شبكه ها يكي از مهمترين ابزار انتقال اطلاعات با تاكيد (بر روي شبكه)

واضح آرشیو وب فارسی:سایت رسیک: شبكه ها يكي از مهمترين ابزار انتقال اطلاعات
با تاكيد بر روي شبكه‌هاي ديسك‌هاي فشرده نوري سيد مهدي تقوي
كليدواژه‌ها
شبكه‌هاي اطلاعاتي ديسك‌هاي فشرده نوري “CD-ROM” شبكه‌هاي كامپيوتري مديريت اطلاع‌رساني
چكيده
امروزه هيچكس خدماتي كه شبكه ها در اشتراك منابع سخت افزاري و نرم افزاري انجام مي دهند، نفي نمي كند. براي مراكزي كه به نحوي بخواهند در جهت كاهش هزينه، وقت و انرژي گامهاي اساسي بردارند، آشنائي با شبكه، كاربرد، ريخت‌شناسي هاي مختلف آن، مزايا، مشكلات اجرائي و پياده سازي آنها، لازم است.
براي مراكز اطلاع رساني اي كه وظيفه اصلي شان پشتيباني علمي از محققان و پژوهشگران و استفاده كنندگان از اطلاعات است؛ و ضرورتاً از ابزارهاي ذخيره و بازيابي اطلاعات به شيوه‌هاي نوين (سخت‌افزاري- نرم‌افزاري) بهره مي‌برند، لازم و ضروري است كه از ساختارهاي شبكه‌اي ديسك‌هاي فشرده نوري و نحوه اشتراك منابع اطلاعاتي در اين محيط، آگاهي داشته باشند.
اين متن، سعي دارد علاوه بر ارائه آگاهي‌هاي بسيار كلي و عمومي در خصوص شبكه‌ها و كاربرد آنها ـ كه بويژه مي تواند مورد استفاده متخصصان حوزه علوم كتابداري و اطلاع‌رساني قرار گيرد ـ در خصوص شبكه‌هاي اطلاعاتي ديسكهاي فشرده نوري و شيوه‌هاي مختلف ارائه خدمات اطلاعاتي از اين طريق، مطالبي را عنوان نمايد. در همين راستا، تجربه مركز اطلاع‌رساني و خدمات علمي جهاد سازندگي (JSIS) در زمينه شبكه اطلاع‌رساني با عنوان (JSISNET) نيز با تاكيد بر شبكه ديسك‌هاي فشرده نوري مطرح مي گردد.
مقدمه:
امروزه بهره‌گيري از اطلاعات سازمان يافته، براي تفوق كشورها از نقطه نظر سياسي، اجتماعي و اقتصادي به سلاحي تبديل گرديده است. گسترش و دامنه گردش اطلاعات و سهم موثر آن در تصميم‌گيريها و پيشرفتهاي اجتماعي در جوامع موجب تحولات بنيادي گرديده است. اطلاعات به همان اندازه كه در تصميم‌گيريها و برنامه‌ريزيها نقش مهمي دارد، موجب بالا رفتن آگاهي‌ها، بينش فردي و تغيير رفتار در اجتماعات نيز مي گردد. بشر از آغاز پيدايش تاكنون، در جهت برقراري ارتباطات اجتماعي با سايرين سعي نموده است. سرآغاز اين تلاشها را مي توان پيدايش زبان، و تحول آن را در اختراع خط، و توسعه‌اش را در اختراع چاپ، و گسترش آنرا در پيدايش علم ارتباطات دانست. مهمترين وظيفه ارتباطات در اطلاع رساني، ايجاد زمينه براي اشتراك منابع است. ازدياد روز به روز منابع اطلاعاتي و به همراه آن صرف هزينه و وقت زياد جهت سازماندهي آنها، كشورها را متوجه هدف ديگري نمود كه همانا پرداختن به اقتصاد اطلاعات است. انفجار اطلاعات، برنامه ريزان را مجبور كرد تا گردش اطلاعات را با استفاده از تكنولوژيهاي جديد مهار نمايند. در اين راستا شبكه هاي اطلاع رساني، مهمترين پايگاه و كانال انتقال و مبادله اطلاعات محسوب مي گردند. رشد و توسعه شبكه هاي اطلاعاتي، از اواخر دهه 1960 معلولي از توليد حجم وسيع اطلاعات به اشكال مختلف و متنوع بود.
كاهش دادن و يا صرف درست هزينه ها نيز، يكي ديگر از عوامل مهمي بود كه در رشد و گسترش شبكه هاي اطلاعاتي نقش اصلي ايفا نمود. به همين لحاظ بوده كه گسترش شبكه هاي اطلاعاتي طي سه دهه اخير، از آهنگ چشمگيري برخوردار گرديد. دلايل عمده اين امر را مي توان ورود تجهيزات داده آمايي خودكار، كاهش در هزينه ها، سرعت در عمل و استفاده از منابع ديگران (Resource Sharing) در صحنه فعاليت هاي اطلاع رساني محسوب كرد.
تعريف شبكه:
... نظام تعاوني ايجاد شده توسط كتابخانه‌ها و مراكز اطلاعاتي كه بر حسب موضوعي مشترك، نزديكي جغرافيايي، يا ديگر زمينه‌هاي مشترك گردهم مي آيند تا در منابع اطلاعاتي، منابع انساني، تجهيزات، تكنولوژيها، و ديگر عناصر ضروري براي تدارك خدمات اطلاعاتي كارآمد، سهيم شوند {"جس شرا" به نقل از اليزابت ميلر} را شبكه اطلاعاتي گويند.

شبكه ها يكي از مهمترين ابزار انتقال اطلاعات

هدف اصلي شبكه:
هدف اصلي يك شبكه اطلاعاتي عبارتست از تشخيص و استقرار بهترين روش براي گسترش و توسعه جريان اطلاعات بين موسسات عضو. در اينصورت شبكه اطلاعاتي‌اي كارآتر است كه سطح ارتباطي بيشتري بين اعضاي آن برقرار باشد.
مزاياي بهره گيري از شبكه:
1- افزايش جريان مبادله و استفاده از اطلاعات به منظور پشتيباني از آموزش و پژوهش.
2- افزايش حجم اطلاعات و ضرورت دستيابي به آنها.
3- دريافت اطلاعات روزآمد.
4- بهره‌گيري از تنوع موضوعات تحت پوشش خدمات مراكز اطلاعاتي گوناگون.
5- كاهش هزينه‌هاي فراهم‌آوري، آماده‌سازي و سازماندهي اطلاعات و به حداكثر رساندن استفاده از منابع.
6- گسترش جريان اطلاعات.
7- ايجاد امكان تماس و برقراري ارتباط بين متخصصان و كاركنان مراكز اطلاعاتي.
8- تقويت زيربناي اطلاعاتي به ويژه در كشورهاي در حال توسعه.
عناصر شبكه:
شبكه‌ها معمولاً با مشكلات اداره افراد و منابع در داخل تشكيلات و در بين اعضاي شبكه مواجه اند. براي تحقق هدفها، بايد گروه‌هاي داوطلب استفاده از خدمات اطلاعاتي، دسته بندي شده و منابع، اعتبارات، تجهيزات، روشها و مهارتها در جهت انجام صحيح كارها، هدايت شوند. موفقيت و يا عدم موفقيت فعاليت‌هاي شبكه بستگي به چگونگي بكارگيري عناصر شبكه اطلاعاتي در ساختار شبكه دارد.

كاركردهاي شبكه:
كاركردهاي شبكه (Network Functions) را انجام خدمات و وظائفي مي دانيم كه توسط شبكه عرضه مي شوند و آنها را به سه مقوله كلي رده بندي مي كنند:
1- كاركردهايي كه مستقيماً در خدمت مشتري هستند مانند امانت بين كتابخانه اي.
2- كاركردهايي كه مستقيماً در خدمت كتابخانه هاي عضو بوده و غيرمستقيم در خدمت مراجعه كننده هستند، مانند فهرست نويسي و مكان يابي مواد و مدارك.
3- كاركردهايي كه ساختار شبكه را پشتيباني مي كنند مانند فعاليت‌هاي ارزيابي از جمله جمع‌آوري آمارها، تعيين هزينه‌ها و غيره.
البته هر شبكه‌اي بنا به اهداف و سياست‌هاي معين خويش، در بدو تاسيس نوع كاركردهاي خود را تعيين مي كند. بنابراين كاركردهاي شبكه يكسان نيستند و در شبكه‌اي با شبكه ديگر تا حدي متفاوت است.
شبكه ها يكي از مهمترين ابزار انتقال اطلاعات

انواع شبكه:
شبكه‌ها را با توجه به گستردگي محيط تحت پوشش خود، به دو دسته كلان زير تقسيم بندي مي نمايند:
الف- شبكه محلي يا (Local Area Network) LAN
ب- شبكه گسترده يا (Wide Area Network) WAN
الف: شبكه محلي “LAN”: عبارتست از ارتباط يكسري كامپيوترهاي شخصي يا ادوات كامپيوتري از طريق يك محيط مخابراتي، تحت يك قانون و به كمك يك سيستم عامل در يك مكان جغرافيايي محدود.
پيشرفت تكنولوژي شبكه هاي محلي در سالهاي مياني دهه 1980 باعث دگرگونيهايي در دو رشته كامپيوتر و ارتباطات شد. پيش از بوجود آمدن شبكه هاي محلي، روش قرار دادن امكانات موجود در اختيار چندين استفاده كننده، فقط سيستم هاي اشتراك زماني “Time Sharing” بود. در اين سيستم ها كه هم اكنون نيز مورد استفاده قرار مي‌گيرند از يك كامپيوتر بزرگ “Main Frame” كه از طريق خطوط ارتباطي به چند ترمينال متصل است، استفاده مي‌شود. تمامي قدرت محاسباتي در كامپيوتر مركزي قرار دارد و ترمينالها فاقد قدرت پردازش هستند.
با پيدايش كامپيوترهاي شخصي كه با استقبال زيادي روبه رو شد، كاربران (Users) توانستند از مزاياي يك كامپيوتر مستقل استفاده كنند. در راستاي توسعه كامپيوترهاي شخصي، به تدريج نياز به ارتباط بين اين كامپيوترها احساس شد. برقراري ارتباط بين كامپيوترها علاوه بر حفظ استقلال هر كامپيوتر موجب صرفه جويي در وقت و هزينه گرديد. امروزه براي مرتبط ساختن كامپيوترهاي كوچك و تشكيل آنچه در اصطلاح "شبكه محلي" خوانده مي شود، سيستم‌هاي نرم‌افزاري و سخت‌افزاري استانداردي يافت مي شود، بصورتي كه تهيه و نصب يك شبكه محلي تقريباً به راحتي و سهولت انجام مي پذيرد. اين پديده به سرعت رشد پيدا كرد، بطوري كه كامپيوترها را مي بايست لوازم جنبي شبكه دانست، نه شبكه را از لوازم جنبي كامپيوترها. دلائل اين پيشرفت سريع را مي توان به صورت زير دسته‌بندي نمود:
1- وجود تعداد زياد ميكرو كامپيوتر.
2- تعيين استانداردهاي ملي و بين‌المللي در زمينه طراحي نرم‌افزارها و سخت افزارها.
3- امكان جذب آسان نيروي متخصص. زيرا اين سيستم‌ها داراي پيچيدگي خاص در جهت هدايت و راهبري نيستند.
4- امكان آموزش سريع افراد كه مايل به استفاده از شبكه هستند.
5- قابليت سهولت توسعه شبكه.
6- امكان گسترش تدريجي شبكه و به دنبال آن كاهش در هزينه هاي سازمان استفاده كننده.
7- انعطاف پذيري و قابل اطمينان بودن شبكه.
8- امكان استفاده مشترك از سخت افزارهاي گران قيمت و دستگاه هاي تهيه پشتيبان (Backup Devices).
ب: شبكه گسترده WAN: اتصال چند شبكه محلي (LAN)، تعدادي كامپيوتر يا تلفيقي از هر دو در محيط جغرافيايي وسيعتر را شبكه گسترده (WAN) نامند. اين محيط مي تواند در سطحي ملي، منطقه‌اي و يا بين‌المللي گسترش يابد. شبكه‌هاي بين‌المللي مانند اينترنت (Internet) كه خود شبكه شبكه‌هاست، نمودي گسترده از شبكه WAN است. اين شبكه، كليه ويژگيهاي اعلام شده در شبكه محلي را داراست و بدليل گستردگي زياد، مسلماً امكانات فراوانتري را در اختيار كاربران سيستم قرار مي دهد. هر چه نظام شبكه ها از "محلي" به سوي "بين المللي" گسترش مي يابد، لزوم داشتن سيستم‌هاي ارتباطي (خطوط مخابراتي، ماهواره اي و ...) قوي تر و مطمئن تر بيشتر اجتناب ناپذير مي شود. اصولاً ارتباطات و اطلاعات دو پديده مرتبط هستند كه مانند دو بال پرنده توسعه، بايستي با هماهنگي و يكنواختي به حركت درآيند تا به سر منزل مقصود برسد.

شبكه ها يكي از مهمترين ابزار انتقال اطلاعات

اجزاي شبكه‌ها:
شبكه‌هاي كامپيوتري مانند هر سيستم ديگري، از قسمتهاي گوناگون تشكيل شده اند و از نقطه نظر فيزيكي هر شبكه كامپيوتري را مي توان به قسمت‌هاي زير تقسيم كرد:
1- سرويس دهنده‌ها Servers
2- ايستگاه‌هاي كاري Work Stations
3- بردهاي ميانجي شبكه Network Interface Cards
4- سيستم‌هاي ارتباطي Communication Systems
1- سرويس دهنده، عبارت است از سخت افزار و حداقل قسمتي از نرم افزار لازم براي ارائه يك سرويس به كاربران شبكه و در حالت كلي يك شبكه داراي سرويس دهنده هاي زير است: Communication Server, Data base server, Print Server, File Server
2- ايستگاه هاي كاري، ميكرو كامپيوترهايي هستند كه به شبكه متصل بوده و از امكانات مشترك آن استفاده مي‌كنند. مشخصه اصلي و اساسي ايستگاه هاي يك شبكه، هوشمند بودن آنهاست و اين مورد وجه تمايز بارز بين يك ايستگاه كاري با يك پايانه است.
3- بردهاي ميانجي شبكه، وظيفه برقراري ارتباط بين سيستم ارتباطي و ايستگاه كاري و File Server را بر عهده دارند. از ديگر وظائف اين بردها، تشخيص زمان مناسب براي ارسال اطلاعات به منظور اعمال كنترل لازم بر روي ترافيك اطلاعات در خطوط ارتباطي است. يكي از معروف‌ترين بردهاي شبكه Network NE2000 ساخت شركت Novell است.
4- سيستم ارتباطي شبكه، وظيفه اصلي برقراري ارتباط بين اجزاي گوناگون شبكه را بر عهده دارد. در تشكيل ساختار سيستم ارتباطي، عوامل زير دخالت دارند:
4-1: ريخت شناسي شبكه “Topology”
4-2: نحوه دستيابي به خط ارتباطي
4-3: كانال ارتباطي
ريخت شناسي شبكه (Network Topology):
دو عنصر اصلي هر شبكه اي، گره ها (Nodes) يا مراكز پردازش و پيوندها (Links) يا مسيرهاي ارتباطي ممكن هستند. الگويي كه از بهم پيوستن گره ها و مسيرها حاصل مي شود، ريخت شناسي يا پيكربندي (Configuration) شبكه نام دارد. ريخت شناسي انواع و اقسام گوناگون دارد و آنها را به سه دسته عمده تقسيم بندي مي نمايند.
1- ريخت شناسي شبكه متمركز كه در آن يك گره، نقش اصلي دارد و كليه فعاليت ها و خدمات زير نظر آن انجام مي‌گيرد. بقيه گره ها براي برقراري ارتباط با يكديگر لازم است كه ابتدا با اين گره ارتباط برقرار نمايند، مانند ريخت‌شناسي ستاره (Start)، درختي (Tree)، سلسله مراتبي (Hierarchy) و مسير يا اتوبوسي (Bus).
2- ريخت شناسي شبكه غيرمتمركز، در اين ساختار، مجاز است كه هر گره مستقيماً با گره مورد نظرش ارتباط برقرار نمايد، مانند ريخت شناسي حلقه دار (Ring) و شبكه دار (Network).
3- ريخت شناسي شبكه هاي آميخته، شبكه هاي آميخته تلفيقي از دو يا چند نوع شبكه است، مانند شبكه آميخته اختروار.

معيارهاي انشعاب و ارزيابي شبكه:
در ارزيابي شبكه ها و انتخاب آنها مي بايست به عوامل زير توجه نمود:
1- ثبات شبكه: عمر شبكه، حوزه جغرافيايي و تعداد اعضاي آن.
2- زمان: مدت زماني كه لازم است براي انجام كار، يا برآوردن تقاضايي محاسبه گردد.
3- هزينه.
4- كيفيت: در اين خصوص بايستي نحوه انجام كار و رضايت مشتري و بكارگيري استانداردها مد نظر قرار گيرد.
5- خدمات شبكه: يافتن شبكه هايي كه نيازهاي استفاده كنندگان و هدفهايشان را در بلند مدت بطور كامل برآورده كند.
6- اطمينان پذيري شبكه: شبكه بايد برنامه اي زودگذر، باب روز، وابسته به افراد يا فرد خاص نبوده و حاصل فعاليت خردمندانه اي است كه در مرحله اي از تحولات اجتماعي، فرهنگي، علمي و فني پا به عرصه وجود گذاشته است.
7- كارآمدي شبكه: بهره‌گيري كامل و مناسب از امكانات و اجزاي شبكه به منظور پاسخ‌يابي و پاسخ‌گويي مناسب به درخواست كننده.
8- انعطاف‌پذيري.
9- پذيراجويي: شناخت مسئوليت و روي آوردن به آن با جديت هر چه تمامتر.
10- سازگاري و همسازي.

شبكه ها يكي از مهمترين ابزار انتقال اطلاعات

وظائف شبكه:
1- همكاري در سفارشات.
2- تعيين مواد تخصصي در سفارشات.
3- همكاري در حق اشتراك و عضويت.
4- مبادله نسخه هاي تكراري.
5- همكاري در فهرست نويسي.
6- ارائه خدمات چكيده نويسي و نمايه سازي.
7- امانت بين كتابخانه اي.
8- خدمات ارجاعي.
9- برنامه‌هاي انتشاراتي و آماده سازي اطلاعات.
9-1: تهيه فهرست مشترك و فهرست انتشارات.
9-2: تهيه ليست تازه‌ها و سفارشات.
9-3: توسعه كتابشناسيها.
9-4: تهيه خبرنامه‌ها.
9-5: تهيه راهنماها.
9-6: تهيه دستنامه‌ها.
9-7: ارائه خدمات ترجمه.
10- ارائه خدمات هماهنگي و عمومي.
10-1: وظيفه اشاعه اطلاعات.
10-2: وظيفه ذخيره و بازيابي اطلاعات.
10-3: ارائه خدمات بازاريابي براي خدمات شبكه.
10-4: ارائه خدمات نسخه برداري.
10-5: آموزش نيروي انساني.
10-6: ارائه خدمات پستي و تحويل مدرك.
10-7: كمك به تحقيق، آموزش و ساير خدمات خاص.
موانع شبكه:
برپايي و گسترش شبكه، بخصوص در كشورهاي در حال توسعه، خالي از اشكال نيست. بعضي از مواقع، مشكلات آنچنان رخ مي نمايد كه باعث عقيم ماندن شبكه و حتي تفكرات مربوط به آن مي شود. اين موانع برخي مادي، برخي رواني و برخي قانوني و ... هستند اين موانع را مي توان بصورت زير خلاصه نمود:
1- موانع رواني، مانند ترس از استقلال داخلي، تصادم مسئووليتها و ...
2- فقدان آگاهي و تجربه، مانند بي اطلاعي از نيازهاي مراجعان، عدم آگاهي از وظايف واقعي انواع كتابخانه ها.
3- موانع تاريخي و سنّتي، مانند فقدان سرمايه اي مناسب، برداشت غلط از نيازهاي كتابخانه.
4- موانع فيزيكي و جغرافيايي، مانند فاصله كتابخانه‌ها از يكديگر و دوري استفاده‌كنندگان از كتابخانه و ...
5- موانع قانوني و مديريّتي، مانند كمبود استانداردها و ابزارهاي كتابشناختي و ...
6- كمبود مجموعه هاي مناسب مواد و مدارك.
7- كمبود نيروي آموزش ديده و صاحب صلاحيت.
8- كمبود اعتبارات مورد نياز.
9- فقدان روش هاي استاندارد كتابداري.
10- ناتواني كتابخانه ها براي برآوردن نيازهاي اساسي استفاده كنندگان.
11- عدم پشتيباني از سوي اولياي امور.
12- حسادت و تنگ نظريها.

13- روحيه نگهباني كتابدارها.
14- وسائل ارتباطي ناكارآمد.

15- فقدان رهبري.

شبكه ها يكي از مهمترين ابزار انتقال اطلاعات

لزوم بكارگيري ديسك هاي فشرده نوري در محيط شبكه:
همانطور كه بيان شد يكي از مهمترين اهداف برقراري شبكه، اشتراك در منابع است. گسترش حجم روزافزون منابع اطلاعاتي و نياز به ذخيره‌سازي آنها و نيز، مشكلاتي كه فرا راه ارتباطات پيوسته (Online) موجود بود (نظير صرف هزينه هاي كلان، مشكلات كاوش درون خطي، اختلالات مخابرات راه دور، نياز به انتظار جهت برقراري ارتباط و ...)، توليدكنندگان وسائل سخت‌افزاري را بر آن داشت تا در دهه 1980 تكنولوژي جديدي به نام تكنولوژي ديسكهاي فشرده نوريCD (Compact Disk) را به بازار عرضه نمايند. اين پديده نوظهور، با توجه به ويژگيهاي خاص خود و سهولت استفاده، سريعاً رشد نمود و جاي خود را در جهان صنعت به عنوان يكي از مهمترين ابزار ذخيره و بازيابي اطلاعات باز يافت. با توسعه توليد بانكهاي اطلاعاتي بر روي "سي. دي" ها و فرهنگ بكارگيري شبكه ها در مراكز اطلاع رساني، لزوم ايجاد ساختاري به منظور به خدمت گرفتن اين منابع عظيم اطلاعاتي در محيط شبكه ها احساس شد. لذا در دهه اخير، تلاشهاي فراواني از سوي توليدكنندگان نرم افزار و سخت افزارهاي اطلاعاتي صورت پذيرفته است تا بتوانند به اين مهم دست يابند. شبكه هاي محلي (LAN) عمومي ترين روش براي بهره برداري از اطلاعات جاري قابل دسترس موجود در پايگاه هاي اطلاعاتي ديسك هاي نوري هستند. ايستگاه هاي كاري (Nodes) كه به يك شبكه محلي متصل مي گردند، قادر خواهند بود به تمام منابع اطلاعاتي و نيز تمام ديسك گردانهاي نوري متصل به شبكه، دسترسي پيدا نمايند.
دسترسي ايستگاه هاي كاري به ديسك گردان هاي نوري در يك شبكه محلي:
اگر چه در امر شبكه سازي، سخت افزارها و نرم افزارهاي متعددي وجود دارد؛ اما براي اتصال به ديسك گردانهاي نوري به شبكه (به طور فيزيكي)، فقط سه نوع اتصال و پيكربندي پايه، براي اشتراك منابع موجود در محيط شبكه وجود دارد. اين پيكربنديها عبارت اند از:
1- پيكربندي يا ساختار شبكه اي مشتري ـ خدمتگزار Client Server
2- پيكربندي يا ساختار شبكه اي خادم نوري Optical Server
3- پيكربندي يا ساختار شبكه اي همتا ـ به ـ همتا Peer-to-Peer
در اغلب سيستم‌هاي عامل، شبكه‌هاي عمومي ـ مانند شبكه ناول “Novell” ـ بسته‌هاي نرم‌افزارهاي عامل و قابل دسترسي‌اي وجود دارند كه، به استفاده كنندگان امكان بكارگيري ديسك‌گردانهاي نوري را در محيط شبكه مي دهد.
البته بايستي توجه داشت كه، اتصال شبكه‌هاي محلي به يكديگر به صورت مستقيم و يا با ايجاد پل ارتباطي “Bridged” ممكن مي گردد. اين شيوه، يكي از روشهايي است كه مي توان از طريق آن شبكه‌هاي گسترده، منطقه اي (WAN) را به وجود آورد. شبكه‌هاي WAN قادر خواهند بود كه، با همان ديسك‌گردانهاي نوري‌اي كه شبكه‌هاي LAN بدانها دسترسي دارند, ارتباط برقرار نمايند. به عبارت ديگر, در اتصال از طريق شبكه‌هاي WAN غير از اشتراك منابع اطلاعاتي (نرم‌افزاري و استفاده از پايگاه‌هاي اطلاعاتي), اشترك منابع سخت‌افزاري اطلاعاتي نيز ممكن مي‌گردد. در اين روش, با استفاده از آدرس شبكه محلي مورد نظر, از امكانات آن شبكه بهره‌برداري مي‌شود. نرم‌افزار گسترش MSCDEX يكي از معروفترين نرم‌افزارهايي است كه به سيستم عامل DOS اجازه مي‌دهد ديسك‌گردانهاي نوري را خوانده و توسط آن، شيوه، دستيابي كامپيوترهاي شخصي به ديسك‌گران‌هاي نوري با دستگاه‌هاي تحت پوشش سيستم عامل DOS يكسان نيست, بدين لحاظ براي رفع اين مشكل, فروشندگان سخت‌افزار, اقدام به تهيه نرم‌افزارهاي اختصاصي‌اي كرده‌اند كه به سيستم عامل, اجازه خواندن ديسك‌گردان‌هاي نوري را بدهد. عدم سازگاري و تنوع زياد نرم‌افزارهاي اختصاصي توليد, مشكلات فراواني را به وجود آورده‌بود تا اينكه در سال 1986 كمپاني High-Sierra ضوابط استانداردسازي اطلاعات با بهر‌گيري از قوانين استانداردسازي ISO تهيه گرديد كه به ISO_9660 معروف است. تدوين استاندارد مذكور, اين امكان را فراهم ساخت كه گسترش نرم‌افزار MSC DEX توسعه يابد.

شبكه ها يكي از مهمترين ابزار انتقال اطلاعات

وضعيت ايستگاه‌كاري واجد:
در يك واحد ايستگاه‌كاري, نرم‌افزار توسعه يافته MSC DEX فقط يك بار براي محصولات گوناگون ديسكهاي نوري نصب و پياده‌سازي مي‌گردد. اين نرم‌افزار, بين ديسك‌گردان نوري و نرم‌افزار كاربردي, كه بر روي ديسك نوري سازماندهي شده است, حلقه اتصالي بوجود مي‌آورد.
وضعيت شبكه:
در وضعيت شبكه, نصب نرم‌افزار توسعه يافته MSC DEX براي هر ايستگاه كاري كه بخواهد به ديسك‌گردان‌هاي نوري دسترسي داشته باشد ضروري است. شكل زير, شماي ارتباطي اين نرم‌افزار را در محيط شبكه نشان مي‌دهد.

ساختارهاي شبكه ديسك‌هاي فشرده نوري:
همانگونه كه گفته شده مدل‌هاي بسياري (سخت‌افزاري _ نرم‌افزاري) از شبكه‌هاي محلي وجود دارند ولي تنها سه ساختار اساسي براي اتصال فيزيكي دسيك‌گردانهاي نوري در شبكه وجوددارد.
1 _ ساختار شبكه‌اي مشتري _ خدمتگزارClient _ Server:
در اين پيكربندي, ديسك گردانهاي نوري بطور مستقيم به كامپيوتر مركزي شبكه كه اصطلاحاً كامپيوتر خدمات بايگاني "File Server" خوانده مي‌شود متصل مي‌گردند. اين كامپيوتر, كه معمولاً يك كامپيوتر خانگيPC با ظرفيت و قدرت عملياتي خاص خود است, به امر فراهم‌آوري خدمات و منابع شبكه براي تمامي ايستگاه‌هاي كاري موجود در شبكه محلي اختصاص داده مي‌شود و غالباً به عنوان خدمتگزار شبكه يا Client-Server ناميده مي‌شود.

نرم‌افزار كنترل كننده ديسك‌گردانهاي نوري بر روي اين كامپيوتر نصب مي‌شود و در اكثر شبكه‌هاي متداول از نرم‌افزار Novell بعنوان سيستم‌عامل شبكه استفاده مي‌شود. در اين حال نرم‌افزار شبكه‌ساز به صورت بسته‌ها يا مدولهاي قابل نصب بر شبكه يا (Network Loadable Modules) NLM در محيط Novell قرار مي‌گيرند. فروشندگان متعددي از جمله خود توليدكنندگان ديسك‌گردانهاي نوري, اين نرم‌افزارها را توليد مي‌كنند. مهمترين توليدكنندگان نرم‌افزار NLM عبارت‌اند از كمپانيهاي Corel Systems Corporation, Meridian Data, CBIS, Micro Design International, محصول عمومي ديگري كه بطور محض از NLM, به منظور شبكه‌سازي توليدشده, نرم‌افزاري موسوم به SCSI Express است كه بر روي File Server نصب مي‌گردد. در اين روش, ديسك‌گردان نوري بدون نياز به پياده‌سازي نرم‌افزار توسعه يافته "MSC DEX" در ايستگاه كاري, قادر به برقراري ارتباط با File Server است.
در اين تنظيم, ديسك‌گردانهاي نوري مجازند تا حداكثر استفاده را از قابيليت ذخيره‌سازي و كاشه‌سازي حافظه Cashe شبكه افزار (Netware) را از آن خود نمايند. اين عمل در نهايت به كارايي بالاتري, نسبت به زماني كه مجبور به استفاده از مسيرگردان‌ها يا Redirectors كه معمولاً در سيستم‌هاي خادم نوري يا Optical Serverها مورد استفاده قرار مي‌گيرند, منجر مي‌شود. در اين حالت, سيستم با ايجاد كاشه‌سازي حافظه يا Cashe Memory و تحليل تقاضاهاي مشتريان و نيز اعمال پيش‌بيني‌هاي لازم, هميشه مقداري از اطلاعات را به درون حافظه انتقال داده و دستگاه‌هاي ديسك‌گردان نوري را آزاد مي‌نمايند. در اين حالت, اگر تقاضاي جديدي براي استفاده از اين دستگاه‌ها باشد, ديگر منتظر تخليه دستگاه و واگذاري آن به متقاضي نمي‌شود. در ضمن چون دريافت اطلاعات توسط متقاضي از روي حافظه صورت مي‌پذيرد, سرعت بازيابي اطلاعات بسيار زياد شده و در نتيجه عملكرد سيستم نيز, سريعتر خواهد بود.
نرم‌افزار ديگري موسوم به Corel از برخوردي ممزوج (Hybrid) مابين NLM و Redirectorها استفاده مي‌كند. اين نرم‌افزار به‌جاي آنكه ديسك‌گردانهاي نوري را بعنوان حجمهاي نصب شده يا Mounted Volumes معرفي كند, براي آنها در File Server يك پايگاه اطلاعاتي توليد مي‌كند. هر دو نرم‌افزار فوق براي شبكه‌افزار 386 در محيط ناول طراحي شده‌اند و در بهره‌گيري از هر يك از روشها, متقاضي بايستي تا جايي كه ممكن است ظرفيت حافظه RAM كامپيوتر خويش را جهت بدست‌آوردن سرعت مطلوب در عمليات خود, افزايش دهد.
در مورد استفاده ازنرم‌افزار SCSI Espress حداقل نياز به پنج مگابايت RAM و در بهره‌گيري از نرم‌افزار Corel مي‌بايست از RAM, 750K براي اولين ديسك‌گردان نوري و RAM, 512K براي هر ديسك‌گردان اضافي درنظر گرفته شود. نرم‌افزار ديگري نيز به نام (Electronic Refrence Library) ERL كه توسط شركت Sliver Platter تهيه شده است, مي‌تواند در محيط شبكه افزارهاي Client فعاليت نمايد _ با اين محدوديت كه اين نرم‌افزار منحصراً پايگاه‌هاي اطلاعاتي‌اي كه توسط آن شركت تهيه شده‌اند را پشتيباني مي‌كند.
2 _ ساختار شبكه‌اي خادم نوري يا :Optical Server
در اين پيكربندي, ديسك‌گردانهاي نوري به يك يا چند كامپيوتر شخصي, كه به امر سرويس‌دهي به ديسك‌گردانهاي نوري اختصاص داده شده‌اند, متصل مي‌شود. معمولاً به كامپيوتري كه به ديسك‌گردان نوري تخصيص مي‌يابد, خادم نوري يا خادم ديسك‌هاي نوري يا Optical Server گفته مي‌شود.
شبكه‌هاي خادم نوري, مستلزم استفاده از Redirectorها (مسيرگردانها) است. مسيرگردان, نرم‌افزاري است كه در هر ايستگاه كاري پياده‌سازي مي‌شود. اين نرم‌افزار, مأموريت دارد درخواست ايستگاه‌هاي كاري خدمت‌گيرنده در شبكه را به سمت خادم نوري هدايت نمايد. مسيرگردانها, به نرم‌افزار ديگري نيز به نام (Terminate & Stay Resident) TSR, كه مي‌بايست در هر ايستگاه كاري نصب گردند, نياز دارند. اين نرم افزارها, موظف هستند كه درخواست‌هاي خواندن اطلاعات CD-ROM را به سوي خادم نوري هدايت كنند.
به علاوه, نرم‌افزار مسيرگردان به نرم‌افزار ديگري, كه به منظور ايجاد امكان دسترسي به شبكه توسط شركت ميكروسافت "MSC DEX" تهيه گرديده‌است, نيازمند است و بايستي در هر ايستگاه كاري نصب و پياده‌سازي گردد. از محصولات نرم‌افزار مسيرگردان (Redirectors) مي‌توان از نرم‌افزارهاي زير نام برد:
الف _ :(Produce by CBIS Co.) CD-Connection استفاده از اين نرم‌افزار براي ساختارهاي شبكه‌اي خادم نوري "Optical Server" توصيه مي‌گردد.
ب _ (Produce by Meridian Data lnc.) CD-NET: استفاده از اين نرم‌افزار, بسيار ساده‌تر از بقيه نرم‌افزارهاي شبكه CDها است و بيشتر در ساختار شبكه‌اي همتا به همتا يا Peer-to-Peer بكار مي‌رود.
ج _ :NET (Produce by Online Computer System lnc.) OPTI اين نرم‌افزار در ابتداء به منظور سرويس‌دهي در محيط شبكه با ساختار Client Server تهيه گرديد؛ اما اكنون استفاده از آن در ساير ساختارها نيز، عموميت يافته است. بكارگيري نرم‌افزارهاي مسيرگردان در ساختار شبكه‌اي Optical Server در انعطاف‌پذيري اين سيستم به‌منظور گسترش تعداد دستگاه‌هاي ديسك‌گردان نوري در محيط شبكه, امكان بسيار وسيع و با اهميتي فراهم مي‌آورد.

3 _ پيكربندي يا ساختار شبكه هاي همتا به همتا :Peer-to-Peer
كاربران و استفاده كنندگان ازشبكه, به جاي دسترسي به خادم نوري يا كامپيوتر مركزي, مي توانند به ديسك‌گردانهاي نوري‌اي دست يابند كه بطور فيزيكي به ايستگاه كاري ديگري در شبكه متصل است. اين نوع از دستيابي را همتا به همتا يا Peer-to-Peer مي‌نامند. چرا كه هر ايستگاه كاري براي ايستگاه ديگر, قادر است تا هم به عنوان خدمات گيرنده (Client), و يا خدمتگزار (Server) عمل كند. از مهمترين ويژگيهاي ساختار مذكور, اين است كه هر ايستگاه كاري با ديسك‌گردان نوري خود, قادر است در حالي كه از نرم‌افزار كاربردي ديگر بهره مي‌برد, نسبت به سرويس‌دهي و به خدمت‌گزاردن ديسك‌گردان نوري خود براي ايستگاه كاري ديگر _ كه متقاضي استفاده از آن دستگاه است _ اقدام نمايد.
در اين پيكربندي, برخلاف دو پيكربندي قبلي, دستيابي همزمان كاربران به ديسك‌گردان‌هاي نوري به اندازه تعداد كاربران اهميت ندارد.

در ساختار شبكه‌اي همتا به همتا, هيچ ايستگاه كاري نسبت به ايستگاه كاري ديگر برتري ندارد و در اين ساختار چنانچه تعدادي بسته‌هاي نرم‌افزاري در خصوص پشتيباني از ساختار شبكه‌اي Peer-to-Peer تهيه شده باشد, به هزينه ديگري, براي خريد نرم‌افزارهاي اضافي در شبكه‌هاي محلي CD-RAM نيازي نيست. اين راه‌حل, ممكن است براي استفاده آن دسته از كاربران سيستم, كه بهره‌گيري چندين كاربر از يك ديسك‌گردان نوري را بر استفاده همزمان از چندين دستگاه ترجيح مي‌دهند, موثر و مفيد باشد.
بسته‌هاي نرم‌افزاري كه از ساختار شبكه‌اي همتا به همتا پشتيباني مي‌نمايند عبارت‌اند از:
الف _ بسته نرم‌افزاري Easy Network توليدشده توسط شركت Exzel Corporation
ب _ بسته نرم‌افزاري GV LAN/OS توليدشده توسط شركت Grapevine LAN Product lnc.
ج - بسته نرم‌افزاري Invisible Ethernet NET/30 توليدشده توسط شركت Invisible Software lnc
د _ بسته نرم‌افزاري LAN tastic توليدشده توسط شركت .Artisoft lnc
ه _ بسته نرم‌افزاري POWER LAN توليدشده توسط شركت Performance Technology lnc.
در اينجا لازم است به ساختار شبكه‌اي چهار مي بپردازيم كه حاصل مطالعات انجام شده و تجربيات مركز اطلاع‌رساني و خدمات علمي جهادسازندگي در راستاي اهداف و برنامه‌هاي سازماني خود به نام JSISNET است.

شبكه ها يكي از مهمترين ابزار انتقال اطلاعات

مطالعه ساختار شبكه‌اي مركز اطلاع‌رساني و خدمات علمي جهادسازندگي(JISINET Case Study)
در اين پيكربندي, سعي شده است تا بر اساس مطالعات و انجام آزمايش‌ها و استفاده از تجارب متخصصان گوناگون, با توجه به شرايط عملياتي موجود در مركز, بهترين انتخاب را داشته باشيم.
به اعتباري مي‌توان گفت, بهره‌گيري از هر يك از ساختارهاي اعلام شده در شبكه CDها, به اهداف, وظائف, مأموريتها, امكانات و تجهيزات هر مركز اطلاع‌رساني بستگي كامل دارد. از آنجا كه هيچ دو مركزي را نمي‌توان يافت كه, در حوزه اطلاع‌رساني دقيقاً وظايف يكساني داشته باشند, نمي‌توان جهت شبكه نمودن آن مراكز, نسخه‌هاي واحد پيچيد. تجويز شبكه درماني در مراكز اطلاع‌رساني با شناخت كافي از رسالت مراكز ارتباط مستقيم دارد. بنابراين با توجه به اهم مواردي كه در ذيل خواهد آمد شبكه اطلاع‌رساني مركز "JSISNET" از تلقين سه ساختار مطرح شده در فوق حاصل شده است.
در ساختار شبكه‌اي JSIS علاوه بر اينكه كليه ايستگاه‌هاي كاري, داراي ديسك‌گردان نوري متعلق به خود هستند و استفاده‌كننده از سيستم, مي‌تواند به هر بانك اطلاعاتي‌اي در هر ديسك‌گردان متعلق به هر ايستگاه كاري واردشده و از آن استفاده كند, بدليل مراجعه زياد به بانكهاي اطلاعاتي از سوي مراكز تحقيقاتي و آموزشي جهادسازندگي و رعايت كاهش باربر بر روي Server اصلي, از ساختار خادم نوري يا Optical Server نيز بهره مي‌برد. و چون مجموعه اطلاعات موجود در شبكه اطلاعاتي مركز, از دو قسم اطلاعات مركز, از دو قسم اطلاعات توليدشده داخلي و نيز اطلاعات وارداتي (خارجي) تشكيل مي‌گردد, لذا به منظور رعايت مسائل مربوط به امنيت اطلاعات و همچنين محاسبه عملكرد "User Tracking & Accounting" هر استفاده‌كننده از سيستم از ساختار شبكه‌اي Client نيز بهره مي‌برد.
شبكه ها يكي از مهمترين ابزار انتقال اطلاعات

JSISNET بدليل گستردگي در كار و تنوع بانكهاي اطلاعاتي (بانكهاي اطلاعاتي چكيده, تمام متن وتمام تصويري) در شرائط فعلي, از دو Optical Server كه يك متعلق به كنترل كننده و سرويس دهنده بانكهاي اطلاعاتي موجود دربرجهاي ديسك‌گردانهاي نوري CD-Towers و ديگري متعلق به سرويس دهنده Juke-Boxهاي ديسك نوري به منظور وظيفه سرويس‌دهي خدمات اشاعه اطلاعات Document Supply Services است بهره مي‌گيرد. از مهمترن اين مجموعه‌ها در محيط شبكه, مي‌توان به بانك اطلاعاتي منحصر به فرد تمام تصويري پروانه‌هاي ثبت اختراع از سال 1973 تا كنون, كه بر روي بيش از سه هزار ديسك نوري سازماندهي گرديده‌اند و همچنين 570 عنوان مجله پزشكي تمام تصويري ADONIS, كه بر روي 240 ديسك نوري قرار دارند, اشاره نمود.
در JSISNET اين امكان وجود دارد كه, كاربر بدون اينكه آگاه باشد و نياز به تخصص اضافي, بنابر نياز, قادر است از هر يك از ساختارهاي مذكور عبور كرده و از اطلاعات آنها استفاده نمايد.

نكاتي پيرامون انتخاب ساختار شبكه ديسك‌هاي نوري درمراكز اطلاع رساني:
همانور كه بيان شد ,در اين زمينه نكته قابل توجه اين است كه, استفاده از هر ساختار شبكه‌اي و يا تلفيق آنها با يكديگر, به اهداف, وظائف, ماموريت‌ها و نوع اطلاعات سازمان يافته هر مركز در محيط شبكه, بستگي دارد. نكاتي در اين زمينه به شرح زير قابل ملاحظه است:
1 _ در صورتي كه اطلاعات سازمان يافته در محيط شبكه, از نقطه نظر طبقه‌بندي (محرمانه) داراي ويژگي خاصي بوده كه رعايت نكات حفاظتي در مورد آنها ضرورت داشته و جهت كنترل و رصد كامل استفاده كنندگان, ساختاري ازشبكه استفاده گردد كه لازم باشد هر حركتي براي دريافت اطلاعاتاز واحد كنترل مركزي عبور كند، براي چنين مراكزي استفاده از ساختار شبكه Client-Server توصيه مي‌گردد.
در اين ساختار, سقف 28 ديسك‌گردان نوري كه به‌صورت زنجيره به يكديگر متصل مي‌شوند سقف نهايي است. در چنين شرايطي, در بازيابي اطلاعات, سرعت مطلوبي نيز دارا خواهيم بود. افزون بر اين تعداد در سرعت بازيابي اطلاعات, با كاهش چشمگيري روبه‌رو مي‌شويم. از طرفي بار اصلي سيستم بر روي Server است و براي اينكه در انجام سرويس‌دهي خللي پيش نيايد, بايد از دستگاه‌هاي با توان سرعت پردازش سريع و حافظه زياد به عنوان Client Server استفاده نمود.
2 _ چنانچه مركزي, بيشتر در جهت خدمات اطلاع‌رساني موجود از طريق بانكهاي اطلاعاتي توليد شده بر روي ديسك‌هاي نوري فعاليت داشته و تعداد استفاده كنندگان از بانكهاي اطلاعاتي زياد باشد و رعايت امنيت اطلاعات به شدت بند يك ضرورت نداشته باشد (بخصوص در ارتباط با بانكهاي اطلاعاتي وارداتي), در اينگونه مراكز بهتر است از ساختار شبكه‌اي Optical-Server استفاده شود. در اين ساختار سيستم حسابداري استفاده از بانك‌هاي اطلاعاتي مطرح است (System Accounting), سرعت بازيابي اطلاعات و استفاده همزمان كاربران مختلف از يك بانك اطلاعاتي نيز از اولويت خاص برخوردار است.
3 _ چنانچه درمركزي اولويت با انجام كارهاي تخصصي توسط متخصصان بطور جداگانه بوده و غالباً استفاده كنندگان از سيستم, از مجموعه اطلاعات سازمان يافته تخصصي خود و در مواقع استثنائي از اطلاعات سازمان يافته توسط ساير استفاده كنندگان بهره مي‌برند, از ساختار شبكه‌اي همتا به همتا يا Peer-to-Peer استفاده مي‌شوند. معمولاً در اين ساختار, بانكهاي اطلاعاتي موضوع‌بندي شده در هر موضوع, در اختيار استفاده كننده تخصصي خود قرار مي‌گيرد و چون در اين ساختار هر ايستگاه كاري, ديسك‌گردان نوري مربوط به خود را داراست, نسبت به بهره‌براري وسرويس‌دهي اطلاعاتي مربوطه با سرعت و دقت كافي اقدام مي‌گردد. از طرفي چنانچه ايستگاه كاري ديگر مايل به استفاده از دستگاه ديسك‌گردان نوري فرد ديگر باشد, اين امر در محيط شبكه‌اي Peer-to-Peer و در فرصت‌هاي خالي آن ايستگاه, امكان‌پذير است.
در اين ساختار شبكه‌اي, هيچ كنترلي بر استفاده كننده (امكان رصد اطلاعاتي و حفاظت اطلاعات و نيز محاسبه ميزان استفاده كنندگان از اطلاعات) وجود ندارد. بنابراين استفاده از اين روش منحصراً براي مراكزي كه داراي سرويس‌هاي درون سازماني بوده و بحث فروش اطلاعات مطرح نباشد و همچنين رعايت مسائل طبقه‌بندي اطلاعات و ايمني آن مدنظر نباشد, بسيار كارآ, سريع و راحت است.
در انتخاب ساختار شبكه‌اي مركز اطلاع‌رساني و خدمات علمي جهادسازندگي (JSIS NET) بدليل ماهيت وجودي مركز كه در ذيل, مورد اشاره قرار مي‌گيرد, از تلفيق چند ساختاري شبكه‌اي استفاده گرديده‌است.
الف: ارائه خدمات اطلاعاتي (علمي _ فني) به مراكز تحقيقاتي و آموزشي تحت پوشش وزارت جهادسازندگي در سطح كشور و لزوماً بهرهگيري از ساختار شبكه‌اي Optical Server ضروري است.
ب: بدليل اهميتي كه براي تشكيل پرونده (Selective Dissemination of information) SDI عناوين طرح‌هاي تحقيقاتي و واژه‌هاي تخصصي مورد نياز پژوهشگران در راستاي انجام خدمات خود پرداز اطلاعاتي (سلف سرويس اطلاعاتي) داده مي‌شود, ناگزير از بكارگيري ساختار شبكه‌اي Peer-to-Peer است.
ج: بدليل ارائه خدمات از طريق بانكهاي اطلاعاتي در دست توليد خاص وزارت جهاد (كتابشناسي جهاد _ طرح فلور ايران و ...) كه رعايت امنيت اطلاعات در اجراي برخي پروژه‌ها بسيار مهم و حساس است, لزوماً مي‌بايست از ساختار شبكه‌اي Client Server بهره جست.
در پايان لازم مي‌داند نكاتي را در زمينه راه‌اندازه شبكه اطلاع‌رساني در مراكز اطلاع‌رساني يادآوري نمايد. بديهي است اين نكات حاصل تحربيات عملي نگارنده است.
 شناخت دقيق اهداف, وظايف, ماموريت‌ها, تشكيلات و استفاده كنندگان از خدمات شبكه از اهميت ويژه‌اي برخوردار است.
 تأمين اعتبارات لازم و توجيه اولياي امور در راستاي ضرورت صرف اين اعتبار.
 تبليغ و تبيين بهره‌گيري از اطلاعات در شبكه و اشاعه فوايد اين نوع بهره‌گيري.
 برقراري همكاري متقابل بين مراكز اطلاع‌رساني و مبادله اطلاعات از طريق امكانات شبكه‌ها.
شك نيست كه در اين صورت, ضريب بازيافت و دقت اطلاعات بدست آمده, بهم نزديك شده و اطلاعات مناسب در زمان مناسب در اختيار جوينده مناسب قرار مي‌گيرد و اين رسالت اصلي مراكز اطلاع‌رساني است كه, اين دو وجه را به يكديگر نزديك نمايند.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت رسیک]

[مشاهده در: www.ri3k.eu]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 345]