جاسوسان فعال در كودتاي 28 مرداد

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: جاسوسان فعال در كودتاي 28 مرداد
در ماجراي كودتاي ننگين 28 مرداد 1332 از نام‌هاي بسياري در داخل و خارج از كشور به عنوان عوامل موثر در كودتا نام برده مي‌شود. مهمترين نام خارجي كرميت روزولت1 مدير اجرائي سازمان سيا براي تحقق طرح و معروف ترين نام ايراني فضل‌الله زاهدي عامل ايراني كودتا و در حقيقت عروسك آمريكا براي ايفاي نقش در بازگرداندن محمد رضا پهلوي به قدرت بود.‌

در كودتاي 28 مرداد نام‌هاي بسيار بيشتري هم وجود داشته است: نعمت‌الله نصيري، برادران رشيديان، شعبان جعفري (شعبان بي مخ)، رمضان يخي و باتمانقليچ بخشي از اين اسامي است. ‌

در اين بين دو نام وجود دارد كه كمتر در مورد آن‌ها صحبت شده است. نام رابرت چارلز زاهنر2 (1913-1974) و سرهنگ هربرت جان آندروود3 بسيار اهميت دارد. اين دو نفر كساني هستند كه در كودتاي بيست و هشت مرداد نقش محوري و مهمي داشتند و كمتر مورد بررسي و مطالعه قرار گرفته اند.‌

چارلز زاهنر از پدر و مادري سويسي در شهر كنت4 انگليس به دنيا آمده بود. به زبان‌هاي يوناني، لاتيني، فارسي و اوستائي (فارسي باستان) و پهلوي (فارسي ميانه) تسلط داشت. تحصيلاتش در عرصه ايرانشناسي از او يك ايرانشناس واستاد دانشگاه آكسفورد ساخته بود. وي در مطالعه دين زرتشت، آئين زروان در ايران باستان به طور كلي اديان شرق تخصص داشت. زاهنر در زماني كه استاد دانشگاه آكسفورد بود افسر سرويس اطلاعات مخفي بريتانيا موسوم به اينتليجنت سرويس5 هم بود.

وي در جريان جنگ جهاني دوم و در سال 1943 به عنوان جاسوس انگليس و در زير پوشش ديپلمات به تهران اعزام شد و در سفارت انگليس در تهران مشغول به كار گرديد.‌

در بازگشت به انگليس با آن لمبتون6 جاسوس قديمي انگليسي كه در دوران رضا شاه پهلوي به عنوان وابسته مطبوعاتي سفارت انگليس در تهران و زير دست سرريدر بولارد7 خدمت كرده بود روابط نزديكي يافت. لمبتون در بازگشت به انگليس در مقام ايرانشناس در دانشگاه لندن و سپس آكسفورد مامور تدريس تاريخ اجتماعي ايران، زبان و ادبيات فارسي و نظريه‌هاي سياسي اسلامي شده بود. ‌

زاهنر در سال 1949 مخفيانه به كشور مالت فرستاده شد و مامور آموزش آلبانيائي‌هاي ضد كمونيست در اين كشور شد. بعد از اين دوران ماموريت، دوباره به تهران اعزام گرديد. در سال 1952 در آكسفورد به تدريس مشغول بود كه نهضت ملي شدن نفت در ايران اوج گرفت.‌

آن لمبتون به اينتليجنت سرويس فراخوانده شد تا تجربه خود را براي مقابله با نهضت ملي شدن نفت در اختيار اين دستگاه قرار دهد. توصيه آن لمبتون انتخاب زاهنر و اعزام او به تهران بود. زاهنر براي سومين و آخرين بار به تهران اعزام شد تا مهم ترين ماموريت خود را به انجام برساند. ماموريت وي زير عنوان چهره دكتر محمد مصدق و ديگر رهبران نهضت ملي نفت و به‌طور كلي خود نهضت در افكار عمومي ايران، تضمين تداوم جريان نفت ايران به انگلستان> تعريف شد. اين تخريب بايد از طريق يك جنگ رواني حساب شده، شايعه پراكني و دروغ‌پردازي رخ مي‌داد.‌

وي زير پوشش كنسول به تهران آمد و ماموريت خود را تا روز كودتاي 28 مرداد به انجام رساند و در پايان به لندن بازگشت. ‌

سال‌ها بعد از كودتاي 28 مرداد پيتر رايت8 رئيس بخش ضد جاسوسي اينتليجنت سرويس زاهنر را به همكاري با اتحاد شوروي متهم كرد. زاهنر متهم شد كه در تمام سال‌هاي خدمتش در اينتليجنت سرويس مامور دوجانبه بوده و براي سرويس اطلاعاتي اتحاد شوروي - - نيز كار مي‌كرده است. رايت اعلام كرد كه جاسوسي دوجانبه زاهنر به عمليات جاسوسي انگلستان در ايران و آلباني خدشه وارد كرده است. رايت در كتاب جنجالي خود به نام شكارچي جاسوس10 جزئيات اين اتهام را تشريح كرده است. ‌

زاهنر اين اتهام را رد كرد و از آن جا كه برخي اتهامات ديگر پيتر رايت متوجه افراد مهم ديگري در سلسله مراتب قدرت در انگلستان شده بود بعضي از منابع انگليسي نسبت به اتهامات وي ترديد هائي را ابراز كردند. با اين وصف، زاهنر از اينتليجنت سرويس اخراج شد و در 24 نوامبر 1974 در گذشت. وي به همجنس‌بازي و اعتياد به انواع مواد افيوني نيز متهم بود و هرگز ازدواج نكرد.‌

سرهنگ آندروود كه اطلاعات كمي از خود بر جاي گذاشته، شخصيتي مخوف و پيچيده‌تر از زاهنر دارد. وي از پدري انگليسي و مادري چيني در هونگ كونگ به دنيا آمده بود. در جواني به ارتش انگليس مستقر در چين پيوست و در زندگي مخفي و سر بسته خود ماموريت‌هاي جاسوسي فراواني را در آسيا و خاورميانه انجام داد. شواهدي در دست است كه وي در جريان جنگ جهاني دوم در اروپا و از جمله اتريش نيز خدمت مي‌كرده است. ‌

سرريدر بولارد سفير انگلستان در آخرين روزهاي حكومت رضا شاه در تهران در كتابي كه بعد از مرگش به نام انتشار يافته در نامه اي به همسرش از آندروود به عنوان يك افسر نظامي مستقر در تهران و منفورترين عضو در بين نمايندگان انگليس در تهران ياد كرده است.‌

آندروود به طور متناوب مدتي را به عنوان وابسته نظامي انگليس در بغداد و سپس در تهران سپري كرده و مدت اقامت او در ايران طولاني بوده است تا اين كه در جريان نهضت ملي شدن صنعت نفت در ايران ناگهان به عنوان مسئول حفاظت و امنيت شركت نفت ايران و انگليس در آبادان ظاهر شده است. ظاهرا وي در اين زمان به عنوان مطرح بوده است. ‌

سرهنگ آندروود در اين مقطع نقش بسيار پر رنگي در هدايت جريانات سياسي و اجتماعي خوزستان به خصوص در آبادان عليه نهضت ملي شدن نفت در ايران داشته و عوامل انگليس در منطقه را به سلاح مجهز كرده آن‌ها را تحت پوشش عوامل مشكوك و به ظاهر عرب وابسته به انگليس در برابر حزب توده سازمان‌دهي كرده است.‌

آندروود در ملاقات‌هاي خود با مقامات كنسولي آمريكا در بصره كرارا بر ضرورت مهار كردن نهضت ملي نفت در ايران تاكيد كرده و موفقيت نهضت ملي نفت در ايران را موفقيتي براي مقامات اتحاد شوروي تعريف كرده است. وي آبادان را صحنه تقابل منافع غرب و شرق خوانده است.‌

كنسول وقت آمريكا در بصره در بازديدي كه از آبادان و خرمشهر داشته و در گزارش محرمانه اي كه به واشينگتن فرستاده و اخيرا از طبقه بندي خارج شده از آندروود به عنوان محور تحريكات منطقه اي عليه حزب توده ياد كرده و نوشته است: ‌

با توجه به محدوديت اطلاعات در مورد جاسوساني از اين دست در منابع موجود در جهان، دامنه فعاليت و عملكرد آندروود در پرده اي از ابهام جدي وجود دارد. اما به استناد چند گزارش رسمي به‌خصوص گزارش‌هاي منابع آمريكائي از منطقه پيدا است كه سرهنگ آندروود نقش بسيار پر رنگي در هدايت جريانات مخالف با ملي شدن نفت در آبادان، خوزستان و سرانجام تهران داشته است.‌سرهنگ آندروود دست كم به زبان عربي و فارسي تسلط داشته و با برخي از افسران ايراني در منطقه ارتباط بسيار نزديك داشته است. ‌قطعا از اين دست جاسوسان خارجي در جريان كودتاي 28 مرداد در ايران بيشتر بوده و شايد در مواقع حساس ديگر هم وجود داشته باشد. آنچه از اين ماجرا‌ها مي‌توان آموخت باور به اين حقيقت است كه دشمن با گماردن جاسوسان خود، در شكل‌ها و پوشش‌هاي مختلف، انواع جنگ رواني براي بي اعتمادسازي افكار عمومي نسبت به جريانات اصيل سياسي و اجتماعي به راه مي‌اندازد كه بايد به آن توجه داشت.‌

1. Kermit Roosevelt, Jr

2. Charles Zaehner

3. Lt-Col Herbert John Underwood

4. Kent

5. Intelligent Service

6. Ann Katharine? ?Swynford Lambton, (8February 1912)

7. Sir Reader Bullard

8. Peter Wright

9. KGB

10. Spy Catcher

11. Letters from Tehran

پنجشنبه 31 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 326]