راهنمای بازسازی روحی و جسمی در تعطیلات

واضح آرشیو وب فارسی:پی سی سیتی: هر سال تا تابستان شروع می‌شود، مسؤولان به فکر می‌افتند و کلی همایش و سمینار برگزار می‌کنند برای «سالم‌سازی اوقات فراغت». این البته اشکالی ندارد و حتی شاید خوب باشد، اما محل مناقشه دقیقاً همین عبارت بحث‌برانگیز «سالم‌سازی» است. دقیقاً همین عبارتِ «سالم‌سازی» است که پای نشریات حوزه سلامت را به بحث اوقات فراغت باز می‌کند. اصلاً مگر می‌شود اوقات فراغت را، یعنی اوقاتی را که قرار است اختصاص پیدا کند به استراحت جسم و آسودگی ذهن‌، تقسیم کرد به دو گروه سالم و ناسالم؟ می‌خواهیم با همراهی شما چرخی بزنیم در دنیای نسبتاً شیرین اوقات فراغت. همراه می‌شوید؟
جامعه‌شناسان در تعریف اوقات فراغت می‌گویند: «اوقات فراغت به اوقاتی گفته می‌شود که آدم‌ها از کار درآمدزا، ارضای نیازهای زیستی و مسؤولیت‌های خانوادگی فارغ می‌شوند و می‌توانند بی‌دغدغه به علایق و تفریحات مورد علاقه‌شان بپردازند.» پس فراغت به معنای بیکاری نیست. در بیکاری، فرد عملاً هیچ کاری انجام نمی‌دهد اما در فراغت، فرد به علایق و تفریحات مورد علاقه‌اش می‌پردازد. ضمن این‌که وقتی یک نفر حمام می‌کند یا غذا می‌خورد یا لوله دستشویی منزلش را تعمیر می‌کند، نمی‌شود گفت که او در حال پر کردن اوقات فراغتش است. چرا؟ چون او دارد نیازهای بدنی و مسؤولیت‌هایش را مرتفع می‌کند؛ در حالی‌ که این موارد در تعریف اوقات فراغت (تعریف فوق‌الذکر) نمی‌گنجد. آن‌ طوری هم که اعضای تجارت‌های شبکه‌ای اعلام می‌کنند، آدم نمی‌تواند در اوقات فراغت، دوستانش را پرزنت کند؛ چون اصلاً خود پول درآوردن با اوقات فراغت جور درنمی‌آید.
برای تشخیص اوقات فراغت شاید یک کلمه، کافی باشد: اختیار. ما برخلاف مواقع دیگری که به خاطر مسؤولیت‌های اجتماعی، خانوادگی، شغلی یا رفع نیازهای بدنی‌مان مجبوریم کاری را انجام بدهیم، در اوقات فراغتمان بین انجام دادن این سرگرمی یا آن سرگرمی مختاریم. ضمناً برنامه اوقات فراغت برای افراد مختلف، متفاوت است و کاملاً به سلیقه، نیازهای روحی، سن و توان مالی افراد بستگی دارد.
اوقات فراغت؛ انواع و اقسام
یکی از عمده‌ترین تقسیم‌بندی‌های اوقات فراغت، تقسیم آن به دو نوع فردی و گروهی است. وقتی شما پشت کامپیوترتان نشسته‌اید و وبلاگ می‌خوانید یا لم داده‌اید و موسیقی گوش می‌کنید، در واقع دارید به شیوه فردی از اوقاتتان لذت می‌برید. اما اگر ترجیح می‌دهید چت کنید یا با خانواده‌تان بزنید به دل طبیعت، در واقع دارید به شیوه گروهی اوقات فراغتتان را پر می‌کنید. گذراندن اوقات فراغت به شیوه فردی، خودش ممکن است دو نوع داشته باشد: فعال یا منفعل. وقتی شما در اوقات فراغتتان می‌نشینید جلوی تلویزیون و سریال تماشا می‌کنید، اوقات فراغت منفعلی را تجربه می‌کنید. اما وقتی وبلاگ می‌نویسید یا گلدوزی می‌کنید، در واقع دارید اوقات فراغتتان را به یک شیوه فعال می‌گذرانید.

اوقات فراغت ایرانی
ایرانی‌ها مثل بیشتر شرقی‌های دنیا اصولاً جمع‌گراتر هستند. این جمع‌گرایی در همه ابعاد زندگی و از جمله در اوقات فراغت نمود پیدا می‌کند. ایرانیان باستان آن‌قدر جشن‌های مذهبی زیادی داشته‌اند که شاید راه عمده گذران جمعی اوقات فراغتشان همین جشن‌ها بوده است. این جمع‌گرایی تا امروز هم باقی مانده و هنوز هم اولین چیزی که به ذهن نسل جوان‌های دیروز و میانسالان امروز برای پر کردن اوقات فراغت خطور می‌کند، رفتن به میهمانی‌های خانوادگی یا تفریح کردن با خانواده است. اما جوان‌های امروزی، تا حدودی فردگراتر شده‌اند و شیوه‌های دیگری را برای گذران این اوقات، پیش روی خود می‌بینند. یکی از تفاوت‌های دیگر ما ایرانی‌ها با غربی‌ها در نوع و تعداد امکاناتی است که نهادهای عمومی برای پر کردن اوقات فراغت در اختیارمان می‌گذارند. در غرب، بعد از صنعتی شدن جوامع و کمتر شدن احتیاج به نیروی بدنی، دیده شد که مردم با یک وقت اضافی روبه‌رو شده‌اند که نسل‌های قبلی اصلاً آن را لمس نکرده بودند. دولت‌ها از همان موقع شروع کردند به برنامه‌ریزی؛ و مخصوصاً در شهرهای بزرگ شروع کردند به ساخت پارک‌ها، ایجاد امکانات تفریحی در حومه خوش‌آب‌وهواتر شهر و هزار و یک کار دیگر. اما در ایران چنین تاریخچه مشخصی برای اوقات فراغت وجود نداشته و به همین خاطر، کارهایی هم که انجام شده، مقطعی و گذرا بوده و چندان با نیازهای بومی مطابق نبوده است. ضمن این‌که در قشر متوسط و پایین اجتماع، گذراندن اوقات فراغت به شدت تحت تأثیر درآمد است و شاید تنها راه پیش رو، استفاده از راه‌های کم‌خرج یا رایگانی است که دولت برای گذران اوقات فراغت پیش رو گذاشته است. از طرف دیگر، برنامه‌های ویژه اوقات فراغت به هر اندازه هم که وسیع بوده باشد،‌ همیشه عده‌ای را پوشش داده و عده‌ای باقی مانده‌اند. عمده‌ترین دلیلش هم این است که موج جمعیتی متولد 57 تا 63 آن‌قدر تعدادشان زیاد است که بلندپروازانه‌ترین برنامه‌ها هم نمی‌تواند همه‌شان را در بر بگیرد. جامعه‌شناسان معتقدند یکی از مهم‌ترین دلایل آسیب‌های اجتماعی، همین مدیریت نکردن بهینه‌سازی اوقات فراغت است. در مقابل، تحقیقات متعددی نشان داده که بهتر گذراندن اوقات فراغت باعث می‌شود بهره‌وری از زمان کاری افزایش یابد، درآمد بالاتری داشته باشیم و تن و روانمان سالم‌تر باشد.
اوقات فراغت و دنیای مجازی
ما در دنیای صفر و یک‌ها زندگی می‌کنیم؛ دنیایی که کارت‌های هوشمند سوخت و بانک، جای امضا و شناسنامه را گرفته‌اند، چت‌روم‌ها به جای مهمانی‌های دوستانه آمده‌اند، تازه‌ترین اطلاعات را می‌توان در اینترنت پیدا کرد و حتی در گپ‌های دوستانه هم دنیای مجازی تلویزیون، جای خود را باز کرده است. اینترنت هر روز فراگیرتر می‌شود و تنها در ظرف یک سال، یعنی از سال 1380 تا سال 1381 تعداد کاربران اینترنت در ایران از
8/1 میلیون به 2/3 میلیون نفر رسیده است. در این دنیای متفاوت و جدید، همه چیز دوباره در حال تعریف شدن است: روابط بین آدم‌ها، شغل‌ها، خدمات و نوع آموزش. اوقات فراغت هم مثل چیزهای دیگر، تحت تأثیر این دنیای مجازی قرار گرفته. بازی‌های رایانه‌ای، چت کردن، خواندن وبلاگ و وب‌سایت و حتی تماشای تلویزیون، نمونه‌هایی ملموسی از پر کردن اوقات فراغت در تمام گروه‌های سنی مردم امروز است. این قضیه برای روان‌شناسان و پزشکان هم جالب بوده است. آن‌ها سال‌ها است که شکل‌های سنتی روبه‌رو شدن با دنیای مجازی مثل تلویزیون را مطالعه می‌کنند. جدیدترها هم به پدیده‌های جدیدتری مثل بازی‌های رایانه‌ای پرداخته‌اند. نتیجه تحقیقات متخصصان بهداشت جسم و روان نشان می‌دهد که پر کردن اوقات فراغت به این شیوه‌ها ذاتاً بد نیست؛ بلکه نحوه و میزان استفاده‌ای که کاربران از این وسایل می‌برند، می‌تواند آسیب‌زا باشد. به عنوان مثال، يكي از جنبه‌هاي اينترنت، ورود بي‌هويت به آن است. نوجوانان در صحنه اينترنت براي ايفاي هر نقشي، فرصت پيدا مي‌كنند. خصيصه مثبتي که در اين كار هست، مجالي است كه براي بروز و ظهور نوجوانان پيدا مي‌شود. اما در مقابل، رابطه واقعی با والدین محدودتر می‌شود. نتایج بعضی از تحقیقات در مورد اثرات خوب و بد دنیای مجازی را می‌توانیم با هم مرور کنیم:
1- در يك پژوهش با عنوان «نقش استفاده از اينترنت در افسردگی و انزوای اجتماعی نوجوانان» که توسط كريستوفر ساندرز انجام شده، درباره موارد زير تحقيق شده است:
الف) ميزان استفاده از اينترنت: كم (كمتر از يك ساعت در روز)، متوسط (بين يك تا دو ساعت در روز)، زياد (بيش از دو ساعت در روز)
ب)‌ ارتباط با مادر، پدر و همسالان
ج)‌ افسردگي
با توجه به نتايج حاصله، كسانی كه نسبت به ديگران كمتر از اينترنت استفاده مي‌كردند، ارتباط بيشتری با مادر و دوستان خود داشتند. در اين تحقيق، تنها گروه‌های كاربران زياد و كم اينترنت مورد مقايسه قرار گرفتند. هيچ تفاوت قابل‌ ملاحظه‌ای بين كاربران كم و كاربران زياد اينترنت از نظر ارتباط با پدر و ميزان افسردگی وجود نداشت.
2- در تحقیقی که در کشور خودمان انجام شده، معلوم شده است که انجام یک ساعت بازی‌های رایانه‌ای در روز، هم کورتیزول شامگاهی را افزایش می‌دهد، هم کورتیزول صبحگاهی را. از آن‌جا که میزان زیاد هورمون کورتیزول اثر منفی روی سیستم ایمنی بدن می‌گذارد، احتمالاً هیجان حاصل از بازی‌های رایانه‌ای در نهایت، موجب ضعیف‌تر شدن بدن می‌شود.
3- به گفته یکی از متخصصان ایرانی بهداشت روان، استفاده بیش از چهار ساعت از اینترنت در طول روز باعث کاهش ارتباطات خانوادگی و انزوای اجتماعی می‌شود.
4- اعتیاد به اینترنت می‌تواند افزایش اضطراب، منفی‌کاری، پنهان‌کاری، اختلال در فعالیت‌های زندگی، جدایی از جامعه، طلاق، شکست‌های تحصیلی و مشکلات مالی را به دنبال داشته باشد.
به هر حال، والدین باید قبل از هر چیزی خودشان با دنیای مجازی کامپیوتر آشنا شوند تا بتوانند با فرزندانشان برای پر کردن اوقات فراغت با این وسایل برنامه‌ریزی کنند؛ مثلاً برای استفاده خوب از بازی‌های رایانه‌ای باید اول انواع آن را شناخت. در یک دسته‌بندی، بازی‌های رایانه‌ای را می‌توان به 23 گروه زیر تقسیم کرد:
اکشن- ماجرایی، ماجرایی، آموزشی، مبارزه‌ای، تیراندازی اول‌شخص، اینترنتی، بازی‌های هزارتو (لابیرنتی)، بازی‌های ضابطه‌ای، معمایی، بازی‌های رقابتی، ضرب‌آهنگی، نقش‌آفرینی، تیراندازی، بزن بکش، شبیه‌سازی، شبیه‌سازی فضایی، ورزشی، مخفی‌کاری، راهبردی (استراتژی)، بقای هراسناک، تیراندازی سوم‌شخص، مأموریت در شهر و بازی‌های جنگی استراتژی.
تحقیقات نشان داده‌ که بازی‌های مبارزه‌ای، بیشترین میزان تأثیر را روی پرخاشگری کودکان دارند. اما بازی‌های حل مسأله و اکتشافی (شامل بازی‌های معمایی، لابیرنتی و آموزشی) می‌توانند خلاقیت و سازگاری کودکان را بالا ببرند.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: پی سی سیتی]

[مشاهده در: www.p30city.net]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 190]