اشتباه‌نويسي و اشتباه‌خواني قرآن در مساجد؛ چه كسي مسئول است؟

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: اشتباه‌نويسي و اشتباه‌خواني قرآن در مساجد؛ چه كسي مسئول است؟
گروه گزارش: چند روز قبل توفيق يافتم در شهرستان كويري كاشان كه آفتابش مستقيم‌تر از جاهاي ديگر مي‌تابد، به مسجد محل بروم و نماز مغرب و عشايي را ميهمان اين مسجد باشم. قاري خوش صدايي، بعد از دو نماز آياتي از قرآن را تلاوت كرد، با رعايت تجويد، صوت و لحن و وقف و ابتدا اما آيات پوستري كه بر ديوار مسجد نصب شده بود ساز مخالف كوك مي‌كرد و نگارشي داشت كه با قاري همخواني نداشت.
قاري خوش ذوق به طريق مرسوم برخي مساجد بعد از نماز عشاء، آيه«آمن ‌الرسول بما انزل اليه من ربه و المومنون كل آمن بالله و ملائكته و ....»(1) و آيات بعد را تلاوت كرد و بعد از آن هم به تلاوت يك صفحه از قرآن پرداخت، صفحه‌اي كه انتخابي نبود و بلكه از ابتداي قرآن و بعد از ختم قبلي و در راستاي اجراي طرح« تلاوت نور» نوبت به آن رسيده بود، طرحي كه هم اكنون و با گذشت چند سال در نزديك به 25 هزار مسجد سراسر كشور در حال اجرا است.

طرح تلاوت نور در گذر زمان

اين طرح از 19 مهرماه سال 1379، با هدف ترويج و گسترش تلاوت قرآن كريم و انس هر چه بيشتر با اين كتاب آسماني همچنين آشنايي عميق با مفاهيم ارزشمند آن و به همت ستاد عالي كانون‌هاي مساجد در سراسر كشور آغاز شده است و بر اساس آن تمامي مساجد مجري، موظف شده‌اند تا يك صفحه از قرآن را به صورت روزانه بين دو نماز و يا بعد از آن(عمدتا بين دو نماز ظهر و عصر و يا مغرب و عشاء) تلاوت كنند.

البته بعد از گذشت مدتي طرح بيان تفسير يك يا چند آيه از صفحه تلاوت شده توسط ائمه جماعات بر اساس تفسير اهدايي به مساجد نيز به طرح اضافه شد و بنا به گفته عليرضا شاه‌فضل، معاون آموزش و پژوهش ستاد عالي كانون‌هاي مساجد در ماه مبارك رمضان امسال 15 هزار تفسير تدوين شده توسط دبيرخانه كانون‌هاي فرهنگي و هنري مساجد به ائمه جماعات مساجد مجري طرح اهدا خواهد شد تا تفسير همراه با تلاوت را داشته باشند.

25 هزار مسجد تحت پوشش طرح

طرح مذكور به علت فراگيري دامنه مخاطبان، اجرا با كمترين هزينه و تاثيرگذاري بر جامعه هدف يكي از بهترين طرح‌هاي قرآني به شمار مي‌رود و همين موضوع سبب شده است تا تعداد مساجد مجري كه تا پايان سال 83 به بيش از 8 هزار مسجد مي‌رسيد تا پايان سال 84 به 9500 مسجد و در سال 87 به نزديك به 25 هزار مسجد برسد؛ شركت بيش از 40 هزار نفر در اين طرح در استان يزد و اجراي گسترده و همراه با استقبال زياد مردم در استان‌هاي ديگر نشان موفقيت طرح است.

عليرضا شاه‌فضل، كسي كه مسئوليت عمده‌اي در زمينه اجراي اين طرح دارد با بيان اينكه طرح تلاوت نور از سال 1379 در كشور آغاز شده است و هم‌اكنون 25 هزار مسجد از مجموع 70 _ 80 هزار مسجد كشور را تحت پوشش دارد مي‌گويد: «در هر مسجد دو تا سه قاري درگير اين طرح هستند» كه با توجه به گفته وي، هم‌اكنون تعداد 50 تا 75 هزار نفر در اجراي طرح به عنوان قاري سهيم هستند.

دامنه مخاطبان اين طرح كودكان دختر و پسر چند ساله تا پيرمردها و پيرزن‌هاي 80 ساله و بالاتر را مي‌تواند شامل شود، قاري طرح و مفسر آن نيز افتخاري‌اند و پولي براي زحمت خود نمي‌گيرند و دبيرخانه كانون‌هاي فرهنگي هنري مساجد هم تنها با اهداي چندين جلد قرآن و اهداي جزوه تفسيري مذكور از اين طرح حمايت مي‌كند.

بايد تدبيري انديشيد

البته تقدير از قاريان و ائمه جماعت طرح در قالب همايش‌هاي مقطعي نيز از ديگر كارهايي است كه انجام گرفته و مي‌گيرد اما متاسفانه نكته‌اي كه گاهي و در برخي از مساجد مجري(اگر نگوئيم اغلب مساجد) مغفول مانده اين است كه عده‌اي از اين قاريان آيات قرآن را اشتباه تلاوت مي‌كنند و اين اشتباه هم تنها در محدوده تجويد، وقف و ابتدا و اشكالات صوت و لحني نيست كه بتوان به آساني از كنار آن گذشت بلكه اين اشتباهات عمدتا به اشتباهات اعرابي ختم مي‌شود.

قاريان و حافظان كلماتي از يك آيه يا چند آيه را اشتباه مي‌خوانند كه نه تنها معناي آيه را تغيير مي‌دهد بلكه مي‌تواند موجب يادگيري اشتباه مخاطبان به ويژه نوجوانان و جواناني شود كه تنها منبع فراگيري قرآن آنان، مساجد است و مطالب هم بر اساس روايت «العلم في الصغر كالنقش في الحجر» بر ذهن آنان نقش مي‌بندد و تغيير آن دشوار مي‌شود.

البته اين موضوع همچنين مي‌تواند موجب كم‌ اهميت جلوه كردن اين طرح در نزد كساني شود كه به نحوي از دور و يا نزديك دستي بر آتش فنون تلاوت( اعم از صحيح‌خواني، روان‌خواني، تجويد و ...)دارند و حتي نوعي سوء استفاده شبيه آنچه كه در ساليان نه چندان دور و براساس خطاهاي موجود در چاپ قرآن گريبان كشورمان ار گرفته بود.

قاريا ن مساجد آموزش نديده‌اند

شاه‌فضل در پاسخ به اين پرسش كه با توجه به اينكه متاسفانه برخي از قاريان، قرآن را به اشتباه تلاوت مي‌كنند آيا برنامه‌اي براي آموزش آنان نداريد مي‌افزايد: اين افراد آموزش قرائت نديده‌اند و تنها افرادي كه هستند كه توانايي تلاوت را دارند حتي برخي مواقع امام جماعت تلاوت را بر عهده مي‌گيرد. ما هم هنوز وارد اين مقوله نشده‌ايم و جاي كار وجود دارد البته در بيش از 4000 كانون فرهنگي و هنري ما بحث آموزش قرآن را داريم و مشكلي در اين زمينه وجود ندارد و قاريان خوبي تلاوت قرآن در اين مساجد را بر عهده دارند اما در ساير مساجد ما خيلي ممانعت نمي‌كنيم كه اگر قاري نداريد نخوانيد.

وي ادامه مي‌دهد: ولي مي‌توان با برنامه‌ريزي، اين افراد را آموزش داد، البته علاقه‌مندي خود افراد مهم است، نهادهاي ديگر هم بايد در اين كار مشاركت كنند و البته مربي لازم هم به ويژه براي روستا‌ها و شهرهاي خيلي كوچك كه مربي قرآن نداريم بايد تامين شود.

لزوم نظارت بر پوسترهاي مزين به آيات قرآن

همانطور كه نواي خوش قاري در تلاوت آمن الرسول ادامه مي‌يافت، عده‌اي از مردم كه اين آيه را حفظ نبودند و برخي هم مثل من كه علاقه داشتند همانطور كه قاري از روي قرآن مي‌خواند با نگاه كردن به پوستري كه اين آيه بر آن حك شده بود و ديوار مسجد را زينت مي‌داد آن را زمزمه كنند از روي پوستر مي‌خواندند، قاري تلاوت كرد تا رسيد به جايي كه زمزمه عارفان و مومنان در دل شب است و مي‌گويند«ربنا انت مولينا فانصرنا ...» اما در پوستر نقش بسته بر ديوار مسجد چيزي ديگري نوشته بود و نوشته بود «ربنا انت موالينا و ...».

اگر در سوره و آيه‌اي از قرآن(مجلد قرآن) چنين اشكالي به چشم مي‌خورد همان طور كه در ساليان نه چندان دور و چند مرتبه‌اي پيش آمده است متولي مشخصي داشت كه مي‌شد به آن رجوع و گلايه كرد اما بر پوستري كه اهدايي از طرف كسي است و اهداكننده با هزاران نيت خير آن را اهدا كرده است چه مي‌توان گفت و به كه مي‌توان گفت.

مراكز، موسسات، كانون‌ها و درمانگاه‌ها و ... وقتي مي‌خواهند براي خود مهر و امضايي درست كنند و يا اگر مهرشان را گم كردند و خواستند آن را احياء كنند بايد با كلي مدرك اثبات هويت، چنين كاري را انجام دهند اما اگر كسي بخواهد در و ديوار مساجد را به آيات قرآن زينت دهد هيچ كس نيست كه نظارتي بر آن داشته باشد و آنچه از چاپ، بيرون مي‌آيد معلوم نيست براي كدام انتشاراتي است و كدام ناشر بدون توجه به غلط‌هاي آن، آن را چاپ كرده است.

چه كسي مي‌تواند نظارت كند؟

دو مركز عمده نظارت بر چاپ و نشر قرآن در كشور فعاليت دارند؛ اداره كل نظارت بر چاپ و نشر قرآن سازمان دارالقرآن الكريم و مركز طبع و نشر قرآن جمهوري اسلامي ايران. مركز طبع و نشر قرآن كريم از سال 1374 و با هدف چاپ و نشر قرآن‌هاي ملي راه‌اندازي شد و علاوه بر انجام فرايند تصحيح اغلاط قرآني تحقيقات مستمري را در اين زمينه انجام مي‌دهد و رسم‌الخطي ايراني نيز تدوين كرده است كه نزديكي بيشتري با رسم‌الملاء فارسي دارد.

اداره كل نظارت بر چاپ و نشر قرآن سازمان دارالقرآن الكريم نيز از خرداد ماه سال 1364 به صورت رسمي فعاليت خود را آغاز و تاكنون ده‌ها هزار مجوز چاپ و نشر قرآن را صادر كرده است و در طول مدت مذكور توانسته است توسط مصححان خود، بيش از يك ميليون و 200 هزار غلط در نگارش قرآن را شناسايي و اصلاح كند.

حسن تفكرى، مديركل نظارت بر چاپ و نشر قرآن سازمان دارالقرآن در اين باره مى‌گويد: «سالها پيش از تأسيس اين مكان، قرآن‌هايى چاپ و عرضه مى‌شد كه نه تنها داراى غلط بلكه در بعضى موارد نصف سوره‌اى حذف شده بود و اين امر باعث مى‌شد كشورهاى همسايه كه با ما عناد دارند اين غلط‌ها را انعكاس دهند و بگويند قرآن شيعيان داراى غلط و تحريف شده است.

وي مي‌افزايد: ما باتوجه به اين اتفاق‌ها به ارگان‌ها و نهادهاى مختلف پيشنهاد نظارت بر چاپ قرآن كريم را داديم كه همه مراكز به نوعى از انجام اين وظيفه سنگين سرباز زدند نه وزارت ارشاد وقت و نه اوقاف و... اين كار را عهده‌دار نشدند تا جايى كه دارالقرآن كريم زيرنظر شوراى عالى تبليغات اسلامى شروع به كار كرد.

تفكرى با قبول داشتن اشتباهاتى كه در برخى قرآن‌ها وجود دارد مى‌گويد: تعداد قرآن‌هايى كه توسط ناشران مختلف در ايران چاپ مى‌شود بسيار زياد است در حالى كه كشورى مثل عربستان تنها يك نوع قرآن دارد كه هرساله چاپ و منتشر مى‌شود و با توجه به اين حجم قرآن‌هاى چاپ شده سازمان دارالقرآن امكاناتى بسيارمحدود دارد.

بر مواردي كه به ما ارجاع شود حتما نظارت مي‌كنيم

وي ادامه مى‌دهد: قرآن‌هايى به مركز ما براى گرفتن مجوز فرستاده مى‌شود كه حدود ۷۰۰۰ غلط دارد و اين اغلاط توسط ده نفر مصحح گرفته مى‌شود اما گاه پيش مى‌آيد كه مواردى از چشم مصحح دور مى‌ماند يا حتى ممكن است در زمان چاپ با جابه جايى زينگ‌ها اين اشتباهات رخ دهد يا مثلاً ممكن است افراد سودجويى قرآن داراى مجوز را به جزءهاى مختلف تقسيم ‌كنند تا در مجالس ترحيم استفاده كنند در صورتى كه اين قرآن‌ها داراى تقسيمات غلط هستند و توسط ما مجوز نگرفته‌اند و قرآن اصلى، مجوز سازمان ما را داشته است و اينجا ديگر وظيفه وزارت ارشاد و بازرس‌هاى اين نهاد است كه جلوى انتشار اين قرآن‌ها و امثال آنها را بگيرد.»(2)

تفكرى در پاسخ به اين سئوال كه در سال‌هاي اخير با نظارت دقيق‌تر بر قرآن‌هاي چاپ كشور درصد خطاها بسيار كاهش يافته است ولي بعضا در پوسترهاي نصب شده در مساجد و يا نوشتارهاي تزئيني مزين به آيات قرآن چنين اشكالاتي وجود دارد آيا شما بر اين حوزه هم نظارت داريد يا نه و اگر نداريد چه كسي مسئول اين امر است مي‌گويد:« ما اين‌ها را مطرح كرده‌ايم، البته در حال حاضر ما تنها قرآن را نظارت مي‌كنيم ولي برخي از افرادي كه مي‌خواهند پوستر چاپ كنند وزارت ارشاد به ما ارجاع مي‌دهد و ما آن را بررسي مي‌كنيم و حتي موارد بسيار ريزي بوده است كه ما باذره‌بين آن‌ها را خوانديم و اصلاح كرديم و مجوز داده‌ايم اما بعضي‌ها به ما ارجاع داده نمي‌شوند و به همان شكل غلط چاپ مي‌شوند و ما خودمان هم اين غلط‌ها را مي‌بينيم.

وي ادامه مي‌دهد: اگر كاري به ما ارجاع شود ما حتما نظارت مي‌كنيم اما اين مواردي كه شما مي‌گوئيد به چه شكلي زير چاپ رفته‌اند نمي‌دانم و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي بايد در اين زمينه پاسخ‌گو باشد.

به هر حال فارغ از اينكه بخواهيم كسي و يا نهاد معيني را مسئول چنين مواردي بدانيم به نظر مي‌رسد در اين حوزه هم مانند برخي ديگر از حوزه‌هاي قرآني تعريف مشخصي از موضوع همچنين تعريف واضحي براي تقسيم كار وجود ندارد و بايد تدبيري انديشيد قبل از آنكه هزينه سنگيني براي آن بپردازيم و متهم به تحريف قرآن شويم.

(1) آيه 285 سوره بقره

(2) روزنامه ايران، دوشنبه ۱۴ آذر ۱۳۸۴
يکشنبه 3 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 187]