چرخه مديريت بهبود بهره وري در سازمانهاي توليدي

واضح آرشیو وب فارسی:سایت دانلود رایگان: بهبود اثربخش بهــره وري همانند ساير مولفه ها از الزامات كار سازماني است.
استقرار چرخه مديريت بهبود بهره وري در سازمان باعث افزايش ميزان بهره وري خواهد شد.
چرخه مديريت بهبود بهره وري در سازمان يك جركت جمعي است كه همه افراد سازمان بايد درگير آن شوند.
زيربناي استقرار چرخه بهبود مديريت بهبود بهره وري، توليد فكر در سازمان توسط كاركنان است.
يكي از روشهاي استقرار چرخه بهبود مديريت بهره وري، توجه اصولي به صرفه جويي در سازمان است.
توسعه يافتگي به اين معني است كه فرد از تخصص خود به شكل بهره ور در سازمان استفاده كند.
چنانچه بر فرآيند و عملكرد سازمان مديريت شود، بهره وري و بهينـه سازي آن تضمين مي گردد.

مقدمه

آنچهدر سازمانها مزيت رقابتي ايـــجاد مي كند، بهره وري به معناي بكارگيري وتركيب موثر منابع موجود در سازمان است.

بهبود اثربخش بهره وري همانند سايرمولفه ها و فرآيندهاي نرم افزاري سازماني از الزامات كار سازماني است كهدر ذات و خميرمايــه بهره وري بهبود نهفتـــه است و مشروعيت بهره وري دربهبود و اصلاح آن است. استقرار چرخه مديريت بهبود بهره وري موجب مــــيگردد كه بهره وري به صورت يك فرآيند دائمي ارتقا يابد و مسير بهره وريمشخص و بسترسازيهاي لازم صورت گيرد. حركت بهره وري لازمه رشد و پيشرفتسازمان بوده و به نهادي شدن امر بهبود در نظامهاي مختلف سازماني منجرخواهد شد.

در اين مقاله به برخي راهكارهاي عملي استقرار چرخهمديريت بهبود بهره وري اشاره خواهد شد كه بيشتر مبتني بر تجارب نگارنده دريكي از سازمانهاي بزرگ صنعتي است.

فرآيند چرخه مديريت بهبود بهره وري

چرخهمديريت بهبود بهره وري فرآيندي است كه طي آن بين مجموعه عوامل توليدبهترين تركيب حاصل و متناسب با شرايط درون و برون سازماني در بهره وريتغييراتي حاصل مي گردد. چرخه مديريــــت بهبود بهره وري را مي توان بهمراحل زيرخلاصه كرد:

1 - مرحله اندازه گيري بهره وري: براي شناختوضعيت موجود بايستي ابتدا نوع شاخصهاي مناسب اندازه گيري در هر زمينه و درسطوح سازماني، بخشي و ملي مشخص و تعريف شوند و براي كميت هريك از شاخصــهاو جنبه هاي كيفي آنها در حد لازم هدفهاي مربوط تعريف و مورد توافق قرارگيرند.

2 - مرحله ارزيابي و تحليل بهره وري: در اين مرحله با تحليلو ارزيابي شاخصهاي اندازه گيري بهره وري و تعيين نقاط قوت و ضعف آن، شرايطبراي بهبود وضعيت موجود براساس چرخه بهره وري فراهم مي شود(1). در تحليل وارزيابي فرهنگ بهره وري بسياري از ريشه هاي عقب ماندگي بهره وري سازمانهامشخص و مي توان از دل تحليلها به راهكارهاي عملي نيز دست يافت.

3 - برنامه ريزي بهبود بهره وري: الف - سازوكار طراحي مطلوب: در اين مرحله،براي بهبود بهره وري لازم است به صورت دائمي وضعيتهاي مطلوبي طراحي كرد. بهبود بـــــهره‌ وري بدون نگريستن به وضعيتهاي آرماني امكان پذير نيست. ضروري است كه پيوسته به شكل فرآيندي روي وضعيت مطلوب كار كرد.

ب - مرحله فرهنگ سازي: چرخه بهبود بهـــره‌وري در سازمان يك حركت جمعي وسازماني است كه همه افراد سازمان در رده هاي مختلف بايستي درگير آن شوند. بنابراين، فرهنگ سازي و تبديل آن به صورت يك فرهنگ سازماني كمك زيادي بهاستقرار و نهادي شدن آن مي كند. باآموزش و اطــــــلاع رساني مي توانامكان پذيرش بهبود مستمر توسط كاركنان سازمان را فراهم ساخت. ايجاد فرهنگكار محوري لازمه بهبود است. در فرهنگ كارمحوري تاكيد اصلي برروي موفقيتهاو دستاوردهاي موجود در كار است. اين امر دليل وجود و بقاي سازمان است وهيچ چيز نمي تواند در اين هدف بزرگ مداخله كند(2).

ج - مرحله عاطفيكردن بهبود بهره وري: براي بهره وري در سازمان ابتدا بايد آن را شناخت. كاركنان سازمان بايستي علاقـه مند به بهبود بهره وري باشند و آن را دوستداشته باشند. به عبارت ديگر، بهره وري بايستي باعواطف و احساسات كاركنانعجين گردد و به نتايج آن ايمان آورند. استقـــرار دائمي چرخه بهبود بهرهوري بدون عاطفي كردن آن در سازمان موقتي و مقطعي خواهد بود. اساساً ارتباطعاطفي با بهره وري به اين دليل است كه به حسن نيت منتهي مي شود و اينموضوع باعث خواهد شد كه كاركنان بهترين تلاش خود را به كار ببندند و ازجان مايه بگذارند(3).

د - مرحله ساختارسازي: در اين مرحله بايستيكانال هاي حركت فردي و جمعي در سازمان تعريف شوند و اينكه كاركنان چگونهميزان بهره وري را بالا ببرند، نياز به بسترسازي دارد. بنابراين، در اينمرحله بايستي مسير فعاليتهاي افراد سازمان مشخص و تعريف شده باشد.

ه‌- مرحله عمل: بهره وري، عمل به فرهنگهاي ايجادشده مطلوب سازماني است. درمرحله عمل، كاركنان سازمان در همه سطوح و متناسب با ماموريت خود بايستيدست به كار شوند و در جهت بهبود بهره وري دست به فعاليتهاي فكري و جسميبزنند.

و - مرحله بازنگري: آنچه به چرخه مديريت بهبود بهره وريمشروعيت مي دهد بازنگري است. با بازنگري، مجموعه فعاليتهاي انجام شده درسازمان در فرآينــــد چرخه بهبود بهره وري مي توان بهبود مستمر بهره وريرا تضمين كرد.

سازوكارهاي عملي

در استقرار چرخه مديريت بهبود بهره وري راهكارهاي مختلفي وجود دارد كه به بعضي از آنها كه در عمل تجربــــه شده در زير اشاره مي شود:

1 - نهادي كردن بهره وري در انديشه: زيربناي استقرار چرخه مديريت بهبود بهرهوري اين است كه كاركنان يك سازمان توليد فكر كنند. كمبود سازمانها درمقوله بهره وري ، پول، تجهيزات، مواد و امكانات مادي نيست بلكه كمبود اصليتوليد فكر است. سازمانهاي موفق و بهره ور علاوه بر نظم بوروكراتيك، تدابيرخاصي براي استفاده از كليه ظرفيتهاي فكري و عملي كاركنان خود اتخاذ كردهاند. علي رغم اينكه اصولاً فعاليت دانشگران و كاركنان علمي و فكري فرمولپذير نيست سازمانهاي پيشرو در بهره وري به تدريج به مكانيسم و شيوه هايرهبري و زمينه هاي مناسب فرهنگي براي هم‌افزايي تلاشها و انديشه هايكاركنان علمي دست يافته اند و موفق شده اند از افكار و ابتكارات و دانشآفريني سازمانها و توسعه فكري اين كاركنان بهره بيشتري ببرند. مديريت موثرنيروي كار دانشگر و دانشمند نيازمند تدابيري است كه حاصل آن توسعه كيفي وكمي ظرفيت دانش اندوزي، استفاده كارساز از دانش و توسعه دانش در سطح ملي وسازماني است(4).

در صورت مديريت برفكر و دانش كاركنان سازمان، بهرهوري در انديشه حاصل خواهد شد. مديريت بردانش و انديشه عبارت از مديريتدانش سازمان كه مي تواند گستره اي از ويژگيهاي عملكرد سازماني را بهبودبخشد. فكر و دانش عاملي بنيادي است كه كاربرد موفق آن، سازمانها را ياريمي كند تا خدمات و كالاهايي بديع ارائه دهند. اين منبع عظيم دانش، بسيارياز گونه هاي مختلف فرايندهاي سازماني بهترين عملكردها، جلب اعتماد مشتري،نظامهاي اطلاعات مديريت، فرهنگ و هنجارها را دربر مي گيرد(5).

به طور كلي بهره وري در انديشه با مكانيســــم‌ هاي زير به استقرار چرخه بهبود مديريت بهره وري كمك مي كند:

نظام پيشنهادات فكرآفرين؛ نظامq.c كارآفرين؛ نظامt.q.m بهره ور.

2 - نهادي كردن صرفه جويي در كل سازمان: يكي از روشهاي استقرار چرخه بهبودمديريت بهره وري اين است كه صرفه جويي در همه سازمان به عنوان يك اصل موردتوجه قرار گيرد. دستيابي به بهره وري مستمر از طريق صرفه جويي، باشعارحاصل نمي شود بلكه در اين راستا بايستي ساختارهاي مناسبي طراحي كرد. معمولاً صرفه جويي از طريق دو مكانيسم ساختـــارسازي و تشويق در سازماننهادي مي شود.

روشهاي تجربه شده براي نهادي كردن صرفه جويي در يكي از سازمانهاي بزرگ صنعتي را مي توان به صورت زير خلاصه كرد:

ساختاري كردن صرفه جويي در مصرف انرژي از طريق دخيل كردن ميزان مصرف در پاداش توليد؛

برقراري رابطه بين خوب مصرف كردن و پاداش؛

برقراري رابطه بين كيفيت استفاده از مواد و پاداش؛

پرداخت مستقيم مبلغي از صرفه جويي هاي انجام شده انرژي به كاركنان؛

تشويق كتبي كاركناني كه ستاره صرفه جويي هستند.

براي استقرار چرخه بهبود مستمر بـــــهره‌وري از طريق صرفه جويي لازم است زمينه براي ساختارسازي فراهم شود.

3 - طراحي نظامهاي بهره ور: براي استقرار چرخه مديريت بهبود بهره وري دركنار كارهاي فرهنگي و فرهنگ سازي بايد ساختارهاي مناسب و علمي طراحي واجرا كرد. بعضاً مشاهده مي شود كه در سازمانها افراد زيادي هستند كهداوطلب توليد بهره وري هستند ولي ساختار مناسبي وجود ندارد كه از فكر،توان، استعداد و دلسوزي آنها به شكل معقول و منطقي استفاده شود. برايناساس، سازمانها بايستي به فكر طراحي ساز و كارهاي بهره ور باشند. به طوركلي دونوع از ساختارهاي بهره ور كه در عمل در يكي از سازمانهاي صنعتيتجربه شده را مي توان به شرح زير بيان كرد:

طراحي نظام نگهداري و تعميرات فراگير(total procuctive maintenance= t.p.m)

نظامtpm يكي از ساختارهايي است كه در سازمانهاي توليدي و صنعتي بهره وري را در عملارتقا مي دهد. هدف از به كارگيري فرايند tpm عبارت از توانمندساختن همهكاركنان جهت به حداكثررساندن كارآيي عمليات نگهداري و تعميرات بهره ورجامع است. استفاده از اين نـظام، كانوني را فراهم مي آورد تا مشاركتكنندگان يا اعضاء بتوانند توانمنديها، قابليتها، دانش و تجربه خويش راابــرازكننده از طريق نت بهره ور جامع، همه مي كوشند تا سازمانشان بهترينسازمان در زمينه خود باشد. اين به نوبه خود موجب رشد توليد، ارتقاي كيفيتبراي مشتري و هزينه كمتر برايتوليدكننده مي گردد(6). به طور كلي tpm بهطرق زير به استقرار چرخـــه بهبـود بهره وري كمك مي كند:

- به حداكثررساندن ميزان اثربخشي تجهيزات؛

- ايجاد يك سيستم كارآيي نگهداري و تعميرات؛

- ايجاد فرصت و شرايط مناسب براي همكاري كليه بخشهاي بهره برداري(7).

پياده سازي نظام مديريت كيفيت فراگير(total quality management = tqm)

نظامtqm يك ساختار بهره ور است و اين به خاطر اين است كه در مديريت كيفيت فراگيربه‌جاي اينكه مسئوليت افزايش كيفيـــت و بهره وري فقط به دوش يك واحد خاصيدر سازمان باشد برعهده مديران ارشد سازمان قرار مي گيرد. مديريت كيفيتفراگير فقط به محصول برنمي گردد و يك ديدگاه جامع نسبت به سازمان و محصولدارد و تمام فعاليتها و فرآيندها و جزئيات كار را در بردارد. به طور كليپياده سازي نظامtqm در ابعاد زير به‌استقرار چرخه بهبود مديريت بهره وريكمك مي كند:

- خوشحال كردن مشتري؛

- منطقي ساختن قيمتها؛

- مشاركت همگاني؛

- سازگاري با محصولات؛

- استقرار استراتژي بهبود دائمي(8).

4 - استقرار نظام تحقيقات بهره وري: بهبود بهره وري بدون تحقيقات اصلاً معنيندارد. براي استقرار چرخه بهبود بهره وري لازم است ذهنيت و مولفه هايدرگير بهره وري دائماً مورد تحقيق علمي قرار گرفته و راهكارهاي علمي بهكار گرفته شود. بااستقرار نظام تحقيقات بهره وري اهداف زير تحقق مي يابد:

- محصولات جديدي براي واحدهاي توليدي طراحي مي شود؛

- كيفيت توليدات ارتقا مي يابد؛

- هزينه هاي توليد با نوآوري به شدت كاهش مي يابد؛

- مصرف انرژي بهينه مي شود؛

- ضايعات توليدي كاهش مي يابد(9).

هرمرحله از چرخه بهبود بهره وري نيازمند تحقيق است؛ در مرحله اندازه گيريبهره وري نياز به تدوين شاخص و ابزار اندازه گيري است كه در اين راستا بادرنظرگرفتن شرايط، محيط، نياز مشتريان و تحولات دائماً بايستي شاخصهايجديد طراحي گردند كه اين امر از طريق تحقيق حاصل مي شود.

تحليلوضعيت بهره وري از تحقيق تفكيك ناپذير است. هرنوع تحليل و بررسي نيازمندكارهاي تحقيقي جامعي است كه بتوان برمبناي نتايج تصميم گيري عقلايي انجامداد.

براي تدوين برنامه بهبود بهره وري نياز است كه مولفه هايتاثيرگذار و مولفه هاي كليدي شناسايي و از آنها استفاده گردد كه اين امرباز با تحقيق و پژوهش حاصل مي گردد.

پس از اجراي برنامه هاي بهبوداز طريق كارهاي تحقيقي مي توان از تجارب و نتايج به دست آمده در روندبهبود آينده استفاده كرد. بنابراين، بهبود بهره وري بدون تحقيق كار سخت ومشكلي خواهد بود.

5 - توسعه منابع انساني: توسعه منابع انساني درهر كار سازماني كارساز خواهد بود. زماني كه كاركنان سازمان از بالندگيلازم برخوردار باشند، بهره وري بهبود مي يابد. در فرآيند توسعه منابعانساني، كاركنان سازمان به مجموعه اي از كيفيتها مجهز مي شوند كه اينكيفيتها موجب جامع نگري و تعادل مي گردد. يكي از شاخصهاي انسان توسعهيافته سازماني، بهره ور عمل كردن آنهاست و اين بدين معنا است كه توسعهيافتگي در تخصصي عمل كردن نيست بلكه در اين است كه فرد از تخصص خود به شكلبهره ور در سازمان استفاده كند.

بهره ور عمل كردن امر اكتسابي استيعني كاركنان يك سازمان بايستي ياد بگيرند كه چگونه عمل كنند كه بهره ورباشد. به طور كلي، توسعه منابع انساني از طرق زير به استقرار چرخه مديريتبهبود بهره وري كمك مي كند:

كاركنان با فلســـفه و ماموريت سازمان آشنا مي شوند؛

كاركنان با كمي كردن كار آشنا خواهند شد؛

شيوه حل مسئله را ياد مي گيرند؛

كاربرد تكنيك هاي بهره ور را مي آموزند؛

از فناوري اطلاعات در بهبود بهره وري كمك مي گيرند.

6 - استقرار نظام مديريت عملكرد: مديريت عملكرد با نگرش جامع به عملكرد بهرهوري سازمان همواره تصوير روشني از بهره وري سازمان به دست مي دهد. زماني

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت دانلود رایگان]

[مشاهده در: www.freedownload.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 450]