وضعيت پروژه هاي بهداشت الكترونيك در كشور

واضح آرشیو وب فارسی:هموطن سلام: وضعيت پروژه هاي بهداشت الكترونيك در كشور
به ازاي هر 1100 نفر يك پزشك در ايران وجود دارد و به ازاي هر 10 هزار نفر، 17 تخت در بيمارستان موجود است. اما براي اينكه همه مردم كشور بتوانند از خدمات بهداشتي و پزشكي بهره ببرند و بتوانند در هر نقطه از كشور، به شكل مساوي به اين خدمات دسترسي داشته باشند، بايد چه اقدامي انجام داد؟

ميثم لطفي- بر اساس آمارهاي رسمي كه به تازگي از سوي سازمان جهاني بهداشت اعلام شده، در حالي كه شانس زندگي براي يك مرد در كشور سان مارينو 80 سال اعلام شده، اميد به زندگي براي يك سيرالئوني 37 سال است. شانس زندگي براي زنان در سراسر جهان بيشتر از مردان است. در ژاپن و 30 كشور ديگر جهان، متوسط سن مرگ و مير در ميان زنان بيش از 80 سال، يعني بيش از مردان سان مارينويي است.
ميانگين سن زنان ژاپني ۸۶ سال است و آن ها بيشترين متوسط سن را در سراسر جهان دارند. متوسط عمر مردم آمريكا در رتبه سي و سوم قرار دارد و به طور متوسط، مردهاي اين كشور 75 سال و زنان آن 80 سال عمر مي كنند. به طور ميانگين، يك مرد 56 سال از عمر خود را در سلامت به سر مي برد كه اين رقم براي خانم ها 59 سال است.
طبق اين آمارها، متوسط عمر مردها در ايران 68 سال است و متوسط عمر زنان به 73 سال مي رسد. براي زنان ايراني احتمال مرگ و مير بين 15 تا 60 سال، 11 درصد است كه اين رقم براي مردان در همين گروه سني 18 درصد خواهد بود. از هر هزار كودك زير پنج سال در ايران، 36 نفر جان خود را از دست مي دهند و در هر هزار نوزاد، 31 نفر در بدو تولد جان مي سپارند.
ميزان مرگ و مير ناشي از ابتلا به بيماري ايدز در ايران دو نفر در هر صد هزار تن است.
به ازاي هر 1100 نفر يك پزشك در ايران وجود دارد و به ازاي هر 10 هزار نفر، 17 تخت در بيمارستان موجود است. اما براي اينكه همه مردم كشور بتوانند از خدمات بهداشتي و پزشكي بهره ببرند و بتوانند در هر نقطه از كشور، به شكل مساوي به اين خدمات دسترسي داشته باشند، بايد چه اقدامي انجام داد؟ امروزه كشورهاي توسعه يافته به منظور ارائه خدمات بهتر و بيشتر به شهروندان خود، در زمينه بهداشت الكترونيكي سرمايه گذاري هاي فراواني كرده و توانسته اند از اين طريق، در هر زمان انواع خدمات بهداشتي و پزشكي را در اختيار مردم بگذارند.
يك اتفاق ساده
يك روز پيش از وقوع توفان كاترينا در آگوست 2005، آسمان ايالت نيواورلئان(New Orlean) آمريكا تيره شد و شارمين لاوسان(Scharmaine Lawson) كه در آن زمان پرستار يكي از بيمارستان هاي محلي بود، لباس، مقداري آذوقه و كامپيوتر جيبي Palm Pilot خود را برداشت و از شهر بيرون رفت تا از هرگونه آسيب احتمالي در امان باشد. اگر چه آن موقع لاوسان به صورت كاملا اتفاقي اين كامپيوتر كوچك را برداشته بود، اما همين مسأله باعث شد كه او تفاوت مرگ و زندگي را به وضوح حس كند. لاوسان در اين كامپيوتر كوچك سابقه پزشكي بيش از 100 بيمار را كه بيشتر آن ها افراد كهنسال بودند ذخيره كرده بود. تمامي اين بيماران در نيواورلئان به سر مي بردند و برخي از آن ها شرايط بسيار سختي داشتند. اين مسأله باعث شد تا لاوسان به سادگي بتواند از وضعيت اين افراد كه از توفان مهيب كاترينا آسيب ديده بودند مطلع شود و در كوتاه ترين زمان ممكن بهترين روش هاي درماني را براي آن ها به كار برد. اين توفان مهيب و اين تجربه ساده از يك پرستار باعث شد تا متخصصان پزشكي و مراكز دارويي آمريكا به اين فكر بيافتند كه امكان دسترسي به منابع اطلاعاتي بيماران براي همه پزشكان فراهم شود. آخرين مطالعات و بررسي هاي انجام شده توسط مركز ملي آمارگيري بهداشتي آمريكا نشان داد كه در سال 2006 حدود 25 درصد پزشكان آمريكايي كه به صورت دولتي فعاليت مي كردند، به سوابق پزشكي الكترونيكي دسترسي داشتند و آن ها را به كار مي بردند. در حالي كه مطالعات قبلي نشان داده بود كه در سال 2001 تنها 2/18 درصد پزشكان آمريكايي از اين اطلاعات استفاده مي كردند، مطالعات جديد رشد 31 درصدي را در اين زمينه نشان مي دهد. با وجود اينكه هنگام وقوع توفان كاترينا نزديك به يك چهارم پزشكان آمريكا به سوابق پزشكي الكترونيكي دسترسي داشته اند، اين ابزار در نيواورلئان چندان كارآمد نبود و پزشكان اين منطقه با آن آشنايي زيادي نداشتند. مركز درماني لاوسان در نيواورلئان پس از وقوع اين توفان كاملا تخريب شد و در عمق 5/1 متري آب فرو رفت.
تجربه ايراني
در دنيايي كه در حوزه بهداشت الكترونيكي روز به روز سرمايه گذاري ها افزايش مي يابد، مسؤولان ايراني نيز در تلاشند از اين قافله عقب نمانند و خود را با پيشرفت هاي روزافزون در اين حوزه هماهنگ سازند.
اين روند باعث شد تا ايران نيز به فكر راه اندازي خدمات بهداشت الكترونيكي بيفتد و با توسعه زيرساخت هاي فناوري ارتباطات و اطلاعات، امكان توسعه بهداشت الكترونيكي را فراهم كند. دولت ايران از سال 78 تلاش خود را براي تدوين نظام جامع فناوري اطلاعات آغاز كرد تا با هماهنگي بين بخش هاي مختلف، امكان راه اندازي خدمات پزشكي و بهداشتي به صورت الكترونيكي را براي مردم فراهم كند.
در اين راستا، تعيين سياست هاي استراتژيك و برنامه هاي عملياتي فناوري اطلاعات براي برنامه سوم توسعه نخستين قدمي بود كه سال 78 توسط شوراي عالي انفورماتيك تدوين شد. پس از اين جريان، شوراي عالي اطلاع رساني دومين نهادي بود كه با تدوين سند توسعه كاربري فناوري اطلاعات (تكفا) در سال 81 سعي كرد اقداماتي را در اين حوزه انجام دهد.
البته به اعتقاد برخي كارشناسان، از آن جايي كه اين سند تماما براساس مدل برگرفته از كشور مالزي تدوين شده بود، نتوانست به اهداف مورد نظر دست يابد. در همين سال مركز تحقيقات مخابرات ايران نيز اقدام به تهيه سند راهبرد توسعه ICT ايران كرد كه اين سند سال 82 با هدف آشنايي با عملكرد ICT ملي و نهادينه شدن پروژه هاي فناوري ارتباطات و اطلاعات در هفت فصل تدوين شد.
بعد از مركز تحقيقات نوبت به نهاد رياست جمهوري رسيد تا با گردآوري سند امنيت فضاي تبادل اطلاعات كشور(افتا) براي تدوين راهبردهاي كلان توسعه فناوري اطلاعات تلاش كند. اما متاسفانه تلاش هاي اين نهاد نيز در اين زمينه بي نتيجه ماند و دو سال پيش، يك كارگروه از شوراي عالي فناوري اطلاعات براي پيگيري فعاليت هاي افتا تشكيل شد. اين اقدامات كه براي تهيه زيرساخت مناسب در زمينه گسترش خدمات الكترونيكي در كشور صورت گرفته بود، باعث شد فضاي لازم براي توسعه بهداشت الكترونيكي در كشور آماده شود و نهادهاي مسؤول هر كدام اقداماتي را در اين زمينه انجام دهند. مسؤولان وزارت بهداشت براي آماده سازي بستر مناسب در راستاي راه اندازي خدمات بهداشت الكترونيكي در كشور و ارائه اين خدمات، از سال 81 فعاليت خود را در اين زمينه آغاز كردند. اگر چه در زمان راه اندازي طرح بهداشت الكترونيكي در كشور طرح جامع تعريف و بودجه مخصوص آن مشخص شد، اما بسياري از اين پروژه ها طبق برنامه زمان بندي پيش نرفت. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي به منظور پيشبرد اهداف خود در اين زمينه، به تعريف پروژه هاي مختلفي پرداخت كه شامل بانك اطلاعات تجهيزات و امكانات پزشكي، بانك اطلاعات دارو و غذا، سامانه پزشكي از دور، تقويت شبكه داخلي دانشگاه هاي علوم پزشكي، راه اندازي كتابخانه ديجيتالي، بانك اطلاعات پزشكي و پرونده الكترونيكي بيمار مي شد.
طرح هاي ناتمام الكترونيكي
سال 81 مقامات وزارت بهداشت پايه هاي طرحي را به نام "بانك اطلاعات تجهيزات و امكانات پزشكي" راه اندازي كرده بودند كه با هدف شناسنامه دار كردن تجهيزات پزشكي و ايجاد بانك اطلاعاتي آن ها صورت گرفته بود.
براي اجراي اين پروژه يك دوره 7 ساله پيش بيني شده بود و بر اين اساس، اين طرح بايد تا 1389 به اتمام برسد. اطلاعات و آمارهاي منتشر شده از سوي شوراي عالي اطلاع رساني نشان مي دهد كه تاكنون نزديك به يك ميليارد و 65 ميليون ريال در قالب طرح تكفا (توسعه و كاربري فناوري اطلاعات و ارتباطات) براي اجراي اين پروژه ابلاغ شده و تنها دستاوردهاي آن تاكنون شامل تهيه فراخوان پروژه، بررسي شرايط موجود و تهيه و شناسايي نيازمندي هاي پروژه مي شود. طرح ديگري كه در اين زمينه تصويب شده بود، "بانك اطلاعات دارو و غذا" نام داشت كه با هدف نظارت بر كيفيت فعاليت ها و فرآيندهاي كنترلي در اين زمينه صورت گرفت. در حالي كه براي اجراي اين پروژه شش سال زمان پيش بيني شده بود، يك ميليارد و 950 ميليون ريال از سوي طرح تكفا به وزارت بهداشت ابلاغ شد. با توجه به آنچه كه در اساس نامه اين طرح آمده است، "بانك اطلاعات دارو و غذا" بايد تا پايان سال جاري تكميل شود و هنوز اين پروژه تا مرحله نهايي خود فاصله زيادي دارد.
از ديگر اقداماتي كه وزارت بهداشت در سال 81 از راه اندازي آن خبر داد، "سامانه پزشكي از دور" بود. از مهم ترين اهدافي كه براي آغاز اين پروژه در نظر گرفته شده بود مي توان به بهبود روند مراقبت از بيمار، دسترسي بهتر به مدارك پزشكي و اطلاعات، ارائه برنامه هاي آموزش از راه دور و تبادل اطلاعات و يافته هاي حاصل از تحقيقات پزشكي اشاره كرد. اين پروژه نيز قرار بود شش ساله به پايان برسد! ذكر اين نكته خالي از لطف نيست كه براي اجراي اين پروژه بيش از دو ميليارد و 700 ميليون ريال از سوي طرح توسعه و كاربري فناوري اطلاعات و ارتباطات بودجه ابلاغ شد. طرح ديگري كه سال 81 به تصويب رسيد، "تقويت شبكه داخلي دانشگاه هاي علوم پزشكي" نام داشت كه به دنبال آن، طرح "دو برابر كردن پهناي باند دانشگاه ها و مراكز تحقيقاتي علوم پزشكي" مطرح شد.
اين دو تنها پروژه هاي عملياتي وزارت بهداشت بودند. برخي كارشناسان بر اين باورند، علت اين كه پروژه هاي مذكور در همان نخستين سال آغاز به پايان رسيد، وابستگي كم آن ها به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي بود. براي اجراي اين پروژه ها دو ميليارد و 400 ميليون ريال در قالب طرح تكفا ابلاغ شد. طرح ديگري كه وزارت بهداشت در اين زمينه مطرح كرد، راه اندازي كتابخانه ديجيتالي بود. قرار بود در اين كتابخانه كليه متون، اسناد و مقالات پزشكي، بهداشتي و درماني داير شود و دراختيار پزشكان و بيماران كشور قرار گيرد. زماني كه اين پروژه آغاز شد، كارشناسان پيش بيني كردند كه اجراي آن تا سال 1378 به پايان مي رسد و در همين راستا سه ميليارد و 900 ميليون ريال از سوي تكفا به آن ها ابلاغ شد. اما بر اساس شواهد موجود، اين پروژه نيز مانند برخي ديگر از پروژه هاي وزارت بهداشت در حوزه فناوري اطلاعات و ارتباطات، احتمالا در موعد مقرر به پايان نخواهد رسيد.
بر اساس اطلاعات به دست آمده مسؤولان اجراي اين پروژه در خصوص دستاورد اجراي آن اعلام كردند: «با اجراي كامل اين پروژه امكان امانت بين كتابخانه اي، اشتراك منابع در داخل هر دانشگاه و مابين دانشگاه هاي مورد نظر فراهم خواهد شد.» طرح ديگري كه در سال 1381 در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي مطرح شد و به تصويب رسيد، راه اندازي "بانك اطلاعات پزشكي" بود. اين طرح با هدف جمع آوري و دسته بندي اطلاعات، مديريت منابع (انساني، مالي، اطلاعاتي و تجهيزاتي) و استخراج گزارش هاي مديريتي راه اندازي شد. اين پروژه 6 ساله نيز كه قرار است تا پايان سال جاري به پايان برسد، دستاوردهاي روشن تري نسبت به زمان سپري شده ارائه داده است. طراحي و پياده سازي سامانه بانك اطلاعات بيمارستاني و خدمات بهداشتي و نظارت بر اجراي پروژه، ورود اطلاعات و كنترل نرم افزار و آموزش در دانشگاه مورد آزمايش (پايلوت) و برقراري ارتباط با مراكز ذي ربط از جمله دستاوردهاي اجراي اين پروژه است. برخي كارشناسان نيز معتقدند كه اگر روند فعاليت اجراي اين پروژه مانند قبل باشد، شايد بتوان به اتمام آن در زمان مقرر اميدوار بود. اين پروژه نيز از تكفا بي نصيب نبود و مبلغ هفت ميليارد و 150 ميليون ريال از سوي طرح توسعه كاربري فناوري اطلاعات و ارتباطات براي اجراي آن ابلاغ شد. ديگر پروژه مطرح شده در اين زمينه "پرونده الكترونيكي بيمار" نام داشت كه آخرين پروژه وزارت بهداشت در حوزه ICT بود.
عمليات اجراي اين طرح نيز سال 81 آغاز شد و مسؤولان هشت سال زمان براي نهايي شدن آن پيش بيني كردند. طرح "پرونده الكترونيكي بيمار" 52 ميليارد و 400 ميليون ريال از سوي مسؤولان شوراي عالي اطلاع رساني بودجه دريافت كرد تا امكان ثبت و نگهداري اطلاعات سلامت بيماران، ايجاد پرونده الكترونيكي يكپارچه و دسترسي به سوابق پزشكي بيمار فراهم شود. سال گذشته مديران اجراي پروژه، دستاوردهاي اجراي آن را اعلام كردند كه از آن جمله مي توان به "راه اندازي زيرسامانه هاي اطلاعاتي بيمارستان"، "آغاز مرحله اجرا و استقرار سامانه هاي شناسايي شده" و "راه اندازي سامانه اطلاعاتي مطب پزشكان، داروخانه ها، آزمايشگاه و مراكز عكس برداري" اشاره كرد.
اين طرح ناتمام
سال گذشته وزير بهداشت، درمان و آموزش پزشكي اعلام كرده بود كه پروژه هاي مربوط به فناوري اطلاعات و ارتباطات در اين وزارتخانه اجرايي شده و پايلوت پرونده الكترونيكي سلامت به اجرا درآمده است. وي كه اين پروژه را مهم ترين طرح ICT وزارت بهداشت دانسته بود، از اجراي پرونده الكترونيكي سلامت در سه نقطه كشور خبر داد.
در اين پروژه، مجموعه اطلاعاتي كه مرتبط با سلامت افراد است، صرف نظر از بيمار يا سالم بودن هر فرد، جمع آوري مي شود و بدين ترتيب اين اطلاعات زمينه اي فراهم مي كند تا هنگام بيماري بتوان از افراد حمايت كرد. پرونده الكترونيكي سلامت غير از كمك به بيماران، سبب كمك به پيشگيري از بيماري نيز مي شود. از ديگر پروژه هايي كه هم اكنون در وزارت بهداشت اجرا شده، "درگاه معاونت سلامت" است كه به عنوان يك كانال ارتباطي براي آموزش، اطلاع رساني و محافظت مورد استفاده قرار مي گيرد. هدف از راه اندازي درگاه معاونت سلامت ايجاد ارتباط بين كليه مجموعه هاي شبكه بهداشت و درمان كشور در يك شبكه است. ديگر پروژه اي كه وزير بهداشت از اجراي آن خبر داده، اتصال 50 دانشگاه و موسسه از طريق وزارت بهداشت، به بانك هاي الكترونيكي اطلاعات پزشكي، مجلات، كتاب هاي پزشكي و غيره است. وزارت بهداشت در ساختاري كه به تازگي براي خود تعريف كرده، مركز مديريت فناوري اطلاعات جديدي را راه اندازي كرده است كه زير نظر مستقيم وزير فعاليت مي كند و وظيفه به كارگيري صحيح فناوري اطلاعات و انتشار آمار در وزارت بهداشت را برعهده دارد.
به هر حال بايد توجه داشت، اگر چه برخي از اين پروژه ها هم اكنون به نتيجه رسيده و برخي ديگر از آن معلوم نيست كه چه زماني به اتمام خواهد رسيد، اما نكته مهم اين است كه امكان استفاده از اين طرح ها تا چه اندازه براي مردم ممكن خواهد بود و اجراي آن ها چقدر مي تواند خدمات را براي افرادي كه توان استفاده از ابزارهاي الكترونيكي را ندارند، مفيد باشد.
جمعه 25 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: هموطن سلام]

[مشاهده در: www.hamvatansalam.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 487]