آرشیو کامل واسونک شیرازی

واضح آرشیو وب فارسی:سایت دانلود رایگان: واسونک چیست؟

فرهنگ عامیانه در جوامع مختلف اصیل ترین مأخذ دانش و بینش انسانهای هر جامعه به حساب میآید. شاید درهم تنیدگی و تفکیک ناپذیری بینش*ها و دانش*ها در جلوه*های این فرهنگ پژوهشگران این عرصه را در تنگناهای مختلف قرار بدهد اما، از آنجا که مقیاس فرهنگ عامیانه گسترده و از طرفی نیز تو در توست ، بی شک شناخت، تبیین و تفسیر جلوه*های آن نیز از اهمیت ویژه*ای برخوردار است. پوشیده نیست که گام نخست بهره برداری از این اقیانوس، آشنایی ؛ راهکارهای مکتوب سازی ، بازیابی ، انطباق ، ثبت و تجزیه و تحلیل این منابع شفاهی است. امروزه در اقصی نقاط جهان ، مجامع آکادمیک بخش وسیعی از فعالیت*های خود را معطوف به پژوهش در جلوه*های فرهنگ عامیانه و ساختارهای زبان آن ساخته*اند.
اصلی ترین شناسه*ی فرهنگ عامه ، ویژگی شفاهیِ نقل شدن سینه به سینه دریافت*ها و تجربیاتِ خود زیسته مردمانی است که طی ادوار مختلف از پدران و مادران خود گرفته و به فرزندان خود منتقل ساخته*اند. ازاین منظر شاید بتوان فرهنگ عامیانه را اصیل ترین مأخذ ریخت شناسی معرفتی اندیشه*ای هر جامعه قلمداد کرد. بدیهی است که این اصالت در کوچکترین جزء زبان معینی « حرف » و « واژه » تا حجیم ترین تولیدات پژوهشی که پیش روی شماست حاصل ت***** اینچنین است. دراین پژوهش من بر آن بوده*ام که نخست پاسخی درخور برای این پرسش بیابم که :
- واسونک چیست و مشخصات ساختاری آن کدام است؟
برای رسیدن به این پاسخ ، مسیر طی شده*ی پژوهش دارای مراحل زیر بوده است :
الف) انتخاب روشی مناسب برای مکتوب سازی مصاحبه*ها.
ب) بازیابی متن*های اصیل.
ج) انطباق متن*های دریافتی و جمع آوری شده ، در مصاحبه*ها.
د) ثبت و تجزیه و تحلیل نهایی منابع شفاهی و حذف قرینه*های و اشعار موازی.
جمعبندی دریافت*هایم برا ی جمعبندی مسیر طی شده و ارایه*ی پاسخ به پرسش پیرامون مفهوم واسونک چنین است :
تک بیت*هایی است ( گاه مُقَفّا و گاه نیز بی ردیف و یا قافیه ) با وزن vasunak واسونک
فاعلاتن ، فاعلاتن ، فاعلاتن ، فاعلاتن ، فاعلن که حال و هوای ترانه دارد. گاه ممکن است بندهای یک بیت بُرشی موازی داشته و گاه نیز از توان مصوت*ها برخوردار نباشد.
واسونک ترانه*هایی مختص مراسم عروسی است و در جشن*های متنوع از قبیل خواستگاری ، بله بُران ، رخت بُران ، مجلس حنا بندان ، مجلس عقد ، **** بندی ، شب زفاف و مراسم متنوع پاگشا به توسط زنان به صورت فردی و گروهی خوانده می*شود.
این اشعار را گاه همراه با دایره زنگی ، تمبک ، کمانچه ، قیچک ، نقاره ، نی*انبان و... و گاه نیز در ضرباهنگ هلهله های جمعی می*خوانند. دراین همخوانی ، نخست یکی از زنان شروع می*زنند. پس ازآن، واسونک خوانی{kel }به خواندن واسونک می*کند و اطرافیان « کِل1 »
ادامه می*یابد.
مروری براین ترانه*های نشان می*دهد که شعرهای آنها دارای مضامینی غنی از موضوعات انسانی و تنوع دیدگاه درباره زندگی مشترک انسانهاست. ترانه*هایی که به عنوان شادیانه*های آغاز یک زندگی دیگر، درساحتی دیگر به نام خانواده زمزمه می*شود.
مکان*هایی که واسونک*ها در آنجا خوانده می*شود عموماً مکان*هایی هستند که درهرکدام ، به عللی، عروس یا داماد حضور پیدا می*کنند. از آنجا که همسریابی، انتخاب ، بهگزینی و پس از آن پشت سر گذاشتن مراحلی چون بله برون ، مراسم عقد و مراسم عروسی سلسله مراتبی هستند که در پیمودن مسیر آغاز زندگی زناشویی رعایت می*شود، مکان*هایی که این مراسم در آنجا برگزار می*گردند به عنوان مکان*های خوانش واسونک مطرح می*شدند. این مکان*ها را می*توان به مکان*های درجه اول ( خصوصی ) ، مکان*های درجه دوم ( عمومی ) و سایر مکان*های تقسیم نمود.
الف) مکان*های درجه اول یا خصوصی
این اماکن ، مجموعه مکان*هایی هستند که در مراتب مختلف جشن زناشویی ، عروس ، داماد و همراهانشان در آنجا حضور می*یابند و ایشان را راهنمایی و همراهی می*کنند. اهم این مکان*ها عبارتند از : خانه داماد ، خانه عروس ، گرمابه 2 ، مکان حنابندان 3 ، پاگشاخانه*ها 4 و *****خانه.
ب) مکان*های اختصاص به برگزاری مراسم عقد، عروسی و پیش مقدمات این مراسم هستند. این مکان*ها عبارتند از : آرایشگاه 5 ، محل برگزاری مراسم عقد و عروسی.
درجه عمومیت این مکان*ها به خاطر حضور اقوام و خویشان دور یا نزدیک داماد و عروس می* باشد. درحقیقت نوعی حریم قایل شدن دراین مرتبه بندی مشاهده می شود.
دراین اماکن نیز به فراخور حال و هوای مجلس واسونک*هایی قرائت می شود.
ج) سایر مکان*ها
اماکنی به جز دو دسته قبل که در مسیر منازل عروس و داماد واقع شده*اند و به صورت عمومی ، شاهد این جشن هستند در زمره*ی سایر مکان*ها آورده شده*اند. گذرگاه*های محله ، مسیر عروس کشان، مسیر جهیزیه کشان ، و... جزو سایر مکان*ها قلمداد می شوند. این مکان*ها نیز واسونک*های خاص خود را دارند.
نکته*ای که ذکر آن ضروری به نظر می رسد سلسله مراتب خوانش واسونک*ها به توسط افراد است. دراین رابطه ، واسونک*ها به توسط افراد زیر قرائت می شود.
1- یاران داماد : متشکل از اقوام و بستگان درجه یک و دو خانواده و داماد.
2- یاران عروس : متشکل از اقوام و بستگان درجه یک و دو خانواده وعروس.
3- سایرین : کسانی که به نوعی درجشن زناشویی شرکت کرده*اند.
4- عروس
5- داماد
باید اذعان کرد که به ندرت دیده شده که عروس یا داماد خود واسونک خوانی کنند. ناگفته نماند که واسونک*ها در قسمت زنانه مراسم عقد و عروسی به توسط زنان خوانده می*شود.
واسونک*های شیراز در بردارنده مضامین زیر هستند :
- شادی به انجام رسیدن وصلت و پا گرفتن زندگی نوین.
- ستایش زیبایی*های زنان.
- ستایش قدرتمندی و جوهره* داری مردان.
- تقدیس آموزه*های وفاداری.
- پیشه سازی صبر در زندگی مشترک.
- رضایتمندی از رودررویی با قضا و قَدَر درزندگی زناشویی.

عناصر شعری واسونکهای شیراز
اگر « ایماژ » یا « خیال » را عنصر اصلی جوهر بدانیم ، در ساختارشناسی شعر فلکور شیراز، بالاخص واسونک*ها، تنوع و رنگارنگی چشمگیری از گستره*ی تخیل را شاهدیم. بااین تفاوت ماهوی ، که تخیل در شعر کلاسیک و معاصر عمدتاً خاستگاه و جایگاهی ویژه دارد و اصولاً عنصری در جهت پرداخت فضاهای رمانتیک و فاصله گرفتن از جنجال*ها و جنجال آفرین*های عقل جزوی بشری است، درحالی که در شعرهای شیراز، ویژگی**یی کاملاً انسانی و زمینی پیدا می*کند. به عبارتی این عنصر درجهت هرچه پُربارتر و پررنگ شدن خواست*های بشری در مواجهه با مظاهر حیات و همزیستی انسانی به کار برده می شود. تصاویر ساده ، انسانی ، شادی آفرین و امید بخش واسونک*ها، همه و همه گویای قدرت تخیل نهفته*ی شاعران این شعرهاست که در گستره*ی واسونک*ها تجلی یافته*اند.
نکته دیگری که در بافت شعر واسونک ، قابل توجه است بازشناخت مرز حقیقت و مجازاست. زیبایی بهره مندی واسونک*ها در جایگزین سازی عناصر ذهنی در موقعیت*های حقیقت*مند و مجازی شعر به حدی است که گاه واسونک*ها را تا ناب ترین آثار شعری فارسی ارتقا می دهد.
واسونک*ها چون دیگر گونه*های شعری از عمده ترین عناصر ساختاری شعراز قبیل تخیل ، مجاز، استعاره، اغراق و مبالغه ، کنایه و تشخیص برخوردار هستند. از سراینده این شعره
ا اطلاع چندانی در دست نیست و کسی نیز تا کنون به مهم نپرداخته است، و عمده تلاش های

صورت پذیرفته، تنها به ثبت روایت*هایی از واسونک*ها خلاصه شده است. 6
اما دراین کتاب تلاش براین بوده تا ضمن برخوردارسازی کتاب از ساختار و ویژگی*های پژوهش های آکادمیک ، طراوت آثار از بین نروند. در این رابطه روش کارم به صورت زیر بوده :
1. ابتدا واسونک*ها را از منابع مختلف شفاهی جمع آوری کردم ( سالهای 1368 تا 1375 ). تعداد واسونک جمع آوری شده چیزی نزدیک به 325 تک بیت بود از هفده راوی.
2. پس از انجام جمع آوری ، واسونک*ها با همدیگر تطبیق داده شدند و کامل ترین و گویاترین آنها براساس فراوانی نمونه*ها انتخاب شد.
3. مرحله نهایی ، آوانویسی واسونک*ها بود که این مهم را آقای محمد وحید قاسمیان پژوهشگر ادبیات معاصر به انجام رساندند.
آنچه پیش روی شماست ت***** است درجهت حفظ بخشی از ادبیات فولکلور شیراز که لبریز از زندگی و شادی و نشاط است. اما چرا این مجموعه را ترانه*های زنان نام نهادم ، اصلی*ترین دلیلش این است که این ترانه*ها را زنان در مجالس عروسی زمزمه می*کنند و شاید هم ایشان ، سرایندگان آنهایند، هرچند که نام و نشانی از سراینده اصلی این اشعار دردست نیست.
با این حال ضمن سپاس و ارج گذاری پیشینیانی که در حفظ سینه به سینه ادبیات عامیانه تلاش کرده*اند ، امید این را دارم که گام حاضر، ت***** ارزنده در جهت حفظ و تعالی فرهنگ فارس و فوکلوریک شیرازِ همیشه بزرگ و سربلند و اندیشه پرور و پایتخت هماره*ی فرهنگ ایران زمین باشد.
درآخر ضمن آرزوی بهروزی ، شادکامی و شادزیستی برای هموطنان عزیز درسراسر جهان ترانه*های زنان را به جمیع عاشقانِ شادی و زندگی تقدیم می*دارم.
-----------------------------------
1- صدایی هلهله مانند به نشانه*ی شادی زنان که با نهادن و برداشتن متوالی چهارانگشت برروی لب و دهان نواخته می*شود.{ کل بروزن دل}
2- درگذشته های نه چندان دور ( نیم قرن گذشته ) قُرق گرمابه برای عروس و داماد از مراسم اصلی جشن زناشویی بوده است. رفتن و بازگشتن به گرمابه همراه با شادی و سروری بوده که واسونک خوانی بخشی از آن را شامل می*شده است. این مراسم هم اکنون در منازل داماد یا عروس انجام می*شود.
3- محل حنابندان در گذشته ها ، در مکانی مقدس از اماکن متبرکه در نزد اهالی شهر شیراز انجام می*شده است. این مراسم به خاطر قایل بودن آسمانی بودن پیوند زناشویی است. از این رو رسم بر این بوده که حنابندان را با مراسمی آیینی- مذهبی تلفیق کرده و رنگ و رویی مذهبی و قدسی به آن ببخشند.
4- پاگشاخانه منازلی است که به ترتیب اولویت د ر اقوام و خویشان عروس و داماد میزبانی خانواده نو را پذیرا می*شوند. پاگشا عموماً همراه با صرف نهار و یا شام است. بستگان درجه اول خانواده عروس و داماد دراین مراسم شرکت می*کنند تا اسباب آشنایی آنها با یکدیگر فرآهم آید.
5- آرایشگاه : درگذشته رسم براین بوده که آرایشگر به خانه عروس می*آمده و در آنجا عروس را آذین می**کرده است. امروزه رسم و رسومات دگرگون شده و قواعد شهرنشینی حریم خاص انسان*ها را به نفع خود تغییر داده است. به عبارتی آرایش زن که قبلاً در مکان خصوصی و منزل صورت می*پذیرفت عمومیت یافته و در آرایشگاهایی خارج از منزل صورت می*پذیرد.
6- ر.ک. فرهنگ مردم فارس : ابوالقاسم فقیری.
( دراین کتاب فقیری ضمن ارائه چند واسونک ، بخشی از مجموعه فلکوریک و فرهنگ مردم فارس را به موضوع واسونک اختصاص داده است. صادق همایونی نیز در بخشی از پژوهشهای فولکوری خود به موضوع واسونک اشاره* هایی داشته و نمونه هایی نیز ارائه شده است.
ر.ک. یکهزار و چهارصد ترانه*ی محلی ( صص 26- 29- 62- 83- 273- 396- 414- 464 )

تمام واسونک ها برداشت شده ار سایت:kakoshirazi.com

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت دانلود رایگان]

[مشاهده در: www.freedownload.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 851]