اطلاعاتی در مورد سیستان.....

واضح آرشیو وب فارسی:سایت دانلود رایگان: اطلاعاتی در مورد سیستان(بازنویسی)

نژاد
پیش از ورود و استقرار آریایی ها در سیستان، نژادهای بومی در این منطقه می زیسته اند و بعد از آن مردم ساکن در این منطقه از نژاد آریایی هستند که بهتر از سایر نقاط، زبان و خصوصیات کلی ایرانیان دوره هخامنشی را حفظ کرده اند. این قوم نجیب قرنهاست که در این خاک مقدس زندگی نموده اند و در واقع نژاد آریایی تکامل خود را در دشت سیستان طی نموده است. اقوام سیستان و زابلی بخش عظیم طوایف سیستان را تشکیل می دهند. با توجه به سیر مدنیّت در این منطقه و دلایل متعدد دیگر در دوره های مختلف از طوایف شیرازی، عرب، بلوچ، قاینی، افغان و هندی به سیستان مهاجرت نموده اند.
زبان و گویش
محققین گویش مردم سیستان را یکی از چهار زبان متروک پارسی عهد باستان یاد کرده اند. لهجه سیستانی به زابلی معروف است و از بهترین نمونه های بازمانده گویش سیستانی سرود آتشکده کرکویه سیستان است. در سال 254 هجری قمری یعقوب لیث صفاری اولین دولت مستقل ایران را بعد از اعراب در سیستان بنیاد نهاد، وی زبان پارسی دری را زبان رسمی ایران نمود که تا کنون رسمیت دارد.
خط
کاوش بایتان شناسی در شهر سوخته سیستان روشن نمودکه هنگام شکوفایی این فرهنگ در 3200 سال قبل از میلاد مسیح خط نگارگری در سیستان رواج داشته است. از جمله گل نگاره ذوزنقه ای شکلی است که از آغاز دوره ایلامی در لایه دهم شهر سوخته پیدا شده است. در دوره هخامنشی، خط رایج در منطقه خط میخی بود، خط اوستایی نیز در بعضی از سکه های آن زمان دیده شده است. بعد از شهریاری یعقوب لیث، زبان و کتابت رایج در سیستان پارسی دری و پهلوی بود.
موسیقی سنتی
موسیقی برگرفته از حکمت معنوی و مولود فرهنگ اصیل این دیار و دارای قدمتی کهن است. در موسیقی سازی، انواع سازهای محلی از جمله قیچک، نی، دایره، سرنا و ساز و دهل استفاده می گردد که توسط هنرمندان بومی در خود منطقه ساخته میشد و در کنار موسیقی آوازی و مقامی که برگرفته از احساسات و فولکلور مردم است در ردیفها و آواها به صورت دوبیتی ها (سیتکها) رباعیها، لالاییها و به مناسبتهای مختلف اجرا می گردد.
رقص شمشیر از نمونه های شاخیص موسیقی سازی و آوازی در منطقه است که ضمن داشتن شهرت جهانی با شور و اشتیاق خاصی در جشنها و مراسم آیینی این دیار برگذار میگردد.
بازییها و ورزشهای محلی
کشتی کچ گردان (kach) : خاستگاه دیرینه ای در سیستان دارد و بسیاری از فنون آن اکنون در کشتی آزاد که ورزش ملی ایران است اجرا می گردد.
کودّی (kavade) : از بازیهای محلی و اصیل سیستانی است، هم اکنون به عنوان ورزش بومی و رسمی، شهرت بین المللی یافته و در بیشتر مسابقات برگذار میگردد.
خسو (khoso) : شنا، چوک بازی، چوب بازی و رقص شمشیر مناسکی آیینی که از قدمت و اعتبار ویژه ای در سیستان برخوردار است در بیشتر جشنها برگذار می گردد.
پزشکی سنتی
اولین جراحی جمجمه که با موقیت در شهر سوخته که در حدود 5200 سال قبل انجام شده است قدمت پزشکی سنتی را در سیستان نشان میدهد. رستم زاد یا اولین سزارین و اولین بیهوشی برای جراحی به نقل از شاهنامه در سیستان اتفاق افتاده است.
شکسته بندی و حجامت قدمت دیرینه ای در این منطقه دارد و استفاده از گیاهان دارویی مرسوم است.
معماری
یکی از جاذبه های سیستان، معماری و بهره گیری مثبت از فرایند چرخه طبیعت در ساخت مسکن است که به بهترین شکل در زندگی مردم نمود دارد.
فرهنگ عامه
تمدنی که اکنون در سیستان شاهد آن هستیم رهاورد مشعلی تابناک است که طی هزاران سال سینه به سینه از نسلی به نسل دیگر رسیده است و شامل فرهنگی اصیل در قسمتهای مختلف زندگی و فولکلور منطقه می باشد.
آیین ها و مراسمات
در سیستان آیینها برگرفته از اقلیم و طبیعت منطقه، اعتقادات و طبقات اجتماعی مردم است و به مناسبتهای مختلف انجام می شود از جمله :
آیین ها در موقع کار :
1- مراسم حشر : آیین کهن لای روبی بستر رودخانه هیرمند است که حاکی از یک نوع تعاون و همبستگی منطقه ای و تبلور عینی اتحاد در حل معضلات است که هنوز هم در منطقه انجام می گردد.
2- مراسم جشن گندم : جشن و پایکوبی به مناسبت برداشت گندم و شکرگذاری از درگاه ایزد ممنان است که با رقص و پایکوبی خاص سیستانی برای هر تازه واردی بسیار جذّاب میباشد.
- آیینهای مذهبی : عید فطر، عید غدیر، عید قربان و مبعث پیامبر صلوات الله علیه، تولد حضرت علی علیه السلام، مراسم آیینی نمه شعبان که مردم در این روز به زیارت اهل قبور رفته و یک نوع شیرینی محلی به نام چلبک درست میکنند، مراسم سحر خوانی و رمضان خوانی در شبهای ماه مبارک رمضان و مراسم عزاداری در ماه محرم با اجرای تعزیه و سوگواری.
- آیین های ملی : نوروز و جشن سیزده بدر مردم به زیارت کوه خواجه و سایر زیارتها می روند، جشن می گیرند و شادی می کنند، مراسم آیینهای بسیار زیبایی نیز در هنگام تولد و ازدواج اجرا میگردد.
ادبیات شفاهی
ضرب المثلها، چیستان، افسانه های کهن، داستانهای حماسی و اشعار محلی است که ریشه در اعتقادات و باورهای سنتی و اصیل مردم دارد.
امروز نیز، عاشقانی سرفراز و سراپا ایثار، پرچم فرهنگ و تمدن و تاریخ سیستان را برافراشته اند و داعیه پاسداری از این سرزمین آغشته به عطر شهیدان را دارند که به سلاح اندیشه و علم و تقوا، دل و جان را زیور داده اند و این نامهای عزیز و ارجمند را می توان درمیان صدها استاد دانشگاه و فرزانه و خطیب و فرهیخته و طبیب و پژوهنده و شاعر و ادیب و مورخ معاصر سیستان که مبدا تحول در این گوشه از میهن تابناک اسلامی شده اند جستجو کرد.

قالی بافی:

شروع قالیبافی در سیستان به دو هزارسال پیش برمی گردد که اقوام سکایی در دشت زرخیز سیستان ساکن شده و به کشاورزی پرداختند و بافندگی خود را همچنان حفظ کردند. قوم مذکور در قرن پنجم ق.م. قالی و گلیم می بافتند و نمد تولید می کردند و از گورهای آنان در شمال آلتایی واقع در سیبری، قالی، گلیم و نمد به دست آمده است.
در نوشته های اوایل دوره اسلامی، سیستان دارای بهترین بافته های ابریشمی و پشمی بوده است. شهرت بافته های سیستان در آغاز دوره اسلام نشان از سابقه طولانی و درخشان قالی بافی در منطقه دارد. کشف "قالی پازیریک" نشان می دهد که این قالی توسط اقوام سکایی بافته شده است و به جرأت می توان گفت سکاها نخستین کسانی بودند که بافته هایی بسیار زیبا از خود به جای گذاشته اند.

طرحهای قالی سیستان شبیه به نقش های ترکمن است و نقش های اصیلی چون بلوچی، مددخانی، فتح اللهی و غیره که در اکثر نقاط ایران شناخته شده و در استان های کرمان، خراسان و مازندران مشتری های قدیمی دارند. طرحهای مذکور بدون داشتن طراح و نقاش، به صورت ذهنی از نسلی به نسلی دیگر منتقل شده اند.
قالی بافان سیستانی به واسطه زندگی غیر ساکن از دارهای افقی استفاده می کردند ولی در حال حاضر دارهای آنان به دارهای عمودی تغییر یافته است.

گلیم بافی:
از دیگر رشته های مهم صنایع دستی که هم در سیستان و هم در بلوچستان رایج است، گلیم بافی است. گلیم بیشتر توسط زنان چادرنشین که دامدارند، بافته می شود که از پشم دامهای خود برای مواد اولیه گلیم بهره می برند.
نقشهای گلیم اکثراً سنتی و بدون طرح و الگو است و بیشتر از نقش های سوزندوزی بلوچ استفاده می شود، رنگهای مورد مصرف در مایه تیره است و رنگهای مشکی، زرشکی و قرمز و اندکی رنگ سفید یا زرد به کار می رود.

سوزندوزی:
بدون تردید سوزندوزی بلوچ را باید در زمره یکی از اصیل ترین و جالب ترین رشته های صنایع دستی کشور به حساب آورد که آوازه شهرتش به فرسنگها دورتر از این خاک نیز رسیده و مردم بسیاری از نقاط مختلف جهان، بلوچستان را به پشتوانه آن می شناسند. هنر ظریف و پر سابقه ای که هیچکس به درستی نمی داند از چه زمانی در ایران شروع شده است. آنچه مسلم است تقریباً تمامی زنان و دختران بلوچ که در فاصله سنی چهار تا چهل سالگی (و حتی گاه تا شصت سالگی)، دست اندر کار آن به حساب می آیند.
در زندگی ساده و به دور از تجمل زنان بلوچ، شاید مهمترین وسیله تزئین لباس همین سوزندوزی است. اگر از آنان بپرسید از چه زمانی پیراهن خود را سوزن دوزی می کنند، آن را وصیت پدران خود می دانند و مانند هر هنر قومی نمی توانند منشأ آنرا تعیین کنند.
سوزندوزان بلوچ با نقش گل ها و بوته ها و ترکیب رنگ ها، طبیعت رنگین و زیبایی آفریده و جهانی ساخته اند که در اندیشه و خیالشان شکل می گرفته است. طبیعت را آن چنان که دوست داشته و می خواسته اند ترسیم کرده اند، نه به آن شیوه و شمایلی که وجود دارد.
پیراهن بلوچ با چهار قطعه تزئین یافته است که عبارتست از یک قطعه پیش سینه، دو قطعه سرآستین و قطعه دیگر که در زیر پیش سینه به طور عمودی تا پایین پیراهن دوخته می شود و جیب یا در اصطلاح محلی "گوپتان" نامیده می شود.
سوزندوزی بلوچ به صورت پیش سینه، جیب، سرآستین، پادامنی، سجاده، نوار، کراوات، کمربند، کوسن، دستمال، رومیزی، پرده، سفره، اشارپ و پارچه کلهمک آباژور ارائه می شود.
از طرحهای اصیل مورد استفاده در سوزندوزی بلوچ می توان از طرحهای گل سرخ، چشم ماهی و مروارید نام برد.
پریوار دوزی و توردوزی نیز از دیگر انواع رودوزیهای بلوچستان است.

خامه دوزی:
خامه دوزی بسیار شبیه سوزندوزی بلوچ است با این تفاوت که در آن فقط از نخ سفید یک رنگ استفاده می شود. این هنر تنها در روستاهای سیستان رواج دارد.
محصولات خامه دوزی شامل عرقچین، لباس، پیش سینه، جانماز، رومیزی و ... است، که اکثراً برای افراد مسن خاص تهیه می شود.

سیاه دوزی:
نوع دیگر سوزندوزی در سیستان، سیاه دوزی است که در آن از نخ سیاه ابریشم استفاده می شود و روی لباس مورد استفاده قرار می گیرد.خامه دوزی و سیاه دوزی تنها جنبه خود مصرفی داشته و فقط بین اهالی سیستان خرید و فروش می شود.

سکه دوزی:
تنها مورد دیگر تزئین منازل بلوچ و خانواده های بلوچ پس از سوزندوزی، سکه دوزی بلوچ است. سکه دوزی را یا به دیوار می آویزند و یا جهت تزیین روی رختخواب می اندازند و یا در عروسی ها به گردن شتر می آویزند.به جهت وجوه اشتراک فراوانی که بین اهالی بلوچستان ایران با اقوام ساکن در کشورهای مجاور منطقه از نظر قومی، نژاد، زبان و فرهنگ وجود دارد، مشابهت هایی هم در هنرهای دستی ساکنین این مناطق وجود دارد که امری کاملاً طبیعی است. بهمین دلیل تشابهاتی بین سکه دوزی بلوچ ایران با محصولات هند و پاکستان وجود دارد.

سفالگری:
کلپورگان مرکز تولید نوعی سفال در بلوچستان است که در 30 کیلومتری شهرستان سراوان واقع شده و نوع خاص سفال کلپورگان در ایران کاملاً مشخص است و شباهتی از نظر تولید و رنگ به سفالهای دیگر مناطق ایران ندارد.
سفال کلپورگان توسط زنان بلوچ و به صورت کاملاً ابتدایی تولید می شود.در ساخت سفال، مردان فقط وظیفه حمل خاک از تپه تا محل سفالگری و آماده کردن گل را به عهده دارند و تمامی مراحل ساخت همانطور که گفته شد توسط زنان انجام می گیرد. گل با دست زنان سفال ساز شکل می گیرد و تراش داده می شود و با سیاه قلم تزیین می شود. نقش ها ساده و هندسی است.
مصنوعات ساخته شده شامل: دیگ، سینی، کوزه، قلیان، گلدان، لیوان، قوری، مجسمه حیوانات و ... است
گوشه هائی از باور های عامیانه مردم سیستان در ارتباط با حیوانات :

• اگر بلبل آواز بخواند، مهمان می رسد .

• نگاهداری (در قفس انداختن) کبوتر، بد شگون است .

• اگر پلپلاسی (پرستو، چلچله) خودش به خانه آمد و لانه ساخت، خوش یمن است .

• خراب کردن لانه پلپلاسی، بد یمن است .

• اگر مرغ خود را تکان دهد، میهمان می رسد .

• اگر مرغی تخم دو زرده کرد، به فال نیک می گیرند .

• اگر گاو پای خود را تکان دهد، باران خواهد آمد .

• اگر هنگام سفر روباهی را ببینند و این روباه درنگ کند و صورت خود را به مسافر نشان دهد، این سفر را خوش یمن می دانند .

• آمدن باران به هنگام آفتاب، نشانه آن است که گرگی دارد می زاید .

• اگر کسی آب روی سگ بریزد، زگیل در می آورد .

• اگر سگ در خانه باشد، جن جرئت ورود را ندارد .

• اگر کسی جز مرغ و خروس حیوان دیگری را کیش گفت، به خانه اش میهمان می رسد .

کشک زرد (کشک زابلی) :
مخلوطی تخمیر و خشک شده از بلغور گندم، ادویه، زرد چوبه و دوغ است . این مجموعه را به مدت یک هفته الی ده روز در کیسة نخی می‌گذارند، سپس آن را درآورده و پس از ورزدادن، پودر می‌کنند. کشک زابلی به صورت یک غذای کامل و مقوی در مدت کوتاهی طبخ می‌شود. برای مصرف، مقداری ازآن را با روغن و پیاز سرخ می کنند، سپس رویش آب می ریزند و می گذارند تا بجوشد .

آچار :
آچار ترکیبی است از خمیر: پیاز، آرد گندم جوشیده و زردچوبه. آچار به شکل دایره‌های کوچک، خشک و به نخ کشیده می‌شود و به انواع خورش‌ها، طعم و لعاب می‌دهد
ضرب المثل های سیستانی
انسان وقتی پای صحبت مردم سخنورخوش بیان وخوش ذوق ودرعین حال محروم سیستان مینشیندوبه ضرب المثل های رایجی که درحین گفتار متکلم مطرح میشودگوش فرامیدهد چنان شیفته وفریفته وی میشودکه گویی سعدی شیرین سخن رادرپیش روداردالبته مطرح نمودن ضرب المثل درادبیاتکشورپهناورایران مصطلح است امااصالت نظم ونثر فارسی قدیم درتکلم رایج سیستانیهابه نحوچشم گیری محفوظ وبرقرارمانده واین باب سخنوری که مطلوب سرزمین سیستان است نسل به نسل تابه امروزنقل قول شده ومیراث گرانبهای سیستانیهاگردیده است که خودجای بسی تانی ومباهات است.گرچه ضرب المثلهای مندرج زیراندکی ازدریای مواج ادبیات سیستان است معذالک صحت مدعای ماراثابت میکندوازطرفی این مطلب میتواندمنشایی باشدمحض اطلاع سیستونی هایی که قلبامشتاق اصل ونسب وشجره خویش میباشندلکن ازآن کم اطلاع وغافل اندباشدکه خوانندگان ازاین گنجینه گرانبهاتوشه ای ببرندواصالت نیای خود راپاس دارند .
هرکَه صَبرکُنَه خوارِنْمِشو

کسی که صبوراست خواری وتنگدستی رالمس نمی کند.

هرکَه صبردارَه گنج دارَه

صبرنزدهرکسی بمانندگنج است

مُلْکِ خداتنگ نِیَهْ پُویِ گَدالَنگ نِیَه

برای گدای تندرست وصحت العضو ملک خدابسیاراست

گَدااگَه وَتختِ شائی بَرشیِنَه بازگَدایَه

میخواهدعقده گدازاده رابرساندولی عکس آنهم ثابت شده

اَمقه بْکارکِه بِتْنی دْروکُنی

کارنیکوکردن ازپرکردن است نیک راخوبی وبدرابدی بود

کَسِی کِه دارَه خیِ نادارقومی نْدارَه

ثروتمندقوم وخویش نمی شناسدیاسوارراغم پیاده نیست

طْمَع کارشوبِی شُمْ مِی مُونَه

طمع بیش ازحدممکن است فاجعه آفرین باشد

بارِکَجْ وَسَرْنْمِی رِیَه

بارکج به منزل نرسدیادروغگورسواشود

باکَلُوبْسازُووَدِه بْتازْ

ضرب المثل معروف که باکدخدا(کلان)بسازوبه ده بتاز

اُوبارِشْ وَدَنِ گُربِه سْیَه نِیَه

اگرگربه سیاه بگویدباران نبارد

دِنْدُونِ اسبِ پِش کَشَ نْمِشْمارِه

پیش کش به مفهوم شیربهاست مقصوداینست که اگر اسب اهدایی پیرباشدسن وسالش راروی دندان نگاه نکنندکه کسرشان باشد

کِشْت وکارِپِدَرُودرُوداسِ فَرزِنْدونَه
مشت نمونه خرواراست هرچه هستیم پدران ماهمین بودندویابه کسرای گفتنددیگران

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت دانلود رایگان]

[مشاهده در: www.freedownload.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 2805]