«جام‌جم» در گفت‌وگو با مستندسازان و كارشناسان بررسي مي‌كند مستند تلويزيوني ، ضرورتي كه بايد دوباره جدي گرفت‌

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: «جام‌جم» در گفت‌وگو با مستندسازان و كارشناسان بررسي مي‌كند مستند تلويزيوني ، ضرورتي كه بايد دوباره جدي گرفت‌
جام جم آنلاين: همين چند وقت پيش بود كه خبر انحلال مركز مستندسازي سيما روي خروجي خبرگزاري‌ها قرار گرفت و باعث شد بسياري از مستندسازان را به خود مشغول كند. اين خبر از آن جهت مهم مي‌نمايد كه قرار بود مركز مستندسازي سيما به وضعيت توليد و نمايش آثار مستند در تلويزيون سر و سامان دهد، اما به دلايل بسيار ظاهرا اين اتفاق نيفتاد و قرار شد به جاي آن گروه‌هاي مستندساز در شبكه‌هاي مختلف تشكيل شود.

اين در حالي است كه سينما و تلويزيون ما همچنان به دنبال ساز و كاري است كه بتواند از اين مديوم ويژه و كاملا تاثيرگذار، استفاده بهتري بكند اما با وجود اين، اتفاق خاصي در اين حوزه نيفتاده است، هرچند كه بايد اعتراف كرد تلويزيون به عنوان خاستگاه فيلم مستند مي‌تواند تاثيري به مراتب بيشتر در شكل‌گيري اين روند داشته باشد.

محمد آفريده، مديرعامل مركز گسترش سينماي مستند و تجربي با اشاره به انحلال مركز مستندسازي سيما مي‌گويد: به نظر من مشكل اصلي تلويزيون در ارتباط با آثار مستند به ساختار توليد و نگرش سنتي آن برمي‌گردد و در حال حاضر تلويزيون هر تصميمي مبني بر تاسيس يا انحلال يك واحد برنامه‌سازي بگيرد ، مشكل اصلي پابرجاست ؛ به خاطر اين‌كه ساختار اصلي كه از قبل وجود داشته و همچنان نيز وجود دارد ، متناسب با زمان تغيير نكرده است.

آيا واقعا مشكل در الگوي برنامه‌سازي و نمايش آن است؟ آيا خود مستندسازان به شيوه‌هاي جديد به اندازه كافي تسلط دارند؟ خروجي نهايي كار آنها تا چه اندازه دغدغه مخاطبان است؟ شايد به اندازه گونه‌هاي مستندي كه در دنيا وجود داشته باشد براي اين سوالات هم بشود پاسخي يافت.

تجربه فضاهاي تازه‌

مهرداد اسكويي ، فيلمساز شناخته شده حوزه مستند كه هم اكنون مشغول ساخت آخرين مستندش ، 101 سگ بي‌خال است ، انحلال مركز مستندسازي را نوعي پوست‌اندازي تلويزيون براي تجربه كردن فضاهاي تازه مي‌داند و مي‌گويد: شنيده‌ام كه قرار است يك شبكه مستقل مستند در تلويزيون راه‌اندازي شود. اگر اين اتفاق بيفتد مي‌تواند اتفاق مهمي در حيطه فيلم مستند محسوب شود.

اسكويي البته ايجاد كارگاه‌هاي مستندسازي در حوزه هنري و مركز گسترش سينماي مستند و تجربي را در شكل‌گيري فضاي مستندسازي كشور مهم ارزيابي مي‌كند.

با وجود اين ديگراني هم هستند كه نظرات ديگري دارند. حسن نقاشي، كارگردان جوان مستند و سازنده آثاري چون مشي و مشيانه و درخت پارسيك، انحلال مركز مستندسازي سيما و تشكيل گروه‌هاي مستندسازي را در شبكه‌هاي مختلف اقدامي مناسب در زمان فعلي براي ساخت آثار مطرح مي‌داند و مي‌گويد: ما بايد يك شبكه مستقل مستند مثل هر كشور ديگري داشته باشيم، شبكه‌اي كه كارش فقط پخش آثار مستند باشد، اگرچه در حال حاضر اصول استاندارد يك اثر مستند تعريف نشده است و ما براساس اتفاقات و حوادث جلو مي‌رويم؛ اما اين چيزي نيست كه از اهميت و كاركرد تلويزيون كم كند.

محمد آفريده تاكيد مي‌كند كه تلويزيون بايد بزرگ‌ترين حامي فيلم مستند باشد و در ادامه به نكات ديگري اشاره مي‌كند: زماني تلويزيون و وزارت ارشاد همه امكانات را در اختيارشان داشتند و اين در حالي بود كه فيلمسازان در خارج از اين نهادها چندان امكان ساخت فيلم مستند نداشتند، ساختارهاي اين سازمان‌ها اين‌گونه پايه‌ريزي شد كه يكطرفه تهيه‌كننده و تاييد‌كننده آثار باشند در حالي كه امروز بسياري از مقتضيات عوض شده و براحتي امكانات فيلمسازي بويژه در حوزه مستند در خارج از تلويزيون و مراكز ديگر به وجود آمده و ديگر نمي‌شود مانند سابق عمل كرد.

پيشنهاد من اين است كه بخش اعظمي از توليدات تلويزيون به سمت خريد آثار بخش‌هاي آزاد جامعه برود كه اين موضوع هم باعث تعامل و تقويت فيلمسازاني كه در جامعه حضور دارند، مي‌شود و هم چارچوب مديوم تلويزيون در ذهن فيلمسازان تسري مي‌يابد.

از آن گذشته تلويزيون بهتر است مانند سابق تهيه‌كننده صرف نباشد و همه پول را براي توليدات نپردازد، بلكه فقط براي پخش تلويزيوني درصدي از حقوق توليدات را به عهده بگيرد و بقيه حقوق نمايش در حوزه‌هاي غير از تلويزيون را متقبل نشود.

هماهنگي بيشتر در توليد و پخش‌

سعيد نبي، يكي از كارگردانان مجموعه «گنجينه تتيس» كه هم‌اكنون با 7 كارگردان ديگر ساخته مي‌شود نيز در اين رابطه مي‌گويد: لازم است گروه‌هايي كه در ساخت مستند تلويزيوني فعاليت مي‌كنند به شبكه‌هاي پخش ‌كننده نزديك باشند و از همه مهمتر يك نيازسنجي و اولويت‌سنجي در كارها مطرح باشد.

قبلا مركز مستندسازي سيما آثاري را خود تهيه و از شبكه‌هاي مختلف پخش مي‌كرد، اما با تشكيل گروه‌هاي مستندسازي در شبكه‌ها به نظرم هماهنگي بيشتري در توليد و پخش آثار رويت خواهد شد و شاهد پخش آثار ماناتري خواهيم بود.

فكر مي‌كنم بايد به اين نكته مهم بيش از پيش توجه كنيم كه تلويزيون ‌هاي اروپايي اساسا به طرف ساخت سينماي مستند تمايل پيدا كرده‌اند و بستر اصلي اين تلويزيون‌ها را انواع و اقسام مستندهاي تلويزيوني تشكيل مي‌دهد كه اين خود نشان از جايگاه فوق‌العاده مستند در اين تلويزيون‌ها دارد.

نبي در ادامه، مشكل امروز مستندساز را تكنيك و ابزار مي‌داند و معتقد است، رقم‌هايي كه براي ساخت يك اثر مستند پرداخت مي‌شود، چندان واقعي نيست.

ايجاد تنوع در حوزه كارهاي مستند

با وجود اين شايد شنيدن صحبت‌هاي محمود زنده‌نام، مدير طرح و برنامه شبكه 2 هم خالي از لطف نباشد. او درباره انحلال مركز مستندسازي سيما و در پي آن تشكيل گروه‌هاي مستندسازي مي‌گويد: در مقطعي مديران سازمان صداوسيما تصميم گرفتند تمامي فعاليت‌هاي مستندسازي را در يك مركز، متمركز كنند كه اين فكر در نهايت به تاسيس مركز مستندسازي سيما منجر شد.

در ابتداي فعاليت اين مركز اهداف و چشم‌اندازهايي براي آن طراحي و ابلاغ شد، ولي به دلايل مختلف پس از سال‌ها اين مركز نتوانست طيف گسترده مستندسازان را جذب كند و در ادامه تنوع ساختار و محتوا را به دنبال داشته باشد، از طرف ديگر شبكه‌ها نيز به عنوان يكي از رقباي مركز مستندسازي به‌طور پراكنده به ساخت فيلم مستند اقدام مي‌كردند و از آنجايي كه توليدات مركز مستندسازي بايد در كنداكتور شبكه‌ها قرار مي‌گرفت و بعضا با نوع برنامه‌هاي شبكه‌ها سنخيت نداشت، كم‌كم مديريت سازمان به اين نتيجه رسيد كه مستندسازي را از تمركز در يك مركز خارج كرده و مجددا در قالب گروه‌هاي ساختاري به شبكه‌ها برگرداند.

زنده‌نام در ادامه درباره ويژگي‌هاي اين طرح مي‌گويد: به نظر من اجراي اين تصميم در نهايت موجب بالندگي مستندسازي در سيما مي‌شود و رقابت توليدات شبكه‌ها را افزايش مي‌دهد، همچنين اين تصميم نشانه گرايش و علاقه سازمان صداوسيما به مستندسازي و اين نوع ساختار است، چرا كه هر شبكه با رويكردهاي تعريف شده خود به توليد مستند خواهد پرداخت.

مثلا شبكه 2 سيما با گرايش كودك و نوجوان و خانواده‌ مستندهايي خواهد ساخت كه در شبكه يك و 4 توليد نخواهد شد. اتفاق ديگري كه با تاسيس گروه‌هاي مستند در شبكه‌ها مي‌افتد، ايجاد فضاي رقابتي سالم با آثار نمايشي و داستاني تلويزيون است.

اما همه اين اتفاقات وقتي خواهد افتاد كه از مستندسازان شناخته شده و امتحان پس داده در اين گروه‌ها استفاده شود.

زنده‌نام دراين‌باره خبرهاي خوبي براي گفتن دارد: مستندسازي، متعلق به يك گروه يا يك سازمان و مركز نيست، مستندسازي يك شيوه فيلمسازي است كه دانش و بينش مخاطب را از جهان اطرافش افزايش داده و او را به سر چشمه حقيقت و واقعيت مي‌رساند، هر فيلمسازي كه توانايي توليد اثر مستند را دارد و فكر مي‌كند محصول او مي‌تواند براي عموم مردم جذاب باشد براحتي مي‌تواند با شبكه 2 همكاري كند.

مهدي غلامحيدري
يکشنبه 3 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 162]