بيانيه پژوهشكده باستان شناسي در مورد كاوشهاي مشترك

واضح آرشیو وب فارسی:تابناک: بيانيه پژوهشكده باستان شناسي در مورد كاوشهاي مشترك
پژوهشكده باستان شناسي سازمان ميراث فرهنگي كشور در پاسخ به اظهارات غير فرهنگي و غير علمي برخي از افراد در ارتباط با پژوهش هاي مشترك دانشگاههاي خارج از كشور با پژوهشكده باستان شناسي سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري به استحضار ملت شريف ايران مي رساند كه، پژوهشكده باستان شناسي در چارچوب مقررات و اختيارات قانوني و سازماني مصوب در حوزه پژوهش، برنامه ريزي و مديريت بر امور باستان شناسي كشور انجام وظيفه مي نمايد.

امروزه در نتيجه اين پژوهش ها ما شاهد دستاوردهاي عظيمي در حوزه مطالعات تاريخي كشور بوده ايم كه در نتيجه آن هزاران كتاب و مقاله به چاپ رسيده است. پژوهش هاي مشترك باستان شناختي با دانشگاهها و مراكز علمي خارج از كشور نيز باعث تقويت حوزه ايران شناسي و معرفي ايران در سطوح جهاني و آشنايي باستان شناسان ايراني با آخرين دستاوردهاي علمي جهان گرديده است.

با اين همه برخي از افراد فاقد تخصص در برخي از سايت هاي خبرگزاري تلاش هاي انجام شده را ناديده بگيرند و همچنان حوزه مديريتي و برنامه ريزي مركز باستان شناسي كشور را دچار بحران سازند.

در خصوص پژوهشكده باستان شناسي بايد گفت:
اين پژوهشكده در خصوص ضابطه مند نمودن، توسعه پژوهش ها و فراهم آوردن زمينه هاي گسترده پژوهش هاي علمي در سرتاسر پهنه تاريخي سرزمين ايران در چارچوب ساختاري پژوهشگاه سازمان ميراث فرهنگي كشور پس از پيروزي شكوهمند انقلاب اسلامي شكل گرفت و پيش از آن نيز به مدت 20 سال، به عنوان مركز باستان شناسي كشور تمام امور باستان شناسي ايران را عهدار و مسئول بود.

رسالت اين پژوهشكده ساماندهي پژوهش هاي هويتّي، ملّي، مذهبي در عرصه تاريخ و تمدن كشور و نيز توسعه توان اجرايي، علمي، مديريتي و نظارتي در زمينه توليد دانش و اطلاعات تخصصي باستان شناسي با هدف تحقق برنامه سند چشم انداز جمهوري اسلامي ايران در افق 1404 هجري شمسي مبني بر: « دسترسي به جايگاه نخست اقتصادي، علمي و فنآوري در سطح منطقه با هويّت اسلامي و انقلابي، الهام بخش در جهان اسلام و با تعامل سازنده و موثر در روابط بين الملل» تعريف شده است.

در همين خصوص، پژوهشكده باستان شناسي با هدف شناخت مسائل هويتي و تاريخي كشور، معرفي و تبيين تاريخ و تمدن ايران در بستر زمان ومكان، پاسخگويي به نيازهاي پژوهشي و علمي كشور، شناخت مناظر تاريخي فرهنگي مجموعه هاي تاريخي به ويژه محوطه هاي ثبت شده در ميراث جهاني، توسعه مسائل ايران شناسي، آماده سازي محوطه ها براي ارائه و معرفي براي ايجاد سايت موزه ها و بهره برداري لازم از محوطه هاي تاريخي براي جذب گردشگر و معرفي پتانسيل هاي باستاني و تمدني كشور، در سه سطح بين المللي، ملّي و منطقه اي در مناطق مختلف كشور برنامه ريزي مي نمايند و پژوهش هاي باستان شناسي خود را با اهداف و راهبردهاي زير اجراء مي كند:
1.تدوين سند چشم انداز بلند مدت پژوهش هاي راهبردي.
2.تدوين سند راهبردي مديريتي و نظارتي بر حوزه هاي تاريخي فرهنگي كشور.
3.توسعه ساختار اجرايي با تاكيد بر تمركز زدايي.
4.توسعه توان لُجستيك در ساختار توسعه يافته و مرتبط با مركز.
5.توسعه توان علمي و روز آمدن كردن روش ها و فنون.
6.توليد اطلاعات تخصصي باستان شناسي در سطوح بين المللي.
7.ظرفيت سازي، آماده سازي و تبيين سياست هاي پژوهشي و اجرايي در بُعد توسعه ساختار اداري مديريتي باستان شناسي در حوزه هاي تمدني كشور.
8.جذب و توسعه نيروي انساني، بكارگيري و كارآمد كردن توان علمي افراد در راستاي پويايي و توسعه بنيادي و پايدار پژوهش ها و امور اجرايي- اداري باستان شناسي.
9.بهبود و ارتقاء كيفي اعضاء از طريق بورسيه هاي تحصيلي، تحقيقاتي و دوره هاي آموزشي بين المللي.
10.توسعه روابط بين المللي در اجراي پژوهش هاي راهبردي كشور در راستاي تقويت بنيانهاي ملّي و هويّتي.
11.شناخت و پوشش خلاء هاي مطالعاتي باستان شناسي در حوزه هاي جغرافيايي مختلف كشور به ويژه مناطق كمتر شناخته شده.
12.شناخت سير زماني نخستين جوامع انساني در فرايند استقرار و سكونت در حوزه بومي سرزمين ايران و چگونگي شكل گيري، تكامل و پويايي فرهنگ و تمدن ايراني در بُعد تاريخي.
13.حفظ ارزشهاي انساني مناطق مختلف كشور در چارچوب زمينه هاي اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي مردم هر منطقه و تعيين ضوابط معيار براي مناطق فرهنگي- تاريخي كشور با هدف انسجام فرهنگ ملّي – مذهبي.
14.ايجاد مناطق تاريخي به صورت يك كل منسجم كه توازن و ماهيت خاص اين نوع مناطق در ارتباط با تعداد بناها و محوطه هاي باستاني درون آنها تعريف و ضوابط حقوقي آنها مشخص شود.

با اين اهداف، پژوهشكده باستان شناسي با اجراي بيش از 3000 پروژه ميداني پس از پيروزي انقلاب، توانسته است تا علاوه بر فعاليت هاي پژوهشي داخلي در حوزه روابط خارجي با اجراي بيش از 100 پروژه ميداني مشترك با دانشگاهها و مراكز بين المللي خارج از كشور در حوزه ايران شناسي و شناخت تاريخ و تمدن فرهنگ كشور جمهوري اسلامي ايران گام هاي موثري بردارد.
اهم فعاليت ها و وظايف علمي – اجرايي اين پژوهشكده عبارتند از:

1. بررسي هاي باستان شناسي و تهيه نقشه باستان شناسي كشور.
2. تكميل و ارزيابي پرونده هاي ثبتي محوطه هاي باستاني كشور.
3. تعيين عرصه محوطه هاي باستاني.
4. گمانه زني ها.
5. كاوش هاي گسترده.

7. پژوهش هاي مشترك با دانشگاههاي خارجي.
8. پژوهش هاي مشترك با دانشگاههاي داخلي.
9. پژوهش هاي بين المللي در خارج از كشور.
10. كاوش هاي نجات بخشي.
11. كاوش هاي آموزشي.

12. بررسي، ارزيابي و تصويب طرح هاي پژوهشي.
13. برگزاري همايش هاي ملّي.
14. برگزاري همايش هاي منطقه اي.

15. برگزاري همايش هاي بين المللي.
16. چاپ و انتشار پژوهش هاي باستان شناسي.

تمام اين فعاليت ها در چارچوب ساختاري پژوهشكده باستان شناسي متشكل از 50 نفر كارشناس و عضو هيات علمي پژوهشي در حوزه رياست، معاونين و در قالب چهار گروه پژوهشي: گروه پژوهش دوره پيش از تاريخ، گروه پژوهش دوره پيش از اسلام، گروه پژوهش دوره اسلامي، و گروه پژوهش اشياء تاريخي- فرهنگي برنامه ريزي، و چندين واحد پژوهشي نظارت و اجراء مي شود.

مستحضريد كه در حوزه باستان شناسي سازمان ميراث فرهنگي، فعاليت ها در دو حوزه پژوهش و اجراء تعريف شده است و انجام ماموريت هاي خطير سازماني و پژوهشي در چارچوب حفظ مقررات ملّي و حاكميتي با رعايت ضوابط علمي همراه است. عنايت، به اهميت تاريخ هر ملت، پژوهش در نفس موضوع فرهنگ و تمدن هر ملت بسيار مهم و حساس است.

با توجه به اجراي بسياري از طرح هاي عمراني در سطح كشور با نهادهاي ديگر، حفظ تاريخ و تمدن مملكت از يك طرف و هماهنگي براي اجراي بسياري از پژوهش ها در حوزه فعاليت هاي عمراني كشور از طرف ديگر، عملا مشكلات اين پژوهشكده را دو چندان نموده است و مديريت بر اين امور بسيار پيچيده و حساس است.

لذا، مديريت بر اين حوزه نيازمند تعيين ضوابط و رعايت اصول علمي و جامعي است كه بدون مطالعه، برنامه ريزي دقيق و اجراء برنامه در چارچوب مقررات مشخص و از پيش تعريف شده ممكن نيست. اجراي هر برنامه بدون مديريت صحيح، ممكن است به مسائل ملّي و حيثيتي مملكت خدشه هاي جبران ناپذيري وارد نمايد.

در جايگاه مديريت بر تاريخ و تمدن و فرهنگ ميراثي نياكانمان و انجام پژوهش صحيح و عالمانه براي شناخت حقيقت زندگي بشر در محدوده جغرافياي سرزمين عزيزمان، ايران، مقدمه اي مختصر عرض مي شود تا در انجام وظيفه كوتاهي ننموده و در انجام تكليف ملّي و مذهبي حوزه مديريتي خود مفتخر به خدمت باشيم.

در اين زمينه به استحضار مي رساند:
پژوهشكده باستان شناسي به عنوان تنها متولي پژوهش هاي باستان شناسي نزديك به پنجاه سال است كه تمام امور باستان شناسي كشور را انجام مي دهد. شناسايي تپه هاي باستاني، كاوش و گمانه زني بيش از هشتاد درصد محوطه هاي باستاني تقريبا در حوزه هاي بياباني، متروكه و يا در مناطق و روستاهاي دور افتاده كشور انجام مي شود. سالهاي متمادي، همكاران باستان شناس ما عاشقانه دل در گرو اخلاص نهاده در دل بيابانها و كويرهاي ايران در پي يافتن، ثبت و ضبط و حراست از آثار باستاني كشور همت گماردند و پيش از اينكه آن آثار به يغما رود، آنها را ثبت و معرفي كردند.

تا به امروز فهرست آثار باستاني كشور قريب به بيست هزار اثر است كه تمام اين موارد در راستاي انجام وظيه باستان شناسان و عشق به اين آب و خاك انجام شده است. اين پژوهشكده از ابتداي پيروزي انقلاب اسلامي تا به امروز بيش از سه هزار پروژه تحقيقاتي اعم از بررسي، گمانه زني، تعيين حريم، لايه نگاري و كاوش انجام داده است كه تمام اسناد آن موجود است.

به واسطه انجام همين پژوهش ها بوده است كه امروز ايرانيان به تاريخ پرشكوه خود مي بالند. پيش از هفتاد سال پيش، دوران ناآگاهي ملت ايران از تاريخ خويش بود و به يقين مي توان گفت در روند پژوهش هاي باستان شناسي بود كه تاريخ ايران آشكار شد. در دوره پيش از انقلاب، هيات هاي باستان شناسي متعددي سرازير ايران شدند كه خوشبختانه پس از پيروزي انقلاب اسلامي، براي نخستين بار در تمام كشورهاي آسيايي، ايران پروژه هاي باستان شناسي خود را به صورت مشترك تعريف كرد. در هيچ كشوري همانند كشور ايران تحقيقات باستان شناسي به صورت مشترك انجام نمي شود.

اگر، يك هيات باستان شناسي خارجي در هر نقطه اي از ايران برنامه داشته باشد، به همان نسبت باستان شناس ايراني و در موارد متعدد دو برابر آنها افراد ايراني در آن تيم حضور دارند. تمام تحقيقات در مرحله اوليه تا حصول نتيجه نهايي به صورت مشترك انجام مي شود. لذا، از آنجايي كه پژوهش هاي باستان شناسي براي شناخت هويّت تاريخي ملت ايران ضروري است و به قطع مي توان گفت آينده از آن ملتي است كه گذشته خود را بشناسد، ضرورت انجام پژوهش هاي باستان شناسي مشخص است. بنا به گفته بسياري از باستان شناسان جهان، ايران ميراث دنياست و بخش عمده اي از ميراث دنيا مديون تمدن ايراني است.

هزاران اثر ارزشمند حتي از دوره هاي متاخّر اسلامي نظير هزاران سنگ مزار مزيّن به خطوط كوفي، نسخ، ثلث، ريحان، و صدها بناي ارزشمند دوره اسلامي و بيش از پانصد شهر دوره اسلامي هنوز ناشناخته مانده و نيازمند پژوهش، معرفي و حراست است. اين همه آثار فقط در محدوده زماني يك هزاره و نيم دوره اسلامي در اين سرزمين نهفته است.

در دوره پيش از اسلام، به ويژه دوره ساساني، هخامنشي و اشكاني هزاران محوطه باستاني در محدوده مرزهاي امروزي كشور و در كشورهاي تركيه، عراق، پاكستان، افغانستان، تركمنستان، آذربايجان، گرجستان، ارمنستان و حوزه خليج فارس از تمدن و فرهنگ ايراني وجود دارد كه نيازمند برنامه ريزي براي پژوهش و معرفي است. دغدغه خاطر ما حفظ، نجات و حراست از كيان تمدني مردم ايران است. همه اين موارد در حالي است كه در برنامه هاي توسعه عمراني كشور، صدها سد در حال ساخت است و هزاران محوطه باستاني در حال نابودي است و چگونه بدويم تا به اين همه عظمت خدشه اي وارد نشود و فرهنگ كشور عزيزمان محفوظ بماند. بدون حمايت و پشتيباني شما هموطنان عزير، اصحاب گرانقدر رسانه و مجموعه مديريت فرهنگي كشور اين همه محقق نخواهد شد.

در حالي كه عزيزان مطلع هستيد كه اين پژوهشكده با كمبود جدي بودجه مواجه است و تمام تلاش خود را بكار بسته ايم تا از راههاي مختلف اين چرخه از حركت باز نايستد. بديهي است، راه سختي در پيش داريم در برابر عظمت تمدن ايراني كه روزگاري بر نيمي از جهان فرمان مي راند و 32 كشور را مديريت مي كرد، مديريت بر ميراث بجاي مانده از اين تمدن، يعني ميراث جهاني كار بسيار مشكلي است. در دنياي شتابزده و قهر آلود امروز، اگر حركت نكنيم از بازي روزگار خارج مي شويم. همه دنيا ايران را به نام تمدن گذشته آن مي شناسند. آري، ما هم دغدغه خاطر داريم كه چرا تاريخ كشور ما را غربي ها بايد برايمان بنويسند.

اين بار گراني است و ما براي رسيدن به مرحله خودكفايي در توليد علم در اين زمان مجبوريم از آنها بهره بگيريم. به قطع در مسير آينده، فرزندان عزيز اين كشور و انقلاب خود تاريخ سرزمين پدران خود را خواهند نوشت. همانگونه كه در مقايسه با گذشته، شرايط امروز كشور با دهه هاي پيش بسيار پر رونق و آگاهانه تر است، آينده اي بسيار روشن براي كشور در پيش رو خواهد بود.
در نتيجه همين پژوهش هاي باستان شناسي است كه پس از پيروزي انقلاب تا به امروز تنها از طريق همين پژوهشكده باستان شناسي بيش از 20 نفر با هزينه هيات هاي خارجي در رده هاي دكتري در دانشگاههاي خارج از كشور مشغول به تحصيل هستند و همين عزيزان در همين سالهاي اخير كه به كشور برگردند خود پرچمدار پژوهش هاي نوين باستان شناسي خواهند بود و بديهي است كه حوزه باستان شناسي ايران قدرت بيشتري مي گيرد.

موضوعي كه تمام باستان شناسان خارجي آن را تاييد مي كنند. در بيشتر كشورهاي همسايه به سختي مي توان يكي دو نفر باستان شناس پيدا كرد در حالي كه به لطف برنامه هاي آموزشي دانشگاهها پيش بيني مي شود در پنج ساله آينده بيش از 7000 هزار فارغ التحصيل باستان شناس در كشور داشته باشيم. همه اين عزيزان فرزندان اين مملكت هستند و به آموزش، پژوهش و كار احتياج دارند. بنابراين، پژوهشكده باستان شناسي تمام تلاش خود را بكار مي بندد تا از طريق همين هيات هاي كاوش داخلي و خارجي، افراد با استعداد را پرورش دهد تا براي آينده بكار گرفته شوند.

در ارتباط با تاييد صلاحيت علمي افراد مسئول انجام پروژه هاي باستان شناسي داخلي و خارجي به استحضار مي رساند: قاعده به اين ترتيب است كه اصولا شخص انجام دهنده طرح تحقيقاتي بايد طرح پژوهشي كه در وب سايت پژوهشكده باستان شناسي وجود دارد تكميل نمايد. اين فرم شامل: هدف، روش، پرسش ها، فرضيه ها، نتايج، و كارنامه علمي شخص است. لذا، تمام طرح هاي پژوهشي پس از بررسي در شوراي مديران گروههاي پژوهشكده باستان شناسي بررسي و صلاحيت علمي افراد تاييد و يا پس از تصحيح، تاييد و يا به كلي رد مي شود. همانگونه كه در سال اخير، بيش از 230 طرح به اين پژوهشكده ارسال شد كه از اين تعداد 145 طرح از نظر علمي تاييد شد. دلايل رد هر طرح هم از طريق شورا مكتوب مي شود.

در خصوص صلاحيت شخصي افراد نيز بايد عرض كرد: چون هيچ فردي نمي تواند بدون سابقه چند سال عضو هيات بودن در بررسي و يا كاوش ميداني و بدون داشتن مقاله علمي و يا كتاب به عنوان سرپرست هيات انتخاب شود لذا، اغلب افرادي كه مسئوليت كاوش به عهده مي گيرند داراي پيشينه اي هستند كه تعهدات آنها از طريق سرپرست هايي كه فرد موضوع برنامه پيش تر عضو هيات آنها بوده است، احوال كلي آن را جويا شده و در صورت عدم تاييد، چنين افرادي انتخاب نمي شوند. بنابراين، صلاحيت اين افراد با توجه به لزوم داشتن پيشينه مناسب در كارنامه علمي و فعاليت هاي گذشته به طور طبيعي افرادي انتخاب مي شوند كه براي جامعه شناخته شده هستند. تقريبا، روال معمولي است كه شخص ناشناخته اي در اين حوزه فعاليت نمي كند. اغلب باستان شناسان همديگر را مي شناسند ممكن است شخصي با فرد ديگري اختلاف عقيده داشته باشد و درپي بد گويي از فرد ديگري برآيد اما در تصميمات حوزه مديريتي براي همه باستان شناسان يكسان رفتار مي شود و تا مدركي مستند و مستدل وجود نداشته باشد نمي توان فردي را محكوم كرد.

موضوع ديگر اينكه تمام باستان شناسان شاغل در بدنه سازمان ميراث فرهنگي كشور در تمام كشور در حدود 210 باستان شناس بيش تر نيستد. در حالي كه مستحضريد در سال اخير نزديك به 200 سد در كشور در حال ساخت است. اگر در حوضه آبگير هر سد حداقل 10 محوطه باستاني وجود داشته باشد، يعني 2000 هزار اثر باستاني نيازمند كاوش و پژوهش است. اين تنها در حوزه نجات بخشي است. چگونه مي توانيم از نيروهاي داخل سازمان استفاده نماييم در حالي كه بسياري از آنها در پست هاي مديريتي مشغول هستند و مديران محترم آنها يا به آنها اجازه نمي دهند در كاوش حضور داشته باشند و يا به كلي خود وقت ندارند. با اين وجود تمام تلاش بر استفاده حداكثر از نيروهاي سازمان ميراث فرهنگي بوده است. اگر موردي مشخص وجود دارد حتما دليلي مثل عدم ارائه گزارش فصل قبل و يا مواردي اين چنين داشته است.

در هر صورت، به صورت موردي به تمام اين گونه گله هاي شخصي افراد با دليل حاضر به پاسخ هستيم. در عين حال، هر كاوش مستلزم تشكيل يك گروه است و براي يك كاوش باستان شناسي حداقل بايد 7 نفر مستند نگار، طراح، عكاس، نقشه بردار، و باستان شناس حضور داشته باشد. براي رسيدن به مرحله انتشار صرف وقت و مراحل متعددي لازم است تا آن پروژه به نتيجه برسد. لذا، تامين اين نيرو به اجبار بايد از دانشگاهيان همين مملكت، و فارغ التحصيلان اين رشته باشد زيرا اين تعداد نيرو در سازمان ميراث فرهنگي وجود ندارد.

يكي از مهمترين وظايف سازماني پژوهشكده باستان شناسي حصول نتيجه كاربردي در زمينه هاي پژوهشي است. مگر نه اينكه مهمترين محوطه هاي باستاني كشور نظير تخت جمشيد، پاسارگاد و صدها محوطه ديگر در روند كاوش هاي باستان شناسي شناخته شده است و امروز هم افتخار كشور است و هم محل درآمد اقتصادي براي كشور. اين پژوهشكده كاوش مي نمايد و سازمانهاي استاني و يا بخش هاي مربوطه بهره بردار هستند. مجموعه هاي فرهنگي ساير بخش هاي كشور مي توانند در بهره برداري و تبديل محوطه هاي باستاني كشور به سايت موزه تلاش نمايند تا هم رشد فرهنگي كشور توسعه يابد و هم درآمد و اشتغال توليد شود.

در ارتباط با بكارگيري نيروهاي بومي در حوزه كار و كاوش شايد باستان شناسي را بتوان گفت بهترين، سالم ترين و مستقيم ترين راه براي خدمت به فقيرترين و آسيب پذيرترين اقشار جامعه است. به خوبي مطلع هستيد، دوستان محترم باستان شناسان در دور افتاده ترين محل هاي كشور كه اغلب فقيرترين و مستضعف ترين مردم زندگي مي كنند كاوش و پژوهش مي نمايند.

اين موضوع، شايد در باور مردمي كه به اميد بازگشت گروه باستان شناسي به اطراف جازموريان، شهر سوخته، زابل و ساير روستاهاي محروم كشور براي كسب حداقل امرار معاش به انتظار هستند، بهتر قابل درك باشد. تمام تيم هاي باستان شناسي، به طور مستقيم حداقل در مدت زمان يكي و دو ماه در ميدان، سعي مي نمايند تهيدست ترين مردم را بكار گيرند كه اين موضوع باعث شعف و شور بسياري از مردم مناطق محروم كشور شده است و مردم به اين باور رسيده اند كه آثار باستاني مي تواند منبع درآمدي براي آنها باشد.

در ارتباط با بكار گيري نيروهاي بومي باستان شناس به عنوان سرپرست نيز خود مي دانيد كه براي انجام كار صحيح نياز است تا افراد با تجربه و كاردان سرپرستي كاوش را عهده دار باشند براي به نتيجه رسيدن كار اما در تمام موارد بسته به توان افراد و همچنين تعداد افراد، از افراد به نسبت با تجربه و نوآموز استفاده مي شود تا تركيب تيم بسيار ضعيف نشود و كار به نتيجه برسد.

در خصوص توسعه مطالعات ايرانشناسي، شناخت پتانسيل هاي تاريخي و دستاوردهاي هويتي حوزه فرهنگ و تمدن ايراني و اتّكاء به مباني تمدني براي نقش افزون تر و پر بارتر در پهنه جغرافيايي جهان امروز، پژوهشكده باستان شناسي در اقدامي گسترده و منسجم برنامه هاي حوزه پژوهشي خود را در بُعد بين المللي توسعه داده است.

در پرتو انجام فعاليت هاي باستان شناسي نه تنها سلامت تاريخ كشور به روش هاي علمي در دل تپه ها و محوطه هاي باستاني كشور كاوش و معرفي مي شود بلكه بدين طريق سلامت تاريخ كشور تضمين و آثار هويتّي حاصل از اين پژوهش ها صيانت مي شود. به واسطه فراهم آوردن زمينه پژوهش در حوزه سازمان، مطالعات ايران شناسي در هر كدام از دانشگاههاي خارج از كشور به واسطه صرف وقت و هزينه اساتيد باستان شناسي آن دانشگاه در حوزه جغرافيايي كشور ما، توسعه مي يابد و هر ساله تعداد بيشتري از باستان شناسان و به ويژه نسل جوان كشورهاي جهان به طور جدي به عرصه مطالعات تاريخي كشور ايران وارد مي شوند.

همه اين موارد به واسطه غني بودن تاريخ كشور از نظر آثار باستاني است كه بدون ترديد مديريت و برنامه ريزي در اين حوزه است كه مي تواند به توسعه مسائل ايرانشناسي و معرفي هويّت هاي تاريخي و تمدني كشور در سر تاسر جهان منجر شود.

بدون ترديد، دانشگاهها و مراكز پژوهشي مي توانند سهم عمده اي در شناخت ساختار فرهنگي و نظام هاي اجتماعي جوامع انساني داشته باشند. نكته قابل تامل اينكه در دهه هاي اخير شاهد تحولات فراواني در روند تطور دانش باستان شناسي در جهان بوده ايم، به گونه اي كه اين تحولات، باستان شناسي را به رشته پژوهشي چند بعدي تبديل كرده است.

در هر صورت باستان شناسي بيش از آنكه كلنگ كاويدن و كندن باشد، رويكرد، انديشه و معناست. مراكز تحقيقاتي و پژوهشي دانشگاههاي معتبر علمي جهان، سرتاسر اين كره خاكي را در پي شناخت انديشه بشري كاويده اند و فهم و شناخت گذشته را براي جامعه و فرهنگ معاصر حياتي و با اهميت دانسته اند. به گونه اي كه باستان شناسي به منزله نوعي رجوع و رويكرد به تاريخ، زمان و انسان و وضع وجودي او پس از ظهور شرايط جديد تاريخي از خصلتهاي بنيادي انديشه معاصر و عالم مدرن تلقي شده است.

به اين ترتيب، سرزمين ما نيز به عنوان بخش مهمي از جامعه جهاني، نمي توانسته است به دور از انديشه كند و كاو باختر زميني قرار گيرد و سالهاست كه مراكز پژوهشي جهان حوزه تمدني ايران را مد نظر قرار داده و در محافل دانش و انديشه آكادميك خود مطرح ساخته اند. زيرا كه ايران ميراث دنياست و به همين نسبت جهان ميراث دار تمدن ايراني است:

در ارتباط با فعاليت برخي از پژوهشگران باستان شناس خارجي در كشور به اختصار به برخي موارد اشاره مي شود تا اذهان عموم مردم عزيزمان روشن شود و دغدغه آن عزيران براي حفظ و حراست از كيان تمدني كشور رفع شود: در ارتباط با يكي از متخصصين مهم در حوزه باستان شناسي كشور دكتر رمي بوشارلا به اطلاع مي رساند كه تمام فعاليت هاي ايشان به صورت مشترك و در چارچوب تفاهم نامه انجام شده است.

در اين ارتباط بايد گفت: هيات باستان شناسي ايران – فرانسه در طي 5 فصل بررسي در دشت مرودشت كه تحت عنوان "بررسي آركئوژئوفيزيك محوطه هاي هخامنشي دشت مرودشت " به انجام رسانيده است با مجوز پژوهشكده باستان شناسي كشور و همكاري بنياد پژوهشي پارسه – پاسارگاد بوده است. اولين فصل اين طرح در ارديبهشت ماه 1384، دومين فصل در آبان و آذر ماه 1384، سومين فصل در ارديبهشت و خرداد 1385، چهارمين فصل در ارديبهشت و خرداد 1386و پنجمين فصل در فروردين و ارديبهشت 1387 بصورت هيات مشترك ايراني و فرانسوي در قالب طرح مشترك پژوهشكده باستان شناسي كشور و مركز ملي پژوهش هاي علمي فرانسه با همكاري بنياد پژوهشي پارسه – پاسارگاد صورت پذيرفته است.

با توجه به تصميم پژوهشكده باستان شناسي مبني بر مشترك بودن طرح از فصل دوم هيات ايراني به سرپرستي محمد فيض خواه تا فصل چهارم و فصل پنجم هيات ايراني به سرپرستي كورش محمدخاني هيات فرانسوي را همراهي نموده كه گزارش فصل اول تا سوم با هم و فصل چهارم و پنجم به طور جداگانه به سازمان ميراث فرهنگي ، صنايع دستي و گردشگري- پژوهشكده باستان شناسي كشور و بنياد پژوهشي پارسه – پاسارگاد توسط سرپرستان ايراني و فرانسوي تحويل داده شده است.

در پاسخ به بررسي صحرايي؟ در مرودشت توسط هيات فرانسوي در بهار 1384 بايد ذكر شود كه همزمان با شروع اين طرح هيات هاي مشترك ايراني و خارجي در تنگ بلاغي مشغول به فعاليت بودند. از جمله هيات مشترك ايران- فرانسه به سرپرستي محمد تقي عطايي و دكتر رمي بوشارلا كه در محوطه 85 مشغول كاوش بوده اند. با ارائه طرح بررسي ژئوفيزيك محوطه هاي هخامنشي دشت مرودشت توسط هيات فرانسوي به پژوهشكده باستان شناسي اين طرح در فصل اول با همكاري گروه باستان شناسي بنياد پژوهشي پارسه – پاسارگاد انجام پذيرفت كه گزارش اين فصل همراه با فصل دوم و سوم در يك جلد به طور كامل در اختيار پژوهشكده باستان شناسي كشور و بنياد پژوهشي پارسه – پاسارگاد قرار گرفته است.

در مورد طرح بررسي اركئوژئوفيزيك در محوطه پاسارگاد بايد متذكر شويم كه اين طرح در قالب طرح "فارس مركزي در زمان هخامنشيان " در سال 1378 به پژوهشكده باستان شناسي كشور ارائه شد. اين طرح به صورت بررسي ژئوفيزيك در محوطه پاسارگاد بدون هيچ تخريب و نمونه برداري (با توجه به جديد بودن علم استفاده از روش هاي ژئوفيزيك در باستان شناسي و كمبود متخصص در اين زمينه در ايران و پيشتاز بودن فرانسويان در اين رشته در جهان،) توسط هيات فرانسوي با همكاري بنياد پژوهشي پارسه – پاسارگاد تا سال 1383 انجام گرديد.

گزارش هاي هر فصل به دو زبان فارسي و فرانسه در پايان هر فصل به پژوهشكده باستان شناسي كشور و بنياد پژوهشي پارسه – پاسارگاد تحويل داده شده است. فصل اول به صورت بازديد از محوطه و ارائه طرح توسط دكتر رمي بوشارلا و پروفسور آلبرت هس از پيشگامان آركئوژئوفيزيك در جهان انجام شد. در فصل دوم آقاي رضا نوروزي كارمند رسمي به عنوان نماينده سازمان، آقاي اميررضا پور مقدم نماينده بنياد پژوهشي و آقاي اسكندري مدير مجموعه پاسارگاد در هيات حضور داشتند.

در فصل سوم و چهارم آقاي كورش محمدخاني كه دانشجوي كارشناسي ارشد باستان شناسي و (عضو گروه باستان شناسي بنياد پژوهشي پارسه – پاسارگاد) پايان نامه خود را در مورد استفاده از روش هاي ژئوفيزيك در باستان شناسي اخذ نموده بود عضو اين هيات بودند. فصل پنجم اين بررسي در اسفند ماه 1386 توسط هيات مشترك ايران- فرانسه به سرپرستي آقاي كورش محمدخاني و دكتر رمي بوشارلا انجام پذيرفت كه گزارش مقدماتي اين فصل به پژوهشكده باستان شناسي كشور و بنياد پژوهشي پارسه – پاسارگاد ارائه شد. در طي اين 5 فصل هيچ گونه كاوش و نمونه برداري صورت نپذيرفته و تنها بررسي به صورت آركئوژئوفيزيك و بدون هيچ دخالتي در محوطه پاسارگاد صورت پذيرفته است.

در ارتباط با بررسي اقاي دكتر رمي بوشارلا و تيم كاريش در اطراف درياچه طشت به اين نكته اشاره كنيم كه اصولا چنين بررسي صورت نگرفته و تنها يك بررسي ژئوآركئولوژي توسط دكتر اريك فواش، دكتر رمي بوشارلا و كورش محمدخاني به مدت 2 روز در زمستان سال 1384 در اطراف درياچه بختگان انجام گرفت كه گزارش فارسي آن در مركز اسناد بنياد پژوهشي پارسه- پاسارگاد موجود است.

همچنين اين ادعا كه هيات فرانسوي همواره بدون حضور ايرانيان به فعاليت در محوطه هاي باستاني اقدام نموده اند، در صورتيكه هيات فرانسوي به سرپرستي دكتر بوشارلا همواره با مجوز سازمان ميراث فرهنگي و موافقت پژوهشكده باستان شناسي و با همكاري بنياد پژوهشي پارسه- پاسارگاد به بررسي آركئوژئوفيزيك در محوطه هاي پاسارگاد و دشت مرودشت پرداخته است و همانطور كه ذكر شد بررسي هاي آركئوژئوفيزيك از رشته هاي بسيار جديد است و به دليل كمبود نيروي متخصص در اين زمينه در كشور ما، سازمان ميراث فرهنگي ناگزير به همكاري با هيات هاي متخصص خارجي است.

بديهي است پس از تربيت نيروي متخصص در آينده نيازي به استفاده از نيروهاي خارجي نخواهد بود در صورتيكه امروزه در كشور فقط يك دستگاه مغناطيس سنج و 2 متخصص در اين زمينه براي چند هزار محوطه باستاني وجود دارد كه هر دوي اين دو بزرگوار در سطوح تخصصي تر نياز به تجارب بيشتر و بين المللي دارند.

بنا براين اين ادعا كه آقاي آقاي خوليو بندزو عضو تيم دكتر بوشارلا به ايران آمده و مدت 32 روز ناپديد بوده است، اما آقاي خوليو بندزو تنها يك بار عضو هيات مشترك ايران و فرانسه به سرپرستي آقاي محمدتقي عطايي و دكتر رمي بوشارلا در محوطه 85 تنگ بلاغي بوده كه با آقاي محمد جواد جعفري روي گورستان ساساني و اسلامي در آن محوطه مطالعه نموده اند كه گزارش اين فعاليت نيز در پژوهشكده باستان شناسي و مركز اسناد بنياد پژوهشي پارسه – پاسارگاد موجود است.

پژوهش و مطالعات باستان شناسي و اهميت آن از مسائل سياسي جدا است و هيچ ارتباطي با مسائل انرژي صلح آميز هسته اي ندارد و اينكه برخي بدون هيچ دليلي اين مسائل را پيش كشيده و غيرت ملي مردم ايران را به بازي گرفته اند. در مورد ارائه پوستر علمي در كنفرانس مادريد توسط دكتر بوشارلا بايد متذكر شد كه اين پوستر از نتايج فصل اول توسط دو نفر از اعضاي هيات دكتر بوشارلا طراحي شده و نه خود ايشان، كه در پوستر ياد شده هم از پژوهشكده و هم از بنياد پژوهشي نام برده و تشكر شده است.

اما در مورد فعاليت دكتر بوشارلا در عراق و كويت و عمان بايد گفت كه همكاري ايشان با حزب بعث كذب محض است و بيوگرافي علمي ايشان نشان از اطلاعات غلط آقاي صميمي از بيوگرافي علمي دكتر بوشارلا مي دهد و قصد ايشان تنها تشويش اذهان عمومي است. دكتر بوشارلا پس از پيروزي انقلاب اسلامي و ممنوعيت فعاليت باستان شناسان خارجي در ايران فعاليت هاي خود را در كشور امارات متحده عربي(شارجه، العين و ...) متمركز نموده و بين سال هاي 1991 تا 1993 در قزاقستان مطالعه و پژوهش داشته اند. و از سال 1993 تا 1999نيز مسئول موسسه ايران شناسي فرانسه در ايران بوده اند كه از آن سال تا كنون نيز در محوطه هاي پاسارگاد و دشت مرودشت به بررسي آركئوژئوفيزيك و با شروع طرح پژوهش و كاوش هاي اضطراري در تنگ بلاغي به كاوش در اين محوطه با هيات مشترك ايراني نموده است.

با توجه به آنكه دستگاه موقعيت ياب جغرافيايي (GPS) براي آقاي صميمي بسيار عجيب و غريب است و در جاي جاي مطلب خود به استفاده از اين دستگاه توسط هيات فرانسوي اشاره نموده اند بايد يادآور شد كه اين دستگاه امروزه در بررسي هاي باستان شناسي به طور معمول توسط تمامي باستان شناسان استفاده مي شود و جاي هيچ تعجبي نيست كه هيات فرانسوي هم جهت ثبت موقعيت تپه ها و محوطه ها از اين دستگاه استفاده مي نمايند . در ضمن در مورد ارتباط دوستانه دكتر بوشارلا و حكومت بعث عراق بايد گفت كه ايشان هيچگاه در اين كشور نه حضور و نه هيچ گونه فعاليتي داشته اند.

همچنين با توجه به نوشته ها و سخنراني هاي دكتر بوشارلا در مجامع علمي ايشان همواره از كلمه خليج فارس استفاده نموده و هميشه به ايران و ايرانيان و سنت هاي ايراني احترام مي گذارند و از دوستداران ايران و ايرانيان هستند. به گونه اي كه بسياري از پژوهشگران، رمي بوشارلا را يك ايراني فرانسوي مي داند. براي اطلاع عموم و قضاوت در مورد بوشارلا انصاف نيست كه اين پژوهشگر ايران دوست را بي دليل و با تهمت آزرد.

زيرا نگاهي به 28 جلد چكيده هاي ايرانشناسي به كوشش ايشان گواهي محكم براي شناخت ميزان علاقه و كار ايشان در حوزه ايرانشانسي است. شايد، اگر در وب سايت هخامنشي به كوشش همكار و دوست ديرينه رمي بوشارلا، آقاي پي ير بريان نگاهي بيندازيم و ميزان تلاش هاي اين دو پژوهشگر در مورد ايران شناسي را درك كنيم آن وقت بپرسيم پس سهم ما ايرانيان براي خدمت به تاريخ و فرهنگي اصيل جامعه ايراني چقدر است در مقابل 1400 صفحه تاريخ هخامنشي و هزاران منبع اطلاعاتي در وب سايت هخامنشي.

در ارتباط با كتاب جيرفت پژوهشكده باستان شناسي قبلا اطلاع رساني كامل را انجام داده است ولي به اختصار به اطلاع مي رساند كه اين كتاب توسط سازمان استان كرمان به چاپ رسيده كه لازم مي بود كه چاپ يك چنين كتاب مهمي كه از لحاظ محتوايي بسيار ارزشمند است با هماهنگي پژوهشكده باستان شناسي انجام مي گرفت ولي بهر حال كتاب فوق از لحاظ نقشه هاي ارائه شده ايراداتي داشت كه پس از اصلاح نسخ جديد آن در بازار موجود است. پژوهشكده باستان شناسي به عنوان مركزي علمي و پژوهشي تعريف شده است و به اطلاع ملت شريف ايران مي رساند كه مسائل و موضوعات علمي و تحقيقاتي كشور نبايستي دست مايه جريانان غير فرهنگي قرار بگيرد و مسائل هويتي و تاريخي كشور با مسائل و موضوعاتي غير مرتبط درگير شود. به دلايل متعدد مطرح شده در بالا اذعان داريم كه:

1- امروزه هيچ كشوري در جهان وجود ندارد كه در حوزه باستان شناسي از تجارب بين المللي بهره نگيرد و اصولا يكي از مهمترين معيارها و سنجش علمي يك طرح پژوهشي سواي محتواي علمي آن استفاده از توان بين المللي است. خوب است بدانيم كه در چند ساله اخير، اتحاديه اروپا از طرحهايي حمايت مالي مي نمايد كه حداقل چند دانشگاه اروپايي در آن مشاركت علمي داشته باشند. كشور هاي همسايه ما نيز با استفاده از فضاي موجود از ظرفيت علمي بين المللي حد اكثر استفاده را بهره برده اند. هيچ شكي نيست كه از طريق همين روابط علمي است كه امروزه واژه هايي همانند سوريه شناسي، تركيه شناسي، عرب شناسي، بلوچستان شناسي، آذربايجان شناسي، پاكستان شناسي، تركمن شناسي و غيره جاي واژه ايران شناسي را در دانشگاههاي اروپايي گرفته است.

امروزه در كشور تركيه بيش از 40 تيم بين المللي باستان شناسي، در كشور سوريه بيش از 60 تيم بين المللي و در كشور كوچك فلسطين 6 تيم بين المللي در حال تحقيق و پژوهش هستند. اينكه ايران بخواهد روابط علمي خود را جهان خارج در حوزه مطالعات تاريخي و تمدني و ايران شناسي قطع نمايد را بايستي مسئولان رده بالاي نظام تصميم گيري نمايند نه اينكه افرادي ناشناخته و غير مسئول براي يك چنين موضوع مهم و اساسي تصميم گيرنده باشند. نكته مهمي كه به آن بايستي اشاره داشت اين است كه ايران تنها كشوري است كه برخي در آن باستان شناسان خارجي را اينگونه متهم مي نمايند و به آنها توهين روا مي دارند.

2- وظيفه وزارت اطلاعات و ديگر دستگاههاي كشور برخورد با جاسوسان و عواملي است كه امنيت ملي كشور را به خطر مي اندازند نه اينكه افرادي غير مسئول وظيفه دار يك چنين مسئوليتي باشند. به واقع مضحك است كه داشتن GPS همراه يك باستان شناس را براي كشور خطرناك توصيف نمائيم، جائيكه امروزه حتي تاكسي هاي درون شهري هم داراي امكانان ناوبري همانند GPS هستند و در حال حاضر هر محققي كه با كارهاي ميداني سروكار دارد حداقل داراي يك دستگاه ردياب دستي است. اين افراد در چند ماه قبل كشور آلمان را متهم به جاسوسي از طريق باستان شناسي نموده اند و امروزه پژوهشگران فرانسه را از طريق هيئت هاي باستان شناسي متهم به جاسوسي مي نمايد.

امروزه پژوهشكده باستان شناسي سازمان ميراث فرهنگي داراي بيش از بيست طرح بين المللي است و اين خود افتخاري براي كشور است كه در بالاترين سطوح علمي با دنيا در تعامل باشد. موضوعي كه كاملا به نفع كشور هم از جنبه سياسي و فرهنگي است و هم از منظر علمي به حوزه ايران شناسي كمك بسياري نموده است. به واقع جاي تاسف و نگراني بسياري دارد كه حيثيت و اعتبار علمي افراد و محققان ايران شناس را اينگونه زير سئوال ببريم و آنرا خدشه دار كنيم. آيا از خود پرسيده ايم كه اين خبرها چقدر ارزش طرح و بيان دارد و آيا واقعا در شرايط حساس كنوني كشور چه كساني از اين دشمني ها و تقابل با دانشگاهاي معتبر جهان سود مي برند. دشمن تراشي در سطوح علمي با جهان كاري آسان است ولي تبعات سوء آن كشور را دچار خلل هاي بسياري نموده و خواهد نمود.

3- در سال گذشته پژوهشكده باستان شناسي بيش از 13 جلد كتاب و يكصد مقاله علمي كه عمدتا ماحصل نتايح ملي و بين الملللي است را منتشر نموده و در نهمين گردهمايي بين المللي 1386 مباردت به چاپ و انتشار بيش از هشتاد مقاله علمي نموده است كه همگي حاصل عملكرد پژوهشي سال 1385 بوده است.

4- بي شك براي كشورهاي همسايه ما بهترين خبر ممكن قطع ارتباط علمي ايران در حوزه باستان شناسي با همين تعداد افرادي است كه با ما رابطه علمي دارند. اين افراد هر چند ماه يكي از باستان شناسان و يا مجموعه اي از باستان شناسان خارجي را مورد هجمه قرار مي دهند كه تقريبا تمام اتهامات وارده در برگيرنده موضوعات امنيتي هست.

حال آنكه رسيدگي به اين امور وظيفه وزرات خارجه و دستگاههاي امنيتي است و اين افراد حق دخول به اين مسائل را ندارند. چطور توقع داريم كه دانشگاههاي دنيا از آبهاي نيلگون خليج فارس به عنوان خليج فارس ياد نمايند ولي از طرف ديگر همه آنها را به طرق مختلف از كشور اخراج نمائيم و با خود دشمن كنيم. خوب است نيم نگاهي به كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس داشته باشيم كه در چند ساله اخير همه باستان شناسان معتبر و درجه يك دنيا را كه ما از خود رانده ايم جذب خود نموده اند.

در حال حاضر اين باستان شناسان پژوهش هاي باستان شناسي گسترده اي را در حاشيه جنوب خليج فارس در حال اجرا دارند و به سرعت و بطور مرتب هر سال نتايج كار خود را در سطوح بين المللي به چاپ مي رسانند. به ياد داشته باشيم كه در قبل از انقلاب اسلامي بيش از 70 درصد باستان شناسان خارجي از نام خليج فارس استفاده مي نمودند و چرا امروزه ورق برگشته و 10 درصد از باستان شناسان خارجي از نام مبارك خليج فارس نام مي برند. آيا از خود پرسيده ايم كه دلايل اصلي آن چه بوده است؟

در گزارش پيش روي شما سعي نموديم به برخي از شبهات پاسخ دهيم ولي با اينهمه پژوهشكده باستان شناسي آمادگي دارد به تمامي پرسش هاي مطروحه در ارتباط با حضور باستان شناسان خارجي در ايران پاسخ لازم را بدهد. در پايان ضروري و لازم است كه بدانيم يكبار و براي هميشه در حوزه مسائل داخلي و سياسي كشور از باستان شناسي هزينه ننمائيم. اينگونه نگرشها هيچ منافعي براي كشور نخواهد داشت و بجز دشمني و دور كردن انديشمندان جهان از حوزه ايران شناسي نتيجه ديگري را نصيب كشور نخواهد كرد.
چهارشنبه 6 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: تابناک]

[مشاهده در: www.tabnak.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 354]