يك تحليلگر در گفتگو با خبرنگار قدس: ابعاد امنيتي نشست دوشنبه پررنگتر است

واضح آرشیو وب فارسی:قدس: يك تحليلگر در گفتگو با خبرنگار قدس: ابعاد امنيتي نشست دوشنبه پررنگتر است
گروه سياسي- مسعود بصيري: سازمان همكاريهاي شانگهاي SCO در حقيقت تركيب جديد سازمان «شانگهاي 5» است كه در

سال 1996 تأسيس شده بود، اما نام آن پس از عضويت ازبكستان به «سازمان همكاري شانگهاي» تغيير داده شد.
اين سازمان در سال 2001 توسط رهبران چين، روسيه، قزاقستان، قرقيزستان، تاجيكستان و ازبكستان بنيان گذاشته شد و بعدها علاوه بر اعضاي اصلي، ابتدا مغولستان در سال 2004 و يك سال بعد ايران، پاكستان، و هند به عنوان عضو ناظر به سازمان پيوستند.
نقش اين سازمان از زمان تأسيس آن تاكنون در منطقه افزايش يافته است. اين سازمان، برخلاف سازمان پيمان آتلانتيك شمالي(ناتو) و پيمان ورشو سابق، هنوز يك معاهده دفاعي چند جانبه به شمار نمي رود اما گفته مي شود چين و روسيه بيشتر به خاطر تضمين امنيت مرزهاي مشترك خود اين پيمان را بوجود آوردند.
اگر چه گريگوري لگنينف در آوريل 2006 اعلام كرد كه پيمان همكاري شانگهاي قصد ندارد به سازماني نظامي (مشابه پيمان ناتو يا پيمان ورشوي سابق) تبديل شود. اما وي اذعان كرد كه براي مقابله با تهديدهاي روزافزون تروريسم، جدايي طلبي و افراطي گري ممكن است نياز به استفاده از نيروهاي ارتش كشورهاي عضو بوجود آيد. در همين راستا كشورهاي عضو چندين مانور مشترك نظامي به اجرا گذاشته اند. اولين مانور نظامي در سال 2003 در دو فاز در قزاقستان و چين به اجرا درآمد.
ورود ايران به اين پيمان و قرار گرفتن آن در كنار كشورهايي همچون چين، روسيه يا هند معادلات جديدي را در اين پيمان بوجود آورد هر چند پذيرفته شدن كشورمان در اين پيمان، مشروط به موضع دو كشور با نفوذ آن يعني چين و روسيه است اما شواهد حاكي از آن است كه اين دو كشور برخلاف فشارهاي غرب و به خصوص آمريكا تمايل بصورت نسبي خوبي براي عضويت ايران دارند و به خصوص در شرايط حاضر كه تنش در روابط واشنگتن و مسكو افزايش يافته است آگاهان بر اين باورند كه ايران راه هموارتري براي عضويت در SCO در پيش رو دارد.
افزايش همكاري اقتصادي، افزايش سطح بازرگاني، تشكيل باشگاه مشترك انرژي، همكاريهاي بانكي و تبادلات فرهنگي مي تواند موضوعات جذابي باشد كه هم براي اعضاي كنوني SCO و هم ايران براي در كنار يكديگر قرار گرفتن جذاب باشد.
به بهانه برگزاري اجلاس شانگهاي در تاجيكستان گفتگويي با دكتر علي خرم، كارشناس مسايل بين الملل انجام داده ايم كه هم اينك پيش روي شماست.
* آقاي خرم !همزمان شدن نشست پيمان شانگهاي با رخدادهاي گرجستان و تنش در روابط روسيه و آمريكا نگاه آگاهان مسايل سياسي را به خود معطوف كرده است. حضور ايران در پيمان شانگهاي در كنار دو قدرت بزرگ نظامي و اقتصادي جهان هر چند به عنوان عضو ناظر معادلات جديدي را در صحنه آسيا رقم خواهد زد كه اين موضوع براي آمريكايي ها خوشايند نيست. تحليل شما در اين خصوص چيست؟
** شايد زياده خواهي هاي آمريكا در سالهاي اخير شكل دهي بلوك بندي سابق را قابل پيش بيني مي كرد از اين جهت هم گسترش ناتو به نزديك مرزهاي روسيه انگيزه بسيار قوي شد براي كشورهاي نظير روسيه و چين كه دور هم جمع شده و نقش بيشتري را در تحولات جهاني برعهده بگيرند.
همه كشورهاي عضو SCO در موضوع مخالفت با يكه تازي آمريكا در جهان مشترك هستند. آنها نمي خواهند كه در نبود يك اتحاد جماهير شوروي كه حداقل مي توانست فضاي بيشتري را به كشورهاي غير متحد بدهد آمريكا و غرب به پيش بروند.در شرايط كنوني رخداد گرجستان نه اينكه اول يا آخر خط محسوب شود اما سبب ايجاد يك روند غير قابل اجتناب شد كه برخورد روسيه با زياده خواهي آمريكا و ناتو را بوجود آورد.
* اجلاس شانگهاي هميشه يك نقش اقتصادي و امنيتي همراه با هم داشته است و هر كدام از اعضا با يك نيت مخصوص به خود وارد اين اجلاس شدند و اين گونه نبود كه همه وجه مشترك نگراني هاي امنيتي يا اقتصادي را يكجا داشته باشند!
** بله !اما همه كشورها دغدغه هاي مشترك را داشتند كه در يكي ضعيف تر و در ديگري قويتر بود. يك كشور بيشتر مسايل اقتصادي را دنبال مي كرد و كشور ديگر مسايل امنيتي يا فرهنگي را بنابراين اين موضوع موجب جمع شدن كشورها به دور يكديگر براي تشكيل اجلاس شانگهاي بود كه به نفع همه تمام مي شود.اكنون نيز كه اين اجلاس به درخواست روسيه تشكيل مي شود داراي جنبه هاي تبليغاتي و امنيتي است و شايد در اين مقطع جنبه اقتصادي آن كمتر باشد. بدين معنا كه روسيه مي خواهد به آمريكا هشدار بدهد كه طرف مقابل تو در گسترش ناتو فقط روسيه نيست.
* اما چين در سالهاي اخير نشان داده است چندان مايل به شركت در مباحث سياسي و امنيتي نيست تا آنجا كه حتي در خصوص تايوان نيز بسيار بااحتياط رفتار كرده است.
** به نظرم چيني ها حاضر به پذيرفتن هزينه هاي رفتار خود نيز شده اند زيرا آنها به خوبي واقفند كه آمريكايي ها از اين گردهمايي راضي نيستند بنابراين چيني ها يا نبايد وارد اين اجلاس شوند يا اگر اين كار را انجام مي دهند پذيرفته اند كه وارد بلوك بندي با آمريكا مي شوند.
در اين ميان شايد كمترين هزينه بر دوش ايران قرار بگيرد به دليل اين كه ايران به اندازه كافي با آمريكا داراي خصومت هست كه كمتر از بقيه ملاحظات را رعايت كند.
* بنظر شما نگاه ايران به سازمان شانگهاي چگونه بايد باشد؟
** اين اجلاس براي ما يك فرصت و يك تهديد است به خاطر اينكه در قالب اين بلوك بندي امكان دارد ايران بعدها بتواند از آراي موافق روسيه و چين در قبال قطعنامه هايي كه ممكن است در شوراي امنيت تصويب شود بهره ببرد.
* بحثهايي مانند باشگاه مشترك انرژي كه در اجلاس آلماتي قزاقستان مورد توجه پيمان شانگهاي قرار گرفت يا توافق سال 2003 اعضا بر سر ايجاد منطقه آزاد تجاري نيز براي ايران داراي جذابيت هاي خاصي است كه نمي توان از آن چشم پوشي كرد و پذيرفته شدن ايران در اين پيمان مي تواند به لحاظ دست يابي به بازارهاي جذاب منطقه مفيد باشد ضمن اين كه حضور كشوري مانند ايران با موقعيت حساس ژئوپولتيكي و انرژي داراي كشش زيادي براي ساير اعضاي پيمان شانگهاي نيز است.
** اگر زماني اهداف اقتصادي اجلاس شانگهاي در آن حد جدي شود كه بر اهداف امنيتي و سياسي آن پيشي بگيرد تحليل شما درست است اما در وضعيت حاضر من تصور مي كنم اينگونه نيست و مباحث امنيتي بسيار جدي تر از موضوعات اقتصادي هستند.
* در ناتو هم اهداف امنيتي خيلي قدرتمند است؟
** در ناتو شرايط متفاوت است. در پيمان آتلانتيك شمالي قدرتهاي اقتصادي زياد هستند اما در پيمان شانگهاي اگر چه من هم معتقدم آثار اقتصادي نيز دارد اما در اين مقطع كه درباره اختلاف ميان شرق و غرب اجلاس تشكيل مي شود جايگاه امنيتي و سياسي آن بالاتر از وجوه اقتصادي است.اكنون فضا و افكار كشورهايي كه دور هم جمع مي شوند روي مسأله گرجستان است و حتماً روسيه مي خواهد بقيه اعضا را نسبت به عملكرد خود توجيه كند.
در هر حال، من معتقدم اين روند غير قابل اجتناب است و دنيا نمي تواند به روند تك قطبي شدن ادامه دهد.
چهارشنبه 6 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: قدس]

[مشاهده در: www.qudsdaily.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 61]