعل في الارض خليفة».

وجوه مشترک:

اشاره به نکات مشترک و متمايز داستان آفرينش از ديدگاه قرآن و تورات، با استفاده از خصوص متن آن دو کتاب مقدس است، که در عناوين فوق به آن شاره شد. البته استفاده وجوه مشترک و متمايز، منحصر به فکر حقير و مصون از خطاء نيست.

داستان آفرينش در قرآن و تورات وجوه مشترک دارند که عبارت اند از:

1. خدا در داستان آفرينش: در اکثر داستانهايي قرآن و تورات بويژه در داستان آفرينش نقش خداوند به عنوان عنصر اصلي در خلقت و آفرينش جهان هستي محسوس و هويدا است. و نام هايي «الله» و «يَهْوه[sup]16[/sup]» در اين دو کتاب مقدس چون گل واژههايي معرفت، گل افشاني مي کنند! بنابراين، در هر دو کتاب مقدس، تنها خالق جهان هستي، خداوند است.

3. تدريجي بودن آفرينش: در قرآن و تورات؛ «آفرينش در شش روز» بکار رفته است.

4. ابتداي آفرينش، آسمان و زمين: ابتداي خلقت در قرآن و تورات از آسمان و زمين شروع شده است؛ زيرا در تورات چنين آمده است: «در ابتدا خداوند آسمان و زمين را آفريد» و قرآن نيز آمده است: «انّ ربکم الله الذي خلق السموات و الارض ...»

5. پايان آفرينش: پايان داستان آفرينش، خلقت آدم (انسان نخستين) است. خداوند در تورات پس از آفرينش ديگر موجودات فرموده: «آدم را به صورت ما و موافق و شبيه ما بسازيم» خداوند در قرآن نيز پس از آفرينش آسمان و زمين و ما بين آنها، فرموده است: «اني جاعل في الارض خليفه...»

6. مدت آفرينش: زمان آفرينش، از ديدگاه قرآن و تورات با هم، شش روز است، از اين رو، تورات، عملاً آن را به شش روز تقسيم کرده و قرآن، صراحتاً واژه شش روز را آورده است: «اللهُ الَّذی خَلَقَ السَّمواتِ و الارضَ و ما بينهما فی ستة ايَّامٍ...»

7. خلافت حضرت آدم (ع):[sup]17[/sup] حضرت آدم «ع» در داستان آفرينش قرآن و تورات، به عنوان خليفه و جانشين خداوند در روي زمين مطرح است؛ از اين رو، تورات چنين حکايت کرده: «و خداوند انسان را برکت داد و به او گفت: بارور و کثير شويد و زمين را پُر سازيد و (تا) در آن تسلط (حکومت) يابيد...» (با توجه به قراين که در متن آمده است: خدا انسان را برکت داد و به او گفت بارور شويد؛ از واژه تسلط، حکومت فهميده مي شود) و در قرآن صراحتاً به خلافت آدم «ع» اشاره شده است: «انّي جاعل في الارض خليفة...»

8. قلمروي حکومت آدم «ع»: قرآن کريم، قلمروي حکومت حضرت آدم را زمين و آنچه که در زمين ميباشد، دانسته است: «اذ قال ربّک للملائکة، انّي جاعل في الارض خليفة...» تورات نيز همين را قائل هست! از اين رو، در تورات آمده است: «آدم را به صورت ما و موافق و شبيه ما بسازيم تا بر ماهيان دريا و پرندگان آسمان و بهائم و بر تمامی زمين و همة حشرات که بر روی زمين میخزند حکومت نمايد»

9. فلسفة آفرينش موجودات: فلسفة آفرينش ديگر مخلوقات مانند: «آسمان، زمين، پرندگان، گياهان، جنبدگان، حيوانات و ...» در داستان آفرينش قرآن و تورات، براي آسايش و راحتي انسان است، زيرا در قرآن کريم آمده: «الم تروا ان الله سخّر لکم ما في السّموات و ما في الارض...[sup]18[/sup]» و در تورات نيز آمده است: «خدا گفت: همانا همة علفهای تخم داری که به روی تمام زمين است و همة درختهای که در آنها ميوه درخت تخمدار است به شما دادم تا برای شما خوراک باشد.»

10. تعيين روز، شب، هفته، ماه و سال: در قرآن و تورات، آفرينش و گردش خورشيد، ماه و ستارگان، آيات و علامات، روز، شب، هفته، ماه، سال و...» مي باشند؛ به همين منظور در تورات اشاره شده است: «خدا گفت: نيَرها (خورشيد و ستارگان) در فلک آسمان باشند. تا روز را از شب جدا کنند برای آيات, زمانها, روزها و سالها باشند.» و قرآن نيز چنين فرموده است: «و الشَّمسَ و القمرَ و النُّجومَ مسخَّراتٍ بِامْرهِ...»

11. زوج بودن در داستان آفرينش: زوج و جفت بودن در داستان آفرينش در تورات و قرآن همگون و متحد به چشم مي خورد؛ از اين رو، در قرآن خطاب به مردم گفته شده است: ما شما را از دو جفت يعني مرد و زن آفريده ايم: «يا ايّها النّاس انا خلقنا کم من ذکر و انثي ...[sup]19[/sup]» و در تورات نيز آمده است: «و خدا انسان را نر و ماده آفريد».

12. همگون بودن دستور تکويني الهي: در داستان آفرينش قرآن و تورات، دستور تکويني الهي «باش و چنين شد» متحد و هماهنگ آمده است؛ تورات، تقريباً، پس از آفرينش همة موجوات در شش روز، جمله «و چنين شد» را تکرار کرده است.يعني پيش از اين جمله، دستور باش، که همان وجود و هستي باشد از ذات حق تعالي صادر شده و در پايان از قول موجودات جمله «چنين شد» را حکايت کرده است؛ قرآن عين واژه را در امر خلقت آورده است: «إذا قَضي امراً فانَّما يقول له کُنْ فَيَکُون...[sup]20[/sup] و «اَلا لَهُ الخَلقُ وَالْامْرُ...»

وجوه متمايز:

از آنجا که تورات کنوني از دَسْت بُرد بشر مصون نمانده و مورد تحريف واقع شده است: «فويلٌ للذين يکتبون الکتاب بايديهم ثم يقولون هذا من عند الله ليشتروا به ثمناً قليلاً فويلٌ لهم ممّا کتبت ايديهم و ويلٌ لهم ممّا يکسبون[sup]21[/sup]»‌ بين قرآن و تورات در داستان آفرينش در موارد ذيل، اختلاف و دو گانگي به چشم ميآيد!

1. هدايت گري و تعقل گرايي: قرآن، کتاب هدايت است: «ذلک الکتاب لا ريب فيه هدي للمتقين...[sup]22[/sup]» از اين رو، زمان، مکان، مشخصات شخصيتهاي قصه، ورود و خروج و جزئيات ديگر که براي يک کتاب تاريخ و قصه اهميّت دارد، در قرآن کم رنگ است؛ زيرا قرآن بيشتر به هدايت و رحمت «انّ هذا القرآن يقصُّ علي بني اسرائيلَ اکثرَ الذي هم فيه يختلفون و انّه لهدي و رحمة للمؤمنين[sup]23[/sup]»، حق گرايي «و نحن نقص عليکم نبائهم بالحق...[sup]24[/sup]»، تفکر زايي «فاقصص القصص لعلهم يتفکرون...[sup]25[/sup]» و عبرت گيري و پندپزيري «لقد کان في قصصهم عبرة لاولي الاباب...[sup]26[/sup]» بهاء و ارزش قائل است. برخلاف داستان آفرينش در تورات که به جاي تعقل، تفکر، حق گرايي و عبرت آموزي به جزئياتِ چون: زمان، مکان، مشخصات قهرمان قصه و ...»، توجه عمده نموده است.

2. تعطيلي در کار آفرينش: روز شنبه که روزِ هفتم آفرينش در تورات، به حساب مي آيد؛ به عنوانِ اوقات فراغت، استراحت و تعطيلي خدا، مطرح است؛ و حال آنکه در داستان آفرينش قرآن چنين چيزي ديده نشده است. بلکه در جاي ديگر از قرآن آمده است: خداوند در هيچ روز بيکار نيست: «...کلّ يوم هو في الشأن[sup]27[/sup]» و در بعضي موارد حتي خداوند به اندازه يک چورت و خواب بيکار ننشسته است: «لا تأخذه سنة و لا نوم...[sup]28[/sup]»

4. ملاک خلافت:

ملاک خلافت حضرت آدم «ع» در تورات، مثل قرآن برجسته نشده است و فقط آمده که چون به صورت خدا آفريده شده است، پس بايد بر ديگران حکومت کند!: از اين رو، در تورات آمده است: «آدم را به صورت ما و موافق و شبيه ما بسازيم تا بر ماهيان دريا و پرندگان آسمان و بهائم و بر تمامی زمين و همة حشرات که بر روی زمين میخزند حکومت نمايد». ولي ملاک خلافت در قرآن، علم حضرت آدم «ع» به اسماء الهي «و علم آدم الاسماء کلها...» و عجز و ناتواني فرشتگان از دريافت و درک و فهم آنها «ثم عرضهم علي الملائکة فقال انبئوني بأسماء هؤلاء ان کنتم صادقين؟ قالوا سبحانک لا علم لنا الاّ ما علمتنا...» بر شمرده شده است.

5. فلسفه زندگي حضرت آدم: در تورات کنوني توليد نسل، کثرت جمعيت و پرداختن به امور مادي از ديگر امور برجسته و عمده شده است، به طوري که انسان تصور مي کند هدف از آفرينش آن حضرت جُز اين امور نيست! از اين رو، در تورات چنين آمده است: «و خداوند انسان را برکت داد و به او گفت: بارور و کثير شويد و زمين را پُر سازيد و در آن تسلط يابيد. در قرآن کريم، پيش از همه، مسأله پرستش و عبادت برجسته و طرح شده است: به همين منظور در پايان آيه 3 سوره يونس، پس از ذکر داستان آفرينش، خدا را معرفي و مردم را به پرستش او دعوت کرده است، و در آخر مي فرمايد: آيا متذکّر نمي شويد؟! يعني اينکه زندگي جُز پرستش خداي هستي، ارزش و بهايي نداشته و ندارد: «ذلکم ُ اللهُ ربُّکمْ فَاعْبُدوه أفَلا تذکَّرون»

6. برکت در داستان آفرينش: متأسفانه در زيادي از داستانهاي تورات و همچنين در داستان آفرينش، برکت، فقط منحصر به عطايايي دنيايي است، زيرا که در تورات چنين آمده: «و خداوند انسان را برکت داد و به او گفت: بارور و کثير شويد و زمين را پُر سازيد و در آن تسلط يابيد» (شايد، هر خواننده و يا حدّ اقل بنده چنين مي فهمم! که برکت خداوند، از نظر تورات، غير از بارْوَرْ شدن، زاد و ولد، گسترش نسل، حکومت و پادشاهي و امثال آن نيست!). ولي در قرآن برکت براي انبياء «ع» دو نوع بيان شده است: يکي برکت معنوي است؛ مانند مقام نبوت، و کتاب آسماني: «تبارک الذي نزل الفرقان علي عبده ليکون للعالمين نذيراً...[sup]29[/sup]» دومي برکت مادي است: «تبارک الذي ان شاء جعل لکم خيرا من ذلک ...[sup]30[/sup]» و «تبارک الذي جعل في السماء بروجاً و جعل فيها سراجاً منيراً ..[sup]31[/sup]» به هر حال برکت در داستان آفرينش قرآن چون تورات، منحصر به امور مادي نيست.

7. چگونگي خداوند: در داستان آفرينش از ديدگاه قرآن، هيچ موجودي به شکل خداوند آفريده نشده است. ولي، در داستان تورات آدم «ع» به شکل خدا آفريده شده است: زيرا در تورات چنين آمده است: «آدم را به صورت ما و موافق و شبيه ما بسازيم تا بر ماهيان دريا و پرندگان آسمان و بهائم و بر تمامی زمين و همة حشرات که بر روی زمين میخزند حکومت نمايد». يعني اينکه ـ نعوذ با الله ـ خداوند چون انسان، داراي جسم است و هر جسمي لابد و ناگذير در مکان و زمان و داراي احتياجات است. پس خدايِ تورات مثل بشر نياز به زمان، مکان، خوراک، پوشاک و ديگر احتياجات ميباشد.

9. لشکر زمين و آسمان: موجوداتِ بين زمين و آسمان از ديدگاه تورات، لشکر آسمان و زمين محسوب مي شود، زيرا که در تورات آمده است: (پس از آن که) «آسمانها و زمين و همة لشکر آنها تمام شد...». در داستان آفرينش قرآن يادي از چنين لشکر نشده است.

10.چگونگيطرح داستان آفرينش: با توجه به مراجعه به متن داستان آفرينش در تورات در خواهيم يافت که داستان در آن کتاب، بسيار جزئي و ريز حکايت شده، و نکات ارزشي چون قرآن را ندارد، زيرا داستان آفرينش در قرآن به صورت کلي طرح شده و در پي اهداف هدايت، تعقل و روشنگري است. به همين منظور، چون که داستان در قرآن به صورت کلي آمده است، وقتي داستان کلي طراحي مي شود و به همة جزئيات اشاره نمي شود. جاي براي اينکه بعضي قسمتهاي داستان را خواننده بايد بسازد و حدث بزند وجود دارد. و اين روش سبب ميشود که شنونده و خاننده تا پايان داستان همراهي، همفکري و همکاري داشته باشد. اين امتياز را فقط مي شود در داستانهاي قرآن کريم جست وجو، کرد. ولي، داستان تورات از چنين امتيازي برخور دار نيست.

12. شش روز يا شش دوران؟ در تورات کنوني، آفرينش به شش روز، که مراد همين شش روز دنيايي است، اشاره رفته است. از اين رو، مفسران و محققان اين کتاب براي مفهوم کلمة «شش روز» به بحث و مناظره علمي ننشسته اند. ولي، شش روز در داستان آفرينش قرآن، هرچند، مقصود و مراد، شش دوران ميباشد؛ امّا با ديگر مصاديق و وجوه که مفسرين[sup]32[/sup] قرآن براي آن بر شمرده اند، نيز دلالت و مطابقت دارد. از اين رو، خداوند به جِدّ اين واژه «ستة ايّام» را بدون مصداق و تعيين زماني گذاشته است، تا دانشمندان در باره قرآن و واژهها، و دستورات آن تفکر، تعقل، قضاوت و انديشه نمايند! و هر چيزي را بُطْرَي نپذيرند. و به دستور قرآن که بارها فرموده: «أفلا يتدبّرون القرآن...؟[sup]33[/sup]»، «لعلکم تعقلون...[sup]34[/sup]»، «اَفلَا يتفکّرون...؟[sup]35[/sup]» و «فَاقْصص القصص لعهم يتفکّرون...[sup]36[/sup]» جامة عمل بپوشانند! قرآن کتاب تعقلگرا، تفکر زا، طرف دار عقل، منطق و انديشه است. زيرا که خود از عقل کُلّ و انديشه ناب الهي سرچشمه گرفته است: «انّا انزلناه في اليلة القدر...[sup]37[/sup]» و «انّا نزلنا الذکر و انّا له لحافظون...[sup]38[/sup]»

13. خلاقيت و نو آوري: خلاقيت و نو آوري در دو بخش ادبيات و معارف ذيل، از ديگر ويژگيهاي منحصر به فردِ داستان آفرينش قرآن کريم است. که در داستان تورات به چشم نميآيد.

الف) ادبيات:

1. بکار گيري صنعت تنوع و تفرج: با نگاه ابتدائي و سطحي به جمله «خلق السمواتِ و الارضَ في ستة ايام ثم استوي علي العرش» هر بيننده و خاننده اي در ابتدا، حکم به تکرار اين جمله ميکند. امّا با اندک تأمل و دقتي در مييابيم که خداوند در اين گونه جملهها صنعت تنوع و تفرج را بکار برده است. زيرا جملة «خلق السمواتِ و الارضَ في ستة ايام ثم استوي علي العرش» فقط در دو سورة اعراف و يونس، به خاطر آغاز داستان و اهمّيت آفرينش، تکرار شده؛ ولي يکباره در سورة هود تعبير «ثم استوي علي العرش» به «و کان عرشُهُ علی الماءِ» تغيير يافته است. و در سورههاي، فرقان، سجده، ق و حديد، بين «خلق السموات و الارض و «ثم استوي علي العرش» جملة «و ما بينهما» فاصله شده است.

2. تأکيد واژهها و جملهها: در آية 54 سوره اعراف و آية 3 سوره يونس، جملة با «انَّ» تأکيد و جملة اسميه «ربّکم الله الذي» شروع شده و هر دو جملة، تأکيد و پا فشاري بر اين دارند، که فقط خداي يکتا، آفرينندة جهان هستي است!

3. کاربرد واژههاي قرآن: شايد گفت همة واژههاي قرآن داراي کاربرد عملي متفاوت اند، براي مثال، قرآن کريم در داستان آفرينش، براي تنوع و دوري از يک نواختي، ابتداي آيات خلقت در سورههاي، هود، فرقان، سجده و حديد، را با جملةهاي اسمية گوناگون و متفاوت مانند: «الله»، «الذي» و «هو» شروع کرده، و در سورة ق، کلام با جملة فعلية «و لقد خلقنا» لام امر، که براي تأکيد است، آغاز شده است.

ب) معارف:

1. اشاره گذرا به معارف در وسط آيات: قرآن کريم در حين بيان داستان آفرينش، به خيل عظيمي از معارف و حقايق عالم هستي در وسط داستان براي خواننده و بيننده، اشاره نموده است.

مثلاً در سورة اعراف، پس از ذکر داستان آفرينش، به تأکيد و ضرورت آگاهي انسان به انحصار آفرينش به خدا پرداخته است: «الا له الخلق»؛

در سورة يونس، به امر شفاعت در قيامت، پس از اجازه خداوند ياد شده است: «ما من شفيع الا بعد اذنه»؛

در سورة هود، فلسفة آفرينش را «آزمايش و امتحان انسان» اعلام شده است: «ليبلوکم ايکم احسن عملاً»؛

در سورة فرقان آمده است: خير را بايد از اهلش خواست: «اَلرَّحْمنُ، فَسْئَلْ به خيراً»؛

در سورة سجده آمده است: در قيامت فقط، خداوند، ولي و شفيع است: «مالکم من دونه من ولي و لا شفيع»؛

در سورة ق اشاره شده است که: علاوه بر خلقت اولية جهان، آفرينش ثانويه در قيامت نيز دست خدا است: «و ما مسّنا من لغوب»؛

و در سورة حديد: علاوه بر بازگو کردن داستان آفرينش، از آفرينشهاي زمين و آسمان خبر داده است: «يعلم ما يلج في الارض و ما يخرج منها و ما ينزل من السماء و يعرج فيها».

2. تفاوت معارف در آخر آيه ها: آخر هر هفت آيه، از لحاظ بيان معارف، بسيار غني است، از اين رو، در پايان سورة اعراف، خدا به آفرينش خود، تبريک گفته است: «تبارک اللهُ رَبُّ العالمين».

در آخر، سورة هود، عدم تحمل و بي صبري کفار را نسبت به قرآن حکايت ميکند: «لَيَقولونَّ الَّذينَ کفروا إنْ هذا إلاّ سِحرٌ مُبِين».

در پايان سورة فرقان، از خداي رحمان، بايد خير را مسئلت نمود: «الرَّحمنُ فَسئَلْ بِهِ خَيراً».

در آخر سوره ق، آفرينش دو بارة موجودات و انسانها در روز رستاخيز، براي خداوند مشکل محسوب نميشود: «وَ ما مسَّنَا مِنْ لُّغوبٍ».

در پايان سورة حديد، آمده است که، خداوند با شما است و از همه کردار تان آگاه است: «و هو مَعَکُمْ أيْنَ ما کُنْتُمْ وَ اللهُ بِما تَعْمَلونَ بَصيرٌ».

و در پايان سورة يونس و سجده، جملة «افلا تذکّرون»؛ چرا پند نمي پذيريد؟ براي تأکيد بيشتر، تکرار شده است.

پاورقيها:

1. توفيقي، حسين، آشنايي با اديان بزرگ،ص18

2. سفر پيدايش1: 1ـ30.

3. پيشين2: 1-3.

4. مراد از شش روز در داستان آفرينش قرآن، شش دوران مي باشد. حال دوران چند روز است، خدا داند! (نمونه، ج6، 200.).

5. اعراف/54.

(ترجمه مجموع هفت آيه از مکارم شيرازي مي باشد.)

6. . يونس/3.

7. هود/7.

8. فرقان/59.

9. سجده/4.

10. ق/38.

11.حديد/4.

12. مکارم شيرازي، ناصر، نمونه، ج6،ص200.

13.اعراف/54.

14.فصلت/9.

15.هما/10.

16.تورات، نام خداوند را «يَهْوَه» مي داند، هرچند که، امروزه تلفظ آن ممنوع است، از اين رو، يهوديان، واژه «اَدُونَايْ» را در مراسيم هايي عبادي و سياسي به جاي «يَهْوَه» بکار مي برند. (توفيقي، حسين، آشنايي با اديان بزرگ، ص88. و باغباني، قرآن و عهدين، ص33).

17.بحث از خلافت، قلمروي خلافت و ملاک خلافت حضرت آدم «ع» در داستان آفرينش، بدين جهت و منظور آمده است، که اصل خلقت و خلافت آن حضرت، طبق داستان تورات جزء ديگر موجودات، در شش روز آفرينش طرح شده است. ناگزير ماهم اشاره گذرا به آن داشته ايم؛ انشاء الله در شماره پسين، داستان حضرت آدم «ع» به تفصيل بيان خواهد شد.

18.لقمان/2.

19.حجرات/13.

20.بقره/117.

21. بقره/79.

22. بقره/2.

23. نمل/76 و 77.

24.کهف/13.

25.اعراف/176.

26.يوسف/111.

27.رحمان/29.

28.بقره/255.

29.فرقان/1.

30.همان/10.

31.همان/16.

32.فخررازي،کبرفخر،ج2،ص103،ج17،ص12وج25،ص168،ملاصدرا،تفسيرقرآن الکريم،ج6،صص28و160، زمخشري، کشاف،ج3،ص288، انصاري، خواجه عبد الله،کشف الاسرار،ج3،ص628، طاهر بن عاشور، التحريروالتنوير،ج8،ص162،محمد شوکاني،فتح القدير،ج2،ص211 ومکارم شيرازي،نمونه،ج6،ص200، ج8،ص219،ج9،ص24وج17،ص111.

33. نساء/82.

34. نور/61.

35. انعام/50.

36. اعراف/176.

37. قدر/1.

[font=tahoma]38. حجر/9

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت دانلود رایگان]

[مشاهده در: www.freedownload.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 232]