سوسن؛ مادر امام عسكرى(ع)

واضح آرشیو وب فارسی:سایت دانلود رایگان: طليعه
شناخت و معرّفى «اسوه‏هاى آسمانى» نقش بسيار تعيين كننده‏اى در حيات دنيوى و اخروى انسان‏ها دارد. لذا بايسته است به زواياى گوناگون زندگى و شخصيّت اُسوگان پرداخته و نوع ارتباط و تأثير آنان با افراد، زمان، مكان و غيره را مورد بررسى قرار دهيم.
بى‏ترديد نخستين عنصر تأثير گذار و تأثيرپذير در زندگى انسان‏ها، «مادر» بوده و ارتباط عاطفى و تربيتى «فرزند و مادر» از استحكام بيشتر و بهترى برخوردار است.
در اين نوشتار به زندگى مادر ارجمند امام حسن عسكرى عليه‏السلام مى‏پردازيم؛ باشد كه مطالعه آن، بر معرفت و بصيرت همگان بيفزايد و رشد و تعالى را به ارمغان آورد.
ان‏شاءاللّه
نام، كنيه و لقب
در منابع تاريخى و روايى براى مادر گرانقدر امام حسن عسكرى عليه‏السلام چند نام بيان شده، كه عبارتند از:
حُدَيْث، حُدَيْثه، حَرْبيّه، سَليل، سَمانه و سُوسَن.1*
بنا به نوشته عيون المعجزات: «اسم مادر امام عليه‏السلام ، بر اساس آنچه محدّثان بيان نموده‏اند، «سليل» است...»2
در بخشى از صحيفه حضرت فاطمه زهرا عليهاالسلام ـ كه اسامى مبارك چهارده معصوم عليهم‏السلام در آن ثبت شده ـ آمده است:
«ابومحمّد الحسن بن على الرّفيق (الرّقيق) امّه جارية اسمها سمانة و تكنّى امّ الحسن؛...؛3 مادرش كنيز است، نامش سمانه و كنيه‏اش امّ الحسن.»
تعدّد نام در بين عرب‏ها رايج بوده، به‏ويژه براى كنيزان؛ چرا كه ورود آنها به سرزمين غير مادرى يا به خانه مولا و مالك جديد، زمينه نامگذارى و تغيير اسامى را در پى‏داشته است.4 لذا موّرخان و محدّثان پيش از معرّفى نام اين بانوى جليل القدر، يادآور شده‏اند كه: «و امّه امّ ولد يقال لها...؛ و مادر امام عسكرى عليه‏السلام كنيز و جاريه بود كه ناميده شده به...».
البتّه برخى نيز بر اين باورند كه بيشتر اين اسامى، از القاب ايشان است.
اكنون زيبنده است كه از نام‏هاى فوق، يكى را برگزيده، و صفحات زندگى اين بانوى والامقام را مطالعه نماييم.
سوسن عليهاالسلام پس از تولّد فرزندش امام حسن عسكرى عليه‏السلام با كنيه «امّ الحسن» و «امّ ابى‏محمّد» ناميده شد و با تولّد نوه يگانه‏اش (حضرت مهدى عليه‏السلام )، با لقب و عنوان «جدّه» شهرت يافت.
زادگاه
نسب و دودمان سوسن عليهاالسلام چندان مشخّص نيست؛ امّا از تعابيرى چون «امّ ولد» و «حربيّه» مى‏توان نتيجه گرفت كه وى به عنوان «كنيز» در مدينه زندگى مى‏كرد و شايد همراه خانواده و اقوامش در يكى از جنگ‏هاى عصر حكومت بنى‏عبّاس به سرزمين مقدّس مدينه آمده است؛ همان‏گونه كه برخى گفته‏اند: «وى در ولايت و كشور خودش، پادشاه‏زاده بوده...»5
زمان ولادت او را با توجّه به تاريخ ولادت امام هادى عليه‏السلام (212 ق.) و تولّد امام عسكرى عليه‏السلام (231 ق.) مى‏توان اين گونه تخمين زد كه: سوسن عليهاالسلام در بين سال‏هاى 218 ـ 215 ق. به دنيا آمده است.
پيوند زندگى
سوسن عليهاالسلام به جهت ويژگى‏هاى اخلاقى، به مرحله‏اى از شايستگى رسيد كه به خانه امام هادى عليه‏السلام راه پيدا كرد. شايد بتوان گفت كه وى در دوره امامت امام جواد عليه‏السلام توفيق اقامت در مدينه را پيدا كرده و سرانجام دست تقدير، او را به همسرى امام دهم عليه‏السلام مفتخر ساخت.6 وى كه ساليان سال به عنوان «كنيز» شناخته مى‏شد، پس از ازدواج با رهبر جهان اسلام و تشيّع، زندگى دوباره و تابناكى را آغاز كرد كه هر بانويى لياقت آن را نداشت. وى بهترين
همسر امام عليه‏السلام بوده7 و نسل «امامت» از دامن پاك و مطهّرش ادامه پيدا مى‏كند.
آرى، اين بانوى بزرگ‏زاده و پاكدامن در حدود سال‏هاى 225 تا 229 ق. با خاندان نبوّت و امامت ارتباط و پيوند پيدا كرده و جزو «عروسان بنى‏هاشم» قرار گرفت. امام عسكرى عليه‏السلام خاطره نخستين روز آشنايى و زندگى پدر و مادرش را چنين بيان مى‏كند:
زمانى كه سليل ـ مادر امام عسكرى عليه‏السلام ـ به محضر امام هادى عليه‏السلام رسيد، آن حضرت (در ستايش و مدح او) فرمود:
«سليل، مسلولةٌ من الآفات و العاهات و الأرجاس و الأدناس (الأنجاس)؛ سليل، از بدى‏ها، پليدى‏ها، زشتى‏ها، ناپاكى‏ها و آلودگى‏ها، پاك و عارى است.»
امام هادى عليه‏السلام در ادامه چنين بشارت داد:
«سيهب اللّه حجّته على خلقه يملأ الأرض عدلاً كما ملئت جوراً؛ به زودى خداوند (از دامن و نسل سليل) حجّت الهى بر خلق خود (مهدى موعود عليه‏السلام ) را موهبت و عطا مى‏كند. او زمين را از عدل و داد پر مى‏نمايد، همان طور كه از جور و ستم پرشده باشد.»8
فرزندان 9
اگر بپذيريم كه سوسن تنها همسر امام هادى عليه‏السلام مى‏باشد، فرزندان آنان عبارتند از:
1. امام حسن عليه‏السلام (231 ـ 260 ق.).
2. سيّد محمّد (متوفّاى حدود 252 ق.)؛ مردى جليل القدر و پارسا كه در زمان پدرش رحلت كرد. وى فرزند ارشد خانواده بود.
3. سيّد حسين؛ مردى پرهيزكار و عابد بود كه قبل يا بعد از پدرش رحلت كرد.
4. جعفر (226 ـ 271 ق.)؛ وى به سبب عملكرد منفى‏اش به «جعفر كذّاب» معروف شد. لذا امام هادى عليه‏السلام از ولادت او احساس سرور نكرده و از فتنه وى خبر داد.
5. علّيه (عاليه، عايشه)؛ وى تنها دختر امام هادى عليه‏السلام است.
آرامگاه همه فرزندان امام هادى عليه‏السلام در كنار قبر مطهّر پدرشان بوده و فقط سيّد محمّد در خارج از شهر سامرّا ـ نزديك شهر بلد ـ واقع شده است.
مهر مادرى
با فرا رسيدن ماه ربيع سال 231 ق. (230 يا 232 ق.) دگرباره نسيم بهار، زندگى سوسن عليهاالسلام را عطرآگين ساخت؛ چرا كه ولادت فرزندش حسن بن على عليه‏السلام پيام‏آور نور و شادمانى بود؛ به گونه‏اى كه آثار خشنودى و سرور در سيماى شوهرش امام هادى عليه‏السلام ، بيش از پيش، مشاهده مى‏شد و مدينه، غرق در شادى بود. سوسن عليهاالسلام آن چنان مورد محبّت امام قرار گرفته بود كه بعد از تولّد فرزندش با كنيه «امّ‏الحسن» معروف شد؛ آن هم فرزندى كه قرار است در آينده، «رهبرى و امامت» را عهده‏دار شده و فرامين الهى را در عرصه زندگى بشريّت به اجرا درآورد.
بى‏شك بين مادر و فرزند، خاطرات بسيارى وجود دارد؛ امّا متأسّفانه فقط نمونه‏هايى از اين داستان‏ها را مى‏توان در ميان برگه‏هاى تاريخ جستجو كرد؛ از جمله اين كه:
يكى از بزرگان شهر سامرّا، به نام «بهلول» در هنگام عبور از كوچه مشاهده مى‏كند كه كودكان مشغول بازى هستند؛ امّا كودك خردسالى (امام حسن عسكرى عليه‏السلام ) در گوشه‏اى ايستاده و گريه مى‏كند. لذا نزد وى آمده و قول مى‏دهد كه برايش اسباب‏بازى تهيّه كند. آن كودك به بهلول مى‏فرمايد كه فلسفه خلقت، بازى و سرگرمى نيست بلكه غرض، فراگيرى دانش و معرفت و سپس عبادت است.
بهلول با گفت و گويى كوتاه، از دانش گسترده كودك آگاه شده؛ لذا از وى تقاضاى موعظه و نصيحت مى‏كند. امام عسكرى عليه‏السلام بعد از سرودن چند بيت شعر، مى‏فرمايد:
«اى بهلول! عاقل باش. همانا من در كنار مادرم بودم؛ او را ديدم كه مى‏خواست براى پختن غذا، چند قطعه هيزم ضخيم را زير اجاق روشن كند، ولى آنها روشن نمى‏شد تا آن كه مادرم مقدارى هيزم باريك و كوچك را روشن كرد و سپس آن هيزم‏هاى بزرگ و ضخيم به وسيله آنها روشن گرديد.»
و در پايان فرمود:
«گريه من از اين جهت است كه مبادا ما جزئى از آن هيزم‏هاى ريز و كوچك دوزخيان قرار گيريم!»10

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت دانلود رایگان]

[مشاهده در: www.freedownload.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 198]