شنـوند ه عـاقل

واضح آرشیو وب فارسی:سایت دانلود رایگان: شنـوند ه عـاقل یکی از مشکلات انسان های د نیای جد ید اختلال د ر فرآیند ارتباطی است. اختلالی که نه از گویند ه بلکه از شنوند ه حاصل می شود . اختلالی که د ر این نوشته به کژفهمی از آن یاد شد ه است.
[تصویر: 3abf226d2ebbb9661d955882b368b7fb.jpg]

[تصویر: 3abf226d2ebbb9661d955882b368b7fb.jpg]

یکی از مشکلات انسان های د نیای جد ید اختلال د ر فرآیند ارتباطی است. اختلالی که نه از گویند ه بلکه از شنوند ه حاصل می شود . اختلالی که د ر این نوشته به کژفهمی از آن یاد شد ه است. چگونه می توانیم از این نوع اختلالات ارتباطی رهایی جوییم؟ مقاله حاضر به کند وکاو این مقوله از فرآیند ارتباط خواهد پرد اخت. ما نمی توانیم رابطه خوبی با د یگران برقرار کنیم مگر آنکه د ر کنار آنها باشیم.

لیکن تنها بود ن، به صورت فیزیکی د ر اطراف د یگران کافی نیست و لازم است با آنها ارتباط روحی نیز برقرار سازیم. روان شناسان راه های برقراری این تماس را مورد بررسی قرار د اد ه اند . فرایند ارتباط یعنی رساند ن پیام به شخص د یگر و یا د رک آنچه د یگری می کوشد به ما بگوید ، یک مهارت اجتماعی که برای تمامی روابط انسانی از اهمیتی بنیاد ی برخورد ار است. ارتباط روشن و صریح، برخورد های روزانه ما با د یگران را تسهیل می سازد ، لازم است د قیقاً آنچه را که کارفرما یا والد ین مان از ما می خواهند ، بفهمیم؛ لازم است آنچه را که از فروشند ه می خواهیم، به او بگوییم؛ اگر آنچه را که طرف مقابل می گوید ، د قیق بفهمیم، حل اختلاف ها کار ساد ه ای است. هنگامی که افراد با مشکلات شان به ما مراجعه می کنند ، د وست د اریم بد انیم د قیقاً چه کمکی می توانیم به آنها بکنیم. همچنین ارتباط روشن و واضح بر مبنای روابط صمیمانه است. ما نمی توانیم با د یگران رابطه نزد یک برقرار کنیم یا آن را حفظ کنیم مگر آنکه د رباره آنچه آنها احساس می کنند و آنچه آنان را خوشحال یا ناراحت می کند ، چیزی بد انیم. ما نمی توانیم مورد علاقه یا محبوب د یگران باشیم، مگر آنکه راجع به ما چیزی بد انند .

با این که مایلیم فرآیند ارتباط را کار ساد ه ای تلقی کنیم، اما این امر پیچید ه تر از آن است که به نظر می آید و کژفهمی به ساد گی می تواند فرآیند ارتباط را مخد وش کند . ریشه های کژفهمی شخصی پیامی د ارد که می خواهد آن را منتقل کند . اما آنچه او د ر عمل می گوید ، د قیقاً همان چیزی نیست که منظورش بود ه است. ممکن است او بیشتر یا کمتر از آنچه قصد ش بود ، صحبت کند یا آنکه آن را بد بیان کرد ه باشد . آنچه فرد د وم د ر حقیقت می شنود ، امکان د ارد همانی نباشد که گفته شد ه است؛ شاید فرد بخشی از پیام را حذف یا تحریف کرد ه است. لذا، آنچه شنوند ه می شنود ، برد اشت سوم از همان پیام مورد نظر خواهد بود . هنگامی که شنوند ه پاسخ می د هد ، این پاسخ براساس آنچه گویند ه قصد گفتن آن را د اشته یا حتی براساس آنچه گویند ه واقعاً گفته است نبود ه، بلکه براساس آن چیزی است که د ر حقیقت شنید ه است.

پاسخ شنوند ه نیز د ستخوش همین فرآیند تحریف قرار می گیرد . پاسخ گفته شد ه ممکن است با پاسخ مورد نظر اند کی تفاوت د اشته باشد و پاسخ شنید ه شد ه از سوی فرد نیز که ابتد ا سخن گفته بود ، می تواند با پاسخی که عملاً گفته شد ه یکی نباشد . این فرآیند تحریف می تواند نتایجی فاجعه آمیز یا حتی مضحک به بار آورد . روان شناسی به نام واتزلاویک حکایتی را د ر این باره نقل می کند که هنگام ملاقات با مد یر یک مرکز بهد اشت روانی پیش آمد ه بود . هنگامی که واتزلاویک می رسد ، به سوی مسئول پذیرش رفته و می گوید (یا فکر می کند که گفته است) «نام من واتزلاویک ست». مسئول پذیرش تصور می کند که او می گوید : «نام من اسلاویک نیست» و لذا پاسخ می د هد «من هم که نگفتم چنین چیزی است.» واتزلاویک بر گفته خود اصرار می کند و می گوید : «اما من به شما می گویم که این طور است. پس چرا شما می گویید چنین چیزی نیست؟» د ر این زمان هر د و نفر متقاعد شد ه اند که د یگری حتماً مریض است. خطاهای گویند ه د ر اغلب اوقات، به خاطر یکی د و اشتباه رایج که د ر زیر ارائه می شود ، د ر کژفهمی پیام نقش د ارند :

۱) کوشش برای سخن گفتن بیش از حد د ر یک پیام که د ر نتیجه آن، احتمال این که شنوند ه بتواند تمامی آنچه را که گفته شد ه است به خاطر بسپارد ، کم می شود ، مثلاً، این مورد را د ر نظر بگیرید : «ما د ر اینجا جمع شد ه ایم تا بر روی گزارش کار کنیم. سعی می کنم فرد ا به کتابخانه بروم، چون که طرح جد ید ی برای قسمت آخر گزارش پید ا کرد ه ام. تصاد فاً به یک ماشین برای فرد ا صبح نیاز د ارم. همین طور سعی می کنم تا رئیس کتابخانه را ملاقات کنم و ببینم آیا می تواند منابع متعد د ی را به ما معرفی کند . تصور می کنم که د انشجویان علوم اجتماعی د ر این گزارش به ما کمک کنند ، پس ما می توانیم قسمتی از این گزارش را برعهد ه آنها بگذاریم.»

۲) گفتار بیش از اند ازه آرام و یکنواخت، یا سریع؛ اگر شنوند ه نتواند حرف گویند ه را به وضوح بفهمد ، اطلاعات از د ست خواهد رفت.

۳) محو کرد ن بخش اصلی پیام با بیان جزئیات بی ارزش؛ «خواهرم فرد ا برای د ید ن پد ر و ماد ر به منزل ما می آید ، بنابراین از ماشین من استفاد ه خواهد کرد و همچنین به این خاطر به منزلمان می آید که آقای رضایی را ـ که فرد ا شب او هم مهمان ماست ـ ملاقات کند . آقای رضایی همانی است که د ر کارخانه ماشین سازی کار می کرد ، بگذریم. من به یک ماشین نیاز د ارم. فرد ا باید بروم د انشگاه چون امتحان شیمی د ارم. د رس خوبی است، اما استاد ما گاهی اوقات سرحال نیست...»

۴) د ر نظر نگرفتن د ید گاه شنوند ه؛ مثلاً، شخص ممکن است به افراد ی که د ر شهر ناآشنا هستند ، آد رس را با استفاد ه از علایم محلی بگوید . وی به جای آنکه نام خیابان را ذکر کند ، می گوید : «برو به همون گوشه ای که معمولاً پیرمرد سبزی فروش آنجا می ایستد .»

● خطاهای شنوند ه

شنوند ه ها نیز به واسطه خطاهای رایج د ر کژفهمی پیام نقش د ارند :

۱) فکر کرد ن به یک مسأله د یگر، به جای گوش فراد اد ن به آنچه گویند ه می گوید . این امر بسیار متد اول است که شنوند ه به جای گوش کرد ن، د ر فکر پاسخ د اد ن باشد . اگر با کسی مشکلی د اریم و د ر حال گفت وگو هستیم، غالباً د ر همان زمانی که گویند ه مشغول صحبت است و پیش از آنکه تمامی حقایق را بد انیم، به د نبال یک راه حل می گرد یم. مانند مثال زیر:

گویند ه: د ر رابطه با نمره هایم مشکل د ارم. فکر می کنم د لیل اصلی آن است که چون به خاطر والد ینم به زور وارد د انشگاه شد ه ام، ناراحتم. کاری که واقعاً د لم می خواهد انجام د هم این است که تعمیرکار شوم، چون کار ماشین آلات همان چیزی است که به من احساس زند ه بود ن می د هد .

▪ شنوند ه: تا حالا روش «پس خام» را امتحان کرد ی؟ [پیش مطالعه، سؤال، خواند ن، امتحان، مرور]

۲) شنید ن آنچه مورد انتظار است و نه آنچه واقعاً گفته شد ه است؛

▪ شنوند ه: چطوری؟ گویند ه: خیلی بد شنوند ه: خد ا را شکر!

۳) فقط توجه به آخرین چیزی که گفته شد ه است و ناد ید ه گرفتن بقیه پیام؛ گویند ه: واقعاً از کارم متنفرم. نمی د انم چه کار کنم، رئیس همیشه بالای سرم حاضر است و همکارانم با هم تبانی کرد ه اند . البته فکر می کنم اگر کارم را عوض می کرد م، مجبور بود م بیکار بمانم. شاید چند ان هم شغل بد ی نباشد .

▪ شنوند ه: خب پس کارت را د وست د اری، نه؟

۴) توجه به جزئیات بی ارزش و از د ست د اد ن معنای اصلی پیام؛ گویند ه: الان تنهاتر از هر وقت د یگری هستم. اکثر اوقاتم را د ر اتاقم می نشینم. روید اد بزرگ هفته قبل آن بود که فیلم خاصی را د ید م. نمی د انم. از خود م می پرسم آیا بیمار هستم؟ آیا د لیلی د ارد که د یگران نمی خواهند وقتشان را با من صرف کنند ؟

▪ شنوند ه: چطور ممکن است تو از این گونه فیلم ها خوشت بیاید ؟

برای کاهش کژفهمی ها و کاهش تحریف های ارتباطی، د و گام مفید وجود د ارد : ارائه پسخوراند به معنای ارائه اطلاعات به فرد د رباره عملکرد اوست. د ر یک تعریف پسخوراند عبارت است از: ارائه اطلاعاتی راجع به اینکه آیا پیام مورد نظر د ریافت شد ه است یا خیر. اگر شما شنوند ه هستید ، می توانید با گفتن «بگذار ببینم د رست متوجه شد م....» و یا «پس به عبارت د یگر....» به گویند ه پسخوراند بد هید . اگر شما گویند ه هستید ، و این موضوع که پیام خود را رساند ه باشید ، اهمیت خاصی د ارد ، می توانید از شنوند ه بخواهید گهگاه به شما پسخوراند بد هد . (اجازه د هید ببینیم حرفم را واضح زد ه ام. من چه گفتم؟ از حرف من چه چیزی د ستگیرت شد ؟) با فراهم آورد ن پسخوراند برای طرف مقابل کژفهمی ها د ر همان ابتد ای امر روشن خواهند شد . جوّ پذیرا و غیر تهد ید کنند ه جوی است که د ر آن فرد احساس نمی کند مورد محاکمه قرار گیرد ، احساس نمی کند که مورد انتقاد شد ید د یگران قرار گرفته است. چنین چیزی کمک می کند تا از قضاوت های ارزشی مثل «خوب، خیلی احمقانه بود » یا «این حرف بی معناست» احتراز شود . د ر مجموع، معمولاً بهتر است از گفتن این که: «معتقد ید طرف مقابل اشتباه کرد ه است» خود د اری کنید ، مگر آنکه نظر شما را بخواهند . غالباً والد ین به خاطر ارائه قضاوت های ارزشی کود کان را واد ار به سکوت می کنند ، بد ون آنکه واقعاً چنین منظوری د اشته باشند :

▪ کود ک: نگاه کن مامان! یک اتفاق جالب افتاد . د اشتم کنار چشمه بازی می کرد م که....

▪ ماد ر: تو نباید کنار چشمه بازی می کرد ی.

▪ کود ک: خوب بگذریم، رضا و من....

▪ ماد ر: من د وست ند ارم تو با رضا بازی کنی.

وقتی آد م ها مطمئن می شوند که شما به رغم تمامی گفته هایشان، راجع به آنها قضاوت نمی کنید ، بیشتر احتمال می رود تمامی عقاید و احساس ها و نیز ترد ید هایی را که راجع به افکار و رفتارشان د ارند ، با شما د ر میان بگذارند .

● مهارت های شنوند ه فعال د ر یک ارتباط

مهارت شنوند ه از اهمیت ویژه ای برخورد ار است، زیرا این روش ها به میزان زیاد ی مبتنی بر پسخوراند هستند و معمولاً جوی توأم با اطمینان و اعتماد به وجود می آورند که باعث به حد اقل رسید ن کژفهمی ها می شوند . شاید بتوان شرایط رشد را د ر یک کلام تحت عنوان مهارت های گوش فرا د اد ن فعال مطرح کرد ، زیرا شنوند ه برای فرد ی که می کوشد پیامی را منتقل کند ، همان شرایط را فراهم می آورد . شرایط رشد و شکوفایی عبارت اند از: گرمی و صد اقت. گرمی عبارت است از نشان د اد ن احترام به گویند ه به عنوان یک شخص، بد ون توجه به آنچه وی می گوید . همد لی به معنای د رک د رست و د قیق گویند ه و آگاه سازی او راجع به این مطلب است که وی را د رک کرد ه ایم. یعنی، فراهم آورد ن پسخوراند برای گویند ه.

صد اقت نیز به صورت بی پرد ه و رو راست بود ن با طرف مقابل مشخص می شود ، یعنی فرد احساس می کند که شما نقش بازی نمی کنید یا متظاهر نیستید . بهتر آن است که شرایط رشد و خود شکوفایی را مهارت های گوش کرد ن فعال بنامیم.

با این که شخصی که شرایط رشد و خود شکوفایی ایجاد می کند ، بیشتر نقش شنوند ه را ایفا می کند و طرف مقابل بیشتر صحبت می کند ، اما این شخص صرفاً به کلمات فرد گویند ه به صورت منفعل گوش فرا نمی د هد . شخصی که شرایط خود شکوفایی را فراهم می آورد ، می کوشد تا آنچه را که د یگری سعی د ر گفتن آن د ارد ، واقعاً د رک کند و گاه به او کمک می کند تا منظور خویش را روشن تر بیان کند . این شخص به طرف مقابل اعتماد و علاقه خود را نشان می د هد ؛ به طوری که او برای د ر میان گذارد ن اطلاعات احساس راحتی می کند . به عنوان یک شنوند ه فعال بد انید که گاه آنچه شنید ه اید ، همان نیست که گویند ه قصد گفتن آن را د اشته است. بنابراین، د رباره آنچه فکر می کنید گویند ه بیان کرد ه است، به او پسخوراند بد هید .

هنگامی که نقش ها عوض می شوند ، یعنی زمانی که شما پیامی برای گفتن د ارید ، باز هم مهارت های گوش فرا د اد ن فعال می توانند مفید واقع شوند . پژوهش ها حاکی از آن است که هرگاه شما از این مهارت ها استفاد ه کنید ، د یگری نیز به نوبه خود آنها را به کار می گیرد و د ر نتیجه احتمال بیشتری برای د رک آنچه مقصود تان بود ه است، وجود خواهد د اشت.

راجرز ـ روان شناس آمریکایی ـ به مهارت های گوش فرا د اد ن فعال علاقه مند بود چون تصور می کرد این مهارت ها پیشرفت روان د رمانی، یعنی نوع بسیار اختصاصی از رابطه، را تسهیل می کند ؛ اما معتقد بود که این مهارت ها د ر بسیاری از روابط نیز مفید هستند و پژوهش نیز این باور را تأیید می کند .

روان شناسی به نام «جانسون» د ریافت هنگامی که یکی از طرفین همد لی نشان می د هد ، احتمال بیشتری وجود خواهد د اشت که آن د و د ر مذاکرات شغلی به توافق د ست یابند . کسانی که د ر گفتگوهای کوتاه مد ت سطوح بالایی از مهارت های گوش فرا د اد ن را ارائه می کنند ، نسبت به آنهایی که سطوح پایینی نشان می د هند ، بیشتر مورد علاقه طرف مقابل قرار می گیرند . روان شناسان متوجه شد ند که رایج ترین مشکل د ر ازد واج های ناآرام و پرد رد سر همانا ارتباط ضعیف است.

همچنین پی برد ند زنان و شوهران شاد کام به شکایت ها و مشکلات یکد یگر به گونه ای فعال گوش فرا می د هند و با استفاد ه از جملات بی طرفانه توأم با د رک و فهم پاسخ می د هند .

بنابراین، توانایی استفاد ه از مهارت های گوش فرا د اد ن فعال می تواند د ر بهبود روابط ما با د یگران مؤثر باشد . برای چنین مقصود ی برنامه های آموزشی حرفه ای د ر د سترس قرار د ارند ، اما این برنامه ها عموماً برای د انشجویان فارغ التحصیل روان شناسی یا برنامه های مشاوره ارائه می شوند . خوشبختانه، تعد اد ی برنامه خود آموز نیز وجود د ارد که پژوهش ها نشان د اد ه اند د ر افزایش مهارت های گوش فرا د اد ن مؤثر هستند .

[تصویر: break.gif]