يك پرسش از تاريخ 100 سالگي نفت - فرشاد مومني

واضح آرشیو وب فارسی:هموطن سلام: يك پرسش از تاريخ 100 سالگي نفت - فرشاد مومني

امسال مصادف با صدمين سال كشف نخستين معدن نفت در ايران است. طي اين مدت در هم‌آميزي نفت با اقتصاد و جامعه ما با فراز و فرودهاي بي‌شماري روبرو بوده است و به نظر مي‌رسد كه مي‌بايست اين فرصت تاريخي را بس مغتنم بشماريم و نگاهي نو به اين تاريخ يكصدساله و بسيار اثرگذار بر سرنوشت امروز و فرداي كشورمان داشته باشيم. چيزي كه به صورت نهادمند وجود ندارد و كوشش‌هاي جسته و گريخته افراد فرهيخته و ميهن دوست نيز ما را در اين زمينه به يك حدنصاب قابل قبول نرسانده است.

واقعيت اين است كه با وجود تأثيرات تعيين‌كننده نفت بر همه شئون حيات‌جمعي ما و با وجود وابستگي‌هاي بسيار عميق اقتصاد و جامعه ما به درآمدهاي نفتي،‌ميزان حساسيتي كه به كار تخصصي در زمينه‌هاي تكنولوژي،‌حقوق، اقتصاد، سياست و جامعه‌شناسي مرتبط با نفت در كشورمان وجود دارد بسيار ناچيز و اندك است و بايد صادقانه اعتراف كنيم كه اين سهل‌انگاري به همان اندازه كه در فرآيندهاي تصميم‌گيري و تخصيص منابع كشور مشاهده مي‌شود در دانشگاه‌هاي ما نيز قابل‌مشاهده است. ‌

ممكن است گفته شود مگر اوضاع در امور غيرمرتبط با نفت ايده‌آل است كه اين قدر روي نفت تأكيد مي شود؟ پاسخ اين است كه بالا‌خره در يك ساخت توسعه‌نيافته طبيعي است كه در و تخته با هم جور باشند اما بحث بر سر شدت وابستگي ما به نفت و در عين حال شدت بي‌خيالي و بي‌اعتنايي ما به مسايل اين حوزه است كه مي‌تواند مايه نگراني‌هاي جدي باشد.

حتي با اتكا به دلا‌يلي مي‌توان پا را از اين هم فراتر گذاشت و به صراحت گفت كه با كمال تاسف آنچه در حوزه‌نفت مي‌گذرد اوضاعش نسبت به آنچه در كليت ايران هست، بسيار نگران‌كننده‌تر است و گويي يك توافق نانوشته‌اي وجود دارد كه هرچه به نفت مربوط مي‌شود سايه‌اي از رازآلودگي،‌عدم شفافيت و بي‌اطلا‌عي با خود به همراه داشته باشد.

با هر مقياسي اگر جايگاه نفت را در شكل دادن سرنوشت‌مان با ميزان ظرفيت‌هاي نرم‌افزاري بسيج شده براي انديشه‌ورزي درباره آن مقايسه كنيم، مي‌بينيم تناسب وجود ندارد.

اين در حالي است كه صنايع مربوط به نفت جزو پيچيده‌ترين و سرمايه‌بر‌ترين عرصه‌هاي شناخته شده است، اما متاسفانه نصيب ما از آنها بسيار اندك است. شايد گفته شود كه همين پيچيدگي خود توجيه‌كننده بخشي از غفلت‌ها باشد اما بايد گفت كه مساله فراتر از آ‌ن است. براي مثال؛ براي اولين بار پس از انقلا‌ب گرايشي به نام اقتصاد انرژي در دانشكده اقتصاد دانشگاه تهران و بعد جاهاي ديگر راه افتاد كه گام‌هاي اول آن با همت وزارت نفت شكل گرفت كه متعهد شد تا فارغالتحصيلا‌ني كه در اين رشته درس مي‌خوانند بورسيه نفت شوند و قرار بود بعد از درس جذب وزارت نفت شوند.

ولي به فاصله كوتاهي از فراغت دوره اولي كه مدرك گرفتند وزارت نفت تعهد خود را ناديده گرفت كه به طرز خارق‌العاده‌اي انگيزه‌كشي كرد و اين كار همچنان استمرار دارد.

اين ابهام و ايهام در زمينه نفت در ايران منشا آن شده كه در عرصه‌هاي مربوط به اين پديده گاه سياستگذاري‌هايي كنيم كه هزينه‌ها و خسارت آنها از حدود صنعت نفت بالا‌‌تر بود و همه وجوه حيات جمعي ما را در بر مي‌گرفت.

به هر حال، مجددا تصريح و تاكيد مي‌كنم كه حساسيت ناكافي نسبت به سرنوشت خود در عرصه نرم‌افزاري منحصر به نفت نيست و ما تقريبا در هيچ حوزه‌اي مربتط با گذشته، حال و آينده خود در حدنصاب كار جدي نمي‌كنيم. در اينجا صرفا براي نشان د ادن ابعاد اين مساله، مثالي را مطرح مي‌كنم نيروي محركه اينجانب در اين زمينه فرا رسيدن صدسالگي مشروطيت بود كه مدتي نه چندان زياد از آ‌ن مي‌گذرد. در آن زمان با خود فكر مي‌كردم با اين همه اهميتي كه معرفت تاريخي در شكل دادن به هويت ملي دارد واقعا ما براي ثبت و ضبط تجربيات تاريخي خود چقدر كار كرده‌ايم؟ ‌

چيزي كه به نظرم مي‌رسيد اين بود كه اگر مجموعه كارهايي كه در زمينه تاريخ ايران توسط آكادميسين‌هاي علوم شوروي سابق همراه با مستشرقين غربي و جهانگردان صورت گرفته است را از كل آنچه كه ما درباره تاريخ ايران مي‌دانيم، مستثني كنيم واقعا چه باقي مي‌ماند و آيا با آنچه كه باقي مي‌ماند ما مي‌توانيم يك درك مطابق با واقع از گذشته و هويت و تجربيات پر هزينه‌اي كه اندوخته‌ايم داشته باشيم؟

حالا‌ همين بحث را مي‌شود به حوزه بسيار حساس و سرنوشت‌ساز نفت تسري داد آ‌يا واقعا چه در مقياس اپك و چه در مقياس كشورمان ميزان تلا‌شي كه براي آشنايي با مسائل حوزه نفت صورت مي‌گيرد با شدت اثرگذاري نفت بر سرنوشت ما تناسب دارد؟

تصور من اين است كه نوع برخوردي كه حتي با يكصدسالگي نفت شده نشان‌دهنده اين است كه گويي اين عدم تمايل به اشاعه گفت‌وگو و ايجاد تحرك ميان انديشه‌ورزان درباره نفت حد و حصر نمي‌شناسد؟!

انتهاي خبر // روزنا - وب سايت اطلاع رساني اعتماد ملي//www.roozna.com
------------

------------
شنبه 2 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: هموطن سلام]

[مشاهده در: www.hamvatansalam.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 173]