باستان‌شناسان خواستار شدند: از نابودي ميراث فرهنگي خوزستان جلوگيري كنيد

واضح آرشیو وب فارسی:آفتاب: باستان‌شناسان خواستار شدند: از نابودي ميراث فرهنگي خوزستان جلوگيري كنيد
اين همايش به كوشش «انجمن ايلام شناسي ايران»، «ديده بان يادگارهاي فرهنگي و طبيعي ايران» و «موسسه فرهنگي-پژوهشي خُجند» با حضور باستان‌شناسان پيشكسوت و صاحب‌نظران ميراث فرهنگي كشور يكشنبه، 20 امرداد 1387، در فرهنگسراي ورشو برگزار شد.
آفتاب -سرويس فرهنگ و انديشه: برگزاركنندگان نخستين نشست از سلسله نشست‌هاي باستان‌شناسي خوزستان با عنوان «شهر تاريخي-اسلامي ارجان (بهبهان)» با صدور بيانيه‌اي خواهان جلوگيري از تخريب و نابودي ميراث فرهنگي و طبيعي دشت بهبهان، در يكي از مهمترين مناطق تمدن ايلامي، شدند.

تابوت ارجان هنگامي كه از خاك بيرون آورده مي‌شد
اين همايش به كوشش «انجمن ايلام شناسي ايران»، «ديده بان يادگارهاي فرهنگي و طبيعي ايران» و «موسسه فرهنگي-پژوهشي خُجند» با حضور باستان‌شناسان پيشكسوت و صاحب‌نظران ميراث فرهنگي كشور يكشنبه، 20 امرداد 1387، در فرهنگسراي ورشو برگزار شد.

كاوش در آرامگاه «كيدين هوتران»
«احسان يغمايي»، كاوشگر ارجان و باستان‌شناس، نخستين سخنران برنامه بود.
يغمايي، با صحبت درباره "كاوش در آرامگاه كيدين هوتران: 1361" به شرح چگونگي ويران شدن اين محوطه عظيم ايلامي پرداخت.

وي از نحوه كشف تصادفي آرامگاه مهم عيلامي در نتيجه فعاليتهاي سد مارون در سال 1361 سخن گفت.

آرامگاه «كيدين هوتران» كه در خلال سالهاي دهه 1360 جنجال بسياري در محافل ايلام شناسي، ايران‌شناسي و باستان‌شناسي جهان برانگيخت، همچنان در پرده‌اي از ابهام قرار دارد.

يغمايي، محوطه ايلامي ارجان را آخرين پرده حضور تمدن ايلامي خواند كه پس از آن با روي كار آمدن هخامنشيان، سنت‌ها و فرهنگ ايلامي به دوره هخامنشي منتقل شد.

وي افزود: «آرامگاه كيدين هوتران از موارد بسيار استثنايي است، چرا كه در آن بقاياي پيكر يكي از حاكمان ايلامي به طور كامل كشف شده است».

ارديبهشت 1386، آرامگاه مشابهي از يكي از حاكمان ايلامي و معاصر "كيدين هوتران" در نتيجه حفريات شركت آب و فاضلاب رامهرمز يافت شده بود.

يغمايي از تخريب ميراث فرهنگي و شناسنامه كشور، به دليل رعايت نكردن موازين ميراث فرهنگي انتقاد كرد.

احتمال وجود شبه‌زيگورات در بخش ايلامي ارجان
سخنران بعدي، «ميرعابدين كابلي»، باستان‌شناس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري كشور بود كه با عنوان «تكمله‌اي بر كاوش‌هاي مقبره ايلامي كيدين هوتران» سخن گفت.
كابلي، ديگر كاوشگر ارجان، گفت: «در ضمن كاوش‌ها، بقاياي پي‌هايي خشتي كشف شد كه از هر نظر شبيه پي‌سازي‌هاي زيگورات چغازنبيل بود و احتمالاً در اين نقطه بنايي مشابه زيگورات وجود داشته كه از بين رفته است».

پروژه باستان‌شناسي دشت بهبهان
سخنران بعدي «كاميار عبدي»، سردبير مجله باستان‌شناسي و تاريخ و دانشيار كالج دارتموث، بود.

عبدي كه از سال 1384 سرپرستي پروژه باستان‌شناسي دشت بهبهان را عهده دار است، درباره «پروژه باستان‌شناسي دشت بهبهان؛ پيشينه، پرسش‌ها و اهداف» سخن گفت و بر اهميت فراوان دشت بهبهان و محوطه ارجان در شناخت فرهنگ و تمدن ايلامي، ايراني و اسلامي تاكيد كرد.

وي با نشان دادن اسناد باستان‌شناسي و تاريخي، اهميت دشت بهبهان را خاطرنشان كرد و آن را پيوندگاه فرهنگ‌هاي جنوب و جنوب غربي ايران دانست.

عبدي با بيان سابقه 150 سال فعاليت‌هاي باستان‌شناسي در خوزستان، ركود فعاليت‌هاي باستان‌شناسي اين منطقه را به زيان جامعه‌ي باستان‌شناسي ايران در سطح جهان دانست.
وي اظهار داشت: «ضروري است با تأمين بودجه كافي فعاليت‌هاي راكد باستان‌شناسي دشت بهبهان احيا شود و ابهامات بسياري كه درباره آرامگاه ايلامي كيدين هوتران، دوره ايلامي و آغاز حكومت هخامنشي وجود دارد، پاسخ گفته شود».

به گفته عبدي فرهنگ و تمدن ايلامي يكي از ناشناخته‌ترين تمدن‌هاي خاور نزديك باستان است كه شناخت آن براي شناخت دوره هاي پس از خود بسيار ضروري است.

پس از هزار سال، قنات‌هاي ارجان كشف شد
«محمدتقي عطايي» ، باستان‌شناس، در مورد «تعيين حريم مجموعه تاريخي-اسلامي ارجان» سخنراني كرد.

وي در مورد مطالعات انجام شده براي تعيين حريم ارجان گفت كه صرفاً نمي‌توان بر محدوده اصلي شهر ارجان تاكيد كرد.

عطايي با نشان دادن عكس‌هاي هوايي كه در دهه هاي 1330، 1340 و 1370 شمسي برداشت شده بود، نشان داد شهر ارجان جزء مجموعه بزرگتري است كه دربرگيرنده يك محوطه بزرگ از دوره تاريخي در دو كرانه رود مارون به نامهاي "بديل" و "بكان" است.

به گفته وي بخش‌هايي از محوطه بديل امروزه با ايجاد يك پادگان نظامي تخريب‌ شده و قسمت زيادي از محوطه بكان نيز توسط كارخانه سيمان نابود شده و بقيه اين محوطه نيز با احداث فاز دوم كارخانه سيمان نابود مي‌شود.

عطائي افزود: «اين سه محوطه بزرگ يعني محوطه بديل، محوطه بكان و شهر تاريخي _ اسلامي ارجان هر سه ارتباط نزديكي با هم داشته و هر سه نيز در دوره ساساني ساخته شده‌اند. بنابراين، تعيين عرصه هر يك از آنها بدون ديگري كاري عبث بوده و از ديدگاه علمي و كارشناسي

” ناصر خسرو قبادياني، از جمله كساني كه در هنگام مسافرت تاريخي خود از ارجان گذشته و با دانشمندان آن‌جا به مباحثه پرداخته است.... “

محل اشكال است».

اين باستان‌شناس با نشان دادن تصاوير ماهواره‌اي نشان داد ده‌ها رشته قنات تاريخي در بالا دست اين محوطه‌ها ايجاد شده است: «اين قنات‌ها سه گروه هستند كه هر گروه به يكي از اين سه شهر منتهي شده است».

وي گفت در جريان اين برنامه مطالعاتي، مسير قنات‌هايي كه ناصر خسرو قبادياني هنگام توصيف شهر ارجان از آنها ياد كرده، شناسايي و در حريم جاي داده شده است.

عطايي افزود: «براي تعيين حريم محوطه‌هاي باستاني ضروري است شرايط امروز در نظر گرفته شود و با توجه به موازين بين‌المللي و رجوع مستقيم به مدارك ملموس تعيين حريم صورت گيرد. هم‌چنين توجه به متون كهن و جغرافياي تاريخي نيز بسيار حايز اهميت است».

وي از تأخير در تصويب عرصه شهر ارجان در سازمان ميراث فرهنگي خوزستان گلايه كرد و گفت: «گزارش و نقشه تعيين عرصه و حريم اين شهر بيش از يك سال است كه معطل مانده و به تصويب نرسيده است و در اين مدت متاسفانه شركت نفت با استقرار در منطقه خسارت‌هايي را به قنات‌ها و محوطه ارجان وارد آورده است».

70 اثر و محوطه باستاني در دشت بهبهان شناسايي شد
پس از آن «شهرام زارع» باستان‌شناس و سرپرست بررسي دشت بهبهان گزارشي از فصل يكم «بررسي‌هاي باستان‌شناسي در دشت بهبهان» ارايه كرد.

وي آثار يافت شده از يك فصل بررسي در دشت بهبهان را بسيار چشم‌گير خواند.

سرپرست بررسي دشت بهبهان با بيان اين‌كه در اين بررسي 70 اثر و محوطه يافته شد و در فهرست آثار ملي به ثبت رسيد، تعداد آثار ثبت شده خوزستان را كه 700 اثر است، بسيار كم دانست و خواستار توجه جدي تر مديريت ميراث فرهنگي اين استان به آثار و محوطه‌هاي تاريخي شد.

زارع، خاطر نشان كرد كه بررسي‌هاي باستان‌شناسي و تهيه پرونده‌هاي ثبتي آثار، علاوه بر بالا بردن دانش ما از گذشته، موجب مراقبت و شناسنامه‌دار شدن آثار مي‌شود.

وي در ادامه از توانمندي دشت بهبهان و وجود استقرارهاي متعدد پيش از تاريخي، تاريخي و اسلامي در اين دشت ياد كرد.

در اين بررسي، در مجموع 15 محوطه پيش از تاريخي، 2 محوطه آغاز نگارش، 13 محوطه ايلامي، 5 محوطه هخامنشي، 10 محوطه ساساني و 35 محوطه اسلامي شناسايي شد.
شهر ساساني- اسلامي، ارجان يكي از شهرهاي مهم تاريخي كشور است كه در سد‌ه‌هاي آغازين دوره اسلامي رونق به‌سزايي داشته است.

ناصر خسرو قبادياني، از جمله كساني كه در هنگام مسافرت تاريخي خود از ارجان گذشته و با دانشمندان آن‌جا به مباحثه پرداخته است. مورخان و جغرافي‌نگاران دوره اسلامي نيز گزارش‌هاي زيادي از وجود

” درصد تخريب محوطه‌هاي دشت بهبهان در سالهاي اخير بسيار بالا رفته است. ... “

اديان گوناگون در ارجان و زندگي مسالمت‌آميز پيروان آنها در كنار يكديگر روايت كرده‌اند.

سرپرست بررسي دشت بهبهان همچنين افزود: «درصد تخريب محوطه‌هاي دشت بهبهان در سالهاي اخير بسيار بالا رفته است. حال آن‌كه با توجه به غناي طبيعي و تاريخي، اين منطقه از قابليت توريستي- باستاني زيادي برخوردار است».

زارع هم‌چنين بر لزوم سامان‌مند شده هر چه سريع‌تر فعاليت‌هاي شركت نفت و كارخانه سيمان بهبهان تاكيد كرد.

ميراث تاريخي- اسلامي دشت بهبهان در معرض نابودي است
«مختاران»، از انجمن دوستداران ميراث فرهنگي خوزستان و از فرهنگيان بهبهان، سخنران آخر بود.

وي، از وضعيت نابسامان ميراث فرهنگي دشت بهبهان و ارجان انتقاد كرد.

مختاران با بيان پيشينه تاريخي ارجان گفت: «بر اساس سكه‌هاي ساساني يافت شده نام اين شهر «ارگان» بوده است».

وي با نشان دادن تصاويري از تخريب‌هاي شركت نفت، انفجارها و لرزه نگاري‌هاي انجام شده را براي اين محوطه زيانبار دانست و گفت قنات‌هاي زيادي در خلال آن تخريب شده و محوطه‌هاي باستاني آسيب جدي ديده‌اند.

مختاران با نشان دادن تصاويري از تپه‌هاي دشت بهبهان گفت كه سازمان ميراث فرهنگي استان خوزستان بسيار ضعيف عمل كرده‌است.

به گفته مختاران تپه‌هاي موشكي، دوتلون سالارآباد، دوتلون ارجان، تل قماربازان، تل شلمبوزار، تل باغي، تل كردستان و ده ها تپه ديگر توسط كشاورزان تسطيح و نابود شده و مدارك آن موجود است و در صورت نياز همه آنها را منتشر خواهد كرد.

مختاران خواستار از سرگيري فعاليت‌هاي باستان‌شناسي و توجه جدي به ثبت تمام تپه‌هاي دشت بهبهان شد.

بيانيه همايش «مجموعه تاريخي-اسلامي ارجان (بهبهان)»
1. همايش، خواستار توجه و پيگيري سريع سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان خوزستان براي تصويب «عرصه و حريم مجموعه تاريخي-اسلامي ارجان» است تا از تخريب‌ها و آسيب‌هاي ناشي از فعاليت‌هاي «كارخانه سيمان بهبهان» و «شركت مناطق نفت‌خيز جنوب» جلوگيري به عمل آيد.

2. همايش، خواستار توجه جدي سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري كشور و همه مراكز و نهادهاي دولتي به مقوله ميراث فرهنگي و طبيعي دشت بهبهان است.

3. همايش خواهان توجه جدي سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري به باستان‌شناسي دوره ايلام است و قوياً تاكيد مي‌كند برنامه‌هاي نظام‌مند، منسجم و بلندمدت براي اين منظور تعريف و اجرا شود.
جمعه 1 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: آفتاب]

[مشاهده در: www.aftabnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 154]