گل گشت

واضح آرشیو وب فارسی:آفرينش: گل گشت
اصفهان
تاريخچه اصفهان
اصفهان در ميان شهرهاي ايران گوهري يگانه است كه در پي فراز و فرودهاي تاريخي و از پس غبار قرون و اعصار همچنان درخششي ناب و سحرانگيز دارد. چنان تازه و پرطراوت است كه گوئي هم امروز پا به عرصه هستي نهاده و چنان اصيل و ريشه دار كه گوئي همواره بوده. فرهنگ غني و طبيعت زيباي اصفهان هماهنگي شگفتي دارند چنانكه گوئي بازتاب يكديگرند.گنبدهاي فيروزه اي ، آسمان آبي را طنين تكرار بخشيده ، گلدسته هاي بلند ، نداي خاموش چنارهاي كهنسال را كه آيه هاي خاكي خداوندند به بانگي رسا نغمه توحيد سرداده و نقش و نگار گل و بوته ها و اسليمي ها ، باغهاي خرم و شاخه هاي پرشكوه را بي خزان و جاودان كرده و جلوه هاي رنگ و نور در كاشي ها ، آفتاب درخشان اصفهان را معناي تازه اي بخشيده است.اصفهان از ديرباز بخاطر وجود پربركت زاينده رود ، اين سرچشمه حيات ، از كانونهاي مهم زندگي در اين سرزمين بوده است ، چنانچه در تمامي ادوار تاريخي شناخته شده از شهرهاي مهم ايران به شمار ميرفته است.در دوره هخامنشي آن را گابا يا گي مي ناميده اند كه بعدا به جي تبديل شده و از اقامتگاههاي ويژه پادشاهان و از استانهاي مهم ايران بوده است. در دوره اشكاني نيز اصفهان يكي از چهار ايالت پهله قديم و از مراكز مهم حكومت اشكاني بوده است . قلعه سارويه و گنجينه بزرگ كتاب آن مربوط به همين دوره است. در دوره ساساني اصفهان مركز تجمع سپاهيان و پادگان مركزي ايران بوده است و از همين رو آن را اسپاهان يا سپاهان ناميده اند. اصفهان در سال 21 هجري به تصرف سپاهيان اسلام در آمد و در سده هاي چهارم و پنجم هجري در دوره حكومت ديلميان اصفهان پيشرفت و عمران بسياري يافت ، كتابخانه بزرگي داشت و مهمترين مركز علوم ديني ، ادبي و فلسفي در ايران بود. در همين دوره است كه ابن سينا دانشمند و فيلسوف بزرگ ايران به تدريس مي پردازد و چندي نيز وزارت مي يابد.اصفهان در دوره سلجوقي و صفوي كه بعنوان پايتخت برگزيده شده به اوج شكوه و عظمت خود دست يافت و يكي از بزرگترين و آبادترين شهرهاي جهان بود. در فاصله ميان دوره سلجوقي و عصر صفوي يعني در دوره اوج و شكوفائي دو مصيبت بزرگ نيز بر اصفهان وارد آمد. يكي حمله مغول در قرن هفتم و ديگري قتل عام تيمور در اواخر قرن هشتم . اما اصفهان آنچنان كه در طول تاريخ پرفراز و نشيبش نشان داده بار ديگر از ميان آتش و خاكستر سربرآورد شكوه گذشته را باز يافت .اكنون اصفهان بعنوان يكي از زيباترين شهرهاي جهان با پشتوانه عظيم فرهنگي ، هنري ، صنعتي و اقتصادي خود مورد توجه جهانگردان و ايرانگردان داخلي و خارجي قرارگرفته است.

مسجد امام
در منتهي اليه جنوبي ميدان نقش جهان مسجدي برپاست كه نمونه ارزنده اي از معماري قرن 11 هجري به شمار مي رود. ساختمان مسجد در سال 1019 هجري برابر با 1611 ميلادي شروع شد و در سال 1038 هجري برابر با 1629 ميلادي به پايان رسيد. اين مسجد به عنوان يك بناي عمومي براي استفاده مردم ساخته شد.
سر در زيبا و با شكوه مسجد با كاشي معرق است اما بقيه قسمت ها با كاشي خشت تزئين گرديده است. بسياري از محققين و مطلعين تاريخ صفويه علت اينكه كاشي هاي سردر با داخل مسجد تفاوت دارند رادر عجله اي مي دانند كه شاه عباس اول براي اتمام مسجد داشت.
معمار مسجد استاد علي اكبر اصفهاني معمار برجسته عصر صفوي است كه نام او در كتيبه بالاي سردر آمده است. مسجد در عصر صفويه به نام هاي مسجد مهديه، مسجد المهدي و در كتب و منابع و سفرنامه ها به نام هاي ديگر همچون مسجد جامع عباسي و مسجد سلطاني ناميده مي شد مسجد شاه نيز يكي ديگر از اسامي مسجد بود. سر در ورودي رفيع و با شكوه با مناره هاي طرفين بر زيبائي بنا مي افزايد. اين سر در با كاشي هاي تزئيني چند رنگ همراه با نقوش گل و گياه و پرنده و مقرنس هاي پوشيده از كاشي هاي معرق با نقش هاي متنوع و زيبا تزئين شده است. در بالاي كتيبه سر در غرفه اي است كه كاشي كاري آن بسيار جالب توجه است. شكل دو طاووس كه در طرفين يك گلدان قرار گفته و با كاشي هاي معرق تزئين شده اند از ديدني هاي مسجد به شمار مي روند. در اصلي مسجد در زمان شاه صفي جانشين شاه عباس اول نصب شده است. قطعه اي كه با مصراع «شد در كعبه در سپاهان باز» با خط نستعليق بسيار زيبا بر در نوشته شده ماده تاريخ نصب اين در يعني سال 1047 هجري را بيان مي دارد. در قسمت هاي مختلف لوحه هائي به چشم مي خورند كه بيانگر بخشودگي برخي از ماليات ها در دوران هاي مختلف است. كتيبه هاي موجود در مسجد امام كه به خط اساتيد بزرگ و برجسته آن عصر همچون عبدالباقي تبريزي، محمد رضا امامي ، محمد صالح اصفهاني و ساير خوشنويسان برجسته عصر صفوي هستند بر عظمت و شهرت مسجد مي افزايند. در دو گوشه جنوب شرقي و جنوب غربي مسجد دو مدرسه قرار دارند كه اولي را به دليل تعميرات عصر ناصرالدين شاه قاجار مدرسه ناصري و ديگري را كه زمان شاه سليمان صفوي مرمت شده مدرسه سليمانيه مي نامند. سنگ مشهور به سنگ شاخص كه در چهار فصل ظهر شرعي را نشان مي دهد در مدرسه سليمانيه قرار دارد. محاسبه و تعبيه و نصب اين سنگ از ابتكارات و ابداعات شيخ بهائي دانشمند بي نظير عصر شاه عباس اول است. اين سنگ شاخص ظهر شرعي را در طول چهار فصل سال نشان ميدهد. (دو كتيبه اي كه در مدخل اين مدرسه قرار دارند و به خط نستعليق بسيار زيبا مي باشند مربوط به زمان قاجار هستند).
ايوان سرپوشيده شمالي مسجد فضاي وسيع و بلندي است كه سرتاسر آن را كاشيكاري بسيار زيبائي فراگرفته است. گنبد با عظمت و رفيع مسجد كه به صورت دوپوش ساخته شده بر روي اين صحن قرار دارد. اين گنبد را بزرگترين و پركارترين و استادانه ترين آثار معماري قرن 11هجري مي دانند. از خصوصيات اين گنبد كه حدود 54 متر ارتفاع دارد انعكاس صدا است. و اين به خاطر دوپوش بودن گنبد و فضاي 16 متري بين دو گنبد است. در همين صحن منبر سنگي مرمري يكپارچه نفيسي واقع شده كه از شاهكارهاي سنگتراشي آن روزگار است. اين صحن بوسيله دو دهانه عريض به شبستان هاي مجاور راه دارد. سطح نماي داخلي اين دو شبستان نيز پوشيده از كاشيكاري و كتيبه هاي نفيس و زيباست. در دو سوي ايوان جنوبي مسجد دو شبستان وسيع ساخته شده كه مجموعه اي از ويژگي هاي معماري پيشرفته قرون 10 و 11 هجري را به نمايش مي گذارند.
طبقه فوقاني كه در قسمت شمالي مسجد واقع شده دارا غرفه هائي است كه در دوران صفويه به محل زندگي طلاب علوم ديني اختصاص داشت. مساله اي كه در مسجد امام جلب توجه مي كند و اكثر سياحان و جهانگردان نيز به آن اشاره كرده اند و معماران و مهندسين نيز آن را يكي از استادانه ترين شگردهاي معماري به حساب آورده اند مساله رعايت جهت قبله در مسجد است. سازندگان مسجد طوري سردر را درست كرده اند كه با عبور از ميان ايوان ورودي بدون آنكه احساس شود، نيم چرخي به سمت راست زده مي شود. در حقيقت معمار برجسته اين اثر با يك زاويه 45 درجه مسجد را در جهت قبله قرار داده است. همانطور كه گفته شد كتيبه هاي موجود در مسجد علاوه بر آنكه شاهكارهاي هنر خوشنويسي و بخصوص خط ثلث را به نمايش مي گذارند برخي وقايع تاريخي را نيز بيان مي دارند. از آنجا كه شرح كامل اين كتيبه ها بحث را طولاني خواهد كرد، علاقمندان را به منابع و مآخذ مربوط ارجاع مي دهيم . بطور كلي مسجد امام اصفهان با مناره هاي رفيع و ايوان هاي سر به فلك كشيده و شبستان هاي عالي و محرابهاي نفيس و همچنين با طرح يكپارچه و متوازن خود از شاهكارهاي بي نظير و مسلم معماري زمان صفويه است. مسجدي كه در عصر خود از عجايب زمان بوده و در حقيقت نيز به دليل زيبائي طرح، عظمت ، ابعاد و شكوه و جلال كاشيكاري هايش چنين است و ... ستاره درخشان هنر عصر صفوي است.
جمعه 1 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: آفرينش]

[مشاهده در: www.afarineshdaily.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 70]