‌‌٣ منشور پيمان آتلانتيك شمالي؛ ورا امنيتي و دفاعي

واضح آرشیو وب فارسی:ايسنا: مفاهيم سياست خارجي و روابط بين‌الملل/ آشنايي با سازمان پيمان آتلانتيك شمالي/‌‌٣ منشور پيمان آتلانتيك شمالي؛ ورا امنيتي و دفاعي

خبرگزاري دانشجويان ايران - تهران
سرويس: مسائل راهبردي ايران

اشاره:
پيمان‌هاي نظامي و نسبت كشور‌هاي مختلف با اين پيمان‌ها همواره يكي از مهمترين و راهبردي ترين موضوعات در تحليل امنيت ملي كشور‌هاي مختلف محسوب مي‌شوند. توسعه سازمان پيمان آتلانتيك شمالي( ناتو) از منظر بسياري از كارشناسان نه تنها دربردارنده ثبات و امنيت براي ايران نخواهد بود، بلكه منابع ناامني بزرگي را درمحيط امنيتي ايران تشديد مي‌كند. اين موضوع هنگامي اهميت بيشتري مي‌يابد كه در نظر داشته باشيم تحولات اين سازمان به گونه‌اي پيش مي‌رود كه درآينده بسيار نزديكي شاهد حضور بيشتر اين سازمان درمنطقه خواهيم بود.
گسترش حضور و نفوذ روزافزون ناتو در آسياي مركزي، قفقاز و مناطق ديگر پيرامون جمهوري اسلامي ايران ازجمله افغانستان و عراق، طرح تقاضاي پيوستن به ناتو از سوي برخي از كشورهاي منطقه و كشور‌هاي همجوار ايران و هم‌چنين طرح جديد اين سازمان كه با جدّيت تمام روابط دوجانبه و چند جانبه‌اي را با كشورهاي حاشيه‌ خليج فارس پي‌گيري مي‌كند، از جمله نشانه‌هاي روشن روند پرشتاب نفوذ ناتو درمنطقه است.
از اين رو بررسي تهديدات گسترش حضور ناتو براي ثبات و امنيت جمهوري اسلامي ايران و ارائه تحليلي منطقي و راهبرد‌هايي پيشگيرانه در مواجهه با تهديدات بالقوه‌ي آن يكي از مهمترين و راهبردي ترين مسائل در سياست‌گذاري خارجي جمهوري اسلامي ايران محسوب مي‌شود.
آن‌چه كه در پي مي آيد ويرايش نخست، سومين بخش از مقاله « آشنايي با سازمان پيمان آتلانتيك شمالي(ناتو)» از مجموعه متون آموزشي مفاهيم سياست خارجي، ويژه‌ي خبرنگاران سياست‌گذاري خارجي و سياست‌پژوهان حوزه سياست خارجي و روابط بين الملل است كه در سرويس مسائل راهبردي دفتر مطالعات خبرگزاري دانشجويان ايران، تدوين شده است. در بخش‌هاي پيشين اين مقاله به بررسي تاريخچه، روند شكل‌گيري و تشكيلات و اركان ناتو پرداختيم در اين بخش به توضيح درباره‌ي منشور پيمان آتلانتيك شمالي پرداخته مي‌شود.
اين مقاله به خوبي نشان مي‌دهد كه پيمان آتلانتيك شمالي از نسل پيمان‌هاي چند وجهي‌اي است كه ابعادي فراتر از ابعاد امنيتي و دفاعي را شامل مي‌شود.
قبل از بررسي اين منشور براي درك بهتر آن و اين‌كه چرا كارشناسان علم سياست غالباً پيمان ناتو را موفق‌ترين اتحاديه نظامي درطول تاريخ بشرمي‌دانند، لازم است به بررسي و تعريف پيمان‌هاي دفاعي، موافقت‌نامه‌هاي امنيتي و دليل و روند شكل‌گيري آن‌ها بپردازيم تا بتوانيم به ارزيابي اين نكته بپردازيم كه سازمان ناتو درچه سطحي از پيمان‌هاي بوجود آمده درنظام بين‌الملل، قراردارد.

امنيت به مثابه يك كل چند وجهي

امنيت به مثابه يكي از جدي‌ترين نيازهاي بشر و جوامع بشري، شأن و منزلت ارزنده‌اي درسلسله مراتب نيازهاي فردي و اجتماعي دارد. ازاين‌رو امنيت‌سازي عمده‌ترين دغدغه دولت‌ها به عنوان متولي اصلي برقراري و حفظ امنيت مبدل شده است. بايد توجه كرد كه امروزه به امنيت به عنوان يك كل چند وجهي (سياسي، اقتصادي، امنيتي-دفاعي، فرهنگي و...) نگريسته مي‌شود كه سطوح فردي، ملي و بين‌المللي آن به راحتي قابل تفكيك نمي‌باشد. ازآن‌جا كه پيمان‌هاي دفاعي عمدتاً درچارچوب اتحاد موضوعيت مي‌يابند بايد از منظر نظريه‌هاي اتحاد تعريفي براي آن ارائه دهيم.

چيستي پيمان

تعاريف مختلفي ازاتحاد صورت گرفت است. برخي محققان ازجمله دينگمن معتقدند اتحاد موافقت نامه‌هاي مكتوب و رسمي ميان دو يا چند دولت است كه براي مدت معيني به قصد پيشبرد منافعشان به ويژه درارتباط با امنيت‌ ملي ايجاد شده است، البته صاحب نظراني هم‌چون استيفن والت براين باورند كه اتحاد نوعي رابطه‌ رسمي يا غيررسمي مبتني برهمكاري امنيتي ميان دو يا چند دولت داراي حاكميت است از ديد او به دو علت اتحاد لزوماً يك همكاري رسمي نيست. اول اين‌كه بسياري از دولت‌هاي كنوني ازامضاي پيمان‌هاي رسمي با متحدان خود ابا دارند دوم آن‌كه كلمه (رسمي) و (مكتوب) بيش ازآن‌كه به فهم واقعيت‌ها كمك كنند آن‌ها را تخريب مي‌كند براي مثال هرچند دراتحاد آمريكا و اسراييل و تعهدي كه واشنگتن درقبال تل‌آويو دارد شكي وجود ندارد اما هرگز پيمان رسمي ميان اين دوكشور وجود نداشته است.

انگيزه‌هاي شكل‌گيري پيمان‌

انگيزه شكل‌گيري اتحادها مي‌تواند موارد ذيل باشد كه به وضوح آن‌ را درسازمان پيمان آتلانتيك شمالي مي‌توان ملاحظه كرد:

الف: اتحاد براي جلوگيري از دستيابي يك كشور يا مجموعه‌اي از كشورها به موقعيت مسلط.
ب: اتحاد دربرابر بازيگر يا بازيگراني كه منشاء بيشترين تهديد هستند.
ج: اتحاد به منظور كسب امتياز و افزايش توان چانه‌زني درقبال بازيگران ديگر.
د: اتحاد به دليل شباهت‌هاي ايدئولوژيك و اجتماعي و فرهنگي.

اما چنان‌كه گفته شد امضاي موافقت‌نامه تشكيل يك پيمان دفاعي، مستلزم عبور از فرآيندي است كه به سه مرحله‌ي اصلي تقسيم مي‌شود:

مرحله اول: موافقت‌نامه‌هاي امنيتي

موافقت‌نامه‌هاي امنيتي به موافقت‌نامه‌هايي اطلاق مي‌شود كه بين دويا چند كشور (منطقه‌اي يا غيرمنطقه‌اي) به امضاء مي‌رسد. دراغلب موارد اين قبيل موافقت‌نامه‌ها شامل تبادل اطلاعات استرداد مجرمان و تروريست‌ها، مبارزه با قاچاق مواد مخدر و جرايم سازمان يافته مي‌گردد.

مرحله دوم: موافقت‌نامه‌هاي دفاعي

موافقت‌نامه‌هاي دفاعي حوزه‌هاي گسترده‌تري را نسبت به موافقت‌نامه‌هاي امنيتي دربرمي‌گيرد.

حوزه‌هاي اين قبيل موافقت‌نامه‌ها عبارتند از:

الف: اقتصادي: نظير توافق درمورد راه‌اندازي يا سرمايه‌گذاري مشترك درزمينه صنايع دفاعي هم‌چون فنآوري، تجهيزات و...
ب: آموزشي- تحقيقاتي: نظيرآموزش دادن نيروهاي متخصص درحوزه‌هاي سخت‌افزار/نرم‌افزارهاي دفاعي و يا گسترش و تعميم همكاري مراكز تحقيقاتي دفاعي- راهبردي.
ج: نظامي: نظير مين‌روبي، پاكسازي مناطق مين‌گذاري شده، نظارت ناظراني از كشورهاي منطقه بر رزمايش‌هاي نظامي، عدم واگذاري پايگاه به قدرت‌هاي بيگانه براي تعرض به يكي از كشورهاي عضو پيمان، عدم تعرض كشورهاي عضو پيمان به يكديگر و عدم توسل به زوردرحل و فصل اختلافات.
د: اطلاعاتي: هم‌چون شفاف‌سازي و ابهام‌زدايي درمورد برنامه‌ها و اقدامات دفاعي، تبادل اطلاعات درمورد سياست‌هاي دفاعي.
و: سياسي: مانند برگزاري نشست‌هايي بين مقامات سياسي و رسمي طرفين درراستاي بسط و تعميق روابط، حل و فصل اختلافات.
هـ: رسانه‌اي: مانند مقابله با امنيتي شدن يك كشور ازطريق جنگ رواني قدرت‌هاي فرامنطقه‌اي.

مرحله‌ سوم: موافقت‌نامه‌هاي نظامي

انعقاد موافقت‌نامه‌هاي نظامي نيازمند عوامل ذيل است:

الف: درك مشترك كشورهاي منطقه ازشرايط و مفاهيم (تهديد، فرصت و...)
ب: منافع مشترك.
ج: تهديد مشترك.
د: درهم تنيدگي امنيت بازيگران منطقه.
و: تقسيم وظايف فرآيند امنيت‌سازي.

منشور پيمان‌ آتلانتيك شمالي

فهم ويژگي‌هاي پيمان‌هاي مطرح درنظام بين‌الملل كه در پيش به آن پرداخته شد در تحليل اين نكته‌ي مهم به ما كمك مي‌كند كه «سازمان آتلانتيك شمالي درچه سطح از پيمان‌هاي نظام بين‌الملل قراردارد؟»
با در نظر گرفتن مقدمه‌اي كه درباره‌ي فرآيند پيدايي سطوح مختلف پيمان‌ها گفته شد، براي بررسي متن پيمان آتلانتيك شمالي بهتراست پيمان بروكسل را نقطه‌ي آغاز تحليل خود قرار دهيم. همان‌طور كه دربخش اول ذكر شد، اين پيمان مقدمه تشكيل ناتو محسوب مي‌شود.
پيمان بروكسل يك سيستم دفاعي مشترك به حساب مي‌آمد كه دولت‌هاي عضو علاوه‌ بر آن به تحكيم و گسترش روابط اقتصادي و فرهنگي نيز پرداختند.
مهم‌ترين اصول پيمان بروكسل عبارت بود از:

1- دولت‌هاي اروپاي‌غربي، تعلق خود را به فلسفه حقوق بشر و ارزش‌هاي انساني و دفاع از آزادي‌هاي محض و اصول دموكراسي و احترام به قانون اعلام مي‌نمايند.
2- اصول مربوط به حل مسالمت‌آميز اختلافات و حفظ صلح و امنيت بين‌المللي و منع جنگ به عنوان راه حل اختلافات پذيرفته مي‌شود.
3- مقاومت درمقابل سياست تجاوز و به‌طور كلي دفاع درمقابل سياست تجاوز احتمالي ازطرف هر دولتي را اعلام مي‌كند.
4- دولت‌هاي امضاء كننده به اهميت مسائل اقتصادي توجه كنند و تصميم‌گيرند با يكديگر همكاري كرده، فعاليت‌هاي خود را براي محكم كردن اساس و پايه تجديد حيات اقتصاد اروپاي متمركز به اين پيمان نظامي اعلام كنند.

پس از انعقاد پيمان بروكسل كشورهاي عضو مي‌دانستند كه اين اقدامات نمي‌تواند سد دفاعي مطمئني درمقابل شوروي ايجاد كند زيرا روس‌ها درآن هنگام قريب به 4ميليون سرباز آماده جنگ دراختيار داشتند كه 25هنگ آن خارج از شوروي بود و به‌وسيله 6هزار هواپيما پشتيباني مي‌شد درحالي كه از 5ميليون نيروي غرب درزمان تسليم آلمان فقط 390هزارسرباز آمريكايي و 490هزارسرباز انگليسي در 14هنگ كه به‌وسيله 1000 هواپيما حمايت مي‌شدند درخاك اروپا باقي مانده بود.
كشورهاي اروپاي‌غربي با آگاهي ازاين ضعف و تهديد شوروي، سعي به وارد نمودن آمريكا به جبهه دفاع از اروپا كردند و دولت آمريكا به دنبال رفع مخالفت‌هاي داخلي، معاهده دفاعي موسوم به « آتلانتيك شمالي » را دراكتبر 1948 پذيرفت. سرانجام در4آوريل 1949 دوازده كشور متعهد به پيمان بروكسل اين پيمان را با نام جديد « پيمان آتلانتيك شمالي » به امضاء‌ رساندند كه از 24 اوت 1949 به اجرا درآمد.
فلسفه وجودي اين پيمان نظامي ايجاد كمربندايمني به دوردموكراسي‌هاي غربي و محاصره ابرقدرت كمونيسم و اقمارش بود كه بعدها درچارچوب پيمان ورشو گردآمدند.
متن پيمان آتلانتيك شمالي مشتمل برچهارده ماده است. تك تك كشورهاي عضو خود را ملزم به رعايت مواد اين پيمان مي‌دانند، درراستاي رسيدن به اهداف آن گام برمي‌دارند و بر مبناي اين اهداف التزامات و امتيازاتي براي امضاء خود درزمان صلح، جنگ يا حالت تهديد درنظر گرفته‌اند.
درمقدمه اين پيمان چنين آمده است:
اعضاي اين پيمان بارديگر وفاداري خود را نسبت به اهداف و اصول منشور ملل متحد ابراز مي‌دارند و آرزو مي‌كنند با تمام ملت‌ها و دولت‌هاي جهان درصلح به سربرند. اعضاي اين پيمان مصمم هستند تا ازآزادي، ميراث مشترك بشريت و تمدن، آزادي‌هاي فردي و حكومت قانون حراست كنند. دركل منشور پيمان آتلانتيك شمالي دركنار آرزوها و اصولي چون زيستن درصلح و حفظ صلح و امنيت، اصولي مانند حفظ آزادي، ميراث مشترك و تمدن ملت‌هاي خود كه مبتني بر پايه‌هاي مردم سالاري، آزادي فردي و حكومت قانون است را برشمرده است.
جالب توجه اين‌كه پيمان ناتو گرچه در 4 آوريل 1949 و در دوره اوج كشمكش‌هاي ايدئولوژيك ايالات متحده و اتحاد جماهير شوروي و زورآزمايي‌هاي نظامي- سياسي آن 2 ابرقدرت منعقد شد اما به هيچ روي امنيت را تك بعدي تعريف نكرد. اعضاي اين پيمان خواستار ثبات بيشتر و خوشبختي درمنطقه آتلانتيك شمالي هستند.
آن‌ها تصميم گرفته‌اند نيروهاي خود را به منظور حراست از صلح و امنيت و دفاع مشترك متحد كنند.

تمايز پيمان آتلانتيك شمالي با پيمان‌هاي دفاعي قديمي

پيمان آتلانتيك شمالي با پيمان‌هاي دفاعي به مفهوم قديمي آن تفاوت زيادي دارد.
اولاً اين پيمان برخلاف پيمان‌هاي قديمي پيماني است سازمان يافته
ثانياً پيمان آتلانتيك شمالي را نبايد صرفاً يك پيمان دفاعي و امنيتي دانست زيرا پيمان فوق براي ايجاد همكاري نزديك خصوصاً درروابط اقتصادي ميان اعضاء‌ مساعي زيادي به عمل مي‌آورد
ثالثاً پيمان فوق برخلاف پيمان‌هاي دفاعي قديم دربرابر كشور يا كشورهاي ويژه‌اي منعقد نشده است.

متن كامل پيمان آتلانتيك شمالي

واشنگتن - 4آوريل 1949
دولت‌هاي امضاء‌كننده اين پيمان بارديگر بر پايبندي خود براهداف و اصول منشور ملل متحد تاكيد كرده و تمايل خود را براي همزيستي با تمام ملت‌ها و دولت‌ها درصلح و آرامش اعلام مي‌كنند.
آن‌ها مصمم به حراست از آزادي، ميراث مشترك و تمدن ملت‌هاي خود كه براساس اصول دموكراسي، آزادي فردي و حكومت قانون پايه‌گذاري شده است، مي‌باشند.
آن‌ها تصميم دارند تلاش‌هاي خود را براي دفاع دسته‌جمعي و حفاظت از صلح و امنيت متحد نمايند؛ بنابراين با پيمان آتلانتيك شمالي موافقت مي‌كنند:
ماده (1) همان‌طور كه درمنشور سازمان ملل مورد اشاره واقع شده است، دولت‌هاي امضاء‌كننده اين پيمان نيز متعهد مي‌شوند هرگونه مناقشه بين‌المللي را كه ممكن است درآن نقش داشته باشند ازطرق صلح‌آميز حل و فصل نمايند، به شكلي كه صلح و امنيت بين‌المللي و عدالت به خطر نيفتد؛ آن‌ها متعهد مي‌شوند درروابط ميان خود از توسل به زور و يا تهديد به توسل به آن، به هرشكلي كه مغاير با اهداف سازمان ملل باشد خودداري نمايند.
ماده (2) اين ماده شامل اصل ارتقاي شرايط ثبات و رفاه و افزايش همكاري‌هاي سياسي كشورهاي عضو ناتو است كه عنوان مي‌كند:
دولت‌ها درراستاي توسعه روابط بين‌الملل صلح‌آميز و دوستانه، ازطريق تقويت نهادهاي آزاد خود فراهم آوردن فهم بهتر از اصولي كه اين نهادها براساس آن‌ها پديد آمده‌اند و ايجاد ثبات و رفاه، همكاري خواهند كرد. آن‌ها به سمت حذف تعارضات درسياست‌هاي اقتصادي بين‌المللي خود حركت كرده و زمينه‌هاي همكاري را درميان خود فراهم خواهند نمود.
ماده (3) دولت‌ها به‌منظور دستيابي هرچه بيشتر به اهداف اين پيمان، به‌صورت انفرادي يا مشتركاً، به‌وسيله‌ خودياري و كمك‌هاي متقابل به‌صورت مداوم و مؤثر، ظرفيت‌هاي فردي يا جمعي خود را حفظ كرده و توسعه مي‌دهند تا درمقابل حملات مسلحانه مقاومت نمايند.
ماده (4) دولت‌ها هرزمان كه تماميت ارضي، استقلال سياسي و امنيت خود را بنا به تشخيص خود در خطر ديدند، به مشورت با يكديگر مي‌پردازند.
ماده (5) دولت‌ها توافق دارند كه حمله‌اي مسلحانه عليه يك يا چندي ازآن‌ها دراروپا و آمريكاي شمالي، به معناي حمله‌اي عليه تمامي آن‌ها تلقي خواهد شد و درنتيجه آن‌ها موافقت مي‌نمايند درصورتي كه اين‌چنين حمله‌اي اتفاق افتد، هريك از آن‌ها، درراستاي عمل به حق دفاع انفرادي يا دسته جمعي از خود براساس ماده 51 منشور سازمان ملل، دولت يا دولت‌هاي مورد حمله قرارگرفته را ازطريق اقدامات آني، هرآنچه كه ضروري مي‌نمايد، به‌صورت انفرادي يا به اتفاق ديگر دولت‌ها، مساعدت نمايند تا امنيت را درمنطقه آتلانتيك شمالي بازگردانده و برقرارنمايند كه مي‌تواند شامل استفاده از نيروهاي مسلح نيز باشد.
هرگونه حمله مسلحانه و اقدامات اتخاذ شده درنتيجه آن فورا به شوراي امنيت گزارش خواهد شد. اين اقدامات زماني كه شوراي امنيت اقدامات لازم را جهت بازگرداندن و برقراري صلح و امنيت بين‌المللي اتخاذ نمايد، متوقف مي‌شود.
ماده پنجم پيمان آتلانتيك شمالي را قلب اين پيمان مي‌نامند و براساس اين ماده هرگونه حمله مسلحانه به يك يا چند كشور امضاء‌ كننده به منزله حمله به تمام اعضاء تلقي خواهد گرديد و براي مقابله با آن تمامي اعضاء بسيج خواهند شد.
اين ماده از منشور، موفق‌ترين اتحاديه نظامي تاريخ را متحول ساخت، پس از حادثه 11سپتامبر، در 12سپتامبر2001 اعضاي ناتو با مراجعه به ماده 5پيمان، مقررات دفاع دسته‌جمعي پيمان آتلانتيك شمالي كه به موجب آن حمله عليه يك عضو حمله عليه همه تلقي مي‌شود، واكنش جدي‌اي در حمله به افغانستان داشت كه اثرات اين اقدام تا حال حاضر نمايان است.

در پيش به مهم‌ترين موارد منشور سازمان آتلانتيك شمالي، اشاره شد، مواد ديگر اين پيمان را در ادامه مي‌خوانيم.
ماده (6) اين پيمان گستره جغرافيايي ناتو را قلمرو كشورهاي عضو در اروپا و آمريكاي شمالي، مناطق تحت كنترل فرانسه درالجزاير، سرزمين‌ها يا جزاير تحت اختيار هريك از كشورهاي عضو در منطقه آتلانتيك شمالي و شمال مدار راس السرطان و نيروها، كشتي‌ها و هواپيماهاي كشورهاي عضو كه دراين حوزه جغرافيايي حضور دارند، تعيين مي‌كند.
ماده (7) اين پيمان به هيچ وجه حقوق و الزامات ناشي از منشور ملل متحد آن دسته از دولت‌هاي امضاء‌كننده عضو سازمان ملل و مسئوليت اوليه شوراي امنيت براي برقراري صلح و امنيت بين‌المللي را تحت‌تأثير قرارنخواهد داد و نبايستي اين‌گونه تفسير شود.
ماده (8) هريك از دولت‌ها اعلام مي‌دارند كه هيچ يك از تعهدات بين‌المللي درحال اجرا بين ‌آن‌ها و ديگر امضاء‌كنندگان و يا دولتي ثالث با مفاد اين پيمان درتعارض نمي‌باشد و متعهد مي‌شوند به هيچ تعهد بين‌المللي كه درتعارض با پيمان حاضر باشد وارد نشوند.
ماده (9) دولت‌ها بدين‌وسيله شورايي تاسيس مي‌كنند، كه همه آن‌ها درآن نمايندگاني خواهند داشت، تا مسائل مربوط به اجراي اين پيمان را موردتوجه و رسيدگي قراردهد. اين شورا بايد به نحوي سازماندهي شود تا بتواند درهرزماني بلافاصله تشكيل جلسه دهد. اين شورا اركان ديگر مورد نياز را تاسيس خواهد نمود؛‌ خصوصا شورا فورا يك كميته دفاعي داير خواهد كرد كه اقدامات مقتضي جهت اجراي مواد 3 و 5 را توصيه مي‌نمايد.
ماده (10) دولت‌ها ممكن است، به اتفاق آراء، ازديگر دولت‌هاي اروپايي دعوت كنند تا به‌منظور تقويت اصول اين پيمان و همكاري درامنيت منطقه آتلانتيك شمالي به اين پيمان ملحق شوند. هردولتي كه بدين نحو دعوت مي‌شود مي‌تواند با تسليم اسناد الحاق به دولت ايالات متحده امريكا به عضويت اين پيمان درآيد. دولت ايالات متحده امريكا دريافت اين‌چنين سند الحاقي را به اطلاع تمامي دولت‌هاي عضو مي‌رساند.
ماده (11) براساس قانون اساسي هريك از دولت‌ها، اين معاهده تصويب خواهد شد و مفاد آن به اجرا خواهد رسيد. اسناد تصويب بايد هرچه زودتر به دولت ايالات متحده امريكا تسليم شود كه اين دولت نيز دريافت هريك از اسناد را به اطلاع ديگر امضاء‌كنندگان خواهد رساند. اين پيمان بين دولت‌هايي كه آن‌را به تصويب رسانده‌اند بلافاصله پس از تصويب اكثريت امضاء‌كنندگان كه شامل تصويب ازسوي بلژيك، كانادا، فرانسه، لوكزامبورگ، هلند، انگليس و ايالات متحده باشد، لازم‌الاجرا خواهد بود. اين پيمان براي ديگر دولت‌ها، درهمان تاريخ تسليم اسناد تصويب لازم‌الاجرا خواهد بود.
ماده (12) باگذشت ده سال از اجراي اين پيمان، يا بعد از آن، درصورت درخواست هريك از دولت‌ها، دولت‌ها به منظور تجديدنظر درپيمان با يكديگر مشورت مي‌نمايند و دراين راستا به فاكتورهايي كه صلح و امنيت را درمنطقه آتلانتيك شمالي تحت‌تأثير قرارمي‌دهند، شامل گسترش ترتيبات جهاني و منطقه‌اي به منظور برقراري صلح و امنيت بين‌المللي براساس منشور سازمان ملل، توجه مي‌كنند.
ماده (13) باگذشت بيست سال از اجراي اين پيمان، هريك از دولت‌هاي عضو مي‌تواند پس ازارائه اعلاميه‌اي به دولت ايالات متحده امريكا ازعضويت كناره‌گيري نمايد كه دولت ايالات متحده نيز دريافت اين اعلاميه را به اطلاع همه دولت‌هاي عضو مي‌رساند.
ماده (14) اين پيمان كه متون انگليسي و فرانسه آن هردو معتبر مي‌باشند، نزد دولت ايالات متحده سپرده مي‌شود. حسب وظيفه، دولت ايالات متحده نيز نسخه‌هاي مورد تأييد آن را براي دولت‌هاي امضاء‌كننده پيمان مي‌فرستد.
تعريف قلمروهايي كه ماده 5 به آن‌ها اشاره دارد به‌وسيله ماده 2 پروتكل الحاقي پيمان آتلانتيك شمالي درتاريخ 22اكتبر 1951 و درزمان الحاق يونان و تركيه مورد تجديد نظر قرارگرفت.
در 16ژانويه 1963، شوراي آتلانتيك شمالي اعلام كرد كه بندهاي مربوط به الجزاير تحت حكومت فرانسه از تاريخ 3جولاي 1962 قابل اجرا نبوده است.
اين پيمان در 24آگوست 1949، پس از تسليم اسناد تصويب تمامي دولت‌هاي امضاء‌كننده لازم‌الاجرا شد.
همان‌طور كه ملاحظه كرديد مواد 3 و 5 و 9 پيمان آتلانتيك شمالي، اساس همبستگي سياسي، ادغام نظامي و دفاع دسته جمعي را تشكيل مي‌دهند و ماده دوم اين منشور نيز به سياست‌هاي اقتصادي كشورهاي عضو پرداخته است بنابراين پيمان آتلانتيك شمالي داراي دوجنبه است. ازيك سو اهميت پيشرفت اقتصادي و اجتماعي را موردتأكيد قرارمي‌دهد و ازسوي ديگر براتخاذ يك سياست امنيتي مبتني برحق دفاع جمعي تأكيد مي‌كند.
حال با تحليلي كه از پيمان‌ها داشتيم و شناختي كه از پيمان آتلانتيك شمالي (ناتو) پيدا كرديم مي‌توان گفت كاربست چنين شيوه‌اي مي‌تواند منافع ذيل را براي كشورهاي عضو پيمان‌هاي دفاعي به همراه داشته باشد:
1- ايجاد پيمان‌هاي دفاعي مي‌تواند توان كشور را درمهندسي دلخواه محيط امنيتي كشور افزايش دهد.
2- ايجاد پيمان‌هاي دفاعي مي‌تواند (درشرايط تهديد) مانع از منزوي و امنيتي شدن كشور گردد.
3- ايجاد پيمان‌هاي دفاعي مي‌تواند (درشرايط تهديد) مانع از زمينه اجماع و ائتلاف سازي براي حمله به كشور شود.
4- ايجاد پيمان‌هاي دفاعي مي‌تواند ضريب مقاومت كشور را دربرابر هژموني‌طلبي و يكجانبه‌گرايي قدرت‌هاي بزرگ را افزايش دهد.
5- ايجاد پيمان‌هاي دفاعي مي‌تواند توان كشور را درمديريت بحران‌هاي منطقه‌اي افزايش دهد.
6- ايجاد پيمان‌هاي دفاعي مي‌تواند دررسيدن كشور به شرايط بازدارندگي مؤثر باشد.
7- ايجاد پيمان‌هاي دفاعي مي‌تواند ظرفيت استفاده از فرصت‌ها و مقابله با تهديدات را افزايش دهد.
8- ايجاد پيمان‌هاي دفاعي ازآن‌جا كه امنيت را درابعاد مختلف مطرح مي‌كنند و سياست‌هاي اقتصادي را نيز در مفاد خود لحاظ مي‌كنند مي‌تواند ازلحاظ اقتصادي نيز اثرات مثبتي براي كشورهاي عضو به همراه داشته باشد.
ادامه دارد...

تدوين: سعيد سيفي
دانشجوي كارشناسي ارشد روابط بين‌الملل
خبرنگار سياست‌گذاري خارجي سرويس مسائل راهبردي ايران
چهارشنبه 30 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايسنا]

[مشاهده در: www.isna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 303]