دو روي سكه اتم

واضح آرشیو وب فارسی:واحد مرکزي خبر: دو روي سكه اتم
انرژي اتمي

علي افضل صمدي

انتشارات جهان كتاب (87)

154«42 صفحه

قيمت؛ 3000 تومان

6 آگوست 1945 روزي فراموش نشدني در تاريخ بشر است. در چنين روزي ارتش امريكا شهر هيروشيماي ژاپن را با يك بمب اتمي هدف قرار داد. پس از انفجار، قارچي عظيم بر فراز هيروشيما شكل گرفت و افراد بسياري را در دم به كار مرگ كشاند و افراد بسياري، پس از آن كم كم در اثر بيماري هاي ناشي از پرتوهاي راديواكتيو جان باختند و بسياري ديگر درد و رنج بيماري را تا پايان عمر تحمل كردند. اما اين پايان كار نبود. سه روز بعد (9 آگوست 1945) بمب ديگري در ناكازاكي منفجر شد كه آن هم تلفات جاني بسياري به همراه داشت. پس از انفجار اين بمب ها ژاپن تسليم شد و جنگ جهاني دوم هم خاتمه يافت، اما بشر با كابوسي هولناك روبه رو شد كه از آن پس هيچ گاه رهايش نكرد. كابوس بمب هاي اتمي خواب خوش را از بشر سلب كرد، به ويژه پس از آنكه دانست در جهان آنقدر بمب اتمي ساخته و انبار شده است كه در صورت وقوع جنگ اتمي مي تواند تمدن (و حتي حيات) را از كره زمين ناپديد سازد. نفرت از چنين كابوسي، حتي دامنگير اينشتين نيز شد چرا كه به باور بسياري از مردم وي رابطه هم ارزي جرم و انرژي را كشف كرد و در نتيجه وي نيز مسوول همه پيامدهاي آن است. اما حقيقت چيز ديگري است. هر چند كه وي رابطه E= mc2 را كشف كرد، اما گمان نمي كرد در عمل هم بتوان جرم را به انرژي تبديل كرد و هنگامي كه وي را در جريان پژوهش هاي مربوط به اين موضوع قرار دادند، با ناباوري وي روبه رو شدند. اما در اواخر جنگ جهاني دوم خبر رسيد آلمان ها تصميم دارند با چنين روشي سلاح اتمي بسازند و برتري نظامي خود را مسجل سازند.

به همين دليل برخي از فيزيكدانان تصميم گرفتند با نگارش نامه يي رئيس جمهور وقت امريكا را در جريان اقدام هاي آلمان و به ويژه قدرت تخريبي بسيار بالاي اين بمب و سرنوشت ساز بودن آن براي پايان جنگ قرار دهند. اما براي آنكه اين نامه تاثيرگذار باشد، لازم بود شخصيت شناخته شده يي نامه را امضا كند و چه كسي شناخته شده تر از اينشتين. بدين ترتيب بود كه امريكا برنامه ساخت بمب ها را آغاز كرد و پروژه منهتن به راه افتاد. اما اين همه تنها يك روي سكه بود.

روي ديگر سكه چندان هم هولناك نيست. انفجار مربوط به زماني است كه همه انرژي بمب در يك زمان و به شيوه يي كنترل نشده آزاد شود، اما اگر بتوان به روشي، انرژي اتم را مهار و آن را كم كم آزاد كرد، چه؟ به نظر مي رسد آن وقت مي توان بر مشكل كمبود انرژي و دشواري هاي تامين آن چيره شد. بدين ترتيب بود كه نيروگاه هاي اتمي به جمع ديگر نيروگاه هاي سنتي اضافه شدند. اكنون به رغم گذشت بيش از 60 سال از زمان جنگ جهاني دوم و وقوع جنگ هاي خانمان برانداز بسيار ديگر، هيچ گاه بمب هاي اتمي (يا بمب هاي هيدروژني كه هزاران بار ويرانگرتر است) به كار نرفت و از سوي ديگر بشر شيوه مهار اين انرژي را آموخت. بعدها نيروگاه هاي اتمي (كه بر مبناي پديده شكست اتم ها است) يكي پس از ديگري (ابتدا در كشورهاي پيشرفته و هم اكنون در كشورهاي در حال توسعه) به وجود آمد. براساس منابع موجود در آغاز سال 2004 ميلادي 445 نيروگاه اتمي با قدرت 365 هزار و 236 مگاوات در كشورهاي مختلف جهان كار مي كرد و 17 درصد انرژي الكتريكي مورد نياز آنها را فراهم مي ساخت. تحولات كنوني نشان مي دهد اين وضعيت در آينده در تمام كشورهاي ديگر جهان عموميت خواهد يافت. از طرف ديگر بايد دانست بهره برداري از انرژي اتمي و توليد الكتريسيته همانند روش هاي ديگر آسان نيست به ويژه آنكه زباله ها و پسماندهاي راديواكتيو اين نيروگاه ها بسيار خطرناك است و آينده نسل بشر را به مخاطره مي اندازد، به همين دليل قوانين سختگيرانه يي براي دفن اين زباله ها وضع شده است كه كشورها موظف به رعايت آن هستند. البته نبايد از ياد برد كه اتم كاربردهاي صلح جويانه بسيار ديگري نيز دارد، از كاربرد آن در تشخيص و درمان بيماري ها گرفته تا استفاده از آن در علم و صنعت.

امروزه براي عموم مردم پرسش هاي بسياري درباره انرژي اتمي مطرح است. از جمله اينكه انرژي اتمي چيست و چگونه به دست مي آيد؟ ساختار نيروگاه هاي اتمي چگونه است و سوخت مورد نياز آنها از كجا فراهم مي شود و...

از طرف ديگر در سال هاي اخير در ايران نيز به انرژي اتمي بسيار توجه شده و بر لزوم به كارگيري انرژي اتمي براي توليد الكتريسيته تاكيد شده است. مولف كتاب (كه داراي دكتراي سيكل سوم در شيمي هسته يي از دانشكده علوم پاريس و دكتراي دولتي فرانسه در شيمي فيزيك هسته يي است) براي پاسخگويي به پرسش هاي يادشده اين كتاب را تاليف كرده است. اين كتاب در سه فصل تنظيم شده است. فصل اول شكست يا پيوست اتم ها نام دارد و به انرژي اتمي و اصول اساسي مربوط به شكست اتم ها در نيروگاه يا بمب اتمي و نيز پيوست اتم ها در نيروگاه هاي گداخت هسته يي و همچنين بمب هيدروژني مي پردازد و پرتوزايي راديوايزوتوپ ها را شرح مي دهد. فصل دوم نيروگاه هاي اتمي، سوخت اتمي و غني سازي اورانيوم نام دارد و ساختار نيروگاه هاي اتمي و چگونگي تهيه سوخت اتمي و دليل و ضرورت غني سازي اورانيوم را شرح مي دهد. فصل سوم كه زباله هاي اتمي نام دارد آثار زيست محيطي مواد راديواكتيو و زباله هاي حاصل از نيروگاه ها را شرح مي دهد. گفتني است كتاب يك پيوست مفصل نيز دارد كه در آن با استفاده از تصويرها و نمودارهاي گوناگون به تشريح گسترده تر موضوع هاي دشوار ذكرشده در متن كتاب مي پردازد. گفتني است مولف كتاب پيش از اين علاوه بر دو جلد كتاب دانشگاهي با عنوان «اصول شيمي» و «شيمي عمومي» كتاب هاي ديگري را نيز براي عامه مردم تاليف كرده بود از جمله «ستارگان، زمين و زندگي» و «افسانه زندگي». كتاب انرژي اتمي نيز اولين شماره از مجموعه «دانش و فن براي همه» از انتشارات جهان كتاب است.
شنبه 9 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: واحد مرکزي خبر]

[مشاهده در: www.iribnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 78]